Moduł 2 (Część 1): Szkolenie międzykulturowe. Projekt UE Nr MINOS, Realizacja od 2005 do 2007

Transkrypt

1 Mechatronika Moduł 2 (Część 1): Szkolenie międzykulturowe Podręczniki (Koncepcja) Christian Stöhr Poradnictwo dla przedsiębiorstw Christian Stöhr, Niemcy Projekt UE Nr MINOS, Realizacja od 2005 do 2007 Europejski Projekt transferu innowacji dla dodatkowej kwalifikacji Mechatronika dla specjalistów w zglobalizowanej produkcji przemysłowej. Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość

2 Partners for the creation, evaluation and dissemination of the MINOS and the MINOS** project. - Chemnitz University of Technology, Institute for Machine Tools and Production Processes, Germany - np neugebauer und partner OhG, Germany - Henschke Consulting, Germany - Corvinus University of Budapest, Hungary - Wroclaw University of Technology, Poland - IMH, Machine Tool Institute, Spain - Brno University of Technology, Czech Republic - CICmargune, Spain - University of Naples Federico II, Italy - Unis a.s. company, Czech Republic - Blumenbecker Prag s.r.o., Czech Republic - Tower Automotive Sud S.r.l., Italy - Bildungs-Werkstatt Chemnitz ggmbh, Germany - Verbundinitiative Maschinenbau Sachsen VEMAS, Germany - Euroregionala IHK, Poland - Korff Isomatic sp.z.o.o. Wroclaw, Polen - Euroregionale Industrie- und Handelskammer Jelenia Gora, Poland - Dunaferr Metallwerke Dunajvaros, Hungary - Knorr-Bremse Kft. Kecskemet, Hungary - Nationales Institut für berufliche Bildung Budapest, Hungary - Christian Stöhr Unternehmensberatung, Germany - Universität Stockholm, Institut für Soziologie, Sweden Zawartość Szkolenia Minos: moduły 1 8 (podręczniki, ćwiczenia i rozwiązania do ćwiczeń dla): Podstawy/ Kompetencje międzykulturowe, zarządzenie projektem/ Fluidyka / Napędy Elektryczne i Sterowanie / Elementy Mechatroniki/ Systemy i Funkcje Mechatroniki/ Logistyka, Teleserwis, Bezpieczeństwo/ Zdalne Zarządzanie, Diagnostyka Minos **: moduły 9 12 (podręczniki, ćwiczenia i rozwiązania do ćwiczeń dla): Szybkie Prototypowanie / Robotyka/ Migracja/ Interfejsy Wszystkie moduły dostępne są w następujących językach: Polski, Angielski, Hiszpański, Włoski, Czeski, Węgierski i Niemiecki W celu uzyskania dodatkowych informacji proszę się skontaktować z Chemnitz University of Technology Dr.-Ing. Andreas Hirsch Reichenhainer Straße 70, Chemnitz phone: + 49(0) fax: + 49(0) minos@mb.tu-chemnitz.de or

3 Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Minos Spis treœci 1 Wstêpne szkolenie miêdzykulturowe Wprowadzenie Cele seminarium Czym jest kultura? Definiowanie kultury Elementy kultury Elementy kultury- Kultura materialna Elementy kultury- Instytucje spo³eczne Elementy kultury- Ludzkoœæ i Wszechœwiat Elementy kultury- Estetyka Elementy kultury- Jêzyk Model Góry Lodowej Podstawy kultury Stereotypy i kulturowe uogólnienia Uogólnianie Kultury- Wymiary kulturowe Geerta Hofstede WskaŸnik Indywidualizmu (ang. Individualism Index IDV) WskaŸnik dystansu w³adzy (ang. Power Distance Index PDI) WskaŸnik Unikania Niepewnoœci (ang. Uncertainty Avoidance Indeks UAI) WskaŸnik Mêskoœci (ang. Masculinity Index MAS) WskaŸnik orientacji d³ugoterminowej (ang. Long-term Orientation Index LTO) Ograniczenia modelu Hofstede Przegl¹d narodowych wymiarów kultury Geerta Hofstede Cechy kultury Percepcja czasu i priorytety Monochroniczna koncepcja czasu Polichroniczna koncepcja czasu ród³o statusu Status nabyty Status przypisany Komunikacja bezpoœrednia/ poœrednia Komunikacja bezpoœrednia/ kultury o niskim kontekœcie Komunikacja poœrednia/ kultury o wysokim kontekœcie Praca za granic¹ Doœwiadczenie szoku kulturowego Szok kulturowy Metody radzenia sobie z szokiem kulturowym Proces kulturowego przystosowywania siê Unikanie stosowania kryterium odwo³ywania siê do siebie Obserwacja Referencje i dalsze lektury

4 Minos Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Najwiêksz¹ barier¹ na drodze sukcesu w biznesie jest ta powsta³a za spraw¹ kultury. Edward T. Hall i Mildred Reed Hall Kultura jest cieniutk¹, ale bardzo wa n¹ warstw¹ i trzeba uwa aæ, eby jej nie zadrapaæ. Ludzie z ró nych kultur s¹ zasadniczo tacy sami i reaguj¹ w taki sam sposób. Jednak e, upewnij siê, ze rozumiesz ich podstawowe zwyczaje i oka zainteresowanie i chêæ zrozumienia ró nic miêdzy waszymi kulturami. Mike Willis 4

5 Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Minos 1 Wstêpne szkolenie miêdzykulturowe 1.1 Wprowadzenie 1.2 Cele seminarium Ekspansja œwiatowej gospodarki zmienia fundamentaln¹ naturê rz¹dów, biznesu, organizacji i populacji. Krótko mówi¹c, granice narodowe coraz mniej ograniczaj¹ ludzi; staj¹ siê oni czêœci¹ wspó³zale nej miêdzynarodowej sieci. Dzisiaj, bardziej ni kiedykolwiek, sukces w biznesie wymaga œwiadomoœci miêdzykulturowej i umiejêtnoœci komunikacji miêdzykulturowej. Œwiadomoœæ kulturowa jest jedn¹ z najwa niejszych dziedzin wiedzy, któr¹ zarówno firmy, jak i ludzie pracuj¹cy za granic¹ musz¹ posi¹œæ, jeœli chc¹ siê integrowaæ, robiæ postêpy oraz odnosiæ sukcesy na rynku. Praca, spotkania, prowadzenie interesów, rozrywka, negocjacje i korespondencja ze wspó³pracownikami oraz z klientami z ró nych kultur bywaj¹ sytuacjami k³opotliwymi. Jedno z³e posuniêcie czy podstawowe nieporozumienie mog³yby zniszczyæ lub wprowadziæ opóÿnienia liczone w miesi¹cach pracy. Rozumienie i docenianie ró nic miêdzykulturowych ostatecznie sprzyja jaœniejszej komunikacji, znosi bariery, buduje zaufanie, wzmacnia relacje, otwiera horyzonty i daje konkretne rezultaty w postaci sukcesów w biznesie i w pracy. Celem seminarium jest zmaksymalizowanie potencja³u uczestników na arenach globalnych i przygotowanie ich do podró y s³u bowych do innych krajów. Oznacza to, e w trakcie seminarium uczestnicy naucz¹ siê i zrozumiej¹: - Jak kultura wp³ywa na œwiatopogl¹dy i zachowanie? - Jakie problemy mog¹ powstaæ w trakcie interakcji pomiêdzy ludÿmi wywodz¹cymi siê z ró nych kultur? - W jaki sposób mo na analizowaæ kulturê w trakcie przygotowañ do pobytu za granic¹? - W jaki sposób mo na zminimalizowaæ nieporozumienia i potencjalne konflikty w zawodowej komunikacji miêdzykulturowej? - Jak radziæ sobie z szokiem kulturowym? Podsumowuj¹c, uczestnicy poprawi¹ swoje kompetencje miêdzykulturowe. Inter- (lub miêdzy-) kulturowa kompetencja to zdolnoœæ do pomyœlnego komunikowania siê z ludÿmi z innych kultur. Ta zdolnoœæ mo e pojawiæ siê ju w m³odym wieku, lub mo e byæ rozwijana lub usprawniona poprzez œwiadomy, systematyczny wysi³ek. Podstawami udanej komunikacji miêdzykulturowej s¹ kompetencje emocjonalne oraz wra liwoœæ interkulturowa. 5

6 Minos Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik 2 Czym jest kultura? 2.1 Czym jest kultura? Wa ne Nie ma jednej definicji kultury!!! Kultura jest zaprogramowaniem umys³u. Jest tym, co programuje nas do myœlenia, mówienia, dzia³ania i odczuwania w dany sposób. (Hofstede, 1989) Kultura jest wyuczonym, wspólnym, nieodpartym zestawem zale nych od siebie symboli, których znaczenia dostarczaj¹ cz³onkom spo³eczeñstwa punktów orientacyjnych. Te orientacje zebrane w ca³oœæ, dostarczaj¹ rozwi¹zañ dla problemów, które wszystkie spo³eczeñstwa musz¹ rozwi¹zaæ, jeœli chc¹ przetrwaæ. (Terpstra i David, 1985) Kultura jest zbiorem wierzeñ i standardów, wspólnych dla grupy ludzi, która pomaga jednostkom zdecydowaæ, co istnieje, co mo e istnieæ, jak maj¹ siê czuæ, co robiæ i jak to zrobiæ. (Goodenough, 1996) Kultura jest konfiguracj¹ wyuczonych zachowañ i rezultatami zachowañ, których elementy sk³adowe s¹ wspólne i przekazywane przez cz³onków danego spo³eczeñstwa. (Linton, 1945) Te definicje maj¹ wspólne cechy. Kultury s¹ systemami zachowañ i zwyczajów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zasady, jêzyk, religia, systemy rodzinne, rekreacja oraz edukacja wspólne dla grupy ludzi zapewniaj¹ przewidywalnoœæ oraz bezpieczeñstwo w codziennym yciu. Kiedy ludzi ³¹cz¹ wspólne wierzenia i zwyczaje, potrafi¹ zrozumieæ siebie nawzajem, a otaczaj¹cy ich œwiat ma wówczas sens. Wa ne W kontekœcie tego szkolenia, nale y zwróciæ uwagê na dwa szczególnie wa ne aspekty kultury: 1. Kultury mo na siê nauczyæ! 2. Kultura jest zinternalizowana i zapominana- co oznacza, e cz³owiek przestaje byæ œwiadomy jej istnienia w charakterze wyuczonego zachowania! 2.2 Elementy kultury- Instytucje spo³eczne Podczas gdy ka da z definicji podkreœla inny aspekt kultury, ³¹cz¹ je pewne wa ne generalne elementy kultury, które mog¹ ró niæ siê w poszczególnych krajach: 1. Kultura materialna 2. Instytucje spo³eczne 3. Ludzie i wszechœwiat 4. Estetyka 5. Jêzyk 6

7 Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Minos Elementy kultury- Kultura materialna Kultura materialna sk³ada siê z dwóch komponentów: 1. Poziomu zdolnoœci technologicznych danej kultury oraz 2. Jej ekonomii lub tego, jak ludzie korzystaj¹ ze swoich zdolnoœci i osi¹gniêtych przywilejów. Istniej¹ pewne rzeczy, które ludzie z krajów z wysok¹ zdolnoœci¹ technologiczn¹ uwa aj¹ za oczywiste, a które w krajach z nisk¹ zdolnoœci¹ technologiczn¹ w ogóle nie istniej¹. W takich krajach, ludzie nie musz¹ znaæ takich pojêæ, jak konserwacja zapobiegawcza. Ekonomia danego kraju mo e wp³ywaæ na rodzaj dostêpnych tam dóbr. Pewne dobra nie s¹ dostêpne z powodu niezdolnoœci do korzystania z nich, lub niemo noœci pozwolenia sobie na nie. Rudolf, niemiecki mechanik w Rumunii ucieszy³ siê, kiedy znalaz³ miejsce z czterema kserokopiarkami. Sklep by³ otwarty, ale ku jego konsternacji wszystkie maszyny okaza³y siê zepsute. Jak to jest mo liwe? k³óci³ siê - Cztery kserokopiarki i wszystkie zepsute! Co jest z wami?, doda³ wychodz¹c ze sklepu. Rudolf by³ z³y, poniewa konserwacja zapobiegawcza, któr¹ zna³ z Niemiec tu nie istnia³a Elementy kultury- Instytucje spo³eczne Sposób interakcji miêdzy ludÿmi ró ni siê miêdzy kulturami i krajami. Edukacja, organizacja spo³eczna i struktury polityczne odgrywaj¹ wa n¹ rolê, której nie nale y umniejszaæ w interakcjach. Organizacje spo³eczne wp³ywaj¹ na role jednostek, ich status oraz znaczenie i strukturê rodziny. Kobiety spe³niaj¹ ró norodne role i maj¹ ró ne prawa w ró nych krajach. Zarówno poziom, jak i jakoœæ edukacji formalnej równie ró ni¹ siê w odmiennych kulturach. W niektórych krajach zarówno podstawowe, jak i œrednie oraz wy sze wykszta³cenie dostêpne s¹ za darmo lub za niewielk¹ op³at¹, podczas gdy w innych staranne wykszta³cenie jest kosztowne a poziom i jakoœæ wykszta³cenia, jakie cz³owiek mo e zdobyæ, s¹ w zwi¹zku z tym mocno zwi¹zane z zasobnoœci¹ i statusem rodziców. W niektórych krajach rzecz¹ zupe³nie normaln¹ jest sytuacja, w której kobieta jest prze³o on¹ mê czyzny i gdzie procent kobiet zajmuj¹cych wy sze stanowiska jest znacznie wy szy ni w innych krajach, w których mê czyÿni mogliby czuæ siê niekomfortowo maj¹c kobietê za szefa. Ponadto, w niektórych krajach, takich jak Niemcy staranne wykszta³cenie robotnicze ma tradycyjnie bardzo wysok¹ jakoœæ i pozwala uzyskaæ wysoki status, podczas gdy w innych wykszta³cenie uniwersyteckie jest mniej lub bardziej obowi¹zkowe w d¹ eniu do takiego statusu. 7

8 Minos Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Elementy kultury- Ludzkoœæ i Wszechœwiat Do tej kategorii nale ¹ zarówno religia, jak i systemy wierzeñ, wartoœci oraz przes¹dy Elementy kultury- Estetyka Wierzenia religijne, a czasem nawet przes¹dy mog¹ byæ wystarczaj¹co silne i mog¹ mieæ bardzo du y wp³yw na sposoby postrzegania oraz dzia³ania podejmowane przez jednostki. W niektórych krajach religia krzewi równoœæ miêdzy ludÿmi, w innych natomiast nie. Status i rola jednostki w spo³eczeñstwie mog¹ byæ zdeterminowane miejscem urodzenia, itd. Religia odgrywa wa n¹ rolê w utrzymywaniu i wzmacnianiu niektórych œwiatopogl¹dów. Wiara danej osoby mo e decydowaæ o tym, co wolno jej jeœæ (np. adnej wieprzowiny, wo³owiny, tylko koszerne po ywienie) oraz ubiór (kobiety musz¹ zakrywaæ g³owy, mê czyÿni musz¹ nosiæ brody). Ta sytuacja jest bardziej oczywista w niektórych religiach np. w Islamie, czy Ortodoksyjnym Judaizmie. Inne wierzenia, jak równie wyznawane przez naród wartoœci mog¹ odgrywaæ w niektórych krajach równie wa n¹ rolê. Jak postrzegaj¹ oni czas? Jak ³atwo przystosowuj¹ siê do zmian? Bardzo wa ne jest by ktokolwiek wyje d aj¹cy za granicê rozumia³ jak te kwestie wp³ywaj¹ na zachowanie innych i powinny wp³yn¹æ równie na jego/jej zachowanie. Thomas jest Katolikiem. Mieszka w du ym mieœcie i co niedzielê uczêszcza na mszê. Nigdy siê do koœcio³a nie stroi, poniewa w jego koœciele ubiór nie ma du ego znaczenia. Podczas pobytu w innym kraju przyjaciele zapraszaj¹ Thomasa na mszê. Umawia siê na spotkanie z przyjació³mi przed Koœcio³em. Jako, e w kraju, w którym przebywa jest gor¹co i nie widzia³ nikogo naprawdê wystrojonego, decyduje siê ubraæ szorty i koszulê. Jednak nie udaje mu siê wejœæ do koœcio³a. Zobaczywszy go w szortach, jego przyjaciele ka ¹ mu odejœæ. Nie by³oby stosowne wziêcie udzia³u w mszy w takim stroju. Do tej kategorii nale y równie sztuka, folklor, muzyka, sztuka dramatyczna i tañce typowe dla danej kultury, które bywaj¹ oczywiœcie bardzo ró ne. Przestudiowanie tych œrodków wyrazu mo e okazaæ siê bardzo pomocne, poniewa poprzez nie mo na czêsto zdobyæ cenn¹ wiedzê. Za poœrednictwem, na przyk³ad sztuki, mo na zobaczyæ jak dana kultura definiuje piêkno. Poprzez teatr mo na zrozumieæ wiele na temat pojmowania ycia i spraw uwa anych za wa ne. Natomiast folklor stanowi czêsto wyt³umaczenie dla wspó³czesnych tradycji. 8

9 Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Minos Elementy kultury- Jêzyk Jêzyk jest najwa niejsz¹ form¹ komunikacji, a w uczeniu siê nowego jêzyka nie chodzi tylko o to, jak t³umaczyæ wyra enia z jednego jêzyka na drugi. Ka dy jêzyk ma swoje konotacje oraz nieznaczne rozbie noœci w ró nych znaczeniach, które nie istniej¹ dla tego samego wyra enia w jêzyku ojczystym. Brak wiedzy na temat tego, jak je u ywaæ w celu wyra enia siebie mo e prowadziæ do frustracji i zmartwieñ. S³owo gay w Amerykañskim Angielskim mo e oznaczaæ homoseksualistê, ale równie weso³y. Jednak to drugie znaczenie u ywane jest rzadko. Natomiast w jêzyku portugalskim istnieje du a iloœæ przekleñstw, którymi Portugalczycy bardzo chêtnie siê pos³uguj¹. W Szwedzkim natomiast istnieje du o mniej takich nieuprzejmych s³ów a komunikacja jest ogólnie znacznie bardziej uprzejma. 2.3 Model Góry Lodowej Kulturê porównywano do góry lodowej. Góra lodowa ma niewielk¹ widoczn¹ czêœæ nad powierzchni¹ i wiêksz¹ niewidoczn¹ czêœæ pod lini¹ wody. Tak samo jest z kultur¹; niektóre jej aspekty mo na ³atwo zauwa yæ, istnieje jednak te du a iloœæ takich, które mog¹ byæ ³atwo przeoczone. Jednak miêdzy widocznymi i niezauwa alnymi czêœciami istnieje zwi¹zek. Niewidoczne elementy kultury, takie jak wartoœci, wierzenia, postawy, myœli i uczucia wp³ywaj¹ na te aspekty kultury, które widaæ i które przejawiaj¹ siê w zachowaniach ludzi. W trakcie interakcji miêdzykulturowej, ludzie czêsto interpretuj¹ zachowania innych przez pryzmat w³asnych kategorii- w³asnych wierzeñ i wartoœci. Zachowanie innych mo e wydawaæ siê dziwne, ale nale y pamiêtaæ, e dla tej osoby takie w³aœnie zachowanie ma sens, po prostu dlatego, e jest zgodne z jej systemem wartoœci i wierzeniami. Wiêc kiedy mówimy, e czyjeœ zachowanie jest bez sensu, to naprawdê mamy na myœli to, e jego zachowanie jest sprzeczne z tym, co wed³ug nas ta osoba myœli i w co wierzy. eby zrozumieæ, z czego wywodz¹ siê pewne zachowania i dlaczego ludzie zachowuj¹ siê w okreœlony sposób, musimy dowiedzieæ siê czegoœ na temat ich wartoœci i wierzeñ. 9

10 Minos Zachowanie spo³eczne, Szkolenie Miêdzykulturowe - Podrêcznik Widzialne elementy kultury (obserwowalne zachowanie, jêzyk, wygl¹d,) Niewidzialne elementy kultury (oczekiwania, pogl¹dy, wartoœci, normy, zwyczaje) Rys. 1: Model góry lodowej Rudolf z Niemiec ma spotkanie z Gai¹ z W³och o Dok³adnie o tej godzinie przybywa na miejsce spotkania, ale Gaii tam nie ma. Rudolf rozumie to zachowanie jako przejaw braku szacunku, albo tego, e na Gaii nie mo na polegaæ. Dzieje siê tak, poniewa interpretuje jej zachowanie przez pryzmat w³asnych wartoœci i wierzeñ. W rzeczywistoœci W³osi inaczej rozumiej¹ czas i Gaia zachowa³a siê w zgodzie z w³asnymi wartoœciami i wierzeniami i w sposób, do którego jest przyzwyczajona. 10