Sprawozdanie z I Konferencji

Transkrypt

1 Sprawozdanie z I Konferencji Zmniejszenie spożycia soli w Polsce a produkty, potrawy i posiłki z obniżoną zawartością soli dla przedstawicieli organów administracji państwowej oraz samorządowej, inspekcji sanitarnej, zakładów żywienia zbiorowego, firm cateringowych oraz mediów, zorganizowanej w dniu 3 grudnia 2010 r. Konferencja odbyła się w Instytucie Żywności i Żywienia, który był jej organizatorem. Sfinansowana została ze środków pochodzących z budżetu Ministra Zdrowia przeznaczonych na realizację programów polityki zdrowotnej. Przygotowana była dla około 75 uczestników przedstawicieli resortów: zdrowia i edukacji, Państwowej Inspekcji Sanitarnej pracowników zajmujących się nadzorem nad higieną żywności i żywienia oraz oświatą zdrowotną i promocją zdrowia, osób zajmujących się żywieniem zbiorowym (intendenci, dietetycy i firmy cateringowe), przedstawicieli władz samorządowych oraz mediów. Wzięło w niej udział ponad 70 osób. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele: Ministerstwa Zdrowia, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, Zakładów żywienia zbiorowego (w szkołach, szpitalach, przedszkolach, domach opieki społecznej), Rady Programowej Programu POL-HEALTH, Administracji samorządowej, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Instytutu Kardiologii, Instytutu Pomnika Centrum Zdrowia Dziecka, Instytutu Żywności i Żywienia, Mediów, Firm cateringowych, oraz inne osoby zajmujące się sprawami związanymi z tematyką konferencji. 1

2 Wydarzenie to było jednym z elementów realizacji programu zdrowotnego pt. Narodowy Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym, Moduł I pn. Program Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej POL-HEALTH na lata Konferencja składała się z części wykładowej oraz dyskusji. W części wykładowej przedstawiono 10 referatów (program i streszczenia znajdują się w materiałach konferencyjnych). Otwarcia konferencji i wprowadzenia w jej tematykę dokonał dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia prof. dr hab. med. Mirosław Jarosz. Następnie zabrał głos pan Wojciech Kłosiński zastępca dyrektora Departamentu Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia, który wystąpił w imieniu Pana Adama Fronczaka, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Zdrowia. Wyraził przekonanie, że konferencja przyczyni się do poszerzenia wiedzy na temat znaczenia zmniejszenia spożycia soli w Polsce dla zdrowia naszego społeczeństwa. Przedstawił obecne zagrożenia wynikające z nadmiernego spożycia soli, takie jak choroby układu krążenia, nowotwory i osteoporoza. Podkreślił, że spożycie to ponad dwukrotnie przekracza zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (do 5 g soli dziennie). Ta sytuacja skłoniła WHO i Komisję Europejską do podjęcia działań na rzecz redukcji zawartości soli w dietach ludności. Ustalono że wszystkie kraje UE powinny opracować własne programy zmniejszania zawartości soli kuchennej w diecie. Ponadto poinformował, że na spotkaniu działającej w ramach Komisji Europejskiej Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds. odżywiania i aktywności fizycznej, niektóre kraje członkowskie zgłosiły chęć podjęcia działań w kierunku zmniejszania zawartości soli w diecie, zgodnie z wytycznymi zawartymi w Białej Księdze Strategia dla Europy w zakresie zagadnień zdrowia związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością. Nadmienił także, że we wrześniu 2008 roku w IŻŻ powstał projekt stanowiska w sprawie podjęcia inicjatywy zmniejszenia spożycia soli w Polsce. W stanowisku tym wytyczono cele, które należy osiągnąć oraz uznano, że proces ten powinien odbywać się poprzez specjalny program, który należy włączyć do programu POL-HEALTH. Pierwszą sesję rozpoczął referat Zagrożenia zdrowotne związane z nadmiernym spożyciem soli prof. Mirosława Jarosza i dr Ewy Rychlik. Wygłaszający go prof. Jarosz podkreślił, że odpowiednia ilość sodu w diecie jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednak zbyt duża jego podaż, związana z nadmiernym spożyciem 2

3 słonych produktów i potraw, jest zdecydowanie niekorzystna ze zdrowotnego punktu widzenia i przyczynia się do większej zachorowalności i umieralności z powodu wielu chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia, czy rak żołądka. W kolejnym referacie Spożycie soli w Polsce sytuacja aktualna i zmiany w ostatnich latach dr Włodzimierz Sekuła podkreślił, że zawartość sodu w diecie, podobnie jak spożycie soli kuchennej, zmniejszała się na przestrzeni ostatnich kilku lat i w 2009 r. była o około 12% niższa w porównaniu z 1998 r., a główną przyczyną tego faktu była tendencja spadkowa w spożyciu pieczywa. Według wyników badań budżetów gospodarstw domowych, przeprowadzonych w 2009 r., przeciętne spożycie soli kuchennej wynosiło ok. 7 g na osobę/dzień. Po uwzględnieniu również zawartości sodu w spożywanych produktach i przeliczeniu na sól, jej łączne spożycie wynosiło 11,5 g/osobę/dzień. W referacie Programy redukcji spożycia soli w Polsce i na świecie prof. Mirosława Jarosza i dr Iwony Traczyk, wygłaszająca go dr Traczyk podkreśliła, jak dużą wagę do tego problemu przykłada Komisja Europejska, która uznała, że pierwszym priorytetem działalności Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds. odżywiania i aktywności fizycznej powinno być pobudzenie inicjatyw w krajach UE, na rzecz zmniejszenia spożycia soli. Referat Znaczenie edukacji żywieniowej. Wiedza a praktyczne zachowania konsumentów dr Agnieszki Jarosz dotyczył znaczenia opracowywania programów, stron internetowych czy gier edukacyjnych, które powinny być poparte aktualną wiedzą naukową, a jednocześnie atrakcyjne dla osób z nich korzystających. Istotą edukacji żywieniowej jest zmiana zachowań ludzi w kierunku korzystnym dla ich zdrowia. Należy rozbudzać potrzeby dbania o własne zdrowie i odpowiedzialności za zdrowie najbliższych, uczyć zachowań prozdrowotnych. W referacie Zawartość soli w produktach spożywczych i posiłkach dr Anny Wojtasik, mgr Beaty Przygody i prof. Hanny Kunachowicz, wygłoszonym przez pierwszą z autorek, podkreślono, że oprócz produktów przetworzonych, znaczące ilości soli do diety wnoszą także przygotowywane posiłki, w tym szczególnie dania obiadowe, tak więc w świetle potrzeby ograniczania spożycia sodu konieczne wydaje się zmniejszenie dosalania potraw, a w przypadku produktów przetworzonych wybieranie tych, które zawierają mniej soli. Drugą sesję rozpoczął referat Znakowanie żywności wartością odżywczą, ze szczególnym uwzględnieniem informacji o zawartości sodu/soli mgr Barbary Ratkovskiej i prof. Hanny Kunachowicz. Prelegentka, mgr Ratkovska podkreśliła, że Komisja Europejska przygotowała projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie 3

4 przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Zapisy tego projektu wprowadzają obowiązkową informację o wartości odżywczej, w której mają być podane: wartość energetyczna, zawartość tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, węglowodanów, cukrów i soli, ale deklarowana sól ma być przeliczana z całkowitej zawartości sodu w produkcie. W swoim doniesieniu Czy produkty fast-food są źródłem soli w diecie Polaków? dr Hanna Mojska przedstawiła wyniki badań, według których jedna porcja produktów fastfood zawierała ilości soli odpowiadające od 23,4 % do 52,4 % maksymalnego dziennego spożycia zalecanego przez WHO. Wskazuje to, że produkty fast-food mogą być znaczącym źródłem soli w diecie, dlatego też należy dążyć do obniżenia zawartości w nich soli, a także rzadszego ich spożywania. W kolejnym referacie Możliwość obniżenia zawartości soli w diecie poprzez dobór produktów spożywczych, stosowanie odpowiednich technik kulinarnych i przypraw mgr Beaty Przygody i prof. Hanny Kunachowicz przedstawione zostały produkty oraz techniki kulinarne, które mogą wpłynąć na zmniejszenie spożycia soli. Jednym ze sposobów jest spożywanie produktów nieprzetworzonych, jak świeże warzywa zamiast konserw oraz mięso pieczone lub gotowane zamiast wędlin. Ponadto ważne jest stosowanie technik kulinarnych pozwalających na nie dodawanie soli do potraw oraz rezygnacja z dosalania przy stole. Można również stosować sól o obniżonej zawartości sodu. Kolejny referat, autorstwa mgr Anny Taraszewskiej i dr Katarzyny Wolnickiej nosił tytuł Zalecenia dla pracowników żywienia zbiorowego dotyczące przygotowywania posiłków o obniżonej zawartości soli. W odniesieniu do zakładów żywienia zbiorowego działania na rzecz obniżenia zawartości soli w serwowanych posiłkach powinny się rozpocząć od edukacji personelu oraz stołujących się tam osób poprzez różnego rodzaju ulotki, plakaty, czy broszury. Szczególną uwagę należy zwrócić na zmianę receptur przygotowywanych potraw, tak aby zawierały mniej soli. W ostatnim referacie Jadłospisy posiłków o obniżonej zawartości soli dr Ewy Rychlik i dr Katarzyny Wolnickiej poinformowano, że w Instytucie zostały opracowane takie jadłospisy dla śniadań, obiadów i kolacji. Przedstawiono zasady, którymi się kierowano przy ich opracowywaniu, m.in. odpowiedni dobór produktów spożywczych, stosowanie mniejszej ilości soli do potraw, zastąpienie jej przyprawami i ziołami. W jadłospisach udało się zmniejszyć zawartość soli w porównaniu do jej ilości w diecie Polaków, jest to jednak więcej, niż zaleca Światowa Organizacja Zdrowia. Posiłki muszą być akceptowane przez konsumentów i redukcja zawartości soli powinna odbywać się stopniowo. 4

5 Podczas dyskusji podniesiono kwestię wiarygodności badań dotyczących spożycia soli. Prezentowane podczas konferencji wyniki były uzyskane na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych, podczas których respondenci dostarczają informacji dotyczących zakupów zarówno soli kuchennej, jak i produktów spożywczych. Spożycie soli jest szacowane na podstawie ilości soli kuchennej oraz zawartości sodu w zakupionych produktach spożywczych, która jest przeliczana na sól. Fakt, że dane te dotyczą zakupów oraz, że badania budżetów nie obejmują spożycia poza domem, może mieć wpływ na dokładność wyników. W Polsce prowadzono również badania indywidualnego spożycia, które także mogą być źródłem informacji o zawartości soli w diecie. Jednak i tu pojawia się problem dokładności oszacowania ilości soli dodawanej podczas przygotowywania potraw i dosalania przy stole. Najbardziej wiarygodnym sposobem oceny spożycia soli jest pomiar ilości sodu wydalanego z moczem. Badania te trudno przeprowadzić na skalę populacyjną, ponieważ konieczna jest dobowa zbiórka moczu przez osoby badane. W ramach programu POL- HEALTH zaplanowano przeprowadzenie oceny wydalania sodu z moczem wśród wybranej grupy osób. W roku 2010 są prowadzone badania pilotażowe, natomiast większa grupa osób zostanie objęta badaniami w roku Ocenie tej będą towarzyszyły żywieniowe badania ankietowe, które pozwolą na udzielenie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu dane z badań dotyczących spożycia żywności odpowiadają rzeczywistej zawartości soli w diecie. Dyskusja dotyczyła również problemu ewentualnych skutków zbyt małego spożycia soli w przypadku niektórych osób. Do osób takich należą pacjenci przyjmujący leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne. Leki te zwiększają wydzielanie ADH, hormonu wpływającego na wzrost wydalania sodu. Zmniejsza się wówczas stężenie sodu w surowicy krwi. Spadek ten jest zależny od dawki i wrażliwości danej osoby. Obniżenie zawartości sodu w diecie do wartości zalecanej przez Światową Organizację Zdrowia nie powinno powodować niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych. Jednak w niektórych przypadkach może być wskazane nieco większe spożycie sodu. W takich sytuacjach konieczna jest większa kontrola stężenia sodu w surowicy oraz wielkości jego spożycia. Wnioski i zalecenia wynikające z konferencji Istnieje konieczność dalszych, intensywnych działań na rzecz zmniejszenie spożycia soli w Polsce. W ostatnich latach odnotowuje się korzystną tendencję obniżenia 5

6 zawartości soli w diecie Polaków, jednak nadal jej zawartość jest dużo wyższa niż zalecana przez WHO ilość do 5 g dziennie. Działania Komisji Europejskiej na rzecz redukcji spożycia soli poprzez utworzenie Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds. odżywiania i aktywności fizycznej mogą pomóc i przyspieszyć prace w tym zakresie prowadzone przez państwa członkowskie, w tym również przez Polskę. W procesie redukcji zawartości soli w diecie najważniejsze znaczenie posiadają szeroko zakrojone akcje edukacyjne. Są one kierowane zarówno do odpowiedzialnych za żywienie w różnego rodzaju placówkach, jak i do indywidualnych konsumentów. Konsumenci powinni mieć możliwość wyboru produktów o mniejszej zawartości soli. Wymaga to obecności na rynku większego asortymentu produktów niskosodowych i zrozumiałego dla konsumenta znakowania produktów spożywczych Obniżenie zawartości soli w diecie jest możliwe poprzez odpowiedni dobór produktów, potraw, stosowanych technik kulinarnych i zmniejszenie dodatku soli. Zawartość soli w diecie należy obniżać stopniowo, tak aby trochę inny smak produktów i potraw został łatwiej zaakceptowany przez konsumenta. 6