Polacy a spożycie soli. RAPORT Mniej Soli

Transkrypt

1 Polacy a spożycie soli RAPORT Mniej Soli

2 wprowadzenie raport został przygotowany przez 4P research mix celem projektu było określenie jakie są postawy Polaków wobec używania soli kuchennej, jej roli w zdrowej diecie oraz zagrożeń jakie niesie ze sobą nadmierne spożywanie chlorku sodu omówiono także relację między poziomem wiedzy, a realnymi zachowaniami konsumentów w kwestii spożycia soli wyniki badania desk research na ten temat są przedstawione w raporcie na tle nawyków żywieniowych Polaków 2

3 nawyki żywieniowe Polaków

4 polska dieta mimo głębokich zmian w zakresie stylu życia w ciągu ostatnich dwóch dekad nawyki żywieniowe Polaków nie zmieniły się istotnie. odsetek osób, które deklarują, że odżywiają się w miarę normalnie i starają się dostarczać organizmowi niezbędnych składników wynosi niezmiennie od 62 do 65% zaledwie 14% Polaków przywiązuje wagę do zdrowego i zbalansowanego żywienia, z kolei 24% respondentów deklaruje, że spożywa produkty, które im smakują, nawet jeśli oznacza to, że są niezdrowe (w 1990 roku twierdziło tak 29% respondentów) można postawić tezę, iż mimo asymilacji do naszej kultury wzorców zachowań z kultury zachodniej w skali całej populacji zachowania żywieniowe pozostają raczej tradycyjne, a dynamika ich zmian jest niska 4

5 polska dieta 34% Polaków stara się unikać produktów zawierających konserwanty, 29% unika produktów zawierających sztuczne barwniki, 28% tłustych produktów, 15% stara się ograniczać sól kupując żywność 89% Polaków kieruje się przede wszystkim jakością produktów oraz jej relacją do ceny. Ponadto Polacy (88%) preferują produkty naturalne i jest to istotne kryterium, jakie uwzględniają podczas robienia zakupów Źródło: Polska na widelcu, 9 marca 2011, GfK Polonia 5

6 grzechy żywieniowe Polaków bez śniadania Polacy niekoniecznie stosują się do zaleceń dietetyków na temat ilości i pór spożywania posiłków. Co piąty Polak rezygnuje ze śniadania z uwagi na pośpiech, 17% nie jada ciepłego posiłku. Najwięcej osób (40%) spożywa główny ciepły posiłek w dni powszednie między godziną 14 a 16. Mniej więcej co czwarty badany je obiad przed godziną 14, co piąty między godziną 16 a 18, a co siedemnasty po godzinie 18. Wieczorami jadamy zwykle ciężkostrawne posiłki tłuste i obficie posolone jedzenie przed snem najczęstszym grzechem Polaków jest jedzenie tuż przed snem. Co dwunasty ankietowany (8%) przyznaje się, że codziennie jada bardzo późną kolację (głównie wędliny i pieczywo), co piąty zaś (20%) że kilka razy w tygodniu. Jednej trzeciej ankietowanych (34%) nie zdarza się jeść tuż przed snem 6

7 grzechy żywieniowe Polaków c.d. podjadanie prawie połowa regularnie podjada między posiłkami, co czwarty badany (24%) sięga po słodkości codziennie, między posiłkami, a w tym trzech na stu (3%) nawet kilka razy dziennie. Polacy rzadziej jedzą chrupki i czipsy, ale prawie 45% sięga po nie kilka razy w tygodniu. Dodatkowo ponad połowa z nas ma tendencję do przejadania się uboga dieta blisko dwie trzecie Polaków jada owoce (62%) i warzywa (63%) rzadziej niż codziennie, co zalecają dietetycy. Ponadto dieta ponad połowy ankietowanych (56%) jest zbyt uboga w przetwory mleczne z powodu za małej częstości spożywania tych produktów, a ponad trzy czwarte badanych (77%) zdecydowanie za rzadko jada ryby, 20% zbyt często spożywa słodzone napoje gazowane Źródło: Zachowania i nawyki Ŝywieniowe Polaków, CBOS,

8 grzechy żywieniowe Polaków c.d. Podsumowując można powiedzieć, że jemy niezbyt zdrowo, za tłusto, spożywamy za dużo cukru i soli oraz: kierujemy się smakiem i wykształconymi przez lata upodobaniami, a nie tym, co dla nas zdrowe spożywamy za mało owoców i warzyw, nabiału oraz ryb nie dostarczamy organizmowi wystarczającej ilości wapnia, zdrowych tłuszczy i witamin jemy w pośpiechu, nie dbamy o pory posiłków wszystko to w konsekwencji odbija się na naszym zdrowiu Źródło: Zachowania i nawyki Ŝywieniowe Polaków, CBOS,

9 wiedza na temat soli

10 wprowadzenie chlorek sodu, potocznie zwany solą kuchenną, jest krystalicznym związkiem chemicznym składającym się z kationów sodu oraz anionów chlorkowych. Odgrywa kluczową rolę w regulowaniu gospodarki wodnej oraz kwasowozasadowej organizmu człowieka. Z punktu widzenia biochemicznego kation sodu, główny składnik soli może jednak stanowić czynnik ryzyka choroby nadciśnieniowej, kiedy ilość soli w diecie jest zbyt duża świadomość polskich konsumentów dotycząca tego zagrożenia rośnie, ale wciąż nie jest powszechna i ma ogólnikowy charakter. W niewielkim stopniu także przekłada się na zachowania 10

11 spożycie soli w Polsce według zaleceń przedstawionych przez Światową Organizację Zdrowia wynika, że dzienne spożycie sodu ze wszystkich źródeł powinno być ograniczone do mniej niż 2 gr sodu (5 gr soli). Dotyczy to za równo zawartości soli w gotowych produktach spożywczych (wędlinach, pieczywie, serach, przetworach, daniach w proszku ect), jak i dosalania potraw, które sami przygotowujemy Polacy spożywają prawie trzykrotnie więcej soli niż wynosi zalecana dawka WHO. 11

12 spożycie soli w Polsce c.d. z badania panelowego gospodarstw domowych w 2009 zakupy soli kuchennej wynosiły 0,26 kg na osobę, przeliczając na spożycie daje około 8,5 grama. To tylko sól, która jest używana w domu do gotowania i dosalania wędlin, warzyw, nabiału i przygotowywanych potraw: zup, sosów i mięs. Do tego należy jednak dodać także sól znajdująca się w gotowych produktach spożywczych jak szacuje dr Włodzimierz Sekuła z Instytutu żywności i żywienia na podstawie ogólnopolskich badań [1] w wędlinach, pieczywie, przetworach i mrożonkach zjadamy przeciętnie kol jne 4,4gr soli dzienne 8,5gr + 4,4gr = 13 gramów tyle wynosi dziennie spożycie soli w Polsce i jest to jedna z najwyższych średnich w Europie 12

13 powody nadmiernego spożycia soli podjadanie jedną z przyczyn nadmiernego spożycia soli przez Polaków jest skłonność do podjadania pomiędzy posiłkami, w tym także produktów o dużej zawartości soli (czipsy, paluszki etc). 61% mężczyzn jeśli podjada wybiera produkty słone. 49% kobiet wybiera raczej owoce dania gotowe ważniejsze jest jednak coraz częstsze w naszej diecie sięganie po produkty. Powody nadmiernego spożycia soli spożywcze takie jak konserwy, kiszonki, marynaty, wędliny, sery, zupy w proszku i dania gotowe, które mają dużą zawartość chlorku sodu. Średnio rzecz biorąc w polskiej diecie przynajmniej dwa ciepłe posiłki tygodniu to dania gotowe lub zupy instant, które dostarczają dużo soli dosalanie kolejną przyczyną jest nadmierne dosalanie owoców i warzyw, nabiału, dań gotowanych (zwłaszcza zup) i używanie przypraw poprawiających smak np. wegety, bulionetki, maggi, które także zawierają sól. 70% konsumentów deklaruje, że dosala to, co ma na talerzu, częściej robią to mężczyźni [9,5] 13

14 spożycie soli w Polsce szacunki prowadzone przez Iśiś potwierdzają także niezależne badania prowadzone przez GUS i CBOS, a przede wszystkim szeroko zakrojony panel budżetów gospodarstw domowych, który objął trzydzieści cztery tysiące rodzin (około 112 tysięcy osób) w 2009 i na podstawie którego wysunięto wniosek o nadmiernym spożyciu soli przez Polaków rozkład spożycia soli w codziennej diecie wygląda następująco: 50% gotowanie i dosalanie 17% pieczywo 15% wędliny 10% przekąski, dania gotowe 7% naturalna zawartość soli warzywach 14

15 panie mniej słone z badań zwyczajów żywieniowych, które objęły prawie 3000 osób wynika także, że więcej soli spożywają mężczyźni szacuje się, że różnica sięgać może 20%. Wynika to z faktu, że kobiety jedzą mniej produktów gotowych i wysoce przetworzonych, zwłaszcza słonych przekąsek, dań instant i konserw, częściej same przygotowują posiłki, a także są bardziej wyczulone na zdrową dietę kobiety częściej czytają etykiety na opakowaniach żywności i kierują się w wyborze produktów zawartością tłuszczu, cukru i soli w takiej właśnie kolejności ważności 60% Czy sprawdzasz skład produktów spożywczych? 50% kobieta 40% mężczyzna A zdecydowanie tak 30% B raczej tak 20% C raczej nie D zdecydowanie nie 10% A B C D E E nie wiem (trudno mi powiedzieć) 15

16 słone konsekwencje świadomość szkodliwości nadmiernego spożycia soli i niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych jest w polskim społeczeństwie większa niż można by się spodziewać z międzynarodowych badań porównawczych przeprowadzonych w Kanadzie, Chinach, Meksyku i Polsce przez Małgorzatę Schlegel-Zawadzką i Barbarę Kowalczyk z Collegium Medicum na Uniwersytecie Jagiellońskim wynika, że Polacy trafnie, w porównaniu z innymi nacjami, szacują dziennie zapotrzebowanie na sól ,00 1,38 3,95 1,47 4,18 1,22 3,27 1, Polska Kanada Meksyk Chiny Dzienne zapotrzebowanie na sól w opinii badanych grup. 1 0 g., 2 5 g., 3-10 g., nie więcej niż 15g., nie wiem 16

17 słone konsekwencje c.d. Polacy w większości też są zdania, że pokrywają dziennie zapotrzebowanie na sól (82%), znikomy odsetek uważa, że je przekracza (5%), część osób po prostu nie wie jaka jak jest w ich przypadku (13%) Polacy mają też świadomość, że nadmierne spożycie soli może mieć niekorzystne konsekwencje zdrowotne, choć nie do końca wiedzą jakie niektórzy wskazywali na przykład na anemię, która nie jest powiązana ze spożyciem soli 10 88% Czy nadmierne spożycie soli może wywoływać...? 50% A B C D nadciśnienie choroby serca rak żołądka anemia 1 15% 12% A B C D 17

18 produkty zawierające sól w badaniu FGI respondentom pokazano zdjęcia różnych produktów spożywczych i poproszono ich o ocenę które z nich zawierają najwięcej soli najwięcej soli chipsy paluszki kostki bulionowe zupy w proszku konserwy sery przetwory warzywne wędliny pieczywo nabiał najmniej soli 18

19 produkty zawierające sól zdaniem respondentów produkty spożywcze, które im przedstawiono dzielą się na te, które ich zdaniem zawierają dużo soli - w tej grupie znalazły się słone przekąski i żywność typu convenient oraz na takie, które zawierają śladowe jej ilości: wędliny, sery, pieczywo i przetwory warzywne nabiał (w tym serki do smarowania, wiejskie) został sklasyfikowany jako produkt, który nie zawiera soli kobiety są nieco bardziej sceptyczne niż mężczyźni częściej wskazują na to, że we wszystkich wymienionych produktach jest dużo soli, choć nie potrafią dokładnie oszacować ile pewnym problemem dla konsumentów jest kwestia informacji na etykietach nie wszyscy wiedzą, że chlorek sodu to sól 19

20 co solimy? respondentów pytaliśmy także o to jakiego rodzaju dania dosalają tuż przed zjedzeniem. Najczęściej pojawiały się: - jajecznica/jajka - warzywa: pomidor, ogórek - zupa - ziemniaki/kasza/ryż - ser biały - pasztet/mięsa na zimno zazwyczaj konsumenci nie dosalają dań gotowych typu zupa w proszku, bo uważają je za dość słone. Więcej solą mężczyźni - deklarowali, że sięgają po sól przy prawie każdym posiłku. Kobiety częściej sięgają po maggi. Soli się także powszechnie potrawy przeznaczone dla małych dzieci (poniżej trzech lat) nie zwracając uwagi, że nawyki żywieniowe wykształcają się w dzieciństwie. 20

21 werbatimy Córeczka też solone je wszystko. Trzylatek nie musi się martwić, zawału chyba nie dostanie, nie? kobieta, 26, Warszawa Jajecznicy bez soli to nie tknę, nie da się zjeść. Muszę posolić porządnie. mężczyzna, 32, Warszawa W serkach soli nie ma, przyprawy są, ale soli nie. Ja sobie na przykład sama dosalam wiejski. kobieta, 35, Warszawa Maggi jest lepsze niż sól, zdrowsze. Tak samo vegeta, bo ma zioła. kobieta, 31, Warszawa 21

22 postawy i zachowania wobec soli

23 postawy a zachowania wiedza i postawy, choć często są podwaliną naszych zachowań, nie zawsze doprowadzają do ich zmiany na lepsze, jeśli z jakichś powodów zmiana zachowania jest dla nas kosztowna, niewygodna lub wymaga nadmiernego wysiłku wydaje się, że jest tak w przypadku kwestii spożycia soli. Polacy wiedzą, że nadmierna ilość soli w diecie jest szkodliwa, ale: 1) nie uważają, że dotyczy to ich osobiście, są przekonani, że spożywają odpowiednią ilość soli i nie dostrzegają zagrożenia 2) nawet mając świadomość zagrożeń i konieczności zmiany diety, nie chcą się ograniczać, wprowadzać zmian, czytać etykiet oraz rezygnować z soli na rzecz innych przypraw kobiety są bardziej świadome od mężczyzn, choć to ci ostatni są bardziej zagrożeni konsekwencjami nadmiaru soli, zwłaszcza nadciśnieniem. Panie są też bardziej skłonne zmienić dietę, choć gotowość taką deklaruje wciąż dość mały odsetek konsumentek 23

24 ograniczanie soli w diecie Czy kieruje się Pani następującą zasadą dotyczącą żywienia ograniczam spożycie soli? 13% 8% 28% nigdy czasami prawie zawsze 55% zawsze 24

25 ograniczanie soli w diecie prawie 1/3 Polek nigdy nie ogranicza soli, mniej niż co piąta robi to zawsze lub prawie zawsze i w swoje codziennej diecie wybiera produkty zawierające mniej soli lub też ogranicza jej użycie w kuchni. Ponad połowa (55%) przyznaje się, że czasem stara się ograniczyć spożycie soli. Nie jest to wynik szokujący na tle innych nawyków żywieniowych Polek tylko 20% zawsze lub prawie zawsze ogranicza spożycie tłuszczu, 17% stara się nie odmawiać sobie czerwonego mięsa, a 23% cukru. Polskie konsumentki nie lubią sobie niczego odmawiać, nawet jeśli wiedzą, że jest to niezdrowe. Jednocześnie w przeważającej większości twierdzą, że zdrowo się odżywiają. 72% deklaruje, że zawsze wybiera zdrowe jedzenie, a 89% twierdzi, że jakość produktów żywieniowych jest dla nich ważna 25

26 ograniczanie soli a wiek najbardziej skłonne ograniczać ilość soli w diecie są starsze kobiety: prawie jedna trzecia kobiet powyżej 60 roku życia stara się to robić i tylko 6% najmłodszych konsumentek (18-29 lat) to prawie pięciokrotna różnica. Ograniczanie soli a wykształcenie * 30% 27% 25% 20% 15% 10% 10% 17% 14% 5% 0 podstawowe zawodowe średnie wyższe * zsumowane odsetki odpowiedzi zawsze + prawie zawsze 26

27 ograniczanie soli a wykształcenie wykształcenie ma także znaczący wpływ Polki z wykształceniem wyższym trzykrotnie częściej niż panie z wykształceniem podstawowym, mają świadomość szkodliwego działania nadmiaru chlorku sodu i starają się kontrolować spożycie soli. Alergiczki także są bardziej wyczulone na tą kwestię (dwa razy częściej niż inne kobiety ograniczają sól), dotyczy to także pań po operacjach i zabiegach chirurgicznych 30% 27% 25% 20% 15% 10% 10% 17% 14% 5% 0 podstawowe zawodowe średnie wyższe 27

28 podsumowanie pomimo relatywnie dużej wiedzy na temat znaczenia soli, norm jej spożycia i ewentualnych zagrożeń w razie ciągłego przekraczania zalecanej ilości, Polacy konsumują jej znacząco za dużo. Sięgają także niemal codziennie po produkty bogate w sól, takie jak ser żółty, szynka, kiełbasa nie mając świadomości, że kilkukrotnie przekraczają zalecaną dawkę kobiety są bardziej świadome niż mężczyźni, ale i one nie są skłonne radykalnie zmienić swojej diety, większość stara się ograniczać sól od czasu do czasu. Konsekwencje tego są poważne. Z powodu chorób układu krążenia, w tym nadciśnienia tętniczego i jego powikłań, każdego roku umiera ponad 170 tysięcy osób. Oznacza to, że z mapy Polski znika miasto wielkości Olsztyna. Na nadciśnienie cierpi 8,5 miliona Polaków, kolejne 9 jest nim poważnie zagrożonych 28

29 podsumowanie nadciśnienie tętnicze może prowadzić do rozwoju choroby wieńcowej, na którą cierpi obecnie w Polsce około miliona osób. Co roku umiera tylko z powodu zawału mięśnia serca 100 tysięcy Polaków Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zmniejszenie spożycia soli o 50 mmol/ dobę może doprowadzić do 16-procentowego zmniejszenia liczby zgonów spowodowanego chorobą wieńcową. Żeby tak się stało musiałaby podnieść się świadomość społeczna na temat istotnych czynników ryzyka nadciśnienia i choroby wieńcowej - w tym także nadmiernego spożycia soli a za rosnącą świadomością musiałaby pójść także zmiana rzeczywistych zachowań 29

30 bibliografia 1. Sekuła W, Badania indywidualnego spożycia żywności. 2010, ww.gis.gov.pl 2. Budżety gospodarstw domowych w 2009, 3. Czas na Polki! Raport 4P research mix, , 4. Europe Health 2008, 5. Polska na widelcu, GfK Polonia, 9 marca 2011, 6. Ołtarzewski M., Szponar L., Spożycie sodu w populacji polskiej a ryzyko zagrożenia zdrowia, Zdr. Publ., 2006, 116(1) 7. Schlegel-Zawadzka M, Kowalczyk B. Wiedza na temat spożycia soli w różnych grupach narodowościowych. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, nr 65, WHO, 9. Zachowania i nawyki żywieniowe Polaków, CBOS,

31 dziękujemy! 4P Research Mix Sp. z o.o. / ul. Puławska 12a lok. 5 / Warszawa / tel / fax /