Copyright StrefaInwestorow.pl, Sindicator.net. Data: Tytuł: Raport dla inwestorów giełdowych. Siła Relatywna: Prawda czy Złudzenie?

Transkrypt

1

2 Copyright StrefaInwestorow.pl, Sindicator.net Data: Tytuł: Raport dla inwestorów giełdowych. Siła Relatywna: Prawda czy Złudzenie? Autor: Paweł Biedrzycki Skład: JPP Group Zabrania się kopiowania oraz rozprowadzania niniejszej publikacji w jakiejkolwiek formie. Dopuszcza się cytowanie niniejszej publikacji tylko po uzyskaniu zgody autora. Serwis internetowy StrefaInwestorow.pl WWW: StrefaInwestorow.pl Serwis internetowy Sindicator.net WWW: Sindicator.net Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.

3 Siła Relatywna: Prawda czy Złudzenie? Raport dla inwestorów giełdowych Trudno jest jednoznacznie określić i zdefiniować czym jest w rzeczywistości siła relatywna. Istnieje wiele definicji, określających to zjawisko oraz możliwości jego wykorzystania. Osobiście, tego rodzaju podejście do doboru spółek portfelowych zacząłem wykorzystywać około 2005 roku. Oczywiście, na początku nie robiłem tego świadomie. Był to raczej efekt tego, że odstąpiłem od wcześniej popełnianych błędów, które powodowały, że w inwestowaniu miałem mało satysfakcjonujące efekty. Jacek Borawski, którego spotkałem później na swojej drodze inwestycyjnej, jedynie potwierdził i pozwolił ulepszyć to podejście do zarabiania na rynku. Właściwie, to właśnie dzięki panu Jackowi dowiedziałem się, że to co robię, to właśnie wykorzystywanie zjawiska siły relatywnej. Nauczyłem się, że jest to skuteczna technika inwestycyjna, potwierdzona również jego, dużo większym doświadczeniem. Cały cykl szkoleń Educentrum opiera się w dużej części na zjawisku siły relatywnej i wręcz idealnie je obrazuje. Możliwość ukończenia tych kursów była dla mnie momentem przełomowym w stosowaniu tego rodzaju podejścia inwestycyjnego. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 3

4 Kolejnym istotnym momentem okazała się konferencja Skuteczny Inwestor 2009, na potrzeby której, wspólnie z całym zespołem StrefaInwestorow.pl, przygotowałem badania potwierdzające skuteczność tego podejścia inwestycyjnego na rynku polskim. Wykład "Siła i konsekwencja, czyli jak z zł zrobić zł w 8 i pół roku" który możesz obejrzeć na łamach StrefaInwestorow.pl i Sindicator.net jest w rzeczywistości prezentacją, pokazującą wyniki badania skuteczności siły relatywnej dla spółek notowanych na GPW. Zakresem badania zostały objęte lata Sama idea i metodologia przeprowadzonego badania została zainspirowana badaniami nad siłą relatywną, jakie zostały przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych. Chodzi głównie o następujące prace naukowe: 1. Levy, Robert A., 1968, The Relative Strength Concept of Common Stock Forecasting: An Evaluation of Selected Applications of Stock Market Timing Techniques, Trading Tactics, and Trend Analysis, Investors Intelligence. 2. Jegadeesh, Narasimhan, and Sheridan Titman, 1993, Returns to buying winners and selling losers: Implications for stock market efficiency, Journal of Finance. Opisywane w dalszej części badania są w dużej mierze zbliżone metodologią do analiz przeprowadzonych w przytoczonych publikacjach naukowych. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 4

5 Metodologia liczenia siły relatywnej, czyli jak to zrobić samemu? Sposób wyliczania siły relatywnej spółek wykorzystany w badaniu przeprowadzonym na potrzeby konferencji Skuteczny Inwestor 2009 jest bardzo prosty. Metodologia obliczania siły relatywnej polega na wykonaniu obliczeń w kilku krokach. Dla przykładu zostanie przedstawione obliczanie siły relatywnej dla okresu miesięcznego i średniej 130 dniowej. Tego rodzaju metodologia wyliczania siły relatywnej została zaproponowana przez Levego w przytoczonym powyżej badaniu z 1968 roku. Jego wyniki jednoznacznie wskazały, że to właśnie średnia 130 dniowa przynosi najlepsze rezultaty inwestycyjne na rynku amerykańskim. Moje testy dla danych historycznych z Giełdy Papierów Wartościowych potwierdziły tę zależność. Dlatego ten rozkład średniej jest preferowanym sposobem wyliczania siły relatywnej w raporcie. Krok 1 Zbieramy dane notowań z zamknięcia oraz wartości średniej z ostatnich 130 sesji wszystkich spółek notowanych na GPW na pierwszą sesję, dla której chcemy rozpocząć inwestowanie zgodnie z siłą relatywną. Następnie, odrzucamy spółki groszowe i o słabej płynności (na przykład te, których średni obrót z ostatnich 130 sesji nie przekracza 200 tys. zł). Krok 2 Obliczamy siłę relatywną każdej spółki oddzielnie, stosując następujący wzór: Siła relatywna spółki = (Cena zamknięcia spółki SMA 130)/ SMA 130*100 gdzie SMA 130 to wartość średniej 130 dniowej z tego samego dnia, dla którego bierzemy cenę zamknięcia spółki. Przykładowe wyniki tego rodzaju obliczeń prezentuje Tabela 1. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 5

6 Wyliczony współczynnik pokazuje ile procent kurs danej spółki znajduje się powyżej swojej średniej (w tym przypadku 130 dniowej). Wartości dodatnie współczynnika siły relatywnej świadczą o tym, że kurs spółki znajduje się powyżej średniej i świadczą o sile spółki. Ujemne wartości są oczywiście świadectwem tego, że kurs spółki jest poniżej średniej. Tabela 1: Kroki 1 i 2: Siła relatywna spółek na dzień (pierwsze 25 spółek) Krok 3 W oparciu o otrzymane współczynniki siły relatywnej przygotowujemy ranking spółek, sortując od najsilniejszych spółek (największe wartości współczynnika) do najsłabszych (najmniejsze wartości). Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 6

7 Krok 4 Otrzymaną listę spółek, posortowaną po sile relatywnej dzielimy na grupy po 10% spółek od najsilniejszych do najsłabszych jak to zostało zaprezentowane w Tabeli 2. Tabela 2: Kroki 3 i 4: Ranking spółek w oparciu o siłę relatywną (najsilniejsze 10% spółek) Krok 5 Inwestujemy w 10% najsilniejszych spółek (pierwsza grupa) i trzymamy je do końca założonego okresu inwestycyjnego. Można także próbować przyjąć inną strategię i zainwestować w pierwsze 10 bądź 20 spółek z rankingu (zmniejsza to ilość potrzebnej gotówki). Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 7

8 Krok 6 Na koniec okresu (w tym wypadku miesięcznego) ponownie robimy ranking spółek (kroki 1-5 dla bieżącej daty) i tworzymy kolejny ranking, jak to zostało zaprezentowane w Tabeli 3: Tabela 3: Krok 6: Ponowny ranking spółek na dzień Krok 7 Sprawdzamy, które spółki wypadły z pierwszej grupy (bądź z pierwszej 10 lub 20 w zależności od przyjętej strategii) i dokonujemy niezbędnych rotacji portfela jak to zostało zaprezentowane w Tabeli 4. Za odzyskane pieniądze dokupujemy nowe spółki, które pojawiły się w pierwszej grupie (najsilniejszych). Pozostałe spółki utrzymujemy w portfelu i czekamy do kolejnej rewizji portfela. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 8

9 Tabela 4: Krok 7: Zmiany w portfelu. Kolor czerwony akcje usunięte; kolor zielony akcje dodane Metodologia liczenia siły relatywnej w oparciu o wartość wybranej średniej jest zwykłym, prostym działaniem matematycznym. Jego prostota sprawia, iż każdy może samodzielnie przeprowadzać tego rodzaju obliczenia, w domu, w arkuszu kalkulacyjnym. Raz stworzony szablon może być wykorzystywany wielokrotnie i ewentualny wkład pracy ogranicza się wtedy do zebrania i aktualizacji danych. Codziennie aktualizowane, podobne obliczenia są dostępne w serwisie Sindicator.net. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 9

10 Podsumowanie wyników badania przeprowadzonego w 2009 roku Wyniki badania dla historycznych notowań spółek z Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie potwierdzają, że istnieje ścisła korelacja pomiędzy średnią stopą zwrotu, a siłą relatywną spółek, liczoną jako odległość od ich średnich. Na podstawie obliczeń obejmujących swoim zakresem początek 2001 aż do końca czerwca 2009 roku można jednoznacznie stwierdzić, iż wraz ze wzrostem siły relatywnej, rośnie średnia stopa zwrotu spółek. Ścisła zależność jest widoczna w przypadku wszystkich przebadanych okresów rotacji portfela, jak również wykorzystanych średnich. Najistotniejszym wnioskiem płynącym z badania "Siła i konsekwencja, czyli jak z zł zrobić zł w 8 i pół roku" jest jednoznaczny sygnał, że wykorzystanie zjawiska siły relatywnej pozwala w długim terminie pokonać wyniki uzyskane przez indeksy giełdowe. Wykład prezentujący wyniki wspomnianego badania można obejrzeć pod jednym z poniższych adresów. W serwisie StrefaInwestorow.pl: zrobic_420_000_zl_w_8_i_pol_roku W serwisie Sindicator.net: _000_zl_w_8_i_pol_roku Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 10

11 Czy Siła Relatywna rzeczywiście działa? - aktualizacja badania w roku 2010 Kluczem do ostatecznego sukcesu inwestycyjnego jest ciągła praca i przede wszystkim kontrola nad stosowanymi technikami inwestycyjnymi. W związku z tym około rok od badania, przeprowadzonego na potrzeby konferencji Skuteczny Inwestor 2009, dokonana została aktualizacja wyników portfeli, wykorzystujących zjawisko siły relatywnej. Kolejna aktualizacja badania została wygenerowana w oparciu o zaimplementowany w Sindicator.net moduł siły relatywnej. Założenia badania przeprowadzonego w 2010 roku Tym razem, jak to zostało zaprezentowane na Wykresie 1 badanie objęło swoim zakresem 16 miesięcy, czyli okres pomiędzy 5 stycznia 2009, a 30 kwietnia 2010 roku. Wykres 1: Indeks WIG - zakres badania obejmuje od do Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 11

12 W celu zwiększenia praktycznej wartości uzyskanych wyników, wprowadzone zostały założenia ograniczające liczbę spółek branych pod uwagę. W badaniu zostały uwzględnione spółki, notowane na GPW, których średni obrót z X sesji przekraczał 200 tyś zł, gdzie X jest ilością sesji, na której podstawie liczona jest średnia, wykorzystywana do obliczania siły relatywnej. Przykładowo, dla średniej 130 dniowej, średni obrót obliczany był ze 130 sesji i musiał przekraczać 200 tys. zł. Dodatkowo, do badania trafiały tylko takie spółki, których kurs był wyższy niż 1 zł. Dzięki temu założeniu, ograniczona została liczba spółek znajdujących się w poszczególnych decylach (grupach). Dodatkowo w badaniu zostały uwzględnione jedynie spółki płynne, co zwiększa praktyczny aspekt uzyskanych wyników oraz ich wiarygodność. Ponadto w drugim badaniu zostały uwzględnione 3 okresy rewizji portfela, w trakcie których może dojść do ewentualnej rotacji pozycji: dzienna, tygodniowa, miesięczna. Warto zaznaczyć, iż najwięcej transakcji ma miejsce oczywiście w przypadku rotacji dziennej. Na drugim biegunie stoi natomiast interwał miesięczny, który okazuje się być najbardziej stabilnym. Z racji dłuższego terminu do jego stosowania, wymagana jest mniejsza ilość czasu. Dodatkowo rotacja miesięczna sprawia, że istotnie zmniejszają się koszty transakcyjne. Badaniem zostały objęte cztery strategie inwestowania w najsilniejsze spółki za pomocą zaproponowanej metodologii siły relatywnej. Wykorzystane w badaniu wartości siły relatywnej zostały wygenerowane na podstawie średniej SMA 130 dni. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 12

13 Strategia A W ramach tej strategii zakładamy, że posiadany kapitał jest inwestowany we wszystkie spółki z najsilniejszej grupy (grupy 1), będącej odpowiednikiem pierwszego decyla. Pozycja jest utrzymywana w portfelu do czasu, aż wybrana spółka nie wypadnie poza pierwszą grupę spółek. W praktyce, w portfelu liczba spółek oscyluje nieznacznie powyżej 20 i zależy od liczby spółek, znajdujących się w grupie (decylu). Poniższy, Wykres 2 KGHM obrazuje zasadę doboru spółki do portfela. Wykres 2: KGHM lata Spółka weszła w skład pierwszej grupy (decyl 1) na początku marca 2009 i pozostawała w nim aż do lipca. W tym miesiącu dwukrotnie na moment przechodziła do grupy drugiej (decyla 2) i opuszczała prowadzony portfel. Następnie, KGHM ponownie powrócił do grupy najsilniejszych spółek, aby je ostatecznie opuścić w sierpniu W zaznaczonych czerwonymi liniami okresach spółka znajdowała się w najsilniejszym badanym portfelu, według wykorzystanej strategii A. W tej strategii występuje stosunkowo dużo transakcji, ponieważ spółki znajdujące się na pograniczu grup 1 i 2 często zmieniają swoje miejsce w założonych momentach rewizji portfela. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 13

14 Strategia B Kapitał jest inwestowany w spółki z pierwszej grupy (decyl 1). Spółki są utrzymywane aż do momentu, gdy nie wypadną z grupy drugiej (decyla 2.). Nowe spółki są dokupywane dopiero wtedy, gdy którakolwiek z wcześniej zakupionych opuści grupę drugą (drugi decyl). W tej strategii dla badanego okresu w żadnym momencie ilość posiadanych spółek portfelowych nie przekroczyła liczby 35. Poniższy wykres KGHM obrazuje zasadę doboru spółek do portfela. Wykres 3: KGHM lata Jak widać na Wykresie 3 różnica pomiędzy strategią B i A polega jedynie na tym, iż spółki, pozostające w długoterminowych trendzie wzrostowym są dłużej (w tym wypadku nieprzerwanie) utrzymywane w portfelu inwestycyjnym. Strategia C Wprowadzenie warunku ograniczającego spółki objęte badaniem, poprzez kryterium płynności oraz kursu powyżej 1 zł, spowodowało rotację liczby spółek w grupach. W efekcie miało miejsce zmniejszanie lub zwiększanie się liczby spółek w najsilniejszej grupie o plus Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 14

15 minus jedną spółkę. Postanowiliśmy, w związku z tym wprowadzić sztywne ograniczenie w liczbie spółek. Dlatego w przypadku strategii C do testowanego, najsilniejszego portfela trafiało zawsze 20 najsilniejszych relatywnie spółek. Pozycje były utrzymywane do momentu, aż któraś ze spółek nie wypadła poniżej dwudziestego miejsca rankingu. W tym wariancie, portfel zawierał zawsze niezmienną liczbę 20 spółek. Strategia D Strategia D polega na kupnie pierwszych 20 spółek z rankingu i utrzymywaniu ich aż do momentu, gdy któraś z posiadanych pozycji nie spadła poniżej 40-tego miejsca rankingu. W momencie opuszczania portfela, uzyskany kapitał był reinwestowany w nową najsilniejszą spółkę znajdującą się w pierwszej 20-stce. Dzięki temu, tutaj również w portfelu znajdowało się zawsze 20 spółek. Wyniki badania siły relatywnej w 2010 roku W objętym badaniem okresie indeks najszerszy WIG zyskał na wartości około 49,64%. Benchmark skupiający spółki największe czyli WIG20 około 35%. Indeks średnich spółek mwig40 zyskał na wartości około 60%, a swig80 76%. Zdecydowaliśmy, że najbardziej odpowiednim indeksem do porównywania wyników zaproponowanych strategii w ramach badania siły relatywnej jest stopa zwrotu uzyskana przez indeks najszerszy WIG. Wynika to z faktu, że z racji wprowadzonych ograniczeń w postaci wartości średniego wolumenu oraz kursu powyżej 1 zł, część spółek wchodzących w skład mwig40 i swig80 nie spełniała kryteriów badania i nie zostały one uwzględnione w tworzonych rankingach siły relatywnej. Dlatego wyniki przebadanych strategii będziemy odnosić do uzyskanej przez WIG stopy zwrotu w wysokości 49,64%. Z racji tego, że badanie objęło trzy okresy rotacji portfela oraz cztery rodzaje strategii, sumarycznie uzyskane zostało 12 wyników, które można odnieść do wyniku indeksu najszer- Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 15

16 szego WIG. Porównanie ostatecznych wyników w przebadanym okresie przedstawia Tabela 5. Tabela 5: Rezultaty poszczególnych strategii w stosunku do WIG Już pierwsza analiza zaprezentowanych wyników ukazuje, że z wszystkich porównań jedynie Strategia B, w dziennej rotacji portfela nie wygenerowała wyższej stopy zwrotu niż porównywany indeks. Pozostałe porównania w każdym z przypadków wypadły zdecydowanie na korzyść portfeli silnych relatywnie. Co ciekawe w przypadku każdej badanej strategii, wydłużenie okresu, po którym następowała rotacja portfela sprzyjało ostatecznemu wzrostowi uzyskanej stopy zwrotu. Praktycznie wszystkie strategie (oprócz strategii C) w miesięcznej rotacji portfela pokonały w badanym okresie stopy zwrotu wszystkich podstawowych indeksów GPW, włączając w to nawet swig80. Warto zaznaczyć, że w badaniu nie zostały uwzględnione koszty transakcyjne. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że w przypadku dziennej rotacji portfela prowizje mogłyby zniwelować dużą część stopy zwrotu. Mogłoby to sprowadzić ostateczny wynik strategii, z dzienną rotacją portfela w okolice rezultatów WIG. Dlatego, z tego punktu widzenia zdecydowanie lepszym rozwiązaniem wydaje się miesięczna rewizja portfela. Wartą skomentowania wydaje się też widoczna zależność sugerująca, że warto, w długim terminie dać miejsce na wzrost spółkom silnym relatywnie. W przypadku miesięcznej rotacji portfela Strategie B i D uzyskały najwyższe (i zbliżone do siebie) wyniki. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 16

17 Na podstawie zestawienia zaprezentowanego w Tabeli 5 widać, że siła relatywna w zadanym okresie najlepiej sprawdzała się w przypadku miesięcznej rotacji portfela. Dlatego na Wykresie 4 dokonane zostało porównanie krzywych kapitału poszczególnych strategii (z miesięczną rewizją portfeli) z zachowaniem indeksu najszerszego WIG w badanym okresie. Wykres 4: Porównanie krzywych kapitału WIG oraz badanych strategii z miesięczna rewizją portfeli. Skala logarytmiczna. Jak widać na Wykresie 4, portfele wszystkich badanych strategii siły relatywnej przez cały okres badania zachowywały się lepiej niż indeks WIG. Nawet podczas przeceny z pierwszego kwartału 2009 roku spółki silne relatywnie zachowywały się zdecydowanie lepiej niż porównywany indeks. Jedynie moment nagłego zwrotu na rynku, czyli marzec-kwiecień 2009 pozwoliły nieco nadrobić rynkowi do badanych strategii. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 17

18 W momencie gdy nastał na rynku definitywny trend wzrostowy, spółki silne relatywnie ponownie zaczęły zachowywać się zdecydowanie lepiej od rynku. Uzyskane przez strategie B i D wyniki prezentują się w badanym okresie rewelacyjnie na tle rynku. W obydwu przypadkach siła relatywna pozwoliła pokonać rynek o około 35%. Sprawia to, że trzymanie się spółek silnych relatywnych w dłuższym okresie zawsze pozwala uzyskiwać wyniki lepsze niż rynek. Warto w związku z tym rozważyć uwzględnienie tego rodzaju zależności w swoich codziennych procesach decyzyjnych, obejmujących dobór spółek do portfela. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 18

19 Podsumowanie Powyższy raport jest próbą podsumowania dwóch niezależnych badań na temat skuteczności inwestowania w oparciu o siłę relatywną na GPW, jakie na przestrzeni ostatniego roku zostały przeprowadzone przez zespół StrefaInwestorow.pl. Pierwsze z badań przeprowadzone na potrzeby konferencji Skuteczny Inwestor 2009 uwidoczniło silną korelację średnich stóp zwrotu z siłą relatywną spółek mierzoną odległością kursu od ich średnich. Drugie badanie przeprowadzone rok później potwierdziło jedynie to zjawisko. Podstawowym wnioskiem płynącym z tych dwóch niezależnych badań jest jednoznaczne stwierdzenie, że siła relatywna jest jednym z rozwiązań, pozwalających sukcesywnie bić wyniki uzyskiwane przez indeksy giełdowe. Odpowiadając, na tytułowe pytanie, można więc stwierdzić, że siła relatywna to rzeczywiście prawda. Co więcej wyniki dla rynku polskiego są zbieżne z wynikami badań naukowych jakie były prowadzone dla rynku amerykańskiego. Potwierdzają to analizy przeprowadzone w USA, jeszcze w latach 70-tych jak i 90-tych, przez naukowców z różnych uniwersytetów. Dostępne analizy praktyków rynku jak Charles D. Kirkpatrick II świadczą, że dla rynku amerykańskiego skuteczność inwestowania w oparciu o siłę relatywną została potwierdzona również na przestrzeni ostatnich 20 lat. W obliczu potwierdzonej skuteczności, zarówno dla rynku polskiego jak i amerykańskiego, żaden świadomy inwestor nie powinien przechodzić obojętnie obok zauważonego zjawiska. Historycznie rzecz biorąc siła relatywna przynosiła rewelacyjne efekty inwestycyjne i tak może być też w przyszłości. Zaobserwowana zależność jest na tyle silnym zjawiskiem, że może przynosić zyski nawet w średnim terminie. W związku z tym, podczas stosowania tego rodzaju technik, nie jest wskazana nerwowość oraz częste zmiany składu spółek portfelowych. Wymagana jest konsekwencja. Dzięki temu można uniknąć wysokich kosztów transakcyjnych, które mogą ostatecznie zmniejszyć ostateczną stopę zwrotu. Podsumowując, zdecydowanie warto rozważyć wcielenie strategii Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 19

20 opartych na zjawisku siły relatywnej do własnego planu inwestycyjnego, w celu zwiększenia prawdopodobieństwa ostatecznego sukcesu inwestycyjnego. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 20

21 Bibliografia 1. Jegadeesh, Narasimhan, and Sheridan Titman, 1993, Returns to buying winners and selling losers: Implications for stock market efficiency, Journal of Finance 2. Levy, Robert A., 1968, The Relative Strength Concept of Common Stock Forecasting: An Evaluation of Selected Applications of Stock Market Timing Techniques, Trading Tactics, and Trend Analysis, Investors Intelligence 3. Charles D. Kirkpatrick II, 2008, Beat the Market: Invest by Knowing What Stocks to Buy and What Stocks to Sell, FT Press 4. Charles D. Kirkpatrick II, 2000, Stock Selection A Test of Relative Stock Values Reported Over 17-1/2 Years, Market Technicians Association Educational Foundation 5. Burton G. Malkiel, 1996, A Random Walk Down Wall Street, W. W. Norton & Company 6. Andrew W. Lo, Craig MacKinlay, 2001, A Non-Random Walk Down Wall Street, Princeton University Press 7. Dane i obliczenia pochodzą z serwisu Sindicator.net. Treści zawarte w raporcie nie stanowią żadnej "rekomendacji" w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych lub ich emitentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715). Zgodnie z powyższym autorzy nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podejmowane na podstawie treści zawartych w raporcie. StrefaInwestorow.pl i SIndicator.net nie świadczy doradztwa w związku z opisywanymi transakcjami ani nie udziela porad inwestycyjnych lub rekomendacji zawarcia transakcji, co oznacza, że udzielone informacje nie mają charakteru porady inwestycyjnej lub rekomendacji. Ostateczna decyzja zawarcia transakcji należy wyłącznie do Użytkownika. Żaden serwis nie występuje w roli pośrednika ani przedstawiciela. Przed zawarciem jakiejkolwiek z opisywanych na łamach któregokolwiek serwisu, czy biuletynu transakcji, każdy Użytkownik powinien, nie opierając się na informacjach publikowanych na łamach Serwisu, określić jej ryzyko, potencjalne korzyści oraz straty z nią związane, jak również charakterystykę, konsekwencje prawne, podatkowe i księgowe transakcji oraz konsekwencje zmieniających się czynników rynkowych. Copyright Wszelkie prawa zastrzeżone. 21