1.1. Właściwości i funkcja wołowej β-laktoglobuliny (LGB)
|
|
- Michał Markowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1. Wstęp 1.1. Właściwości i funkcja wołowej β-laktoglobuliny (LGB) Laktoglobuliny to niewielkie białka globularne występujące w serwatkowej frakcji mleka (Lucena i wsp., 2006). Zidentyfikowano je w mleku wielu ssaków, m. in. krowy, bawoła, kozy, owcy, osła, delfina, świni, konia, psa, kota, kangura oraz pawiana (Sawyer & Kontopidis, 2000). W ludzkim mleku nie wykryto obecności endogennej β-laktoglobuliny (Haenlein, 2004, Rachagani i wsp., 2006). Wołowa β-laktoglobulina jest białkiem należącym do rodziny lipokalin. Lipokaliny to grupa niewielkich białek ludzkich, zwierzęcych i roślinnych o masie ok kda (Bugos i wsp., 1998, Åkerstrom i wsp., 2000, Charron i wsp., 2005). Białka z rodziny lipokalin (ang. lipocalins) wraz z awidynami (ang. avidins) oraz białkami wiążącymi kwasy tłuszczowe (ang. Fatty Acids Binding Proteins, FABPs) można zaliczyć do większej rodziny białek nazwanej kalcynami (ang. calycins) (Flower, 1996, Brrat 2000) Występowanie i funkcje fizjologiczne LGB Jedną z najlepiej scharakteryzowanych pod względem właściwości fizykochemicznych laktoglobulin jest wołowa β-laktoglobulina (LGB). Białko to zostało wyizolowane w 1934 roku z mleka krowiego przez A. H. Palmera (Palmer, 1934). Stężenie LGB w krowim odtłuszczonym mleku wynosi zwykle ok. 2 4 g/l (Farrell i wsp., 2004). W przyrodzie LGB występuje w postaci wielu izoform. Zidentyfikowano m. in. odmiany A, B, C, D, E, F, G, H, I, J oraz W (Qin i wsp., 1998). Najpowszechniejsze są warianty A i B laktoglobuliny różniące się sekwencją aminokwasową w dwóch pozycjach: 64 i 118 (Asp/Gly i Val/Ala) (Godovac-Zimmermann i wsp., 1996, Uchrinova et. al., 2000). Odmiany A i B różnią się też nieznaczne stabilnością cieplną, rozpuszczalnością w wodzie i zdolnościami do asocjacji (Oliveira i wsp., 2001). Fizjologiczna funkcja wołowej β-laktoglobuliny nie została jednoznacznie określona (Kontopidis i wsp., 2004). Przypuszcza się, że białko to bierze udział w transporcie kwasów tłuszczowych lub retinolu w przewodzie pokarmowym cieląt (Cho i wsp., 1994, Puyol i wsp., 1995, Ragona i wsp., 2000, Riihimäki i wsp., 2008). LGB 1
2 może być także zaangażowana w metabolizm retinolu i kwasów tłuszczowych (Pérez & Calvo 1995, Puyol i wsp., 1995). Inne badania wskazują, że LGB bierze udział w regulowaniu aktywności enzymatycznej lipaz (Pérez i wsp., 1992). Możliwe jest także, że LGB utraciła swoje pierwotne funkcje w toku ewolucji, a jej obecność w mleku ma znaczenie tylko odżywcze (Sawyer i wsp., 1998) Oligomery LGB Monomer LGB jest zbudowany ze 162 reszt aminokwasowych. Masa pojedynczego łańcucha polipeptydowego izoformy B laktoglobuliny wynosi ok Da (Panick i wsp., 1999). W zależności od temperatury, stężenia białka, soli oraz ph, laktoglobulina może tworzyć różne formy oligomeryczne (Sakurai i wsp., 2001, Gottschalk i wsp., 2003). Punkt izoelektryczny laktoglobuliny wynosi ok. 5,2 (Lin i wsp., 2001). LGB zachowuje swoją natywną strukturę w szerokim zakresie ph (Timasshef i wsp., 1966). W ph pomiędzy 2 a 3, w nieobecności soli, białko występuje w formie monomerycznej (Fogolari i wsp., 1998, Sakurai i wsp., 2001). W ph pomiędzy 3,7 i 5,2 laktoglobulina odwracalnie asocjuje w oktamery (największe stężenie przy ph ~ 4,7). W temperaturze 8 C lub 15 C i przy stężeniu niższym niż 1 mm LGB może tworzyć też tetramery i heksamery (Gottschalk i wsp., 2003). W fizjologicznych warunkach (ph ok. 7,0) i przy stężeniach soli > 50 µm LGB występuje w formie dimerycznej (Uchrinova et. al., 2000, Gottschalk i wsp., 2003). W ph powyżej 8,0 równowaga zaczyna przesuwać się w kierunku monomerów (Verheul i wsp., 1999). Wzrost ph do ok. 11 powoduje denaturację alkaliczną białka, chociaż niektóre doniesienia sugerują, że nieodwracalne rozfałdowanie LGB zachodzi już w ph równym 9.0 (Casal i wsp., 1988, Taulier & Chalikian, 2001) Struktura przestrzenna wołowej β-laktoglobuliny Struktura wołowej β-laktoglobuliny została wyznaczona przy pomocy metod NMR (Kuwata i wsp., 1998, Kuwata i wsp., 1999, Uhrínová i wsp., 2000, Oliveira i wsp., 2001) oraz krystalografii rentgenowskiej (Brownlow i wsp., 1997, Qin i wsp., 1998, Qin i wsp., 1999, Adams i wsp., 2005, Vijayalakshmi i wsp., 2007). Jak wykazały te badania, głównym elementem strukturalnym białka jest β-baryłka zwana często 2
3 Badania strukturalne oddziaływań β-laktoglobuliny ze związkami o działaniu biologicznym kielichem (ang. calyx) (Kontopidis i wsp., 2002) przez co wołowa laktoglobulina została zakwalifikowana do rodziny lipokalin (Koistinen i wsp., 1999, Sawyer & Kontopidis 2000, Flower i wsp., 2000). Charakterystyczną cechą strukturalną lipokalin jest β-baryłka stanowiąca sztywne rusztowanie cząsteczki (Skerra, 2000). Zbudowana jest ona zwykle z 8 (do 10) wstęg antyrównoległego arkusza β (Skerra 2000, Grzyb i wsp. 2006), a dostęp do jej wnętrza (zazwyczaj hydrofobowego) regulowany jest za pomocą ruchomych pętli (Brownlow i wsp., 1997). β-baryłka LGB zbudowana jest z 8-niciowego antyrównoległego arkusza β (Rysunek 1.1), podzielonego na dwie przeciwległe części, utworzone przez β-wstęgi oznaczane A H i E H (Kontopidis i wsp., 2004), dziewiąta nić I położona poza baryłką bierze udział w tworzeniu dimeru (Sakurai i Goto, 2002). Baryłka otoczona jest przez elastyczne pętle AB, CD, EF oraz GH (Rysunek 1.2) (Jameson i wsp., 2002). pętla CD Trp61 pętla AB pętla EF α-helisa pętla AB C-koniec N-koniec I C119 H pętla GH C-koniec A G F N-koniec H C106 G E C121 pętla GH D C C160 B A B F Trp19 Trp61 C66 C E pętla CD D Trp19 pętla EF A. B. Rysunek 1.1. Struktura wołowej laktoglobuliny (PDB ID: 3NPO). (A, B) Na rysunku zaznaczono wstęgi A-I arkusza β oraz pętle AB, CD, EF i GH otaczające wejście do baryłki. Na rysunku zaznaczono także pozycje reszt Trp i Cys. W cząsteczce LGB znajduje się też α-helisa (reszty ), położona po zewnętrznej stronie β-baryłki (Kontopidis i wsp., 2002), inne krótkie α-helisy oraz helisy 310 zlokalizowane w rejonie pętli AB oraz we fragmentach N- i C-końcowych (Qin i wsp., 1998, Uhrínová i wsp., 2000) (Rysunek 1.1). W cząsteczce LGB znajduje się pięć reszt cysteiny, z których cztery zaangażowane są w tworzenie dwóch mostków disiarczkowych (Cys66 Cys160 oraz Cys106 Cys119) stabilizujących strukturę (Rysunek 1.1). W monomerze białka obecne 3
4 są też dwie reszty tryptofanu, Trp19 ukryty w rdzeniu białka oraz Trp61 znajdujący się na pętli CD. Powstanie dimeru laktoglobuliny następuje w wyniku asocjacji monomerów za pośrednictwem β-wstęgi I (Rysunek 1.2) w czym główną rolę odgrywają wiązania wodorowe tworzące się pomiędzy atomami łańcucha głównego należącymi do reszt (Sakurai i Goto, 2002, Adams i wsp., 2006). W procesie tym biorą też udział reszty z pętli AB. pętla GH Trp19 B C D F E pętla EF G A H pętla AB wstęga I wstęga I pętla AB H A G pętla EF E F D C B B Trp19 Ser150 Leu149 Arg148 Ile147 Ile147 Arg148 Leu149 Ser150 A. pętla GH B. Rysunek 1.2. Struktura dimeru LGB. Podjednostki dimeru oddziałują ze sobą głównie za pomocą wiązań wodorowych, tworzących się z udziałem atomów należących do reszt zlokalizowanych na β-wstędze I Przejście Tanforda Jedną z najważniejszych właściwości LGB jest zdolność do wiązania w β-baryłce hydrofobowych ligandów (Kontopidis i wsp., 2002) zależna od ph, którego wartość determinuje konformację ruchomej pętli EF, zamykającej i otwierającej dostęp do baryłki (Qin i wsp., 1998, Ragona i wsp., 2003). Zjawisko odwracalnej zmiany konformacyjnej pętli EF zależne od ph, zostało nazwane od nazwiska współodkrywcy przejściem Tanforda (ang. Tanford transition) (Tanford i wsp., 1959). Przejście Tanforda zachodzi w ph ok. 7.0 i jest prawdopodobnie wywoływane protonowaniem reszty Glu89, która charakteryzuje się anomalnym pk a, wynoszącym ok. 7,3 7,5 (Qin i wsp., 1998, Sakurai i Goto, 2006). Struktury krystaliczne LGB wyznaczone w ph 6,2 i 7,1, które różną się konformacją pętli EF wykazały, że w ph 6,2 sprotonowana reszta Glu89 tworzy wiązanie wodorowe z resztą Ser110, co utrzymuje 4
5 Badania strukturalne oddziaływań β-laktoglobuliny ze związkami o działaniu biologicznym pętlę w pozycji zamykającej dostęp do baryłki (Rysunek 1.3). W ph 7,1, ta sama pętla ma konformację otwartą umożliwiającą wnikanie liganda do wnętrza baryłki (Qin i wsp., 1998). Nowsze badania wskazują, że zmiana konformacyjna w rejonie pętli EF jest prawdopodobnie poprzedzona zmianami strukturalnymi zachodzącymi w rejonie pętli GH, które pojawiają się w ph nieco niższym niż 7.0 (Sakurai i Goto, 2006). Zamknięta pętla EF jest stabilizowana siecią wiązań wodorowych powstających pomiędzy Glu108 i Asn109 z pętli GH oraz Glu89 i Asn90 z pętli EF ale możliwe, że do stabilizacji takiej konformacji przyczyniają się także reszty Leu87, Ser110, and Ser116 (Fogolari i wsp., 2005). Przy wzroście ph powyżej 7,0 zmiana konformacyjna w rejonie pętli GH, powoduje rozluźnienie i w konsekwencji zerwanie wiązań wodorowych stabilizujących zamkniętą konformację pętli EF. Wywołuje to zmianę położenia łańcuchów bocznych reszt Glu89 oraz Asn90 i otwieranie pętli EF (Sakurai i Goto, 2006). pętla EF F G H pętla EF A F E G H A F H A E E B B ph = 6,2 G B C C C D D D ph = 7,1 ph = 8,2 Rysunek 1.3. Struktury krystaliczne LGB w wyznaoczne różnych warunkach ph. Na rysunku zaznaczono pozycję pętli EF regulującej dostęp do β-baryłki. Struktura w ph = 6,2 (PDB ID: 3BLG) z pętlą EF w zamkniętej konformacji, struktury w ph = 7,1 oraz w ph = 8,2 z pętlą EF w otwartej konformacji. Postuluje się także, że zmiany konformacyjne zachodzące w obrębie pętli EF mogą nie tylko regulować dostęp do baryłki (Rysunek 1,3) ale zamknięta pętla EF może także chronić przed degradacją niewielkie ligandy związane wewnątrz baryłki, np. w czasie ich transportu przez żołądek (Uhrínová i wsp., 2000). 5
6 Formy krystaliczne LGB Kryształy wołowej β-laktoglobuliny otrzymywano na przełomie lat 30-tych i 40-tych XX wieku (Crowfoot i Riley, 1938, Crowfoot, 1941) jednak jakość tych kryształów a także stosowane wówczas metody badawcze pozwoliły tylko na określenie ich symetrii oraz liczby cząsteczek w jednostce asymetrycznej (Sawyer i wsp., 1999). Pierwsze niskorozdzielcze, niekompletne modele struktury LGB zostały opublikowane ok. 20 lat później (Aschaffenburg i wsp., 1965). Następnie rozwiązano rombowe, trójskośne i trygonalne struktury LGB z rozdzielczością 6,00 Å (Green i wsp., 1979). Ujawniły one, że głównym elementem strukturalnym białka jest arkusz β. Średniorozdzielcza rombowa struktura LGB (2,80 Å) została opublikowana w 1986 roku i ujawniła, że wołowa β-laktoglobulina ma strukturę bardzo podobną do białka wiążącego retinol (Papitz i wsp., 1986). Rok później opublikowano trygonalną strukturę LGB wyznaczoną z rozdzielczością 2,50 Å (Monaco i wsp., 1987). Obie struktury opublikowane w latach 80-tych XX wieku zawierały jednak poważne błędy ze względu na brak gęstości elektronowej dla reszt od 30 do 65 (Sawyer i wsp., 1999). W latach 90-tych XX wieku i na początku XXI wieku rozwiązano kompletne struktury formy trójskośnej (162 reszty), rombowej (152 reszty, brak odcinka N- końcowego) i trygonalnej (162 reszty) laktoglobuliny z rozdzielczościami 1,80 Å; 2,10 Å i 2,24 Å (Brownlow i wsp., 1997, Oliveira i wsp., 2001, Qin i wsp., 1998). Obecnie w bazie PDB zdeponowanych jest kilkanaście struktur LGB, wyznaczonych w różnych warunkach ph i siły jonowej. [...] W Tabeli 1.1 zestawiono zdeponowane dotychczas w PDB struktury laktoglobuliny, ich symetrie oraz warunki ph w jakich je otrzymano. Tabela 1.1. Struktury krystaliczne wołowej laktoglobuliny zdeponowane w PDB, ich symetria oraz ph (lub jego zakres) w którym je otrzymano. symetria PDB ID ph P1 1BEB 6,50 P Q39 7,40 P AKQ, 2R56 5,20 5,50 C Q2M, 1B8E, 1QG5, 2Q2P, 1UZ2 7,40 7,90 P BLG, 1GX9, 1BSY, 1BSO, 2GJ5, 1B0O, 3BLG, 1GXA, 1GX8, 1BSQ 6,20 8,20 6
7 1.2. Kompleksy LGB z ligandami Wołowa LGB, jak większość białek z rodziny lipokalin, wiąże ligandy we wnętrzu β-baryłki, stanowiącej centralne miejsce wiązania ligandów (Kontopidis i wsp., 2002). Hydrofobowe ligandy są wiązane przez LGB z bardzo dużym powinowactwem, ale niską specyficznością (Konuma i wsp., 2007). Obecnie w PDB zdeponowane są dwie średniorozdzielcze struktury kompleksów LGB z kwasem palmitynowycm (PDB ID: 1GXA, 2,35 Å; PDB ID: 1B0O, 2,50 Å) różniące się pozycją grupy karboksylowej liganda oraz jedna struktura kompleksu LGB z kwasem 12-bromododekanowym (PDB ID: 1BSO, 2,23 Å), a także struktura z retinolem (PDB ID: 1GX8, 2,40 Å) oraz kwasem retinowym (PDB ID: 1GX9, 2,34 Å) a także struktura kompleksu LGB z witaminą D 3 (PDB ID: 2GJ5, 2,40 Å). W literaturze opisane zostały też struktury kompleksu LGB z cholesterolem i witaminą D 2 (Kontopidis i wsp., 2004) jednak struktury te nie zostały zdeponowane w PDB Wiązanie kwasów tłuszczowych do LGB Wołowa laktoglobulina ma zdolność wiązania nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych o różnej długości łańcucha węglowodorowego. Za naturalne ligandy LGB uważa się kwasy tłuszczowe i retinol, które wykazują najwyższe powinowactwo do tego białka (Kontopidis i wsp., 2002). Oddziaływanie LGB z tymi grupami związków zostało bardzo dobrze opisane w literaturze, chociaż niektóre dane dotyczące np. stałych wiązania białko-ligand, są bardzo rozbieżne. Brakuje też wielu danych strukturalnych, opisujących w szczegółowy sposób oddziaływanie LGB z tymi grupami związków. Większość badań wskazuje, że monomer LGB wiąże jedną cząsteczkę kwasu tłuszczowego, jednak niektóre sugerują wyższą stechiometrię wiązania (Spector & Fletcher, 1970, Zimet & Livney, 2009). Do laktoglobuliny świeżo wyizolowanej z mleka przyłączone są różne typy lipidów m.in. kwasy tłuszczowe (Puyol i wsp., 1995, Pérez i wsp., 1992). Substancje te obecne są w mleku krowim w różnej postaci i ilościach. W mleku wykrywa się obecność kwasów tłuszczowych zawierających od 4 do 20 atomów węgla w cząsteczce (Mottram & Evershed, 2001, Jensen, 2002, Soyeurt & Gengler, 2008). Najwyższą 7
8 zawartość notuje się dla kwasów zawierających 16 lub 18 atomów węgla w łańcuchu węglowodorowym (Månsson, 2008), do których LGB ma najwyższe powinowactwo (Frapin i wsp., 1993). Mleko krowie zawiera też znaczne ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak retinol (witamina A) i α-tokoferol (witamina E) (Bergamo i wsp., 2003), które też mogą być wiązane do LGB. Początkowo sądzono, że LGB podobnie do albuminy może wiązać kwasy tłuszczowe zawierające od 12 do 18 atomów węgla w cząsteczce. Powinowactwo LGB do tych ligandów maleje w szeregu: kwas palmitynowy (C16:0) > stearynowy (C18:0) > oleinowy (C18:1) > laurynowy (C12:0) (Spector & Fletcher, 1970). Kolejne badania wykazały, że LGB może wiązać kwasy zawierające w cząsteczce od 12 do 20 atomów węgla, ustalono też, że powinowactwo do kwasów maleje w kolejności: kwas palmitynowy (C16:0) > stearynowy (C18:0) > mirystynowy (C14:0) > arachidowy (C20:0) > laurynowy (C12:0). Te same badania wykazały, że LGB nie wiąże krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które zawierają 10 (kwas kaprynowy) i 8 (kwas kaprylowy) atomów węgla w łańcuchu alifatycznym (Frapin i wsp., 1993). Opublikowana później praca (Collini i wsp., 2003) donosiła niejednoznacznie, że kwasy te mogą wiązać się do białka, ale z niskim powinowactwem i małą specyficznością. LGB wiąże także, wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych m.in. te, które mają duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka lub mają potencjalne działanie lecznicze. Wśród nich znajdują się, np. kwasy linolowy (C18:2) i linolenowy (C18:3) (Frapin i wsp., 1993), kwas cis-parinarowy (C18:4) (Zsila i wsp., 2002), dokozaheksaenowy (C22:6) (DHA) (Zimet i wsp., 2009) oraz sprzężony kwas linolowy (CLA) (C18:2) (Considine i wsp., 2007). Zauważono też, że LGB wykazuje nieco wyższe powinowactwo do naturalnych kwasów tłuszczowych, mających wiązania podwójne w konformacji cis niż do kwasów z wiązaniami w konformacji trans (Frapin i wsp., 1993) Kompleksy LGB z retinolem i jego pochodnymi Wysokie powinowactwo LGB do kwasów tłuszczowych i retinoidów jest prawdopodobnie wiązane z fizjologicznymi funkcjami laktoglobuliny. Przypuszcza się, że białko to uczestniczy w metabolizmie tych związków u młodych krów (Kushibiki i wsp., 2001). 8
9 Początkowo uważano, że LGB może wiązać tylko kwasy tłuszczowe. Pierwsze doniesienia na temat oddziaływania tego białka z retinolem pojawiły się w 1972 roku (Futterman & Heller, 1972). Dzięki późniejszym badaniom zauważono podobieństwo strukturalne oraz homologię sekwencyjną pomiędzy LGB a białkiem wiążącym retinol (ang. RBP, Retinol Binding Protein) (Papiz i wsp., 1986). Obecnie wiadomo, że monomer laktoglobuliny ma zdolność do wiązania jednej cząsteczki retinolu w β-baryłce (Fugate & Song, 1980, Dufour & Haertlé, 1990, Cho i wsp., 1994, Kontopidis i wsp., 2002). Badania strukturalne oraz badania przeprowadzone w roztworze, wykazały również, że LGB wiąże też pochodne retinolu, np. kwas retinowy (Dufour i wsp., 1991, Kontopidis i wsp., 2002), octan retinolu (Dufour i wsp., 1991) oraz inne związki z tej grupy, np. jonony (Dufour i wsp., 1990, Guichard i Langourieux, 2000, Jouenne i Crouzet, 2000, Jung i Ebeler, 2003) i β-karoten (Dufour i Haertlé, 1991). LGB ma wyższe powinowactwo do kwasu palmitynowego niż do retinolu, gdyż kwas palmitynowy wypiera retinol z β-baryłki o czym świadczą eksperymenty przeprowadzone w roztworze (Wu i wsp., 1999) oraz eksperymenty polegające na kokrystalizacji laktoglobuliny z równomolowymi ilościami kwasu palmitynowego i retinolu. Wykazały one, że w takich warunkach otrzymywano kompleks LGB z kwasem palmitynowym, a nie z retinolem (Kontopidis i wsp., 2002) Inne znane ligandy LGB Chociaż LGB wykazuje największe powinowactwo do kwasów tłuszczowych (Spector i Fletcher, 1970, Frapin i wsp., 1993) i retinolu (Fugate i Song, 1980, Cho i wsp., 1994, Kontopidis i wsp., 2002), to może ona tworzyć kompleksy także z innymi związkami znacznie różniącymi się budową i właściwościami. Do związków, które wiązane są z niższym powinowactwem niż kwasy tłuszczowe i retinol należą różne klasy lipidów. Poza kwasami tłuszczowymi, LGB może oddziaływać z cząsteczkami fosfolipidów (Martins i wsp., 2008, Jobichen i wsp., 2009), triacylogliceroli (Smith i wsp., 1983) oraz z cholesterolem (Wang i wsp., 1997, Kontopidis i wsp., 2004). Białko ma także zdolność wiązania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, np. witaminy D 2 (erogokalcyfeol) (Wang i wsp., 1997), witaminy D 3 (cholekalcyferol) (Yang i wsp., 2008) oraz witaminy E (tokofeol) (Liang i wsp., 2010). Laktoglobulina ma też zdolność do wiązania związków alifatycznych, w tym estrów (Pelletier i wsp., 1998), ketonów (Andriot i wsp., 2000), węglowodorów (Wishnia & Pinder, 1966) czy kwasów alkanosulfonowych (Busti i wsp., 2005). 9
10 LGB może wiązać także różnorodne substancje pochodzenia roślinnego. Wśród nich można wyróżnić związki z grupy alkaloidów używane jako przyprawy np. piperynę (Zsila i wsp., 2005), kurkuminę (Mohammadi i wsp., 2009) i kapsaicynę (Yang i wsp., 2003) oraz roślinne związki fenolowe o zróżnicowanej strukturze (w tym flawonoidy) często działające jako antyutleniacze, np. kwercetynę, kwas ferulowy czy reswratrol (Liang i wsp., 2008, Riihimäki i wsp., 2008). Inną klasą związków, które mogą oddziaływać z laktoglobuliną są porfiryny oraz ich pochodne (Dufour i wsp., 1990). Laktoglobulina może także tworzyć kompleksy z syntetycznymi związkami chemicznymi (Sawyer i wsp., 1998) takimi jak detergenty np. SDS (Lamiot i wsp., 1994, Creamer, 1995) czy barwniki, np. błękit bromofenolowy (Colen, 1970, Waissbluth i Grieger, 1973). Wykazano, że LGB może wiązać różne klasy cząsteczki leków, w tym leki antydepresyjne, np. chloropromazynę (Bhattacharyya & Das, 2001), flourochinolony o działaniu antybakteryjnym, takie jak np. norfloksacyna i lewofloksacyna (Eberini i wsp., 2006, Eberini i wsp., 2008), leki stosowane w terapii nowotworów, np. elliptycynę (Dodin i wsp., 1990, Dufour i wsp., 1992) oraz różne klasy leków słabo rozpuszczalnych w wodzie, m.in. flurbiprofen, fluwastatynę, sulindac oraz fluoksetynę (Barbiroli i wsp., 2010) Miejsca wiązania ligandów w cząsteczce LGB Głównym miejscem wiązania hydrofobowych ligandów jest β-baryłka (Qin i wsp., 1998, Wu i wsp., 1999, Kontopidis i wsp., 2002) ale w cząsteczce LGB istnieją także inne miejsca, w których mogą wiązać się ligandy (Yang i wsp., 2008, Wu i wsp., 1999, Narayan & Berliner 1997, Fogolari i wsp., 2000). Jedno z nich, zostało zidentyfikowane w strukturze krystalicznej kompleksu LGB z witaminą D 3 (Yang i wsp., 2008) na powierzchni cząsteczki (Rysunek 1.4), w rowku pomiędzy α-helisą, wstęgą I oraz C-końcowym fragmentem obejmującym reszty Przypuszcza się, że kolejne miejsce wiążące może być zlokalizowane w okolicy głównej α-helisy, β wstęg G i H oraz N-końca (Wu i wsp., 1999). Postuluje się, że inne miejsce wiążące może utworzyć się także w okolicy N-końca, kiedy N-końcowy fragment łańcucha polipeptydowego zmienia konformację a odcinek zawierający reszty od 1 do 5 odsunie się od arkusza β dzięki zmianie konformacji Gln5. Taka 10
11 reorientacja łańcucha białkowego umożliwia dostęp do polarnych reszt Glu108, Lys135 i Lys138, które mogą oddziaływać z ligandami (Qin i wsp., 1998). C-koniec I ligand VD3 związany w centralnym miejscu wiążącym ligand VD3 związany w drugim miejscu wiążącym A H G F E N-koniec α-helisa Gln5 Rysunek 1.4. Struktura kompleksu LGB z ligandem - witaminą D 3, (kolor zielony) związanym w centralnym miejscu wiążącym oraz na powierzchni białka (Yang i wsp., 2008, PDB ID: 2GJ5). Postuluje się, ze inne potencjalne miejsce wiążące może znajdować się na N-końcu w rejonie Gln5 oraz pomiędzy α-helisą a β-wstęgą G oraz H i N-końcem (Wu i wsp., 1999). Mechanizm wiązania i uwalniania liganda z centralnego miejsca wiążącego LGB nie został dotychczas do końca poznany. Wiadomo, że wiązanie ligandów w baryłce uzależnione jest od ph, a główną rolę w tym procesie odgrywają prawdopodobnie niespecyficzne oddziaływania hydrofobowe (Konuma i wsp., 2007). Ligandy są uwalniane z β-baryłki w wyniku obniżania ph. Proces uwalniania liganda został częściowo opisany dla kwasu palmitynowego na podstawie badań NMR w roztworze (Ragona i wsp., 2000). Kwas palmitynowy jest silnie wiązany do białka w zakresie ph 5,9 8,4. Zauważono, że kwas ten zaczyna być uwalniany z β-baryłki, kiedy wartość ph spada poniżej 6,0. Postulowano bliżej nie zidentyfikowaną rolę pętli EF w mechanizmie uwalniania tego liganda z centralnego miejsca wiążącego. W tym procesie pewną rolę odgrywać mogą też oddziaływania elektrostatyczne (Ragona i wsp., 2000). [...] 1.3. Wykorzystanie białek z rodziny lipokalin 11
12 Białka z rodziny lipokalin mogą pełnić różne funkcje, ale zwykle odpowiedzialne są za transport małych hydrofobowych cząsteczek. Rola wielu z nich nie została dotychczas jednoznacznie wyjaśniona (Åkerstrom i wsp., 2000). Wiele lipokalin, zwłaszcza zwierzęcych, to silne alergeny wywołujące gwałtowną reakcję alergiczną u ludzi (Mäntyjärvi i wsp. 2000). W ludzkim organizmie również występuje szereg białek z tej grupy a znane są struktury ok. 10 z nich (Schleuber i Skerra, 2005, Schönfeld i wsp., 2009). Ze względu na swoje zdolności do wiązania hydrofobowych cząsteczek oraz niewielkie rozmiary, białka z rodziny lipokalin znalazły praktyczne zastosowanie. Wykorzystanie lipokalin jest możliwe ze względu na to, że są to małe białka o masie nie przekraczającej 20 kda w związku z tym mogą łatwo przenikać do tkanek. Naturalne lub zmodyfikowane lipokaliny, ze względu na swoje niewielkie masy cząsteczkowe są wydalane z organizmu w wyniku filtracji nerkowej, jeśli krążą w osoczu krwi w postaci monomerów. Ich czas półtrwania w osoczu jest niedługi można jednak stosować kilka technik przedłużających obecność tych białek w organizmie (Hohlbaum i Skerra, 2007). Lipokaliny są znacznie mniejsze niż stosowane często w naukach biologicznych i medycynie przeciwciała, których ekspresja in vitro jest bardziej skomplikowana ze względu na ich złożoną budowę (Hohlbaum i Skerra, 2007). Lipokaliny składają się z jednego łańcucha polipeptydowego, zazwyczaj nie są glikozylowane, co ułatwia ich produkcję w systemach prokariotycznych (Skerra, 2008). Naturalne, a także zmodyfikowane lipokaliny cechują się wysoką stabilnością (temperatury denaturacji powyżej 70 C). Białka te zawierają zwykle jeden lub dwa mostki disiarczkowe a często także jedną wolną resztę cysteiny. Wolna cysteina może być wykorzystywana do modyfikacji kowalencyjnych, jednak aby zapobiegać jej interakcjom z innymi białkami osocza zaleca się aby podczas modyfikacji zastępować ją resztą Ser (Skerra, 2008). Białka z rodziny lipokalin mają też specyficzną strukturę. Złożone są ze sztywnego rdzenia, jaki stanowi arkusz β tworzący β-baryłkę oraz otaczających ją elastycznych pętli. Podczas modyfikacji lipokalin, mutacje wprowadzane są zwykle w obrębie pętli, które ze względu na swoją elastyczność, łatwo adaptują się do wprowadzanych zmian. Z tego względu nawet rozległe zmiany w sekwencji naturalnej lipokaliny nie powodują znaczących zmian strukturalnych w całej cząsteczce gdyż jej struktura łatwo dostosowuje się do wprowadzanych mutacji (Korndörfer i wsp., 2003). 12
13 Lipokaliny są dobrze rozpuszczalne w wodzie, osoczu krwi i innych płynach tkankowych w stężeniach do 1,0 mg/ml (Hohlbaum i Skerra, 2007), większość z nich jest łatwo rozprowadzana w organizmie. Te cechy sprawiają, że lipokaliny mogą być wykorzystywane jako cząsteczki transportujące, wychwytujące aktywne biologicznie lub toksyczne związki lub białka tworzące kompleksy z receptorami (Hohlbaum & Skerra, 2007). Ze względu na zdolności do specyficznego rozpoznawania celów molekularnych, zbliżone do właściwości przeciwciał (ang. antibody), zmodyfikowane lipokaliny w analogii do nazwy antibody nazwano antykalinami (ang. anticalin) (Beste i wsp., 1999, Skerra, 2000) Zmodyfikowane lipokaliny, czyli antykaliny Doniesienia na temat zmodyfikowanych białek z rodziny lipokalin pojawiły się stosunkowo niedawno. Pierwszą opisaną zmodyfikowaną lipokaliną było białko BBP (ang. Bilin Binding Protein), którego naturalnym ligandem jest bilina, będąca pochodną protoporfiryny (IX) (Huber i wsp., 1987, Andersen i wsp., 1998). Modyfikacje sekwencji BBP wprowadzano, m.in. tak aby uzyskać białka o powinowactwie do estrów kwasu ftalowego (Vogt i Skerra, 2004) barwników fluorescencyjnych lub związków o właściwościach leczniczych (Korndörfer i wsp., 2003, Korndörfer i wsp., 2003). Wprowadzając mutacje w 16 pozycjach łańcucha aminokwasowego BBP w obrębie elastycznych pętli oraz w β-baryłce, uzyskano zmodyfikowaną lipokalinę nazwaną FluA (Rysunek 1.5), która z wysokim powinowactwem wiązała fluoresceinę (Korndörfer i wsp., 2003). W wyniku modyfikacji tego samego białka, otrzymano także lipokalinę nazwaną DigA16, powstałą poprzez wprowadzenie mutacji w 17 pozycjach w łańcuchu aminokwasowym. Ta zmodyfikowana lipokalina była zdolna do wiązania digoksygeniny i digitoksygeniny z bardzo wysokim powinowactwem. Oba ligandy to glikozydy o działaniu nasercowym, które używane są także w biochemii do znakowania kwasów nukleinowych i białek (Korndörfer i wsp., 2003). [...] Kolejną poddaną modyfikacji lipokaliną było białko ludzkie tzw. ludzka lipokalina 2 (ang. human lipocalin 2), nazywana także lipokaliną neutrofilową związaną z żelatynazą (ang. neutrophil gelatinase-associated lipocalin, NAGL). NAGL ma naturalne powinowactwo do sideroforów takich jak enterobaktyna, chelatujących jony żelaza (Abergel i wsp., 2008). Po mutacjach wprowadzonych w 15 pozycjach łańcucha aminokwasowego, białko to zyskało powinowactwo (Rysunek 1.6) do związku 13
14 Badania strukturalne oddziaływań β-laktoglobuliny ze związkami o działaniu biologicznym będącego pochodną kwasu DTPA (diethylenetriamine pentaacetic acid, DTPA), chelatującego jony metali ziem rzadkich: Y3+, Tb3+, Gd3+ oraz Lu3+, których izotopy radioaktywne są często używane w radioterapii i obrazowaniu biologicznym (Kim i wsp., 2009). A. B. E. C. D. Rysunek 1.6. Struktury krystaliczne wybranych antykalin. Struktura antykaliny Dig16A z cząsteczką (A) digoksygeniny (PDB ID: 1LKE) oraz (B) digitoksygeniny (PDB ID: 1LNM) związaną specyficznie wewnątrz baryłki β. (C) Struktura antykaliny FluA (PDB ID: 1NOS) z cząsteczką fluoresceiny związaną w β-baryłce. (D) Struktura kompleksu zmodyfikowanej ludzkiej lipokaliny 2 z cząsteczką liganda chelatującego jon Y3+ (PDB ID: 3DSZ). (E) Struktura kompleksu zmodyfikowanej ludzkiej lipokaliny 2 z zewnątrzkomórkowym fragmentem ludzkiego CTLA-4 (PDB ID: 3BX7). Modyfikując ludzką lipokalinę 2 stworzono także białko (Rysunek 1.6), które wykazuje powinowactwo do 4-antygenu związanego z cytotoksycznością limfocytów T (ang. cytotoxic T lymphocyte-associated antigen 4, CTLA-4, CD152). CTLA-4 w oddziaływaniu z innymi receptorami komórkowymi hamuje aktywację limfoctów T. Jego zablokowanie, np. poprzez związanie do niego zmodyfikowanej lipokaliny, powoduje, że aktywność limfocytów T nie słabnie, co może być wykorzystane w leczeniu infekcji, nowotworów oraz HIV (Schönfeld i wsp., 2009). Trwają także prace (Skerra, 2008) nad lipokaliną, która wiąże się do czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (ang. Vascular Endothelial Growth Factor, VEGF), 14
15 pośredniczącego w tworzeniu i wzroście sieci naczyń krwionośnych, m.in. w guzach nowotworowych. Związanie VEGF do lipokaliny, może spowodować zahamowanie wzrostu naczyń krwionośnych, co może być wykorzystane w leczeniu nowotworów i zapobieganiu przerzutom (Skerra, 2008). Obecnie antykalina wiążąca VEGF jest w pierwszej fazie badań klinicznych LGB jako nowy typ transportera molekularnego Wołowa β-laktoglobulina, lipokalina będąca składnikiem mleka spożywczego i jego przetworów, stanowi naturalny komponent diety człowieka i nie jest toksyczna. Białko to ze względu na swoją strukturę i właściwości fizykochemiczne, podobne do tych którymi cechują się inne modyfikowane lipokaliny (Rozdział 1.3), może zostać zmodyfikowane i wykorzystane w podobny sposób co było również postulowane wcześniej (Wolf i Brett 2000, Muresan i wsp., 2001, Zsila i wsp., 2005, Liang i wsp., 2008, Barbiroli i wsp., 2010). LGB posiada także szereg dodatkowych właściwości, m. in. zachowuje swoją strukturę w niskim ph, zbliżonym do ph żołądka (Reddy i wsp., 1988, Guo i wsp., 1995, Kinekawa & Kitabatake, 1998) i w tych warunkach jest odporna na trawienie enzymami żołądkowymi (Reddy i wsp., 1988). Podatność na takie trawienie wzrasta jednak w miarę wzrostu ph (Guo i wsp., 1995, Creamer i wsp., 2004). Na uwagę zasługuje też fakt, że LGB wprowadzana wraz ze spożywanym mlekiem krowim do organizmu, nie zostaje całkowicie strawiona, a ślady jej niezdegradowanej formy można znaleźć w osoczu krwi (Lovegrove i wsp., 1993) a także w mleku kobiet karmiących (Fukushima i wsp., 1997, Vadas i wsp., 2001). Laktoglobulina może być wytwarzana w eukariotycznych (np. Pichia pastoris) systemach ekspresji (Invernizzi i wsp., 2004, Nouaille i wsp., 2005) a najnowsze prace dowodzą, że z powodzeniem można ją też produkować w prostszych systemach prokariotycznych (Panniah i wsp., 2010). Mimo licznych cech predysponujących LGB do modyfikacji i potencjalnego zastosowania w medycynie, laktoglobulina posiada także wady. Podobnie do innych lipokalin jest alergenem (oznaczanym jako Bos d 5), może więc wywoływać reakcje alergiczne u niektórych osób (Restani i wsp., 1999, Mäntyjärvi i wsp., 2000). Badania strukturalne wykazały, że za oddziaływania z immunoglobulinami klasy E, biorącymi 1 informacja pochodzi od producenta antykalin, 15
16 udział w reakcji alergicznej, odpowiadają aminokwasy zlokalizowane w obrębie β-wstęg A, B, C i D oraz w pobliżu C-końca i we fragmencie pętli poprzedzającym największą α-helisę (Niemi i wsp., 2007). Problem alergenności białka mógłby prawdopodobnie zostać wyeliminowany poprzez mutacje wprowadzane w rejonach odpowiedzialnych za oddziaływanie z przeciwciałami. Zmodyfikowana LGB może znaleźć potencjalne zastosowanie do wychwytywania toksycznych związków z organizmu, np. trucizn, toksyn czy przedawkowanych leków lub do wyłapywania nadmiaru cholesterolu czy innych steroidów z płynów ustrojowych. LGB mogłaby też służyć jako związek ułatwiający wprowadzanie do organizmu trudno rozpuszczalnych leków. Inne potencjalne zastosowanie to wiązanie cząsteczek produkowanych w nadmiernych ilościach przez organizm, takich jak mediatorów stanu zapalnego, np. tromboksanów, leukotrienów czy prostaglandyn a w niektórych wypadkach hormonów lub peptydów sygnałowych Wpływ wybranych mutacji na strukturę LGB Obecnie opisanych zostało kilka zmutowanych form LGB, jednak mutacje wprowadzane w białku miały na celu zbadanie jego właściwości a nie zmianę specyficzności wiązania ligandów. W PDB zdeponowana jest struktura krystaliczna białka będącego chimerą wytworzoną z wołowej i końskiej laktoglobuliny (Tsuge i wsp., 2010, PDB id: 3KZA) oraz struktura mutanta C121S wołowej LGB (Jayat i wsp., 2004). Struktura mutanta C121S jest niemal identyczna ze strukturą naturalnej LGB, mutacja wprowadzona w łańcuchu białkowym spowodowała jedynie zmianę zachowania białka. W odróżnieniu od naturalnej LGB mutant C121S nie ulega nieodwracalnej agregacji w wysokiej temperaturze ma też mniejszą stabilność termiczną, niższą odporność na czynniki redukujące oraz wykazuje większą wrażliwość na trawienie pepsyną (Jayat i wsp., 2004). Zamiana Cys121 na inne reszty alaninę lub walinę podobnie jak mutacja C121S, powoduje obniżenie stabilności strukturalnej mutantów C121A i C121V objawiającej się większą podatnością na denaturację mocznikiem (Yagi i wsp., 2003). Inne znane warianty LGB to mutanty K70M, K141M, F136A, W19A. Wykazywały one zmniejszone lub zwiększone powinowactwo do retinolu w stosunku do naturalnej LGB (Cho i wsp., 1994), jednak żadna z tych mutacji nie była wprowadzana w rejonie centralnego miejsca wiążącego. 16
17 Sprawdzano też, jak mutacje w cząsteczce LGB wpływają na stałą dimeryzacji białka. W tym celu stworzono szereg wariantów LGB mających mutacje wprowadzone w rejonie pętli AB: D33A, D28A, D33R, R40M, R40D, R40E, wstęgi I arkusza β H146P, R148A, R148P, S150P oraz w pozycjach A34S A34T R40K W61G W61R (Sakurai i wsp., 2002). Widma CD dla białek mających mutacje wprowadzane w tych rejonach łańcucha aminokwasowego, wskazywały, że ich struktura jest niemal identyczna ze strukturą naturalnej LGB (Sakurai i wsp., 2002). Powyższe dane wskazują, że laktoglobulina nie była poddawana wcześniej próbom większych systematycznych modyfikacji, które wpływałby na specyficzność wiązania ligandów przez to białko. Właściwości fizykochemiczne oraz struktura laktoglobuliny sprawiają, że LGB wydaje się być obiecującym kandydatem na nowy typ transportera molekularnego, który specyficznie będzie wiązał i przenosił związki bioaktywne Systemy ekspresji LGB Produkcja zmodyfikowanych wariantów białka wymaga opracowania prostego, powtarzalnego protokołu ekspresji i oczyszczania laktoglobuliny oraz użycia systemu ekspresyjnego, które będzie pozwalał na otrzymywanie dużych ilości poprawnie sfałdowanego białka. Dotychczas laktoglobulinę produkowano głównie w eukariotycznych systemach ekspresji (Tabela 1.4) chociaż w ostatnich latach pojawiły się doniesienia na temat produkcji w systemach bakteryjnych poprawnie zwiniętego białka w ilościach odpowiednich do badań strukturalnych (Ariyaratne i wsp., 2002, Ponniah i wsp., 2010). Jedna z metod ekspresji rozpuszczalnego białka w bakteriach E. coli polega na koekspresji laktoglobuliny z bakteryjną izomerazą wiązań disiarczkowych DsbC, która jest jednym z enzymów kluczowym dla poprawnego fałdowania białek bakteryjnych wydzielanych do peryplazmy (Banaszak i wsp., 2004). Stwierdzono, że koekspresja laktoglobuliny z DsbC w bakteriach E. coli znacznie zwiększa ilość poprawnie sfałdowanego i rozpuszczalnego białka, posiadającego poprawnie utworzone mostki disiarczkowe (Ponniah i wsp., 2010). Bakteryjna cytoplazma jest środowiskiem redukującym, a przez to nie sprzyja tworzeniu wiązań disiarczkowych, do których wymagane jest utlenienie grup SH cysteiny. Wykorzystanie do ekspresji szczepów bakteryjnych posiadających mutacje w genach kodujących tioredoksynę (trxb) i reduktazę glutationu (gor) sprzyja utlenianiu grup tiolowych cysteiny i wytwarzaniu 17
18 wiązań disiarczkowych w bakteryjnej cytoplazmie (Bessette i wsp., 1999). Wprowadzenie izomerazy wiązań disiarczkowych DsbC zapobiega tworzeniu przypadkowych wiązań disiarczkowych pomiędzy resztami cysteiny. W odpowiednich szczepach bakteryjnych, np. Origami przy udziale izomerazy DsbC można produkować rozpuszczalną formę laktoglobuliny, która jak potwierdziły badania NMR ma poprawną strukturę trzeciorzędową (Ponniah i wsp., 2010). Tabela 1.4. Wybrane systemy ekspresji wołowej β-laktoglobuliny. system ekspresji eukariotyczne systemy ekspresji forma otrzymywanego białka Pichia pastoris białko rozpuszczalne, niespecyficznie glikozylowane 1 białko rozpuszczalne 2 Saccharomyces cerevisiae białko rozpuszczalne 3 białko rozpuszczalne 4 prokariotyczne systemy ekspresji Escherichia coli białko nierozpuszczalne, niepoprawnie sfałdowane 5 białko rozpuszczalne produkowane jako białko fuzyjne z tioredoksyną 6 białko rozpuszczalne koekspresja z izomerazą DsbC 7 Lactobacillus casei białko rozpuszczalne, ekspresja w obecności staphylococcal nuclease 8 1 Kim i wsp., 1997, 2 Denton i wsp., 1998, 3 Totsuka i wsp. (1998), 4 Katakura i wsp. (1999), 5 Chatel i wsp. (1999), 6 Ariyaratne i wsp., 2002, 7 Ponniah i wsp., 2010, 8 Hazebrouck i wsp.,
19 19
Chemiczne składniki komórek
Chemiczne składniki komórek Pierwiastki chemiczne w komórkach: - makroelementy (pierwiastki biogenne) H, O, C, N, S, P Ca, Mg, K, Na, Cl >1% suchej masy - mikroelementy Fe, Cu, Mn, Mo, B, Zn, Co, J, F
Bardziej szczegółowoSubstancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
Bardziej szczegółowoetyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Bardziej szczegółowoMateriały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą byd wykorzystywane przez jego Użytkowników
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoInformacje. W sprawach organizacyjnych Slajdy z wykładów
Biochemia Informacje W sprawach organizacyjnych malgorzata.dutkiewicz@wum.edu.pl Slajdy z wykładów www.takao.pl W sprawach merytorycznych Takao Ishikawa (takao@biol.uw.edu.pl) Kiedy? Co? Kto? 24 lutego
Bardziej szczegółowoPrzegląd budowy i funkcji białek
Przegląd budowy i funkcji białek Co piszą o białkach? Wyraz wprowadzony przez Jönsa J. Berzeliusa w 1883 r. w celu podkreślenia znaczenia tej grupy związków. Termin pochodzi od greckiego słowa proteios,
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Bardziej szczegółowoTransport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Bardziej szczegółowoprotos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.)
Białka 1 protos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.) cząsteczki życia materiał budulcowy materii ożywionej oraz wirusów wielkocząsteczkowe biopolimery o masie od kilku tysięcy do kilku milionów jednostek
Bardziej szczegółowoStruktura i funkcja białek (I mgr)
Struktura i funkcja białek (I mgr) Dr Filip Jeleń fj@protein.pl http://www.protein.pl/ Jeremy M. Berg, John L. Tymoczko, Lubert Stryer Biochemia Carl Branden, John Tooze Introduction to Protein Structure
Bardziej szczegółowoDr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA
WSPÓŁCZESNE TECHNIKI ZAMRAŻANIA Temat: Denaturacja białek oraz przemiany tłuszczów i węglowodorów, jako typowe przemiany chemiczne i biochemiczne zachodzące w żywności mrożonej. Łukasz Tryc SUChiKL Sem.
Bardziej szczegółowoWybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu w porównaniu z analizą trankryptomu:
Bardziej szczegółowoAminokwasy, peptydy i białka. Związki wielofunkcyjne
Aminokwasy, peptydy i białka Związki wielofunkcyjne Aminokwasy, peptydy i białka Aminokwasy, peptydy i białka: - wiadomości ogólne Aminokwasy: - ogólna charakterystyka - budowa i nazewnictwo - właściwości
Bardziej szczegółowoProteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich lub prawie wszystkich białek komórkowych
Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich lub prawie wszystkich białek komórkowych Zalety w porównaniu z analizą trankryptomu: analiza transkryptomu komórki identyfikacja mrna nie musi jeszcze oznaczać
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoWybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna
Wybrane techniki badania białek -proteomika funkcjonalna Proteomika: umożliwia badanie zestawu wszystkich (lub prawie wszystkich) białek komórkowych Zalety analizy proteomu np. w porównaniu z analizą trankryptomu:
Bardziej szczegółowoNowoczesne systemy ekspresji genów
Nowoczesne systemy ekspresji genów Ekspresja genów w organizmach żywych GEN - pojęcia podstawowe promotor sekwencja kodująca RNA terminator gen Gen - odcinek DNA zawierający zakodowaną informację wystarczającą
Bardziej szczegółowoBioinformatyka wykład 9
Bioinformatyka wykład 9 14.XII.21 białkowa bioinformatyka strukturalna krzysztof_pawlowski@sggw.pl 211-1-17 1 Plan wykładu struktury białek dlaczego? struktury białek geometria i fizyka modyfikacje kowalencyjne
Bardziej szczegółowoLipidy (tłuszczowce)
Lipidy (tłuszczowce) Miejsce lipidów wśród innych składników chemicznych Lipidy To niejednorodna grupa związków, tak pod względem składu chemicznego, jak i roli, jaką odrywają w organizmach. W ich skład
Bardziej szczegółowoBadanie oddziaływań związków biologicznie aktywnych z modelowymi membranami lipidowymi
UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI W KRAKOWIE WYDZIAŁ CHEMII STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Badanie oddziaływań związków biologicznie aktywnych z modelowymi membranami lipidowymi Marcelina Gorczyca Promotorzy:
Bardziej szczegółowoSterydy (Steroidy) "Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW
Sterydy (Steroidy) Związki pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i mikroorganicznego; pochodne lipidów, których wspólnącechą budowy jest układ czterech sprzężonych pierścieni węglowodorowych zwany steranem(cyklopentanoperhydrofenantren)
Bardziej szczegółowoTranslacja i proteom komórki
Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum
Bardziej szczegółowoSlajd 1. Slajd 2. Proteiny. Peptydy i białka są polimerami aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym (peptydowym) Kwas α-aminokarboksylowy aminokwas
Slajd 1 Proteiny Slajd 2 Peptydy i białka są polimerami aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym (peptydowym) wiązanie amidowe Kwas α-aminokarboksylowy aminokwas Slajd 3 Aminokwasy z alifatycznym łańcuchem
Bardziej szczegółowoBadanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Aleksandra Kotynia PRACA DOKTORSKA
Bardziej szczegółowo4.1 Hierarchiczna budowa białek
Spis treści 4.1 ierarchiczna budowa białek... 51 4.1.1 Struktura pierwszorzędowa... 51 4.1.2 Struktura drugorzędowa... 53 4.1.3 Struktura trzeciorzędowa... 60 4.1.4 Rodzaje oddziaływań stabilizujących
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:
WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny
Bardziej szczegółowoWPŁYW PH NA ZDOLNOŚĆ WIĄZANIA CHOLEKALCYFEROLU PRZEZ ß-LAKTOGLOBULINĘ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 461 465 Agata Górska, Ewa Ostrowska - Ligęza, Magdalena Wirkowska, Joanna Bryś WPŁYW PH NA ZDOLNOŚĆ WIĄZANIA CHOLEKALCYFEROLU PRZEZ ß-LAKTOGLOBULINĘ Katedra Chemii,
Bardziej szczegółowoBudowa tłuszczów // // H 2 C O H HO C R 1 H 2 C O C R 1 // // HC O H + HO C R 2 HC - O C R 2 + 3H 2 O
Tłuszcze (glicerydy) - Budowa i podział tłuszczów, - Wyższe kwasy tłuszczowe, - Hydroliza (zmydlanie) tłuszczów - Utwardzanie tłuszczów -Próba akroleinowa -Liczba zmydlania, liczba jodowa Budowa tłuszczów
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Węgiel i jego związki. określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje
Bardziej szczegółowoBioinformatyka II Modelowanie struktury białek
Bioinformatyka II Modelowanie struktury białek 1. Który spośród wymienionych szablonów wybierzesz do modelowania? Dlaczego? Struktura krystaliczną czy NMR (to samo białko, ta sama rozdzielczość)? Strukturę
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5
SPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5 BIAŁKA 1. Wprowadzenie... 7 2. Aminokwasy jednostki strukturalne białek... 7 2.1. Klasyfikacja aminokwasów... 9 2.1.1. Aminokwasy białkowe i niebiałkowe... 9 2.1.2. Zdolność
Bardziej szczegółowoV Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów
strona 1/5 V Małopolski Konkurs hemiczny dla Gimnazjalistów Etap III (wojewódzki) Poniżej podano treść sześciu zadań problemowych, za rozwiązanie których możesz uzyskać 74 punkty. Rozwiazując zadania rachunkowe,
Bardziej szczegółowoLek od pomysłu do wdrożenia
Lek od pomysłu do wdrożenia Lek od pomysłu do wdrożenia KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU
Bardziej szczegółowoStructure and Charge Density Studies of Pharmaceutical Substances in the Solid State
Maura Malińska Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski Promotorzy: prof. dr hab. Krzysztof Woźniak, prof. dr hab. Andrzej Kutner Structure and Charge Density Studies of Pharmaceutical Substances in the
Bardziej szczegółowo46 i 47. Wstęp do chemii -aminokwasów
46 i 47. Wstęp do chemii -aminokwasów Chemia rganiczna, dr hab. inż. Mariola Koszytkowska-Stawińska, WChem PW; 2017/2018 1 21.1. Budowa ogólna -aminokwasów i klasyfikacja peptydów H 2 H H 2 R H R R 1 H
Bardziej szczegółowoProgram nauczania CHEMIA KLASA 8
Program nauczania CHEMIA KLASA 8 DZIAŁ VII. Kwasy (12 godzin lekcyjnych) Wzory i nazwy kwasów Kwasy beztlenowe Kwas siarkowy(vi), kwas siarkowy(iv) tlenowe kwasy siarki Przykłady innych kwasów tlenowych
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 29.5.2018 C(2018) 3193 final ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia 29.5.2018 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 847/2000 w odniesieniu do definicji pojęcia podobnego
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA Z BIOCHEMII
ĆWICZENIA Z BIOCHEMII D U STUDENTfiW WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Pod redakcją Piotra Laidlera, Barbary Piekarskiej, Marii Wróbel WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO ĆWICZENIA Z BIOCHEMII DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoMakrocząsteczki. Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe
Makrocząsteczki Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe Syntetyczne: -Elastomery bardzo duża elastyczność charakterystyczna dla gumy -Włókna długie,
Bardziej szczegółowoPodstawy projektowania leków wykład 12
Podstawy projektowania leków wykład 12 Łukasz Berlicki Projektowanie wspomagane komputerowo Ligand-based design QSAR i 3D-QSAR Structure-based design projektowanie oparte na strukturze celu molekularnego
Bardziej szczegółowoPODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 4 Jak działają geny?
Bardziej szczegółowoFESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ
FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ Agata Ołownia-Sarna 1. Chemia organiczna to chemia związków: a) Węgla, b) Tlenu, c) Azotu. 2. Do związków organicznych zaliczamy: a) Metan, b) Kwas węglowy,
Bardziej szczegółowoIzoenzymy. Katalizują te same reakcje, ale różnią się właściwościami fizycznymi lub kinetycznymi. Optimum ph. Powinowactwo do substratu
Izoenzymy Katalizują te same reakcje, ale różnią się właściwościami fizycznymi lub kinetycznymi Optimum ph Powinowactwo do substratu Wrażliwość na inhibitory Badanie LDH H4 (serce) H3M1 H2M2 H1M3 M4 (wątroba)
Bardziej szczegółowo21. Wstęp do chemii a-aminokwasów
21. Wstęp do chemii a-aminokwasów Chemia rganiczna, dr hab. inż. Mariola Koszytkowska-Stawińska, WChem PW; 2016/2017 1 21.1. Budowa ogólna a-aminokwasów i klasyfikacja peptydów H 2 N H kwas 2-aminooctowy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej
Lucyna Krupa Rok szkolny 2016/2017 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)
Bardziej szczegółowoa) proces denaturacji białka następuje w probówce: b) proces zachodzący w probówce nr 1 nazywa się:
Zadanie 1. (4 pkt) Zaprojektuj doświadczenie chemiczne, za pomocą którego można wykryć siarkę w związkach organicznych. a) opisz przebieg doświadczenia b) zapisz przewidywane spostrzeżenia c) napisz równanie
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne. Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE III gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowoGeometria wiązania hemu w oksymioglobinie
Białka wiążące tlen Geometria wiązania hemu w oksymioglobinie Hem Hb A tetrametr zbudowany z dwóch identycznych łańcuchów α (141 reszt aminokwasowych, N koniec stanowi walina, a C koniec arginina) i dwóch
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne. niezbędne do uzyskania poszczególnych. śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z chemii
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii klasa III,,Program nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery Teresa Kulawik, Maria
Bardziej szczegółowoBudowa aminokwasów i białek
Biofizyka Ćwiczenia 1. E. Banachowicz Zakład Biofizyki Molekularnej IF UAM http://www.amu.edu.pl/~ewas Budowa aminokwasów i białek E.Banachowicz 1 Ogólna budowa aminokwasów α w neutralnym p α N 2 COO N
Bardziej szczegółowoProgram zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady
Bardziej szczegółowo2. Produkty żywnościowe zawierające białka Mięso, nabiał (mleko, twarogi, sery), jaja, fasola, bób (rośliny strączkowe)
BIAŁKA 1. Funkcja białek w organizmie Budulcowa mięśnie (miozyna), krew (hemoglobina, fibrynogen), włosy (keratyna), skóra, chrząstki, ścięgna (kolagen), białka współtworzą wszystkie organelle komórkowe
Bardziej szczegółowoWYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Bardziej szczegółowoWłaściwości błony komórkowej
płynność asymetria Właściwości błony komórkowej selektywna przepuszczalność Płynność i stan fazowy - ruchy rotacyjne: obrotowe wokół długiej osi cząsteczki - ruchy fleksyjne zginanie łańcucha alifatycznego
Bardziej szczegółowoBioinformatyka II Modelowanie struktury białek
Bioinformatyka II Modelowanie struktury białek 1. Który spośród wymienionych szablonów wybierzesz do modelowania dla każdego z podanych przypadków? Dlaczego? Struktura krystaliczną czy NMR (to samo białko,
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.
1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny
Bardziej szczegółowoSuplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin
Suplementy Wilkasy 2014 Krzysztof Gawin Suplementy diety - definicja Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoWykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
Bardziej szczegółowoDNA musi współdziałać z białkami!
DNA musi współdziałać z białkami! Specyficzność oddziaływań między DNA a białkami wiążącymi DNA zależy od: zmian konformacyjnych wzdłuż cząsteczki DNA zróżnicowania struktury DNA wynikającego z sekwencji
Bardziej szczegółowoAfrican Mango - recenzja, opis produktu
African Mango - recenzja, opis produktu African mango to popularne obecnie suplementy diety wspomagające odchudzanie, stworzone na bazie pestek afrykańskiego mango. Skutecznie pomagają w utracie nadmiaru
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne:
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -określa, co to są
Bardziej szczegółowoI. Węgiel i jego związki z wodorem
NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się
Bardziej szczegółowoBeata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ
Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI
Bardziej szczegółowoKomputerowe wspomaganie projektowanie leków
Komputerowe wspomaganie projektowanie leków wykład V Prof. dr hab. Sławomir Filipek Grupa BIOmodelowania Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Cent-III www.biomodellab.eu
Bardziej szczegółowoFizjologia nauka o czynności żywego organizmu
nauka o czynności żywego organizmu Stanowi zbiór praw, jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, narządy, tkanki i komórki prawa rządzące żywym organizmem są wykrywane doświadczalnie określają
Bardziej szczegółowoOcenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
Kryteria oceniania z chemii dla klasy 3A i 3B Gimnazjum w Borui Kościelnej Rok szkolny: 2015/2016 Semestr: pierwszy Opracowała: mgr Krystyna Milkowska, mgr inż. Malwina Beyga Ocenę niedostateczną otrzymuje
Bardziej szczegółowoZadanie 1. (2 pkt) Określ, na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków, typ wiązania w związkach: KBr i HBr.
Zadanie 1. (2 pkt) Określ, na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków, typ wiązania w związkach: KBr i HBr. Typ wiązania w KBr... Typ wiązania w HBr... Zadanie 2. (2 pkt) Oceń poprawność poniższych
Bardziej szczegółowoGeny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
Bardziej szczegółowoRóżne typy wiązań mają ta sama przyczynę: energia powstającej stabilnej cząsteczki jest mniejsza niż sumaryczna energia tworzących ją, oddalonych
Wiązania atomowe Atomy wieloelektronowe, obsadzanie stanów elektronowych, układ poziomów energii. Przykładowe konfiguracje elektronów, gazy szlachetne, litowce, chlorowce, układ okresowy pierwiastków,
Bardziej szczegółowoKomputerowe wspomaganie projektowanie leków
Komputerowe wspomaganie projektowanie leków wykład II Prof. dr hab. Sławomir Filipek Grupa BIOmodelowania Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Cent-III www.biomodellab.eu
Bardziej szczegółowoProjekt Era inżyniera pewna lokata na przyszłość jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
TEMAT I WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH. STOPNIE UTLENIENIA. WIĄZANIA CHEMICZNE. WZORY SUMARYCZNE I STRUKTURALNE. TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWA INTERPRETACJA WZORÓW I RÓWNAŃ CHEMICZNYCH
Bardziej szczegółowoOddziaływanie leków z celami molekularnymi i projektowanie leków
Oddziaływanie leków z celami molekularnymi i projektowanie leków Prof. dr hab. Sławomir Filipek Grupa BIOmodelowania (biomodellab.eu) Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 4. Reakcja aminokwasów z ninhydryną. Opisz typy reakcji przebiegających w tym procesie i zaznacz ich miejsca przebiegu.
azwisko i imię grupa data Protokół z ćwiczenia: eakcje chemiczne związków biologicznych: aminokwasy i peptydy. Definicja punktu izoelektrycznego pi. Formy jonowe aminokwasów w różnym ph. ph < pi ph = pi
Bardziej szczegółowoPodstawy projektowania leków wykład 6
Podstawy projektowania leków wykład 6 Łukasz Berlicki Peptydy i peptydomimetyki Peptydy oligomery zbudowane z aminokwasów połączonych wiązaniem amidowym. Peptydomimetyki cząsteczki naśladujące strukturę
Bardziej szczegółowoMechanizmy działania i regulacji enzymów
Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu
Ćwiczenie nr 12 Lipidy - tłuszcze nasycone i nienasycone. Liczba jodowa, metoda Hanusa ilościowego oznaczania stopnia nienasycenia tłuszczu Celem ćwiczenia jest: wykrywanie nienasyconych kwasów tłuszczowych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III Nr lekcji Temat lekcji Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej) Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania i kryteria ocen Uczeń:
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowooporność odporność oporność odporność odporność oporność
oporność odporność odporność nieswoista bierna - niskie ph na powierzchni skóry (mydła!) - enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym - laktoferyna- przeciwciała
Bardziej szczegółowoJAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Bardziej szczegółowoChemiczne składniki komórek
Chemiczne składniki komórek Komórki wykorzystują prawa fizyki i chemii, aby przeżyć Zbudowane z takich samych pierwiastków i związków jak materia nieożywiona Chemia komórki dominują: H 2 O związki organiczne
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
SZKOŁA PODSTAWOWA W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie 8 Szkoły Podstawowej Wymagania edukacyjne niezbędne
Bardziej szczegółowoGenerator testów bioinformatyka wer / Strona: 1
Przedmiot: wyklad monograficzny Nazwa testu: bioinformatyka wer. 1.0.6 Nr testu 10469906 Klasa: 5 IBOS Odpowiedzi zaznaczamy TYLKO w tabeli! 1. Aminokwas jest to związek organiczny zawierający A) grupę
Bardziej szczegółowoTIENS OLEJ Z WIESIOŁKA
TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA WIESIOŁEK ZINC and its influence on human body Pliniusz Starszy, rzymski historyk i pisarz, w swoim dziele Historia Naturalna tak pisze o wiesiołku: Zioło dobre jak wino, aby uradować
Bardziej szczegółowoPochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom H jest zastąpiony grupą hydroksylową (- OH ).
Cz. XXII - Alkohole monohydroksylowe Pochodne węglowodorów, w cząsteczkach których jeden atom jest zastąpiony grupą hydroksylową (- ). 1. Klasyfikacja alkoholi monohydroksylowych i rodzaje izomerii, rzędowość
Bardziej szczegółowoMaking the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad
Making the impossible possible: the metamorphosis of Polish Biology Olympiad Takao Ishikawa Faculty of Biology, University of Warsaw, Poland Performance of Polish students at IBO Gold Silver Bronze Merit
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II. Ocena Semestr I Semestr II
WYMAGANIA PROGRAMOWE Z CHEMII DLA KLASY II Ocena Semestr I Semestr II Wymagania konieczne( ocena dopuszczająca ) - zna treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego - potrafi
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie III GIMNAZJUM Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania
Bardziej szczegółowoBudowa i funkcje białek
Budowa i funkcje białek Białka Wszystkie organizmy zawierają białko Każdy organizm wytwarza własne białka Podstawowe składniki białek - aminokwasy Roślinne mogą wytwarzać aminokwasy ze związków nieorganicznych
Bardziej szczegółowoStruktura biomakromolekuł chemia biologiczna III rok
truktura biomakromolekuł chemia biologiczna III rok jak są zbudowane białka? dlaczego białka są tak zbudowane? co z tego wynika? 508 13 604 liczba struktur dostępnych w Protein Data Bank wynosi aktualnie
Bardziej szczegółowoEkstrakt z Chińskich Daktyli
Ekstrakt z Chińskich Daktyli Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle Pomagają zachować sprawność Poprawiają odporność Wspomagają pracę żołądka
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. Krzysztof Lewiński Kraków, Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego
prof. dr hab. Krzysztof Lewiński Kraków, 12.06.2017 Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego Recenzja rozprawy doktorskiej mgr. Pawła Strzelczyka "Badania strukturalne kompleksów awidyny z ligandami"
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Bardziej szczegółowo