4.1 ANALIZA ANTROPOLOGICZNA CMENTARZYSKA CIAŁOPALNEGO Z TARGOWISKA, STAN. 10 I 11, POW. WIELICKI
|
|
- Adrian Zakrzewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Jarosław Wróbel, Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stan. 10 i 11, pow. wielicki Via Archaeologica. Analiza Źródła z antropologiczna badań wykopaliskowych cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stan. 10 i 11, pow. wielicki na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków 2014 s Jarosław Wróbel 4.1 ANALIZA ANTROPOLOGICZNA CMENTARZYSKA CIAŁOPALNEGO Z TARGOWISKA, STAN. 10 I 11, POW. WIELICKI Materiał i metody Badany materiał zawiera szczątki kostne z 482 grobów ciałopalnych pozyskanych podczas prac ratunkowych w Targowisku stan. 10, 11. Eksploracja gorzej zachowanych pochówków odbywała się w terenie. Lepiej zachowane po zabezpieczeniu przenoszono do pracowni. Kości wewnątrz popielnic najczęściej znajdowały się w twardej lessowej bryle, dlatego w przypadku złego stanu zachowania naczynia, zdejmowano fragmenty ceramiki a następnie eksplorowano samo wypełnisko. Odsłanianie poszczególnych warstw kości odbywało się systematycznie od warstwy górnej na całej powierzchni wypełniska. Wyjątek stanowiło kilka popielnic, które uszkodzone były w taki sposób, że zasadna była eksploracja najpierw połowy wypełniska i uzyskanie profilu, dla celów metodycznych i edukacyjnych. Eksploracja wnętrza naczyń była trudna i czasochłonna ze względu na twardość wypełnisk, jednak w zdecydowanej większości była możliwa bez dodatkowych zabiegów, w skrajnych wypadkach wypełnisko zwilżano niewielką ilością wody i po odpowiednim czasie, kiedy podeschło a jednocześnie było plastyczne, odsłaniano cienką warstwę, powtarzając tę czynność wielokrotnie. W trakcie eksploracji analizowano układ kości w pochówku. Kości poszczególnych osobników ważono, określano barwę i stopień przepalenia, dokonywano opisu stanu zachowania, w przypadkach gdzie było to możliwe oznaczano wiek, płeć i zmiany patologiczne. Wiek i płeć osobników oznaczano na podstawie standardowych metod (Ascadi, Nemeskeri 1970; Buikstra, Ubelaker 1994; Caspano, Kennedy, Wilczak 1999; Piontek, 1996; Ubelaker 1989): Infans I (0-7 lat), Infans II (7-15 lat), Juvenis (15-20 lat), Adultus (20-30 lat), Maturus (30-50 lat), Senilis (powyżej 50 lat). Wprowadzono dodatkowe oznaczenia dla osobników, których wiek można było zawęzić lub konieczny był szerszy zakres wiekowy. Okołoporodowy (osobnik zmarły w pierwszym roku roku życia), oznaczenia a/b (późny/wczesny) dla poszczególnych klas wieku (np. Infans Ia tj. pierwsza połowa przedziału wiekowego), 20-X dla osobników powyżej 20 roku życia (Adultus, Maturus lub Senilis), I2-X (starszy niż Infans I). Wprowadzono też pośrednie klasy wieku (np.: Infans I/II (osobnik na granicy wieku Infans I i Infans II). Płeć osobników oznaczano wg schematu: męska/ męska?/męska?? /nieoznaczona / żeńska?/żeńska??. W części analitycznej osobników o płci oznaczonej jako męska i męska? oraz żeńska i żeńska? analizowano łącznie, oznaczenia męska?? i żeńska?? włączono do kategorii płeć nieoznaczona. Wyniki, dyskusja, wnioski Badany materiał przepalony jest silnie i równomiernie barwy kremowobiałej. Kości dzieci były zwykle nieco silniej przepalone od kości osobników dorosłych co zapewne wynika z ich delikatniejszej budowy. 221
2 JAROSŁAW WRÓBEL Na kościach 13 osobników dorosłych i 3 dzieci stwierdzono obecność zielonkawych lub turkusowych przebarwień powstałych na skutek kontaktu kości z przedmiotami miedzianymi (lub zawierającymi miedź). Najczęściej zlokalizowane były na kościach sklepienia czaszki i trzonach kości długich. Masa kości w badanych pochówkach wynosiła od 1 do 2200 g. Przeciętna masa w grobie męskim wynosiła 1040 g, w żeńskim 846 g. Średnią masę kości w poszczególnych klasach wieku (ryc. 1) obliczono wyłącznie na podstawie osobników, których wiek można było precyzyjnie oznaczyć. Materiał kostny z badanego stanowiska jest liczny, lecz silnie rozdrobniony. Najczęściej rozpoznawano fragmenty sklepienia czaszki i trzonów kości długich. Liczne również były fragmenty twarzoczaszki, mózgoczaszki, zębów, kręgów i żeber (ryc. 2). U około połowy osobników identyfikowano nasady kości długich najczęściej nasady kości udowych i ramieniowych. Fragmenty kości miednicy, stóp i dłoni było możliwe u około 1/3 liczby osobników. Rzadziej rozpoznawano fragmenty rzepki, obojczyka, kości krzyżowej, łopatki i mostka. Analizie poddano szczątki kostne pochodzące z 482 grobów 1 (472 pojedynczych, 10 podwójnych). Łącznie stwierdzono obecność kości 492 osobników (412 pochowanych w grobach popielnicowych, 80 w grobach jamowych). Wśród 472 grobów pojedynczych znajduje się 396 pochówków popielnicowych i 76 jamowych. Grobów podwójnych na badanym cmentarzysku było jedynie 10 (2,08 %). Są wśród nich 2 groby jamowe i 8 popielnicowych. Jeden z nich zawierał szczątki dwójki dzieci, jeden kości osobnika w wieku Juvenis i dziecka, zaś osiem grobów kości osobnika dorosłego z dzieckiem w wieku Infans I. Dziecko + dziecko (Infans I + Infans II) grób popielnicowy 492; Dorosły + dziecko (Infans I) grób jamowy 500; Dorosły + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 710; Dorosły (Adultus) + dziecko (Infans I wiek okołoporodowy) grób popielnicowy 733 naczynie 2; Dorosły (Adultus/Maturus) + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 736; Dorosły (Adultus, płeć żeńska) + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 873 naczynie 1; Dorosły (Adultus, płeć żeńska) + dziecko (Infans I) grób jamowy 998; 1 Katalog grobów znajduje się na dołączonej do tomu płycie Dorosły (Maturus, płeć żeńska) + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 999 naczynie 1; Juvenis + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 1033 naczynie 2; Dorosły + dziecko (Infans I) grób popielnicowy 1040 naczynie 2. We wszystkich przypadkach osobników dorosłych, których płeć można było znaczyć, była to płeć żeńska (3 pochówki podwójne). W żadnym z grobów nie stwierdzono obecności większej liczby osobników niż 2. Liczba grobów podwójnych na badanym cmentarzysku jest niewielka i nie stanowi podstawy do analiz statystycznych Należy jednak zwrócić uwagę, że zarówno w badanym materiale jak i na porównywalnych stanowiskach najczęstszym przypadkiem jest współwystępowanie osobnika dorosłego z dzieckiem w wieku Infans I. W takich grobach, jeśli płeć osobnika dorosłego jest znana najczęściej jest to osobnik płci żeńskiej. Kości zwierzęce znajdowały się jedynie w 4 grobach (0,8%), jako pojedyncze fragmenty stanowiące domieszkę do kości ludzkich. W dwóch przypadkach były to groby męskie, W pozostałych przypadkach płci osobników nie można było oznaczyć. Wszystkie groby były typu popielnicowego, jeden z nich jest grobem podwójnym: Dorosły (Maturus, płeć męska) + fragment kości zwierzęcej grób 213 naczynie 1; Dorosły (Adultus, płeć?) + fragment kości zwierzęcej grób 502; Dorosły (Adultus, płeć męska) + fragment kości zwierzęcej grób 1030 naczynie 1; Juvenis + Infans I + fragment kości zwierzęcej grób 1030 naczynie 2. Dla oznaczeń płci największe znaczenie miała analiza morfologii łuków brwiowych, brzegów górnych oczodołów, kości jarzmowych, okolic otworów słuchowych, wyrostków sutkowatych, krez potylicznych, guzowatości potylicznej zewnętrznej, guzowatości bródkowej. Stan zachowania materiału kostnego pozwolił tylko w nielicznych przypadkach na analizę cech diagnostycznych kości miednicy. Ocena wieku u młodszych osobników opierała się na analizie stadium wyżynania zębów i stanie kostnienia poszczególnych elementów szkieletu. Wiek osobników dorosłych oznaczano głównie na podstawie stanu szwów czaszkowych. Dokonano zestawienia wieku i płci osobników (ryc. 3). Przy rozszacowaniu danych podstawowych, osobników z pośrednich klas wieku rozdzielono 222
3 Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stanowiska 10 i 11 Ryc. 1. Targowisko, stan. 10, 11 - cmentarzysko ciałopalne. Przeciętna masa kości osobników w poszczególnych klasach wieku (analizowana liczba osobników - 287) Fig. 1. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery. The average bone mass individuals in different age classes (number of individuals analyzed 287) Ryc. 2. Targowisko, stan. 10, 11 - cmentarzysko ciałopalne. Stan zachowania materiału kostnego na podstawie szczątków kostnych 492 osobników Fig. 2. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery 223
4 JAROSŁAW WRÓBEL Ryc. 3. Targowisko, stan. 10, 11 cmentarzysko ciałopalne. Struktura wieku i płci (analizowana liczba osobników 492) Fig. 3. Targowisko, site 10, 11 cremation cemetery. Age and sex structure (number of individuals analyzed 492) Wiek Mężczyźni Kobiety Płeć? Całość Infans I Infans II Infans I/II Juvenis Adultus Adultus/Maturus Maturus Senilis X I2-X Suma Ryc. 4. Targowisko, stan. 10, 11 cmentarzysko ciałopalne. Struktura wieku i płci - dane rozszacowane (analizowana liczba osobników 492) Fig. 4. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery. Age and sex structure data assessment (number of individuals analyzed 492) Wiek Mężczyźni Kobiety Płeć? Całość Infans I Infans II Juvenis Adultus Maturus Senilis Suma równomiernie do klas sąsiadujących. Osobnicy, których wieku nie udało się dokładnie oznaczyć (20-X, I2-X) zostali proporcjonalnie rozszacowano do podstawowych przedziałów wiekowych (ryc. 4). Na badanym stanowisku pochówki dzieci stanowią 32,7 %, osobników młodocianych (Juvenis) 3,9 %, osobników dorosłych 63,4 %. Zgony dzieci koncentrują się w najniższej klasie wieku Infans I (ryc. 5), następnie w dwóch kolejnych klasach wieku śmiertelność spada. Jest to typowy rozkład dla populacji pradziejowych. U osobników dorosłych najwyższe natężenie zgonów stwierdzono w wieku Adultus; w wieku Maturus śmiertelność jest znacznie niższa; tylko nieznaczny odsetek osobników dożywał wieku Senilis. Wyraźnie zaznacza się zróżnicowanie wymieralności obu płci. (ryc. 6). W wieku Adultus przeważają osobnicy płci żeńskiej, w wieku Maturus natężenie zgonów u obu płci jest zbliżone, natomiast w wieku Senilis przeważają osobnicy płci męskiej. Przypuszczalnie tak duże zróżnicowanie rozkładu wymieralności w obu seriach płciowych jest spowodowane wysoką śmiertelnością okołoporodową kobiet. Należy tu wspomnieć, że wśród dzieci w wieku Infans I, 40 osobników zmarło w wieku okołoporodowym. Rozkład wymieralności pozwala obliczyć przeciętny wiek osobników dorosłych w chwili śmierci. Na badanym stanowisku w serii męskiej wynosi on 37 lat, w serii żeńskiej 33 lata. W świetle przeglądu stanowisk porównawczych i opracowań zbiorczych (Kapica 1965; Kapica, Łuczak 1971; Malinowski 1966, 1967; Szczepanek 2002; Szybowicz 1995 a, 1995 b, 1996, 2002; Wiśniewska, Szybowicz 1989; Wróbel 2001), stan biologiczny badanej populacji, należy ogólnie określić jako znajdujący się poniżej przeciętnej. Przepalone szczątki kostne najczęściej tworzyły zwarty układ wewnątrz popielnicy. Ich ilość była zróżnicowana, niekiedy w trakcie eksploracji 224
5 Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stanowiska 10 i 11 Ryc. 5. Targowisko, stan. 10, 11 cmentarzysko ciałopalne. Struktura wymieralności populacji (analizowana liczba osobników 492) Fig. 5. Targowisko, site 10, 11 cremation cemetery. Population mortality structure (number of individuals analyzed 492) Ryc. 6. Targowisko, stan. 10, 11 cmentarzysko ciałopalne. Struktura wieku w serii męskiej (liczba osobników 40) i żeńskiej (liczba osobników 36) Fig. 6. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery. The age structure of a series of male (number of individuals 40) and female (number of individuals 37) 225
6 JAROSŁAW WRÓBEL natrafiano na jedynie cienką warstwę na dnie naczynia, jak również eksplorowano popielnice w całości wypełnione zbitą warstwą szczątków kostnych. Najczęściej kości były silnie przemieszane lub istniała przewaga kości czaszki w wyższych warstwach. W przypadku 30 osobników kości czaszki zdecydowanie przeważają w najwyższej warstwie, tworząc nawet pokrywę (ułożoną intencjonalnie), kości miednicy i kończyn dolnych znajdują się głównie przy dnie naczynia. W przypadku 8 osobników rozłożenie szczątków kostnych jest na tyle uporządkowane, że można określić je jako układ anatomiczny (ryc. 7, 8). Były to 2 groby dzieci w wieku Infans II i 6 osobników dorosłych: osobnika o nieoznaczonej płci w wieku Adultus, kobiety w wieku Adultus, kobiety w wieku Maturus, 2 mężczyzn w wieku Adultus i 1 mężczyzny w wieku Maturus. Należy podkreślić, że nie stwierdzono odwrotnych układów anatomicznych lub nawet sytuacji gdzie kości miednicy i kończyn dolnych przeważają w górnych partiach naczynia. Przypuszczalnie więc kości z pogorzeliska wybierano od strony gdzie pierwotnie znajdowały się nogi zmarłego. W trakcie zawalenie się stosu kości ulegały przemieszaniu i w popielnicy obserwujemy brak relacji anatomicznych albo mniejsze lub większe uporządkowanie w stronę układu anatomicznego. W niektórych przypadkach układ kości jest na tyle uporządkowany, że uzasadnione jest przypuszczenie o intencjonalnym rozmieszczeniu szczątków w ramach porządku anatomicznego lub przynajmniej w formie jego namiastki, kiedy nad mniej lub bardziej przemieszanymi kośćmi szkieletu postkranialnego układano pokrywę z kości sklepienia czaszki. Zmiany patologiczne w badanym materiale rozpoznano u 20 osobników (3,5%). Najczęstsze przypadki to zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze. W badanym materiale najczęściej dotyczyły one poszczególnych odcinków kręgosłupa. Zmiany zwyrodnieniowe zlokalizowane były najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa w postaci osteofitów brzeżnych lub nieregularnych wałeczków kostnych, czasem towarzyszą im mechaniczne sprasowania trzonów kręgów i perforacje związane z przepukliną. Schorzenia te najczęściej są silnie skorelowane z wiekiem osobnika. Zmiany tego typu rozpoznano u osobnika nieoznaczonej płci w wieku Senilis (grób 35) rozpoznano bardzo silne zmiany zwyrodnieniowe obejmujące kręg szyjny trzon silnie spłaszczony, asymetryczny, powierzchnie trzonów innych kręgów pokryte były guzkami kostnymi; na krawędziach trzonu utworzyły się wałeczki kostne ze zlanych osteofitów brzeżnych. Podobne zmiany obejmowały trzony kręgów lędźwiowych osobnika płci męskiej w wieku Senilis (grób 42) w postaci osteofitów brzeżnych na krawędziach trzonów. Zmiany zwyrodnieniowe kręgów rozpoznano też u mężczyzny w wieku Senilis (grób 365), obejmowały one też okolice przynasadowe kości długich. U osobnika o nieoznaczonej płci w wieku Senilis (grób 459, naczynie 1) stwierdzono sprasowania mechaniczne trzonów kręgów i obecność osteofitów brzeżnych. Zmiany zwyrodnieniowe kręgów rozpoznano też u mężczyzny w wieku Adultus (grób 801); w tym wypadku mogą mieć one charakter pourazowy. Niewielkie zmiany tego typu zaobserwowano również u mężczyzny w wieku Adultus (grób 362) zlokalizowane w odcinku piersiowym kręgosłupa. W przypadku kobiety w wieku Adultus (grób 690, naczynie 2) zmiany zwyrodnieniowe zostały rozpoznane u podstawy paliczka dłoni; zapewne efekt zapalenia stawu. W innym miejscu zlokalizowane były zmiany patologiczne rozpoznane u mężczyzny w wieku Maturus (grób 213, naczynie 1), stwierdzono obecność wału kostnego otaczającego główki kości udowej. Prawdopodobnie zmiany zapalne zaobserwowano u osobnika o nieoznaczonej płci w wieku Adultus (grób 887, naczynie 1), gdzie na wyrostku stawowym żuchwy widoczna jest nieregularna szczelina. Typowe zmiany starcze widoczne są na kościach osobnika płci męskiej w wieku Senilis (grób 983, naczynie 1), widoczne są skostnienia przyczepów mięśni i więzadeł, grzebienie kostne, zmiany artretyczne i rozrzedzenia tkanki gąbczastej. Prawdopodobnie charakter pourazowy mają zmiany zlokalizowane na trzonie kręgu piersiowego (osteofit brzeżny) zidentyfikowane u mężczyzny w wieku Adultus (grób 904). Obecność malutkich guzków kostnych stwierdzono na fragmencie łuski kości ciemieniowej osobnika nieoznaczonej płci w wieku Adultus (grób 446); podobne zmiany są często interpretowane jako niezłośliwe nowotwory. U osobnika o nieoznaczonej płci w wieku Adultus (grób 354) widoczna jest wżerka próchnicza drugiego, stałego trzonowca. W badanym materiale rozpoznano też zmiany określane jako Cribria orbitalia porowatość blaszek górnych oczodołów (dziecko Infans I grób 832, naczynie 1 i osobnik dorosły o nieoznaczonej płci z grobu 125); zmiany tego typu najczęściej wiązane są z anemią z niedoboru żelaza. Porowatość kości sklepienia czaszki stwierdzono u dziecka w wieku Infans II 226
7 Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stanowiska 10 i 11 Ryc. 7. Targowisko, stan. 10, 11 - cmentarzysko ciałopalne. Grób popielnicowy z kośćmi w układzie anatomicznym (fot. J. Wróbel) Fig. 7. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery. Cremation urn burial, anatomical arrangement of bone Ryc. 8. Targowisko, stan. 10, 11 - cmentarzysko ciałopalne. Grób popielnicowy z kośćmi złożonymi w układzie anatomicznym (fot. J. Wróbel) Fig. 8. Targowisko, site 10, 11 - cremation cemetery. Cremation urn burial, anatomical arrangement of bone 227
8 JAROSŁAW WRÓBEL (grób 500) oraz na łusce kości czołowej osobnika o nieoznaczonej płci w wieku Adultus/Maturus (grób 808, naczynie 1). Ilość opisanych zmian patologicznych jest niewielka, nie wynika to z dobrej kondycji biologiczne badanej populacji lecz stanu zachowania materiału kostnego. Podsumowując wyniki badań należy stwierdzić, że badane stanowisko charakteryzuje się: silnym i równomiernym stopniem przepalenia kości; niewielką liczbą grobów podwójnych; brakiem grobów mnogich (o większej liczbie osobników niż 2); niewielką liczbą pochówków z domieszką kości zwierzęcych; dużą wymieralnością dzieci i kobiet w wieku okołoporodowym; silnym zróżnicowaniem struktury wymieralności w obu seriach płciowych; strukturą wymieralności świadczącą o poniżej przeciętnej kondycji biologicznej populacji; różnorodnością obrządku pogrzebowego, w tym w sposobie w sposobie składania kości w naczyniach. Literatura Ascadi G., Nemeskeri J History of Human Life Span and Mortality, Budapeszt. Buikstra J.E., Ubelaker D.H Standarts for Data Collection from Human Skeletal Remainds, Proceedings of a Seminar at The Field Museum of Natural History, Arkansas Archeological Survey Researches 4. Caspano L., Kennedy R., Wilczak C Atlas of Occupational Markers on Human Remains, Journal of Paleontology Monographic Publication 3, Teramo. Gedl M., Szybowicz B Badania nad zróżnicowaniem struktury demograficznej i stanu biologicznego populacji kultury łużyckiej, zamieszkałych w różnych warunkach środowiskowych, (w:) red. M. Gedl, Wielkie cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, Warszawa, Kapica Z Analiza antropologiczna materiałów osteologicznych z cmentarzyska kultury łużyckiej w Częstochowie Rakowie, Rocznik Muzeum w Częstochowie 1, Kapica Z., Łuczak B Cmentarzysko kultury łużyckiej w Przeczycach, powiat Zawiercie w świetle badań antropologicznych, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Archeologia 8. Malinowski A Badania pochówków ciałopalnych z cmentarzyska kultury łużyckiej w Dankowie, powiat Kłobuck, Materiały Archeologiczne 7, Pochówki ciałopalne z cmentarzyska kultury łużyckiej w Zbrojewsku, pow. Kłobuck, Materiały Archeologiczne 8, Piontek J Biologia populacji pradziejowych, Poznań. Szczepanek A Wstępne wyniki analizy antropologicznej materiału kostnego z grobów z epoki brązu i z okresu wpływów rzymskich z cmentarzyska w Opatowie, stan. 1, pow. Kłobuck, (w:) red. M. Gedl, Wielkie cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, Warszawa, Szybowicz B Struktura populacji ludności grupy górnośląsko- -małopolskiej, (w:) Śląskie Prace Prehistoryczne, t. 4, s b Cmentarzysko z epoki brązu w Bachórzu-Chodorówce. Analiza antropologiczna, Kraków 1996 Analiza antropologiczna szczątków kostnych z cmentarzyska grup[y tarnobrzeskiej w Chodaczowie, stanowisko 2, (w:) Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, s Struktury antropologiczne cmentarzysk o zróżnicowanym obrządku pogrzebowym na pograniczu Śląska i Małopolski, (w:) red. J. Wrzesiński, Popiół i kości. Funeralia Lednickie 4, Sobótka-Wrocław, str
9 Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stan. 10 i 11, pow. wielicki Jarosław Wróbel Anthropological analysis of a cremation cemetery in Targowisko, Sites 10 and 11, Wieliczka district Summary The examined material contains bone remains from 482 cremation graves identified during salvage excavations at Sites 10 and 11 in Targowisko. Poorly preserved burials have been analysed in the field; better preserved ones, protected against damage, have been transferred to the laboratory. The bones deposited in cinerary urns were usually encased in hard loess lumps; when the urns were poorly preserved, therefore, only the fills were explored after removing the fragments of ceramics. The bone layers were uncovered systematically, from the top layer downwards, over the entire surface of the fills, with the exception of several cinerary urns damaged in such a way that it seemed better, for methodological and educational reasons, to begin with exploring one half of the fill and to obtain a profile. The bone material from the examined site is abundant, but fragmented to a great extent. It is creamy white in colour, strongly and evenly burnt. The bone mass in the burials ranged from 1 to g, with the average mass of g for a male burial and 846 for a female burial. The most frequently identified remains included fragments of the cranial vault and the diaphyses of the long bones; fragments of the facial skeleton, the braincase, teeth, vertebrae and ribs were also numerous. The analysis has covered bone remains from 482 graves, including 472 single burials and 10 double burials. Altogether, bones of 492 individuals have been identified, including 412 urn burials and 80 burials in pits. The single burials included 396 urn burials and 76 burials in pits; among the double burials, which made only 2.08% of the whole, there were 8 urn burials and 2 burials in pits. Overall, the double burials may be classified as follows: 1 grave with two children; 1 grave with a Juvenis individual and a child; 8 graves with an adult individual and an Infans I child. All the adults whose gender could be determined were female (3 double burials). There were no graves with more than two individuals. Animal bone material, found in 4 graves only (0.8%), consisted of isolated fragments added to the human bones. In two cases, the animal bones accompanied male burials; in the other cases, the gender of the human individuals could not be identified. The children s burials make 32.7%, Juvenis burials 3.9% and adult burials 63.4% of the whole number of burials at the examined site. The children mostly belonged to the earliest age class, Infans I; in the next two classes, the mortality rate decreased, which was typical of prehistoric populations. Among the adults, the most numerous burials represented the Adultus class; the mortality rate was considerably lower in the Maturus class, and only a small proportion of the burials belonged to the Senilis class. There was a marked difference between the genders in this respect. The Adultus burials were predominantly female; in the Maturus class, the mortality rate was similar in both genders, while the Senilis burials were predominantly male. The data help to calculate the average age of the adults at the moment of their death: for men, the average age was 37 years; for women, it was 33 years. On the basis of literature and information obtained from comparable sites, the biological condition of the population may generally be described as below the average. The burnt bone remains usually formed compact sets inside the cinerary urns. Their amount varied from a thin layer at the bottom of the vessel to a densely packed bones filling the entire urn. In the case of 8 individuals, the arrangement of the remains was regular enough to be termed anatomical. Pathological changes, most often degenerative and proliferative changes of the vertebrae, have been identified in 20 individuals (3.5%). In sum, the examined site has the following characteristics: strongly and evenly burnt bone remains; few double burials; no multiple burials (with more than two buried individuals) few burials accompanied by animal bones; high mortality among children and women at the maternal age; a marked difference in the mortality structure between the genders; the mortality structure indicating that the biological condition of the population was below the aver age; diversity of the funeral rites, including the way of arranging the bones inside the vessels. Translated by A. Skucińska 229
ANALIZA ANTROPOLOGICZNA CMENTARZYSKA CIAŁOPALNEGO Z TARGOWISKA, STANOWISKA 10 I 11 II. KATALOG SZCZĄTKÓW KOSTNYCH
Jarosław Wróbel Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stanowiska 10 i 11 II. Katalog szczątków kostnych Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z Targowiska, stanowiska
Bardziej szczegółowoOBRZĄDEK POGRZEBOWY NA CIAŁOPALNYM CMENTARZYSKU W ZĘBOWICACH (GM. PASZOWICE, POWIAT JAWORSKI) UJĘCIE ANTROPOLOGICZNE
Śląskie Sprawozdania Archeologiczne Tom LIV, s. 129137 Wrocław 2012 BARBARA KWIATKOWSKA, JACEK SZCZUROWSKI OBRZĄDEK POGRZEBOWY NA CIAŁOPALNYM CMENTARZYSKU W ZĘBOWICACH (GM. PASZOWICE, POWIAT JAWORSKI)
Bardziej szczegółowoBADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU
KRZYSZTOF DĄBROWSKI BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU W sierpniu 1963 r. kontynuowano 1 prace badawcze na cmentarzysku lateńsko- -rzymskim. Na obszarze 1026 m 2 odkryto i wyeksplorowano
Bardziej szczegółowoz c m e n t a r z y s k a l u d n o ś c i k u l t u r y ł u ż y c k i e j w P e r e s p i e, p o w. t o m a s z o w s k i
Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VIII, 2006 S t a n i s ł a w G r o n k i e w i c z A n a l i z a a n t r o p o l o g i c z n a p r z e p a l o n y c h s z c z ą t k ó w k o s t n y c h z c m
Bardziej szczegółowoMateriały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy
RATOWNICZE BADANIA ARCHEOLOGICZNE INSTYTUTU ARCHEOLOGII I ETNOLOGII PAN ODDZIAŁ W POZNANIU Tom III Jacek KabacińskiIwona Sobkowiak-Tabaka Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo
Bardziej szczegółowoWYNIKI BADAŃ SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z GROBU SKRZYNKOWEGO ODKRYTEGO W GRABOWIE BOBOWSKIM, GM. STAROGARD GDAŃSKI (STANOWISKO 1)
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 8 2011 WYNIKI BADAŃ SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z GROBU SKRZYNKOWEGO ODKRYTEGO W GRABOWIE BOBOWSKIM, GM. STAROGARD GDAŃSKI (STANOWISKO 1) RESULTS OF RESEARCHES OF
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA ARCHAEOLOGICA 33, Beata Borowska-Strugińska, Mariusz Rychter
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA ARCHAEOLOGICA 33, 2018 http://dx.doi.org/10.18778/0208-6034.33.03 Analiza antropologiczna szczątków kostnych pochodzących z grobu skrzynkowego kultury pomorskiej ze
Bardziej szczegółowoArcheologia Polski Środkowowschodniej, t. VII, 2005
Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VII, 2005 J a c e k S z c z u r o w s k i A n a l i z a a n t r o p o l o g i c z n a s z c z ą t k ó w k o s t n y c h z c m e n t a r z y s k a w M a s ł o m
Bardziej szczegółowoSłupskie Prace Biologiczne
Słupskie Prace Biologiczne Nr 12 ss. 51-70 2015 ISSN 1734-0926 Przyjęto: 1.12.2015 Instytut Biologii i Ochrony Środowiska Akademii Pomorskiej w Słupsku Zaakceptowano: 25.02.2016 ANALIZA ANTROPOLOGICZNA
Bardziej szczegółowoBadaniom antropologicznym poddano spalony
S T U D I A I M A T E R I A Ł Y raport 9, 199-206 issn 2300-0511 Beata Iwanek*, Janusz Piontek** Ekspertyza antropologiczna ciałopalnych szczątków kostnych z grobów popielnicowych kultury łużyckiej, pochodzących
Bardziej szczegółowoOBOZOWISKA, OSADY, WSIE. WROCŁAW WIDAWA 17
OBOZOWISKA, OSADY, WSIE. WROCŁAW WIDAWA 17 UNIWERSYTET WROCŁAWSKI Instytut Archeologii OBOZOWISKA, OSADY, WSIE. WROCŁAW WIDAWA 17 REDAKCJA MIROSŁAW MASOJĆ WROCŁAW 2014 Recenzent: prof. dr hab. Michał
Bardziej szczegółowoANALIZA ANTROPOLOGICZNA WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH POCHÓWKÓW CIAŁOPALNYCH Z KURHANÓW 3, 10 i 15 W KORNATCE, POW. MYŚLENICE
Sprawozdania Archeologiczne, t. XXVI, 1974 ALINA WIERCIŃSKA ANALIZA ANTROPOLOGICZNA WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH POCHÓWKÓW CIAŁOPALNYCH Z KURHANÓW 3, 10 i 15 W KORNATCE, POW. MYŚLENICE Analizowane kurhany położone
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoA C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S. Anna Z ielińska
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA ARCHAEOLOGICA 23, 2001 Anna Z ielińska CMENTARZYSKO CIAŁOPALNE LUDNOŚCI KULTURY ŁUŻYCKIEJ W WIERZBOWEJ, STANOWISKO 1, GM. WARTKOWICE, W ŚWIETLE
Bardziej szczegółowoAnita Szczepanek (Kraków) SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE 58,2006 PL ISSN
SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE 58,2006 PL ISSN 0081-3834 Anita Szczepanek (Kraków) THE ANTHROPOLOGICAL ANALYSIS OF SKELETONS OF THE CORDED WARE CULTURE AND THE TRZCINIEC CULTURE FROM GABUŁTÓW, SITE 1, THE
Bardziej szczegółowo2
2 2 52 52 55 55 55 Takson WEZ (KPo) Ha/LaA (KPo) OWR OWR (B2b) OWR (> B2) OWR (B2/C1) OWR (C1a) Nierozpoznane Razem Świnia, Sus scrofa f. domestica 1 12 13 Koń, Equus ferus f. caballus 4 4 Jeleń, Cervus
Bardziej szczegółowoOsteologia. Określanie płci
Osteologia Określanie płci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cecha Wielkość ogólna Jama oczodołu Powierzchnia otworu wielkiego Wyrostki sutkowate Kresy skroniowe Łuki nadoczodołowe Wysokość czaszki Spłaszczenie okolicy
Bardziej szczegółowoPochówki tarnobrzeskiej kultury łużyckiej ze stanowiska nr 4 w Wierzawicach, gm. Leżajsk, woj. podkarpackie w aspekcie badań antropologicznych
Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego Tom XXXVII, Rzeszów 2016, s. 125 142 DOI: 10.15584/misroa.2016.37.7 Studia i Materiały Joanna Rogóż* Pochówki tarnobrzeskiej kultury łużyckiej
Bardziej szczegółowoPRĄDNIK PRACE I MATERIAŁY MUZEUM IM. PROF. WŁADYSŁAWA SZAFERA
PRĄDNIK PRACE I MATERIAŁY MUZEUM IM. PROF. WŁADYSŁAWA SZAFERA Prądnik. Prace Muz. Szafera 25 173 178 2015 Radosław Liwach, Irena Wójcik, Jarosław Wróbel Muzeum Archeologiczne w Krakowie ul. Senacka 3,
Bardziej szczegółowoAnna Wrzesińska Ekspertyza antropologiczna materiału kostnego z miejscowości Gołuń, gmina Pobiedziska, powiat poznański. Studia Lednickie 9, 399-404
Anna Wrzesińska Ekspertyza antropologiczna materiału kostnego z miejscowości Gołuń, gmina Pobiedziska, powiat poznański Studia Lednickie 9, 399-404 2008 STUDIA LEDNICKIE IX Lcdnica 2008 A nna W rzesińska
Bardziej szczegółowoANTROPOLOGICZNA INTERPRETACJA SZCZĄTKÓW KOSTNYCH POPULACJI KULTUR PRZEWORSKIEJ I WIELB ARS KIE J Z KOŁOZĘBIA, POW. PŁOŃSK WPROWADZENIE
Archeologia Polski, t. XLIX: 2004, z. 1-2 PL ISSN 0003-8180 MIRA PYŻUK ANTROPOLOGICZNA INTERPRETACJA SZCZĄTKÓW KOSTNYCH POPULACJI KULTUR PRZEWORSKIEJ I WIELB ARS KIE J Z KOŁOZĘBIA, POW. PŁOŃSK WPROWADZENIE
Bardziej szczegółowoStudia Lednickie 9,
Anna Wrzesińska Ekspertyza antropologiczna szczątków kostnych zabezpieczonych na terenie parku Pałacu w Rogalinie w pryzmie ziemi zwiezionej z wykopów budowlanych z terenu Starego Browaru w Poznaniu Studia
Bardziej szczegółowoANTROPOLOG NA WYKOPALISKACH
ANTROPOLOG NA WYKOPALISKACH Żadne inne znaleziska nie dają nam możliwości tak głębokiego wglądu w duchowe aspekty kultur archeologicznych, jak właśnie odkryte i przebadane pochówki i cmentarzyska. Jeśli
Bardziej szczegółowoAnna Wrzesińska Materiał kostny z badań katedry na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, powtórnie złożony w jej kryptach. Studia Lednickie 8,
Anna Wrzesińska Materiał kostny z badań katedry na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, powtórnie złożony w jej kryptach Studia Lednickie 8, 321-333 2005 STUDIA LEDNICKIE V f» Lednica 2005 MATERIAŁ KOSTNY Z BADAŃ
Bardziej szczegółowoANEKS KATALOG GROBÓW ZE ZMIANAMI PATOLOGICZNYMI
ANEKS KATALOG GROBÓW ZE ZMIANAMI PATOLOGICZNYMI 1 Grób nr 7 Grób nr 17 B Grób nr 18 Grób nr 20 Grób nr 21 Grób nr 26 A Grób nr 68 Grób nr 70 Grób nr 80 Grób nr 108 Grób nr 114 Grób nr 121 Grób nr 131 Grób
Bardziej szczegółowoZróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku.
Zróżnicowanie umieralności spowodowanej chorobami układu krążenia w Polsce w 2007 roku. Objaśnienia. Materiałem badawczym były informacje zawarte w kartach zgonów, które przeniesione zostały na komputerowy
Bardziej szczegółowoOsteologia. Cechy niemetryczne
Osteologia , zwane także cechami nieciągłymi, dyskretnymi, epigenetycznymi są opisywane w antropologii od czasów Blumenbacha [1776]. Są to cechy niemierzalne, które są dziedziczne, a więc mogą posłużyć
Bardziej szczegółowoANITA SZCZEPANEK INFORMACJE WSTĘPNE
SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE, T. 53, 2001 PL ISNN 0081-3834 ANITA SZCZEPANEK POCHÓWKI ZBIOROWE KULTURY TRZCINIECKIEJ Z BOCHEŃCA, STAN. 2, WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIE I GUSTORZYNA, STAN. 1, WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE
Bardziej szczegółowoWczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Sowinkach (gm. Mosina, woj. poznańskie): analiza antropologiczna i paleodemograficzna
Przegląd Antropologiczny tom 59, s. 91-96, Poznań 1996 Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Sowinkach (gm. Mosina, woj. poznańskie): analiza antropologiczna i paleodemograficzna Jerzy Kozak
Bardziej szczegółowoJacek Szczurowski. K e y w o r d s: cremation graves, degree of cremation, burial rites, age structure
FOLIA QUATERNARIA 85, KRAKÓW 2017, 109 116 PL ISSN 0015-573X DOI: 10.4467/21995923FQ.17.005.8147 Skeletal remains from the cemeteries of the Ulów settlement complex (3 rd 5 th century AD) anthropological
Bardziej szczegółowoZWIERZĘCY MATERIAŁ KOSTNY Z OBIEKTU KULTURY BADEŃSKIEJ Z SZARBI ZWIERZYNIECKIEJ, GM. SKALBMIERZ
SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE, T. 52, 2000 PL ISNN 0081-3834 DANUTA MAKOWICZ-POLISZOT ZWIERZĘCY MATERIAŁ KOSTNY Z OBIEKTU KULTURY BADEŃSKIEJ Z SZARBI ZWIERZYNIECKIEJ, GM. SKALBMIERZ Kości zwierzęce, będące
Bardziej szczegółowoLP. NAZWA BADANIA CENA W PLN
SZPITAL UNIWERSYTECKI NR 2 IM. DR JANA BIZIELA W BYDGOSZCZY ZAKŁAD RADIOLOGII I DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ CENNIK ZEWNĘTRZNY BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH I KONSULTACJI SPECJALISTYCZNYCH NA ROK 2018 Załącznik nr 1
Bardziej szczegółowoOkreślanie wieku. Określanie wieku. Określanie wieku. powierzchnia uchowata. Faza 2: Wiek 25-29; zmniejszone pofalowanie ale zachowany młody wygląd
Faza 2: Wiek 25-29; zmniejszone pofalowanie ale zachowany młody wygląd Faza 3: Wiek 30-34; ogólna brak pofalowania zastąpionego przez zmarszczki, większa ziarnistość Faza 4: Wiek 35-39; jednorodna gruba
Bardziej szczegółowoAnthropological analysis of skeletons of the Bell Beaker Culture individuals from Pełczyska, Site 6
Sprawozdania Archeologiczne, 2010, 62, s. 373-379 Sprawozdania Archeologiczne 62, 2010 pl issn 0081-3834 Anita Szczepanek* Anthropological analysis of skeletons of the Bell Beaker Culture individuals from
Bardziej szczegółowoChildren s burials from the early medieval Radom, Site 4: Anthropological considerations
FASCICULI ARCHAEOLOGIAE HISTORICAE FASC. XXVIII, PL ISSN 0860-0007 Beata Borowska-Strugińska Children s burials from the early medieval Radom, Site 4: Anthropological considerations Abstract: Although
Bardziej szczegółowoCzęść II - Ceny świadczeń medycznych i usług diagnostyki obrazowej r. Dział pierwszy - ŚWIADCZENIA I USŁUGI RADIODIAGNOSTYCZNE
Część II - Ceny świadczeń medycznych i usług diagnostyki obrazowej 10.10.2018 r. Rozdział I - BADANIA RADIOLOGICZNE CZASZKI 1. Rtg czaszki (AP+bok) 40,00 zł 2. Rtg czaszki (dodatkowa projekcja) 20,00 zł
Bardziej szczegółowoSpis Tabel i rycin. Spis tabel
Spis Tabel i rycin Spis tabel 1. Podział stawów ze względu na ilość osi ruchów i ukształtowanie powierzchni stawowych. 20 2. Nazwy ruchów w stawach człowieka w pozycji anatomicznej..... 21 3. Zestawienie
Bardziej szczegółowoThe burials of children in the Funnel Beaker and Globular Amphora cultures in the Lublin Region
Sprawozdania Archeologiczne, 2016, 68, s. 107-120 Sprawozdania Archeologiczne 68, 2016 pl issn 0081-3834 Wanda Kozak-Zychman*, Janusz Winiarczyk** The burials of children in the Funnel Beaker and Globular
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA ANTROPOLOGICZNA ZAWARTOŚCI POPIELNICY Z WOLI ŁOBUDZKIEJ STAN. 1, GMINA SZADEK
A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA ARCHAEOLOGICA 21, 1997 Alicja Śm iszkiew icz-skw arska, Andrzej M alinow ski CHARAKTERYSTYKA ANTROPOLOGICZNA ZAWARTOŚCI POPIELNICY Z WOLI ŁOBUDZKIEJ
Bardziej szczegółowoAnaliza antropologiczna ludzkich szczątków kostnych pozyskanych w trakcie badań archeologicznych przy ulicy Wały gen. Sikorskiego w Toruniu.
Archaeologia Historica Polona, tom 19, 2011 Toruń średniowieczny i nowożytny Zakład Antropologii Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu TOMASZ KOZŁOWSKI, NATALIA
Bardziej szczegółowoCENNIK SPECJALISTYCZNEGO CENTRUM MEDYCZNEGO S.A. Str L.p. Rodzaj usługi Cena
CENNIK SPECJALISTYCZNEGO CENTRUM MEDYCZNEGO S.A. Str. 23 28 Załącznik nr 2 do Regulaminu organizacyjnego L.p. Rodzaj usługi Cena Badania radiologiczne 1. Cystografia 80 2. Czaszki ( 2 projekcje) 60 3.
Bardziej szczegółowoWyniki analizy ceramiki. EWA MARCZAK ( a
EWA MARCZAK ( a uw) CMENTARZYSKO CIAŁOPALNE Z OKRESU WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA W STASINIE, WOJ. MAZOWIECKIE. W Y N I K I BADAŃ POWIERZCHNIOWYCH. KOMUNIKAT (PL. 2 8-2 9 ) fragmentów glinianych naczyń i drobnych
Bardziej szczegółowoANDRZEJ MAcIAłoWIcZ (PL. 105 106) terminie 28.06 24.07.2010 r. przeprowadzono badania wykopaliskowe na cmentarzysku kultury przeworskiej
światowit VIII (XLIX)/B 2009 2010 ANDRZEJ MAcIAłoWIcZ GoŁęBiEWo (D. TAuBENDoRf), WoJ. WARMińSKo-MAZuRSKiE. BADANiA W RoKu 2010 (PL. 105 106) W terminie 28.06 24.07.2010 r. przeprowadzono badania wykopaliskowe
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI BADAŃ SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z GROBÓW CIAŁOPALNYCH NA PRZYKŁADZIE MATERIAŁÓW ZE STANOWISKA KOTOWICE 1 WSTĘP
Śląskie Sprawozdania Archeologiczne Tom 58, s. 59 72 Wrocław 2016 DOI: 10.17427/SSA16004 AGATA HAŁUSZKO, MATEUSZ KRUPSKI, MACIEJ GUZIŃSKI, ANDRZEJ DWOJAK MOŻLIWOŚCI BADAŃ SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z GROBÓW CIAŁOPALNYCH
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoZ ANATOMII PRAWIDŁOWEJ
KOMPENDIUM Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ CZŁOWIEKA ć i ; 4 T m»4 TOM I Redakcja wydania II MedPharm T O M I KOMPENDIUM Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ CZŁOWIEKA Redakcja wydania II autorzy: Elżbieta Błaszczyk Danuta Biegańska-Dembowska
Bardziej szczegółowoBADANIA OBRAZOWE - komercyjne RENTGENODIAGNOSTYKA KLASYCZNA (RTG) Rodzaj badania cena brutto 49,00 zł 49,00 zł 49,00 zł 45,00 zł 44,00 zł 58,00 zł
BADANIA OBRAZOWE - komercyjne RENTGENODIAGNOSTYKA KLASYCZNA (RTG) Zdjęcia czynnościowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego Zdjęcia czynnościowe kręgosłupa szyjnego Zdjęcia dłoni w 2 projekcjach Zdjęcia porównawcze
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoMożliwości odtwarzania długości kości ramiennej i udowej w oparciu o pomiary elementów stawu barkowego i biodrowego
Przegląd Antropologiczny toni 55. z. 1-2, s. 113-118, Poznań 1992 Możliwości odtwarzania długości kości ramiennej i udowej w oparciu o pomiary elementów stawu barkowego i biodrowego Wiesław Kozłowski TH
Bardziej szczegółowoEmerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2018 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1029,80 zł)
Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 9,8 zł) DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 19 1 Zgodnie z art.
Bardziej szczegółowoZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Cennik badań
ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Cennik badań Badania RTG 1 Zdjęcia klatki piersiowej ( p-a lub boczne) 2 40,00 2 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej - 30,00 3 Zdjęcie czaszki 2 40,00 4 Zdjęcie celowane siodełka
Bardziej szczegółowoŚWIATOWIT T O M I V ( X L V ) FASC. A
ŚWIATOWIT T O M I V ( X L V ) FASC. A 2 0 0 2 ELŻBIETA JASKULSKA (1A UW), ARKADIUSZ SOŁTYSIAK (1A UW)1 P R Ó B A OCENY JAKOŚCI ŻYCIA POPULACJI LUDZKICH W T E R C E ( T E L L ASZARA) I T E L L MASAIKH W
Bardziej szczegółowoSSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like
SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1 I SSW1.1, HFW Fry #65, Zeno #67 Benchmark: Qtr.1 like SSW1.2, HFW Fry #47, Zeno #59 Benchmark: Qtr.1 do SSW1.2, HFW Fry #5, Zeno #4 Benchmark: Qtr.1 to SSW1.2,
Bardziej szczegółowoCENNIK RTG L.p. NAZWA BADANIA Cena z opisem
CENNIK RTG L.p. NAZWA BADANIA Cena z opisem 1 Zdjęcie RTG czaszki (ap/pa) 35 2 Zdjęcie RTG czaszki (bok) 35 3 Zdjęcie RTG czaszki (ap/pa+ bok) 45 4 Zdjęcie twarzoczaszki (pa) 35 5 Zdjęcie twarzoczaszki
Bardziej szczegółowowww.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part
Bardziej szczegółowoArcheologia Jeziora Powidzkiego. redakcja naukowa Andrzej Pydyn
Archeologia Jeziora Powidzkiego redakcja naukowa Andrzej Pydyn Toruń 2010 Spis treści Lista autorów... 9 Wstęp... 11 Andrzej Pydyn Archeologiczne penetracje podwodne strefy przybrzeżnej Jeziora Powidzkiego...
Bardziej szczegółowoXT001_ INTRODUCTION TO EXIT INTERVIEW PYTANIE NIE JEST ZADAWANE W POLSCE W 2006 ROKU. WCIŚNIJ Ctrl+R BY PRZEJŚĆ DALEJ. 1.
Share w2 Exit Questionnaire version 2.7 2006-09-29 XT001_ INTRODUCTION TO EXIT INTERVIEW 1. Kontynuuj XT006_ PROXY RESPONDENT'S SEX 1. Mężczyzna 2. Kobieta XT002_ RELATIONSHIP TO THE DECEASED IF XT002_
Bardziej szczegółowoUkład kostny jest strukturą żywą, zdolną do:
FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy ROZWÓJ KOŚCI przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej po 8
Bardziej szczegółowoszkielet tułowia widok od przodu klatka piersiowa żebra mostek kręgi piersiowe kręgosłup (33-34 kręgi)
Kości tułowia szkielet tułowia kręgosłup (33-34 kręgi) klatka piersiowa żebra mostek kręgi piersiowe widok od przodu kręgosłup czaszka odcinek szyjny C 1-7 (1-7) - (lordoza szyjna) klatka piersiowa odcinek
Bardziej szczegółowoMachine Learning for Data Science (CS4786) Lecture11. Random Projections & Canonical Correlation Analysis
Machine Learning for Data Science (CS4786) Lecture11 5 Random Projections & Canonical Correlation Analysis The Tall, THE FAT AND THE UGLY n X d The Tall, THE FAT AND THE UGLY d X > n X d n = n d d The
Bardziej szczegółowohttp://www.rcin.org.pl
Archeologia Polski, t. XXXVIII : 1993, z. I PL ISSN 0003-8180 MAŁGORZATA WINIARSKA-KABACIŃSKA ANALIZA FUNKCJONALNA OSTRZA KOŚCIANEGO ZBROJONEGO KRZEMIENNYMI WKŁADKAMI Z TŁOKOWA, WOJ. OLSZTYŃSKIE 1 Analizę
Bardziej szczegółowoAuschwitz and Birkenau Concentration Camp Records, 1940 1945 RG 15.191M
Auschwitz and Birkenau Concentration Camp Records, 1940 1945 RG 15.191M United States Holocaust Memorial Museum Archive 100 Raoul Wallenberg Place SW Washington, DC 20024 2126 Tel. (202) 479 9717 Email:
Bardziej szczegółowo3. Występowanieirozprzestrzenieniecechepigenetycznych
Przegląd Antropologiczny 1987, tom 53, z. 1-2, s. 149-155, Poznań 1989 Charakterystyka antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego z miejscowości Sćhwiessęl w Holsztynie > Ingrid Kiihl ANTHROPOLOGICAL CHARACTERISTICS
Bardziej szczegółowowww.irs.gov/form990. If "Yes," complete Schedule A Schedule B, Schedule of Contributors If "Yes," complete Schedule C, Part I If "Yes," complete Schedule C, Part II If "Yes," complete Schedule C, Part
Bardziej szczegółowopierwszej było 79 chorych (64,75%). Byli to pacjenci z zapaleniem przełyku ale też chorzy z NERD oraz przepukliną rozworu przełykowego.
Streszczenie. Wstęp. Choroba refluksowa przełyku (GERD) jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób przewodu pokarmowego na świecie. Wprowadzenie inhibitorów pompy protonowej (IPPs) w leczeniu GERD
Bardziej szczegółowoThe biritual cemetery of the Bronze Age from Opatów site 1, Kłobuck distr., Śląskie voiv. the study of the funeral customs
ANALECTA ARCHAEOLOGICA RESSOVIENSIA VOLUME 8 RZESZÓW 2013 Anita Szczepanek*, Paweł Jarosz** The biritual cemetery of the Bronze Age from Opatów site 1, Kłobuck distr., Śląskie voiv. the study of the funeral
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoANALIZA ANTROPOLOGICZNA KOŚCI LUDZKICH Z BADAŃ PRZY KOŚCIELE ŚW. PIOTRA I PAWŁA NA OSTROWIE TUMSKIM WE WROCŁAWIU
BARBARA KWIATKOWSKA, NATALIA SZYMCZAK ANALIZA ANTROPOLOGICZNA KOŚCI LUDZKICH Z BADAŃ PRZY KOŚCIELE ŚW. PIOTRA I PAWŁA NA OSTROWIE TUMSKIM WE WROCŁAWIU Materiały do analizy, na bazie której powstał niniejszy
Bardziej szczegółowoHemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010
HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating
Bardziej szczegółowoSzczątki ptaków z neolitycznej osady w Bronocicach*
ACTA ZOOL. CRACOV. 26 159 166 KRAKÓW, 31. X II. 1982 Zygmun t B ocheński Szczątki ptaków z neolitycznej osady w Bronocicach* [3 ryc. tekst, i Tabl. Г] Bird remains from a Neolithic settlement at Bronocice
Bardziej szczegółowoNAUKI O CZŁOWIEKU. Określanie wieku
NAUKI O CZŁOWIEKU Określanie wieku wiek zębowy wiek zębowy wiek zębowy wiek zębowy 12-18 16-20 16-20 18-22 20-30 30-35 35-40 40-50 20-24 12-18 16-20 16-20 18-22 20-24 20-30 30-35 35-40 40-45 45-55 nasady
Bardziej szczegółowosylwan nr 9: 3 15, 2006
sylwan nr 9: 3 15, 2006 Jerzy Szwagrzyk, Waldemar Sulowski, Tomasz Skrzydłowski Structure of a natural stand of a Carpathian beech forest in the Tatra mountains compared with natural beech stands from
Bardziej szczegółowoPEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R.
Marcin Rudnicki PEŁCZYSKA 2012 SPRAWOZDANIE Z BADAŃ W 2012 R. Badania wykopaliskowe, które są przedmiotem niniejszego sprawozdania zostały przeprowadzone w dniach 06.08 31.08.2012 w obrębie wielokulturowego
Bardziej szczegółowoGRÓB SZKIELETOWY KULTURY CERAMIKI WSTĘGOWEJ RYTEJ W MICHAŁOWICACH, PO W. KRAKÓW
Sprawozdania Archeologiczne, t. XXI, 1969 JANUSZ KRUK GRÓB SZKIELETOWY KULTURY CERAMIKI WSTĘGOWEJ RYTEJ W MICHAŁOWICACH, PO W. KRAKÓW W maju i w czerwcu 1967 roku Zakład Archeologii Małopolski IHKM PAN
Bardziej szczegółowoCENNIK BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH wykonywanych w II Zakładzie Radiologii Lekarskiej SPSK Nr 1
Załącznik Nr 4 do Zarządzenia Nr 15/2018 Dyrektora SPSK Nr 1 w Lublinie z dnia 16 kwietnia 2018r. Załącznik Nr 31 do Regulaminu Organizacyjnego SPSK Nr 1 w Lublinie CENNIK BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH wykonywanych
Bardziej szczegółowoCennik badań obrazowych. (obowiązuje od 1 sierpnia 2014 r.)
UNIWERSYTECKI SZPITAL DZIECIĘCY W KRAKOWIE 30-663 KRAKÓW, ul. Wielicka 265 tel. 12-658-20-11, fax 12-658-10-81 DZIAŁ USŁUG ODPŁATNYCH tel. 12-658-20-11 wew. 1176; tel./fax 12-657-37-12 Cennik badań obrazowych
Bardziej szczegółowoSlajd 1. Slajd 2. Slajd 3 PODZIAŁ MIĘŚNI GRZBIETU MIĘŚNIE GRZBIETU POWIERZCHOWNE
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 PODZIAŁ MIĘŚNI GRZBIETU Mięśnie grzbietu dzieli się na dwie grupy: - warstwę bardziej powierzchowną stanowią mięśnie związane ze szkieletem kończyny górnej - do warstwy głębokiej
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 3 do Regulaminu organizacyjnego Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Świdnicy
Obowiązuje od dnia 01 maja 2014 roku Część II - Ceny świadczeń medycznych i usług diagnostyki obrazowej CENNIKA ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH I USŁUG SAMODZIELNEGO PUBLICZNEGO ZESPOŁU OPIEKI ZDROWOTNEJ W ŚWIDNICY
Bardziej szczegółowoNAUKI O CZŁOWIEKU. Biologia kości Terminologia
NAUKI O CZŁOWIEKU Biologia kości Terminologia PODSTAWOWE INFORMACJE O KOŚCIACH Kośd jest jedną z najmocniejszych substancji biologicznych Szkielet jednak to mniej niż 20% masy ciała FUNKCJE KOŚCI Układ
Bardziej szczegółowoKierownik pracowni: Mirosław Jagoda. Przychodnia Rejonowa w Węgrowie ul. Mickiewicza
Kierownik pracowni: Mirosław Jagoda Przychodnia Rejonowa w Węgrowie ul. Mickiewicza 5 25 792 44-34 Przychodnia Rejonowa w Łochowie ul. Al. Łochowska 73 25 675-12-29 {gallery}pracownia-rtg{/gallery} Badanie
Bardziej szczegółowoC E N N I K Z A K Ł A D O W Y. na 2014 rok
C E N N I K Z A K Ł A D O W Y na 2014 rok Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Wadowicach Wadowice, dnia 02.12.2013r. Strona 1 z 8 3. DIAGNOSTYCZNE BADANIA RADIOLOGICZNE Lp. ID procedury Nazwa Nazwa długa
Bardziej szczegółowoUkład szkieletowy Iza Falęcka
Układ szkieletowy Iza alęcka Zaznacz podpunkt, w którym nie wymieniono kości krótkich. a) kość łokciowa, kość miednicza, rzepka b) kość krzyżowa, paliczki, łopatka c) kość nadgarstka, kręgosłup, kość śródręcza
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 7
Wstęp.............................................................. 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego... 9 Okolice ciała ludzkiego........................................................................
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Bardziej szczegółowoOkres lateński i rzymski
IWONA I KRZYSZTOF DĄBROWSCY Okres lateński i rzymski BADANIA ARCHEOLOGICZNE W PIWONICACH W 1963 ROKU Badania wykopaliskowe przeprowadzone zostały w Piwonicach na stan. 1 osada lateńsko-rzymska w obrębie
Bardziej szczegółowoSZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kończyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kończyny dolnej: - kość udowa
Bardziej szczegółowoĆwiczenia 2. Tablice trwania życia. (life tables)
Ćwiczenia 2 Tablice trwania życia (life tables) Rodzaje tablic: kohortowa (wzdłużna), która obrazuje rzeczywisty proces wymierania wybranej generacji, przekrojowa, która przedstawia hipotetyczny proces
Bardziej szczegółowoExtraclass. Football Men. Season 2009/10 - Autumn round
Extraclass Football Men Season 2009/10 - Autumn round Invitation Dear All, On the date of 29th July starts the new season of Polish Extraclass. There will be live coverage form all the matches on Canal+
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P. Określenie orientacyjne w przestrzeni
Wstęp 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P Określenie orientacyjne w przestrzeni Płaszczyzny ciała Osie ciała II. Układ bierny i czynny ruchu (osteologia, syndesmołogia,
Bardziej szczegółowoANALIZA ANTROPOLOGICZNA MATERIAŁU KOSTNEGO Z WYKOPÓW NR 69 I 70 ZE STANOWISKA POZNAŃ-OSTRÓW TUMSKI 9/10
FOLIA PRAEHISTORICA POSNANIENSIA T. XIX 2014 INSTYTUT PRAHISTORII, UAM POZNAŃ ISBN 978-83-232-2835-6 ISSN 0239-8524 ANALIZA ANTROPOLOGICZNA MATERIAŁU KOSTNEGO Z WYKOPÓW NR 69 I 70 ZE STANOWISKA POZNAŃ-OSTRÓW
Bardziej szczegółowoOpis Przedmiotu Zamówienia oraz kryteria oceny ofert. Części nr 10
Załącznik nr 1 do Ogłoszenia Opis Przedmiotu Zamówienia oraz kryteria oceny ofert Części nr 10 Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Przedmiotem zamówienia jest realizacja wykładów dla studentów Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoMaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesn"t start automatically
Mierzeja Wislana, mapa turystyczna 1:50 000: Mikoszewo, Jantar, Stegna, Sztutowo, Katy Rybackie, Przebrno, Krynica Morska, Piaski, Frombork =... = Carte touristique (Polish Edition) MaPlan Sp. z O.O Click
Bardziej szczegółowoNetwork Services for Spatial Data in European Geo-Portals and their Compliance with ISO and OGC Standards
INSPIRE Conference 2010 INSPIRE as a Framework for Cooperation Network Services for Spatial Data in European Geo-Portals and their Compliance with ISO and OGC Standards Elżbieta Bielecka Agnieszka Zwirowicz
Bardziej szczegółowoERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.
ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS. Strona 1 1. Please give one answer. I am: Students involved in project 69% 18 Student not involved in
Bardziej szczegółowo1. Zakład Radiologii z Pracownią Tomografii Komputerowej
1. Zakład Radiologii z Pracownią Tomografii Komputerowej Lp. INDEKS NAZWA USŁUGI CENA 1 ZRTG-001 2 ZRTG-002 Komputerowa tomografia jamy brzusznej i miednicy bez kontrastu Komputerowa tomografia jamy brzusznej
Bardziej szczegółowoCENNIK PODSTAWOWY PROCEDUR KOMERCYJNYCH REALIZOWANYCH W ZAKŁADZIE RADIOLOGII
CENNIK PODSTAWOWY PROCEDUR KOMERCYJNYCH REALIZOWANYCH W ZAKŁADZIE RADIOLOGII Lp. Rodzaj badania Cena (PLN) A RTG 1 Badanie lekarskie: RTG przewodu pokarmowego - przełyk 100,00 zł 2 Badanie lekarskie: Seriogram
Bardziej szczegółowoTABELA NORM USZCZERBKU NA ZDROWIU EDU PLUS
Załącznik nr do Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Edu Plus zatwierdzonych uchwałą 0/04/03/204 Zarządu InterRisk TU S.A. Vienna Insurance Group z dnia 04.03.204 r. I. USZKODZENIA GŁOWY. ZŁAMANIE KOŚCI POKRYWY
Bardziej szczegółowoArcheologia Polski Środkowowschodniej, t. VII, 2005. A l ic j a Ś m i s z k i e w i c z - S k w a r s k a
Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VII, 2005 A l ic j a Ś m i s z k i e w i c z - S k w a r s k a A n a l i z a a n t r o p o l o g i c z n a s z c z ą t k ó w k o s t n y c h z n e o l i t u i
Bardziej szczegółowoUKŁAD SZKIELETOWY CZŁOWIEKA
1. PODZIAŁ I BUDOWA KOŚCI UKŁAD SZKIELETOWY CZŁOWIEKA Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości. Ze względu na kształt dzielimy je na cztery rodzaje: - długie kość ramieniowa albo udowa - krótkie
Bardziej szczegółowoAn Anthropological Analysis of Skeletons of the Mierzanowice Culture People from Książnice, Site 2, Pacanów commune, Świętokrzyskie voivodeship
Sprawozdania Archeologiczne, 2014, 66, s. 279-283 Sprawozdania Archeologiczne 66, 2014 pl issn 0081-3834 Anita Szczepanek* An Anthropological Analysis of Skeletons of the Mierzanowice Culture People from
Bardziej szczegółowo