Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie?

Transkrypt

1 Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? prof. dr hab. Lidia Wądołowska Nie marnując żywności dbamy o środowisko i walczymy z niedożywieniem Olsztyn, 7 października 2010

2 Plan wystąpienia Definicje. Zasady prawidłowego odżywiania. Marnowanie żywności: ile, co i z jakich powodów? Edukacja (żywieniowa) szansa dla zdrowia?

3 Żywienie prawidłowe to żywienie umożliwiające osiągnięcie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego, utrzymanie jak najwyższej odporności organizmu na choroby, zachowanie jego sprawności do późnego wieku. Gertig, Gawęcki, Słownik Terminów Żywieniowych, 2001

4 Zbilansowana racja pokarmowa (dieta) Odpowiednio zróżnicowany zestaw produktów spożywczych i napojów w ilościach i proporcjach zapewniających pokrycie zapotrzebowania organizmu na energię i niezbędne składniki odżywcze, bez doprowadzania do nadmiaru (i niedoboru) żadnego z nich. Gertig, Gawęcki, Słownik Terminów Żywieniowych, 2001

5 Zasady prawidłowego odżywiania 1. Zbilansowanie pod względem energetycznym. 2. Zrównoważenie wartości odżywczej. 3. Zachowanie właściwych proporcji między składnikami odżywczymi. 4. Właściwy tryb żywienia. 5. Urozmaicenie.

6 Prawidłowy jadłospis kryteria oceny odpowiedź TAK=1 pkt 1. Liczba posiłków w ciągu dnia dostosowana do potrzeb organizmu dorośli min. 3 posiłki/dzień dzieci: 4 5 posiłków/dzień 2. Przerwy pomiędzy posiłkami mniej niż 4 5 godzin 3. Produkty dostarczające białka zwierzęcego codziennie we wszystkich posiłkach podstawowych (co najmniej 3 razy) 4. Mleko i produkty mleczne codziennie co najmniej w 2 posiłkach 5. Warzywa i owoce codziennie co najmniej w 3 posiłkach 6. Warzywa i owoce w postaci surowej 7. Pieczywo razowe, grubo ziarniste kasze lub produkty strączkowe codziennie co najmniej w 1 posiłku codziennie co najmniej w 1 posiłku

7 Piramida prawidłowego żywienia Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych, PAN i zespół ekspertów, 1998 Tłuszcze i słodycze spradycznie Mleko i przetwory 2 3 porcje Warzywa 3 5 porcji Mięso, drób, ryby, strączkowe jaja, orzechy 2 3 porcje Owoce 2 4 porcje Produkty zbożowe 6 11 porcji Codzienna aktywność fizyczna

8 Odżywianie a wiek i zdrowie Odżywianie zawsze powinno uwzględniać specyficzne potrzeby organizmu uzależnione od wieku i stanu zdrowia. Zasada uniwersalna: urozmaicenie.

9 Żywność na śmietniku Odpady żywności stanowiły ok. 13% wszystkich odpadów komunalnych w USA (2008). 40% 31% marnowane jest 40% produkowanej żywności, USA wyrzucane jest 31% żywności kupowanej w gospodarstwach domowych, UK

10 Marnowanie żywności w USA 1974 rok 2008 rok Ilość marnowanej żywności systematycznie rośnie 900 kcal osobę/dzień 1400 kcal osobę/dzień Amerykanie spożywają średnio 2600 kcal/dzień

11 Marnowanie żywności Żywność marnowana w USA i Europie mogłaby wyżywić trzykrotnie ludność świata. Żywność marnowana każdego roku w USA mogłaby wyżywić 2 miliardy ludzi przez rok

12 Kto marnuje żywność? Produkcja 20% Dystrybucja 20% Konsumenci 60%

13 Przyczyny marnowania żywności w gospodarstwach domowych, UK Resztki talerzowe Część żywności nie jadanej Minął termin przydatności do spożycia Zły zapach Zły wygląd Minęła data najlepiej spożyć przed Resztki kuchenne Nie lubię Przygotowano w nadmiarze Dzieci nie chciały Zbyt długie przechowywanie po otwarciu opakowania Zmienione plany Rodzina nie lubi Kupiono coś, co już było % kupujących Projekt WRAP, UK, 2010

14 Rodzaj żywności marnowanej w gospodarstwach domowych, UK Odpady żywności: 8,3 mln ton/rok Odpady, których można uniknąć: 5,3 mln ton/rok winogrona 4,8 mld chleb 2,6 mld ziemniaki 1,9 mld bułki 775 mln bekon 200 mln jabłka 2,6 mld jogurt 484 mln pomidory 1 mld kiełbasa 440 mln posiłki mięsne 120 mln

15 Rodzaj żywności marnowanej w gospodarstwach domowych, UK mln ton na rok Warzywa świeże i sałatki Napoje Owoce świeże Pieczywo Posiłki (domowe i wstępnie przygotowane) Mięso i ryby Produkty mleczne i jaja Warzywa i sałatki przetworzone Sosy, zioła i przyprawy Żywność podstawowa Ciasta i desery Oleje i tłuszcze Słodycze i przekąski Owoce przetworzone Inna żywność żywność dostępna prawdopodobnie dostępna niedostępna Projekt WRAP, UK, 2010

16 Koszty marnowania żywności, UK W całej UK: 11,3 mld euro/rok Średni koszt żywności jadalnej : 466 euro/rok/gospodarstwo domowe Największe straty w gospodarstwach domowych: - młodych pracujących ludzi (16-34 lat) - rodzin z dziećmi w wieku szkolnym Projekt WRAP, UK, 2010

17 Skutki marnowania żywności dla środowiska, UK Jeśli zatrzymamy marnowanie żywności, to zmniejszenie emisji CO 2 do środowiska będzie odpowiadało usunięciu ¼ samochodów w UK. Projekt WRAP, UK, 2010

18 Jakie składniki pokarmowe są marnowane w gospodarstwach domowych UK? W odpadach, których można uniknąć (5,3 mln ton/rok) PP A D E kwas foliowy C witaminy K kwas B6 pantotenowy B1 B2 B6 białko węglowodany wapń wielonienasycone kwasy tłuszczowe żelazo potas fosfor magnez siarka sód szacunki własne

19 Jak uniknąć marnowania żywności? zmniejszyć straty Lepiej planować Wymieniać zapasy Lepiej magazynować Mniejsze porcje Inteligentne opakowania użyć ponownie Pomysły przepisów na potrawy z resztek recykling Kompostować Segregować odpady Projekt WRAP, UK, 2010

20 Jak to osiągnąć? edukacja

21 Otyłość i palenie papierosów przez dorosłych Polaków a poziom wykształcenia (% populacji) wykształcenie: otyłość podstawowe średnie wyższe palenie papierosów Projekt POL-MONICA bis

22 Zmiany w prozdrowotnych zachowaniach Polaków w wieku 15+ lat w latach , wg GUS 15% korzystnie zmieniło odżywianie Zmiana modelu konsumpcji alkoholu (piwo zamiast wódki) Korzystne Spadek liczby mężczyzn palących tytoń Wzrost liczby kobiet wykonujących specjalne badania profilaktyczne GUS: Podstawowe informacje 2008, Stan zdrowia ludności 2006

23 Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? Przyszłość zdrowego odżywiania Wzrost udziału czynników ryzyka, m.in. nasilenie niezbilansowania w spożyciu składników pokarmowych wzrost hedonistycznych postaw i motywacji w odżywianiu Wzrost zainteresowania zdrowiem? dalsze korzystne zmiany w spożyciu Wzrost zainteresowania ochroną środowiska? chęć ograniczenia marnowania żywności

24 Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? Możliwości? Plan działania.? 1. Wykorzystanie: zainteresowania zdrowiem zainteresowania środowiskiem 2. Edukacja przez przykład Verba docent, exempla trahunt słowa uczą, przykłady kształcą