Rosja - 45% Włochy 27% Włochy 11%

Transkrypt

1 342 Dr Instytut Integracji Europejskiej Narodowy Uniwersytet Lwowski imienia Iwana Franki we Lwowie Migracja zarobkowa obywateli ukraińskich do państw Unii Europejskiej a kształtowanie społecznych preferencji w stosunku do polityki zagranicznej Ukrainy Według informacji Pełnomocnika ds. Ochrony Praw Człowieka w Radzie NajwyŜszej Ukrainy (Ombudsmana), w Polsce corocznie pracuje prawie 300 tys. Ukraińców, w Czechach 200 tys., na Słowacji 30 tys., na Węgrzech 30 tys., w Portugalii 150 tys., w Hiszpanii i Włoszech prawie po 100 tys., a w Grecji 50 tys. [Уповноважений, (http)]. Włochy 35% Rosja-20% Rosja - 45% Hiszpania 19% Włochy 27% Rosja - 53% Włochy 11% Rysunek 1. Główne kierunki migracji zarobkowej na Ukrainie (według regionów) Źródło: Fundacja S. Batorego, 2003 [Конєчна 2005, s. 132]. Większość badaczy, zajmujących się ściśle problem migracji siły roboczej na Ukrainie, interesuje się przede wszystkim skalą wyjazdów, przyczynami, które je powodują, kierunkami migracji, rezultatami społeczno-demograficznymi itp. Oznacza to, iŝ interesują się tym, co się odbywa do i w czasie mi-

2 Migracja zarobkowa obywateli ukraińskich do państw Unii 343 gracji. Natomiast duŝo mniej uwagi zwraca się na to, co się dzieje z ludźmi po powrocie do ojczyzny. Na przykład: jakie zmiany dokonują się w Ŝyciu codziennym migrantów, w ich światopoglądzie, wsparciu tej lub innej ideologii politycznej. W szerokim tego słowa znaczeniu zastanówmy się, jakie są pozytywne, a jakie negatywne skutki tego, Ŝe ludzie zyskują doświadczenie pobytu oraz pracy za granicą. w regionie zachodnim w regionie centralnym w regionie południowo-wschodnim Rysunek 2. Deklarowanie chęci do pracy zagranicą (według regionów) Źródło: Fundacja S. Batorego, 2003 [Конєчна 2005, s. 129]. Jednym z pierwszych, który podjął tę kwestię, był kijowski badacz Aleksander Chomra, który stworzył koncepcję zewnętrznej migracji pracowniczej, postrzeganej jako doświadczenie swoistej szkoły demokracji [Українська, 2005, s. 6]. ZauwaŜył on, Ŝe otwarcie granic po upadku Związku Radzieckiego oraz moŝliwości zapoznania się z praktyką działań instytucji w innych państwach europejskich, przyczyniają się do rozwoju demokracji na Ukrainie. Dla potwierdzenia tej tezy przeprowadził badanie socjologiczne w obwodach: wołyńskim oraz lwowskim. Podobne pytania zostały skierowanie do ludzi, którzy juŝ mieli doświadczenie pracy zagranicą i tych, którzy takiego doświadczenia nie posiadali. RóŜnica w odpowiedziach została zdefiniowana jako drugorzędne potwierdzenie udziału migracji pracowniczych w propagowaniu wartości demokratycznych wśród mieszkańców Ukrainy.

3 344 Badania potwierdziły, Ŝe ludzie z doświadczeniem pracy za granicą wykazywali wyŝszy poziom wiedzy o zdarzeniach politycznych państw sąsiednich oraz o specyfice procesu eurointegracji. Na przykład tylko 5,6% migrantów zarobkowych było pewnych, Ŝe Unia Europejska w krótkim czasie transformuje się w państwo jednolite z własną armią i walutą. Natomiast wśród nieemigrantów takich opinii było 17,4%. RównieŜ wśród osób, które miały doświadczenie wyjazdów w celach zarobkowych do innych państw, tych, którzy całkowicie czuli się Europejczykami było 5%, a wśród tych, którzy nie mieli takiego doświadczenia tylko 0,3%. Te wskaźniki moŝna interpretować dwojako. Z jednej strony, jest to normalne, Ŝe ludzie, którzy pracują i mieszkają w państwach UE, zaczęli wyraźniej odczuwać swoją więź z Europą i utoŝsamiają się z nią, a z drugiej strony tylko co dwudziesty ma takie poglądy, co wskazuje na niewielką liczbę takich kontaktów. Niestety, na dzień dzisiejszy brak jest podobnych badań, ukazujących róŝne szczegóły zachowania migrantów. MoŜemy jedynie przypuszczać, Ŝe róŝnią się uczucia tych, którzy pracowali legalnie i nielegalnie; tych, którzy wyjechali na krótki okres i tych, którzy mają doświadczenie trwalego pobytu za granicą; tych, którzy pracowali na wsi w sektorze rolniczym i tych, którzy byli zatrudnieni w przedsiębiorstwach przemysłowych. Wyjazdy do pracy za granicę do państw europejskich nie tylko wpływają na świadomość przynaleŝności do wspólnych cywilizacyjnych wartości europejskich, ale podkreślają takŝe toŝsamość narodową, wzmacniają uczucie przynaleŝności do danej (poszczególnej) narodowości. Według badań przeprowadzonych przez Instytut Spraw Publicznych w Warszawie wśród migrantów Ukraińskich, znaczna liczba migrantów z obwodów Ukrainy południowej i wschodniej zmieniła swoje poglądy na pochodzenie i korzenie narodowościowe. Nabywają przekonania o potrzebie nauki języka ukraińskiego, wychowania dzieci w poczuciu patriotyzmu i miłości do ojczyny. Praca za granicą wzmacnia poparcie w kierunku integracji Ukrainy z Unią Europejską i NATO. RóŜne badania socjologiczne ujawniły, Ŝe wśród ukraińskich migrantów wskaźnik poparcia dla UE jest wyŝszy niŝ wśród obywateli Ukrainy. Według danych Instytutu Współpracy Euroatlantyckiej liczba tych, którzy byli gotowi w 2004 r. głosować w referendum ogólnym za wstąpieniem Ukrainy do UE wynosiła od 53% w Charkowie do 77,8% w okręgu iwanofrankowskim. W całej Ukrainie 54,1% społeczeństwa poparło europejski kierunek polityki zewnętrznej Ukrainy. Natomiast udział tych, którzy poparli integrację europejską wśród migrantów, wynosił 84%. Bardzo waŝną rzeczą jest to, Ŝe poziom poparcia wśród migrantów jest jakościowo wyŝszy, poniewaŝ ankietowani, którzy byli w UE, interesowali się

4 Migracja zarobkowa obywateli ukraińskich do państw Unii 345 Ŝyciem w państwach przyjmujących, mieli moŝliwość porównania zalet i wad, co wpływało na świadomy ich wybór kierunku integracji Ukrainy. Potwierdzeniem tego jest duŝa liczba migrantów, która zdecydowanie opowiadała się za integracją europejską i jednocześnie wyraŝała spore wątpliwości, Ŝe Ukraina moŝe duŝo stracić w okresie przejściowym. Badania nad migrantami zarobkowymi ujawniły takŝe inny ciekawy aspekt tego problemu. Okazuje się, Ŝe migranci zachowują duŝą aktywność ekonomiczną i jednocześnie bardzo niską aktywność polityczną. Wyjątek stanowią wybory prezydenckie w okresie listopad grudzień 2004 roku. W tym okresie w telewizji państwowej były transmitowane długie kolejki do lokali wyborczych znajdujących się za granicą w konsulatach Ukrainy w róŝnych państwach. Większość migrantów nie interesuje się Ŝyciem politycznym, dotyczącym zwłaszcza państwa swego pobytu. Jak wynika z badań 68,3% w ogóle nie interesuje się sytuacją polityczną, a tylko 31,7% wypowiedziało się, Ŝe interesuje się nią. Jeszcze mniej poniewaŝ tylko 8,7%, wypowiedziało się, Ŝe sytuacja polityczna w państwach pobytu wpłynęła na rozszerzenie ich politycznego poglądu. Trzeba równieŝ podkreślić, Ŝe w większości państw, w których pracują migranci z Ukrainy, aktywność polityczna nie jest popularna, a przeciętny Europejczyk nie bardzo interesuje się polityką, a to znaczy, Ŝe nie moŝe być wzorem dla Ukraińców. Podsumując moŝemy zauwaŝyć, Ŝe aktywna polityka migracyjna państw UE, otwarcie granic, liberalny reŝim wizowy i rynek pracy bez duŝych nakładów finansowych pozwalają stworzyć właściwe fundamenty w kreowaniu proeuropejskiego nastroju obywateli Ukrainy. Literatura Конєчна Й. (2005), Йшли на захід.... Про міграційні плани українців [w:] Українська трудова міграція у контексті змін сучасного світу, Манускрипт, Львів. Українська трудова міграція, Уповноважений з прав людини Верховної Ради України, kiev.ua/. Streszczenie Autor nakreślił główne kierunki współczesnej migracji zarobkowej na Ukrainie. Ukazany został takŝe wpływ doświadczeń migracyjnych na kształtowanie świadomości politycznej i narodowej ukraińskich obywateli. Istotnym rezultatem migracji zarobkowej

5 346 mieszkańców Ukrainy do krajów UE, poza poprawą standardu Ŝycia, jest trwały wzrost proeuropejskich postaw obywateli Ukrainy. Summary The Paid Migration of Ukrainian Citizens to European Union s Countries and Shaping Social Preferences to Foreign Policy of Ukraine The author draws the main directions of the modern Ukrainian labour migration and the influence of the migration experience to forming the national and political consciousness of citizens. An important result of the labour migration of Ukrainians to the EU countries, besides improving the welfare standards, is the growing of the stable proeuropean public moods in Ukraine.