Polska gospodarka w dobie spowolnienia gospodarczego.

Transkrypt

1 IV POMORSKIE FORUM PRZEDSIĘBIORCZO BIORCZOŚCICI Polska gospodarka w dobie spowolnienia gospodarczego. Warszawa, 12 marca 2009 r. dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Polska Konfederacja Pracodawców prywatnych Lewiatan mkrzysztoszek@pkpplewiatan.pl

2 AGENDA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE W 2008 r. PROGNOZY NA 2009 R. POMORSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA

3 Przyspieszona końcówka drugiego cyklu koniunktury. Roczna stopa wzrostu PKB (w %) ,6 3,8 5,2 7,0 6,2 7,1 5,0 4,5 4, (opt.) 1,2 1,4 3,9 5,3 3,6 6,2 6,7 4,8 2,0*/ 0,0*/ 2009 (pes.) */ prognoza PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy PKPP Lewiatan

4 Kwartalne tempo wzrostu PKB (w %; r/r). 9 8, ,7 7,4 7,4 7,2 7,0 6,8 7,1 6,6 6,3 5,7 6,6 5,4 5,0 6,6 5,4 6,0 5,2 6,8 6,6 6,6 5,9 6,3 5,4 4,7 4,8 4,2 4,0 4,3 4,4 4,0 7,4 6,5 6,5 6,5 6,0 5,8 4, ,5 3,2 2,2 3,5 2,6 3,3 2,3 2,2 1,8 2,4 2,4 3,2 2, ,1 0,9 0,4 0,9 0,6 I Q 95 IV Q III Q 96 II Q 97 I Q 98 IV Q 98 III Q 99 II Q 00 I Q 01 IV Q 01 III Q 02 II Q 03 I Q 04 IV Q 04 III Q 05 II Q 06 I Q 07 IV Q 07 III Q 08 Źródło: GUS

5 Wzrost gospodarczy oparty na konsumpcji. Bez inwestycji trudno będzie b go utrzymać. Skala wpływu poszczególnych czynników na wzrost realny PKB (w %) 10 1Q2006 2Q2006 3Q2006 4Q2006 1Q2007 2Q2007 3Q2007 4Q2007 1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q ,0 2,4 0,2 3,0 1,6 4,2 1,0 3,0 2,0 1,8 3,3 3,2 1,3 0,7 0,1 4,3 2,2 2,9 0,3 0,6 0,7 1,1 2 5,1 4,1 4,4 3,5 5,3 3,9 3,8 2,4 3,4 3,2 3,2 3, ,3-0,1-0,4-1 -2,7-1,9-2,7-2,3-1,5-0,3-0,4-0,6-0,9-4 SpoŜycie ogółem Nakłady brutto na środki trw ałe Przyrost zapasów Eksport netto Źródło: GUS

6 Dla utrzymania wysokiej dynamiki PKB dynamika inwestycji musi być wyŝsza od dynamiki konsumpcji. 125 SpoŜycie indywidulane i inwestycje a PKB (dynamika realna, ceny średnioroczne roku poprzedniego; %) Q2006 2Q2006 3Q2006 4Q2006 1Q2007 2Q2007 3Q2007 4Q2007 1Q2008 2Q2008 3Q2008 4Q2008 SpoŜycie indywidulane Nakłady brutto na środki trwałe PKB Źródło: GUS

7 Aby utrzymać wzrost inwestycji niezbędne będąb inwestycje publiczne. Źródło: Projekcja inflacji NBP na podstawie modelu NECMOD, Instytut Ekonomiczny, luty 2009 r.

8 Polska gospodarka u progu osłabienia PKB 106,2 106,7 104,8 SpoŜycie indywidualne 105,0 105,0 105,4 Inwestycje 114,9 117,6 107,9 Eksport 114,6 109,4 105,8 Import 117,3 113,6 106,2 Wartość dodana brutto: Przemysł 110,0 109,9 103,7 Budownictwo 111,6 112,5 111,3 Usługi rynkowe 105,5 106,4 105,6 Zatrudnienie 103,0 104,7 104,8 Wynagrodzenia 105,1 109,2 110,1 Źródło: GUS

9 Sektory najbardziej zagroŝone. one. Orientacja eksportowa i dominująca własność w głównych branŝach przemysłu Polski według działów PKD Udział eksportu w produkcji sprzedanej PKD Działy przemysłu (w tym grupy o najwyŝszym udziale eksportu) Wartość produkcji sprzedanej wyrobów w 2007 r. (mld zł) Liczba pracują cych w 2007 r. (tys.) Dominująca własność 75% i więcej 29 prod. pojazdów samochodowych 80,1 164,5 zagraniczna 27 prod. urządzeń elektrycznych 35,2 150,1 krajowa i zagraniczna 26 prod. komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 24,2 101,5 zagraniczna 31 prod. mebli 20,5 195,8 krajowa i zagraniczna 50 74% 24 prod. metali 51,9 72,1 krajowa i zagraniczna 20 prod. chemikaliów i wyrobów chemicznych 40,5 89,2 krajowa i zagraniczna 22 prod. wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych w tym prod. wyrobów z gumy ponad 75% 34,6 172,0 krajowa i zagraniczna 28 prod. maszyn i urządzeń 26,4 156,6 krajowa i zagraniczna 17 prod. papieru i wyrobów z papieru 18,4 45,6 zagraniczna 16 prod. wyrobów z drewna z wyłączeniem mebli 18,2 150,8 krajowa i zagraniczna 25 49% 25 prod. metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń 23 prod. wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych w tym prod. szkła i wyr. ze szkła ponad 50% 37,4 292,7 krajowa i zagraniczna 34,8 152,2 krajowa i zagraniczna poniŝej 25% 10 prod. artykułów spoŝywczych 112,0 425,7 Krajowa i zagraniczna 19 wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej w tym prod. koksu ponad 50% 57,8 15,2 krajowa 35 wytwarzanie i zaopatrywanie w energię 31,4 156,3 krajowa 11 prod. napojów 25,7 40,5 zagraniczna 05 wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego 19,6 138,9 krajowa 12 prod. wyrobów tytoniowych 15,9 7,3 zagraniczna Uwaga: uwzględniono działy o wartości produkcji sprzedanej wyrobów powyŝej 10 mld zł.

10 AGENDA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE W 2008 r. PROGNOZY NA 2009 R. POMORSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA

11 Cechą dzisiejszej sytuacji jest NIEPEWNOŚĆ ŚĆ. 1) Wiemy, Ŝe e spadnie dynamika konsumpcji indywidualnej, ale nie wiemy w jakim stopniu. 2) Wiemy, Ŝe e spadnie dynamika inwestycji, ale trudno jest przewidzieć zakres tego spadku. 3) Wiemy, Ŝe e osłabnie popyt zewnętrzny, ale nie wiemy jaka będzie b rzeczywista siła konkurencyjna polskich firm w okresie kryzysu na rynkach zewnętrznych. 4) Wiemy, Ŝe e osłabienie dotknie wszystkie sektory polskiej gospodarki, ale nie wiemy w z jaką,, i czy z równr wną siłą łą. wariant optymistyczny wariant pesymistyczny PKB 106,2 106,7 105,5 104,8 102,0 100,0? SpoŜycie indywidulane 105,0 105,0 105,4 105,4 103,5 103,5? Inwestycje 114,9 117,6 110,7 107,9 100,5 95,0? Eksport 114,6 109,4 108,8 105,8 104,0 102,0 Import 117,3 113,6 108,6 106,2 104,0 102,0? Wartość dodana brutto: I-III (prognoza) Przemysł 110,0 109,9 105,7 103,7 100,0 96,0? Budownictwo 111,6 112,5 114,7 111,3 110,0 108,0? Usługi rynkowe 105,5 106,4 105,8 105,6 105,0 103,0? Zatrudnienie 103,0 104,7 105,2 104,8 100,0 98,0? Wynagrodzenia 105,1 109,2 111,3 110,1 103,0 102,0? wariant realny Źródło: GUS, prognozy PKPP Lewiatan

12 Dynamika przychodów w wzrośnie o 4-5% 4 Będzie jej towarzyszyło o o ponad 2-3pp 2 wyŝsze tempo wzrostu kosztów. Przyczyną wyŝszego tempa wzrostu kosztów w niŝ przychodów w w sektorze przedsiębiorstw będą: : (1) wzrost zapasów, (2) wzrost liczby upadłości firm, (3) wzrost kosztów w finansowych (w wyniku wzrostu kosztu kredytu w wyniku wzrostu marŝy y za ryzyko) ,1 958,8 962,8 955,7 Przychody i koszty (mld PLN) 112,7% 109,9% 1258,7 1186,5 1080,6 1050,7 116,1% 113,2% 1314,6 1250,1 104,4% 1497,7 105,3% 1411,5 1716,6 1610,1 112,5% 114,8% 112,5% 113,5% % 108% 'I-XII.2001 'I-XII.2002 'I-XII.2003 'I-XII.2004 'I-XII.2005 'I-XII.2006 'I-XII.2007 'I-XII.2008*/ 'I-XII.2009*/ Przychody z całokształtu działalności Koszty uzyskania przychodów */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

13 W efekcie szybszego wzrostu kosztów w niŝ przychodów relacja kosztów w do przychodów w znacząco co pogorszy się. Jednak będzie b ona bardzo zróŝnicowana między branŝami ami i wewnątrz branŝ. Wskaźnik poziomu kosztów (%) 100,0 99,0 98,0 97,0 96,0 95,0 99,3 99,3 97,2 Poprawa o 3,3% Pogorszenie o 0,8% Poprawa o 1% Pogorszenie Poprawa o 0,9% o 0,6% Pogorszenie o 2,9% 94,2 95,1 94,2 93,8 94,5 97,3 94,0 93,0 92,0 91,0 'I-XII.2001 'I-XII.2002 'I-XII.2003 'I-XII.2004 'I-XII.2005 'I-XII.2006 'I-XII.2007 'I-XII.2008 */ 'I-XII.2009 */ */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

14 Rentowność sprzedaŝy y netto spadnie będzie to efektem osłabienia gospodarczego w Polsce i na rynkach światowych oraz wyŝszych kosztów w pieniądza (marŝa a za ryzyko). Rentowność sprzedaŝy netto (ROS; %) 5,0 4,0 3,0 282% 4,8 18,8% 3,9 20,5% 4,7 6,4% 5,1 20% 4,0 32,5% 2,0 2,7 1,0 1,7 0,0-1,0-0,3-0, */ 2009*/ */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

15 Bardzo wysoka zdolność do regulowania zobowiąza zań obniŝy y się w wyniku spadku środków w pienięŝ ęŝnych, którymi będą dysponowały y firmy, ale ciągle będzie b na akceptowalnym poziomie. W skaźnik płynności gotówkowej (%) ,8% 6% 27,5% 31,9 30,1 10,3% 11,7% 13% 35,1 33,8 30,0 23,6 20,0 17,9 17,9 'I-XII.2001 'I-XII.2002 'I-XII.2003 'I-XII.2004 'I-XII.2005 'I-XII.2006 'I-XII.2007 'I-XII.2008*/ 'I-XII.2009*/ */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

16 Mniej przedsiębiorstw uczestniczyć będzie w gospodarczej współpracy pracy z zagranicą. 55 Odsetek przedsiębiorstw sprzedających na eksport (%) 50 50,4 50,6 49,0 48, ,0 43,2 45,7 47,8 48, */ 2009*/ */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

17 Udział przychodów w z eksportu w przychodach przedsiębiorstw średnich i duŝych utrzyma się na poziomie z 2008 r. (ok. 20%) mimo osłabienia popytu na rynkach zagranicznych, dzięki osłabieniu złotego. z Udział sprzedaŝy eksportowej w przychodach ze sprzedaŝy (%) 20,2 20,5 20,0 20, ,8 15,1 17,0 18,6 18, */ '2009*/ */ prognozy PKPP Lewiatan Źródło: GUS, prognozy - PKPP Lewiatan

18 SŁABE I MOCNE STRONY PRZEDSIĘBIORSTW U PROGU OSŁABIENIA GOSPODARCZEGO. MOCNE STRONY Zachowawcza struktura finansowania majątku i działalności (bazowanie w działalności na środkach własnych) Bezpieczna płynność finansowa Zapasy własnych środków finansowych (efekt wysokich zysków w latach i zatrzymywania duŝej ich części w przedsiębiorstwach) Nabycie umiejętności korzystania z funduszy unijnych Inwestycje dokonane w latach , które miały proinnowacyjny charakter Wzrost skłonności do innowacji Nabyte w okresie osłabienia gospodarczego umiejętności zarządzania w kryzysie Poprawa umiejętności zarządzania finansami Umiejętność restrukturyzacji kosztów u przedsiębiorców-eksporterów SŁABE STRONY Brak trwałych, stabilnych relacji z kontrahentami, klientami Brak innowacyjności w duŝej części przedsiębiorstw Wysoki stopień amortyzacji majątku trwałego (niezbędne inwestycje)

19 AGENDA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE W 2008 r. PROGNOZY NA 2009 R. POMORSKIE PRZEDSIĘBIORSTWA

20 Pomorskie MSP znacznie bardziej optymistycznie patrzyły y we wrześniu 2008 r. na 2009 r. niŝ MSP w Polsce prawie wszystkie oczekiwały y wzrostu przychodów w ze sprzedaŝy y i zysków, duŝą część - wzrostu udziałów w w rynku i wzrostu eksportu. Oczekiwania pomorskich MSP dotyczące ich działalności w 2009 r. (i) Udziały w rynku - pomorskie MSP 61,8 36,4 1,8 Udziały w rynku - MSP ogółem 55,1 43,4 1,5 SprzedaŜ na eksport - pomorskie MSP 52,0 44,0 4,0 SprzedaŜ na eksport - MSP ogółem 48,4 46,8 4,7 Zysk - pomorskie MSP 84,1 12,73,2 Zysk - MSP ogółem 79,9 16,8 3,3 Przychody ze sprzedaŝy - pomorskie MSP 81,0 15,9 3,2 Przychody ze sprzedaŝy - MSP ogółem 79,7 17,8 2,6 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wzrost Bez zmian Spadek Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

21 Większy odsetek pomorskich MSP niŝ przeciętnie w Polsce planowało o na 2009 r. inwestycje, zakup nowych technologii i licencji oraz wzrost nakład adów w na B+R. Część z nich planowała równieŝ wzrostu zadłuŝenia. Oczekiwania pomorskich MSP dotyczące ich działalności w 2009 r. (ii) ZadłuŜenie - pomorskie MSP 14,6 64,6 20,8 ZadłuŜenie - MSP ogółem 12,5 68,7 18,8 Zakup nowych technologii/licencji - pomorskie MSP 45,9 54,1 0 Zakup nowych technologii/licencji - MSP ogółem 47,8 50,2 2,1 Inwestycje w B+R - pomorskie MSP 42,4 57,6 0 Inwestycje w B+R - MSP ogółem 36,4 61,0 2,6 Inwestycje w majątek trwały unowocześniające moŝliwości produkcyjne/usługowe - pomorskie MSP 60,4 37,7 1,9 Inwestycje w majątek trwały unowocześniające moŝliwości produkcyjne/usługowe - MSP ogółem 55,4 42,2 2,3 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wzrost Bez zmian Spadek Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

22 Pomorskie MSP nie liczyły y na poprawę dostępu do kredytów. Były zainteresowane korzystaniem z funduszy unijnych, ale w mniejszym stopniu niŝ MSP w Polsce. Liczyły natomiast na poprawę płynności. Oczekiwania pomorskich MSP dotyczące ich działalności w 2009 r. (iii) Zobowiązania wobec kontrahentów - pomorskie MSP 11,1 75,0 13,9 Zobowiązania wobec kontrahentów - MSP ogółem 9,8 80,5 9,7 NaleŜności od kontrahentów płacone w terminie - pomorskie MSP 44,8 51,7 3,4 NaleŜności od kontrahentów płacone w terminie - MSP ogółem 28,8 66,0 5,2 Korzystanie z funduszy unijnych - pomorskie MSP 50,0 50,0 0 Korzystanie z funduszy unijnych - MSP ogółem 54,7 42,9 2,5 Dostęp do kredytów - pomorskie MSP 17,0 79,2 3,8 Dostęp do kredytów - MSP ogółem 21,4 76,2 2,3 0% 20% 40% 60% 80% 100% Wzrost Bez zmian Spadek Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

23 Pomorskie MSP korzystały z dobrej koniunktury i myślały o przyszłości! Planowały w 2009 r.: Wzrost przychodów Wzrost udziałów w rynku Wzrost zysków Wzrost eksportu Wzrost inwestycji w majątek trwały unowocześniających moŝliwości produkcyjne/usługowe Zwiększenie zakupów nowych technologii i licencji Wzrost wydatków na B+R Finansowanie działalności operacyjnej i inwestycji głównie w oparciu o środki własne, ale zwiększenie zainteresowania kapitałami obcymi Nie spodziewały się problemów z zatorami płatniczymi

24 Jak zamierzały y budować swoją pozycję konkurencyjną pomorskie MSP? Na cenie czy innowacyjności ci? Czynniki, które będą decydowały o konkurencyjności pomorskich MSP w najbliŝszych 2-4 latach. (i) Jakość obsługi klienta/trwałe relacje z klientami 4,5 7,9 Jakość produktów/usług 22,2 29,5 Cena produktów/usług 46,5 50, MSP ogółem MSP Pomorskie Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

25 Cena i jakość obsługi klienta - w większym stopniu niŝ w MSP w Polsce. Jednak pomorskie MSP stawiały y w znacznie większym stopniu niŝ MSP w Polsce na specjalistyczną wiedzę oraz innowacyjność! Czynniki, które będą decydowały o konkurencyjności pomorskich MSP w najbliŝszych 2-4 latach. (ii) Nowatorski, innowacyjny charakter produktów/usług 1,3 1,8 Zdolność do dostosowania produkcji/usług do wymagań klienta 3,2 5,5 Wąska specjalizacja, specjalistyczna wiedza i umiejętności 3,7 4, MSP ogółem MSP Pomorskie Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

26 Pomorskie MSP są, s, w swojej opinii, konkurencyjne cenowo w porównaniu z produktami/usługami ugami w UE. SąS równieŝ konkurencyjne pod względem jakości. Ich mocną stroną w stosunku do MSP w Polsce w konkurencji z produktami/usługami ugami sprzedawanymi na rynku UE jest innowacyjność oraz promocja i dystrybucja Czy produkowane wyroby/świadczone usługi są porównywalne z produktami/usługami sprzedawanymi na rynku UE? (% MSP ogółem i % pomorskich MSP) 10,5 5,8 26,5 57,2 Pod względem ceny - MSP ogółem 3,2 3,2 7,9 4,8 3,2 3,9 38,1 55,6 Pod względem ceny - pomorskie MSP 65,5 22,6 Pod względem jakości - MSP ogółem duŝo bardziej atrakcyjne, bardziej atrakcyjne duŝo mniej atrakcyjne, mniej atrakcyjne 73,0 19,0 Pod względem jakości - pomorskie MSP podobne brak zdania 11,2 10,3 64,8 4,8 7,9 73,0 14,1 25,7 47,7 4,8 15,9 61,9 13,7 14,3 12,5 17,5 Pod względem nowatorstwa - MSP ogółem Pod względem nowatorstwa - pomorskie MSP Pod względem promocji i dy stry bucji - MSP ogółem Pod względem promocji i dy stry bucji - pomorskie MSP Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

27 Pomorskie MSP wyraźnie chciały y wzmacniać swoją pozycję konkurencyjną w oparciu o innowacje! MSP ogółem - Czy firmie przydatne byłyby działania innowacyjne? 4,7 41,7 34,9 Pomorskie MSP - Czy firmie przydatne byłyby działania innowacyjne? 0 53,5 65,1 Tak Nie Trudno powiedzieć Tak Nie Trudno powiedzieć Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

28 Pomorskie MSP finansują inwestycje przede wszystkim ze środków własnych. Udział kredytów w bankowych w finansowaniu inwestycji jest nieznacznie większy niŝ przeciętnie wśród w d MSP w Polsce. Korzystają natomiast w znacznie większym zakresie niŝ MSP w Polsce z leasingu. Z jakich źródeł pomorskie MSP finansowały inwestycje? Pomorskie MSP 2,1 16,0 16,5 18,2 63,8% - środki własne 47,3 MSP ogółem 2,2 10,5 19,0 23,5 67,1% - środki własne 43, Kapitały własne Zysk zatrzymany Kredyt bankowy Leasing Fundusze unijne Źródło: Badanie Monitoring kondycji sektora MŚP2008, PKPP Lewiatan

29 CZY DZISIAJ, PO 5 MIESIĄCACH OD DEKLARACJI DYNAMICZNEGO ROZWOJU W 2009 r., POMORSKIE MSP SĄ RÓWNIE OPTYMISTYCZNE? Czy spodziewają się wzrostu przychodów ze sprzedaŝy i wzrostu zysków w stosunku do 2008 r.? Czy planują inwestycje? Jak zamierzają je sfinansować? Czy zamierzają skierować swoje zainteresowanie w większym stopniu niŝ dotychczas na rynek krajów UE? Jakie bariery juŝ się pojawiły? Gwałtowny, czy na razie niewielki spadek popytu na rynku krajowym? Gwałtowny, czy na razie niewielki spadek popytu na rynku europejskim? Ograniczenie dostępu do kredytu, które zmniejsza moŝliwości działania? Ograniczenie dostępu do funduszy unijnych ze względu na trudne i przewlekłe procedury? Ograniczenie dostępu do funduszy unijnych nie rozpoczęły się bowiem jeszcze nabory wniosków? Czy bariery administracyjne i koszty z nimi związane ograniczają w dalszym ciągu Państwa działalność?

30 JAK POMORSKIE MSP ZDEFINIOWAŁY SWOJE PRIORYTETY BIZNESOWE NA 2009 r.? Przetrwanie czy skorzystanie z moŝliwości, jakie mogą się pojawić i rozwój? ObniŜanie kosztów produkcji czy inwestowanie w poprawę jakości, w nowe produkty, w innowacje? Zdobywanie nowych klientów czy utrzymanie starych klientów? Utrzymanie zatrudnienia czy obniŝanie kosztów przez zwolnienia pracowników? Działanie w regionie, działanie w Polsce czy działanie w UE?

31 DZIĘKUJ KUJĘ. Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Polska Konfederacja Pracodawców prywatnych Lewiatan