WYCHOWANIE I EDUKACJA Z BAŚNIĄ

Transkrypt

1 1 Lucyna Bożek WYCHOWANIE I EDUKACJA Z BAŚNIĄ Program edukacyjno - wychowawczy Baśń tęczowa Adam Asnyk Od kolebki biegła za mną Czarodziejska baśń tęczowa I szeptała wciąż do ucha Melodyjne zaklęć słowa.(...) I nudziła się wraz ze mną, I wraz ze mną ciągle rosła, I z kołyski na swych skrzydłach W jakiś dziwny świat mnie niosła. Ponad morza purpurowe, Ponad srebrne niosła rzeki, Po zwodzonym moście tęczy W cudowności świat daleki. W ukazywaniu i wprowadzaniu dziecka w świat wartości uniwersalnych takich jak: dobro, prawda, piękno,sprawiedliwość, uczciwość czy miłość pomagają nam baśnie. Baśń to fantastyczny utwór, w którym występują nieprawdopodobne postacie, przedmioty i zdarzenia. Przyroda w baśni ma często cechy ludzkie. Bohaterowie zestawiani są w pary, o przeciwstawnych charakterach i odmiennych losach. Baśń ma szczęśliwe zakończenie dobro zwycięża, a zło zostaje ukarane. Baśnie przekazują dzieciom najważniejszą prawdę o życiu : na świecie istnieje dobro i zło. Uczą, że trzeba wyruszyć w świat, zmierzyć się z niebezpieczeństwem, pokonać lęk, aby osiągnąć swój cel, którym niekoniecznie musi być połowa królestwa. Dzieciństwo pozbawione baśni byłoby smutne i w jakiś sposób niepełne. Kontakt dziecka z literaturą polega przede wszystkim na mobilizowaniu dziecka przez lekturę do działania, odkrywania, przeżywania i tworzenia. Taka podmiotowa orientacja na dziecko odpowiada jego potrzebom motorycznym, poznawczym, emocjonalnym i kreacyjnym, które są podstawą przyszłych kompetencji lekturowych. Tworzą je dwa porządki : świadomości literackiej, odpowiedniej dla wieku dziecka i sprawności lekturowych realizujących się najczęściej w zabawach. 1 Opracowując ten program zamierzałam przybliżyć mądrości i prawdy życiowe zawarte w baśniach, wskazać w jaki sposób można je odkrywać i przeżywać z dziećmi, a także zachęcić do działalności twórczej na podstawie ich treści. Cele i zadania główne programu W życiu, tak jak w baśni istnieje dobro i zło. Kto jest dobry (uczynny,pracowity,uprzejmy, grzeczny, itp.) zasługuje na nagrodę a kto zły tego spotka go surowa kara. Odkrywanie prawdy o życiu Uwrażliwianie na siebie i innych. Podejmowanie działań, dla których inspiracją jest treść baśni. - Zakładane osiągnięcia dziecka (realizacja celów operacyjnych) Rozwój społeczno- moralny - umie odróżnić dobro od zła, kłamstwo od prawdy i poznaje przykre konsekwencje złych czynów i słów, - uprzejmie zachowuje się w stosunku do innych, używa form grzecznościowych, 1 Alicja Baluch Wychowanie w Przedszkolu 1/2002

2 2 - umie życzliwie i taktownie zachować się wobec odmienności innych, poznaje przyczyny odmiennego wyglądu, sposobu bycia i zachowania, - dostrzega potrzebującego, smutnego wśród rówieśników i stara się pomóc w codziennych sytuacjach - ma odwagę przeciwstawić się przemocy i agresji, objawom samolubstwa i wyrządzaniu przykrości innym, - stara się powierzone zadania wykonać dokładnie i rzetelnie, - próbuje samodzielnie rozwiązywać spory, konflikty z kolegami na drodze rozmów i wyjaśnień, a nie z pozycji silniejszego, - rozróżnia pojęcia moja własność i cudza własność, oddaje rzeczy znalezione i pożyczone, szanuje cudzą własność, - opiekuje się młodszymi, słabszymi kolegami, nowo przybyłymi do przedszkola, chorymi, - potępia upór i egoizm, jest obowiązkowe, - przejawia opiekuńczy stosunek do zwierząt, rozumie ich potrzeby i traktuje z życzliwością. Rozwój teatralny - chętnie bierze udział w teatrzykach i przedstawieniach prezentowanych w przedszkolu, - słucha nagrań płytowych i magnetofonowych baśni, - umie opowiedzieć własnymi słowami usłyszaną baśń, - potrafi prowadzić dialog z użyciem pacynek, zabawek lub odtworzyć treść dialogu z kolegą (drama), - umie naśladować jedną, wybraną postać z baśni, wybiera potrzebne rekwizyty, - próbuje uzasadnić swój wybór bohatera z danej baśni, ocenić jego postępowanie i dokonać oceny moralnej, - wyszukuje cechy przeciwstawne i potrafi pokazać je gestem, mimiką, ruchem (pantomima ), - potrafi pokazać i nazwać swoje emocje i uczucia (strach, lęk, złość, radość, szczęście, zachwyt itp.). Rozwój mowy i myślenia - - umie uważnie słuchać, - rozumie pytania do treści baśni i potrafi udzielić właściwej odpowiedzi, - wyraża słowami własne myśli, uczucia, spostrzeżenia i ocenia bohaterów, - doskonali swoją mowę, poprawność gramatyczną języka podczas opowiadania, inscenizacji baśni, - wzbogaca i rozwija swoje słownictwo, - potrafi samo wykorzystać treść baśni do zaba-wy tematycznej, inscenizacyjnej -t worzy zakończenie baśni, zmienia zakończenie lub kolejność wydarzeń - układa ilustracje zgodnie z przebiegiem akcji utworu, wskazuje brakujące ogniwa, pomyłki na obrazkach - doskonali porównywanie, wnioskowanie, wyodrębnianie różnic i podobieństw, dostrzega związki przyczynowo-skutkowe, - próbuje wyodrębnić myśl przewodnią, motto, sens moralny, przesłanie baśn,i -s amodzielnie czyta tytuł baśni, podpisy do ilustracji, imiona bohaterów, tekst baśni, - układa dialogi do inscenizacji baśni. Rozwój plastyczny - umie narysować co mu się podobało (lub kto) w tej baśni i uzasadnić swój wybór, -t worzy obrazy do kolejnych fragmentów baśni, - epi z plasteliny, gliny, modeliny postaci ludzi i zwierząt występujące w baśni, - wykonuje kukiełki, pacynki z różnorodnego materiału, - projektuje maski, kostiumy do przedstawienia, - projektuje wzory na materiał, na ubrania dla aktorów, - tworzy scenografię, pomaga w jej ustawianiu, - wykonuje przedmioty charakterystyczne dla danej baśni np. koszyczek, zwierciadło, kapelusz itp., - wykorzystuje akcesoria do przebierania się, malowania buzi itp.

3 3 Rozwój muzyczny. - słucha nagrań baśni muzycznych (np. Sergiusz Prokofiew Piotruś i wilk ) i baśni słuchowisk, którym towarzyszy muzyka, - słucha czytanych lub opowiadanych przez nauczyciela baśni, którym towarzyszy oryginalna muzyka baletu np. Dziadek do orzechów suita baletowa Dziadek do orzechów - dobiera spośród proponowanych fragmentów muzycznych (kontrastowych ) akompaniament do opowiadanych przez nauczyciela lub siebie samego baśni, - tworzy perkusyjne oraz dźwiękowe akompaniamenty do opowiada nych baśni dzwonki, janczary, bębenki, grzechotki itd. oraz efekty dźwiękowe np. wiatr szeleszcząca torba, strumień przelewanie wody, nibezpieczeństwo tupot nóg itp., - tworzy ruchowo taneczne obrazki (scenki ) ilustrujące fragmenty poznanych utworów np. taniec czarownicy, taniec Kopciuszka itp., - improwizuje melodie umuzyczniając fragmenty wypowiadanych kwestii np. w przedstawieniach lub inscenizacji fragmentów baśni - tworzy akompaniamenty ortofoniczne np. kląskanie, tam- tanie, laj-laj- lajanie, tru-tutanie itp., - rozpoznaje słuchane wcześniej baśnie i bajki muzyczne po usłyszeniu charakterystycznych fragmentów muzyki, - tworzy własne opowiadania baśnie wraz z akompaniamentem instrumentalnym, ortofonicznym lub ruchowo- tanecznym. 2 Wieczorem Alicja Ungeheuer-Gołąb Wieczorem przychodzą baśnie, siadają cichutko na krześle, a potem wędrują na palcach po cienkiej smudze światła. Szukają ciepłego fotela, przytulnego kącika, by snuć w nim opowieści o królach i księżniczkach. W taki wieczór najlepiej wtulić się w miękką poduszkę i słuchać o tym, jak książę poślubił biednego Kopciuszka. 2 Pascal Kaas Dziecko i Muzyka. Wydawnictwo Erwico Rzeszów 2002

4 4 Moje baśnie lista propozycji lektury uwzględniająca kanon tytułów ważnych 3 Baśnie braci Jakuba i Wilhelma GRIMM Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków. Stoliczku nakryj się. Wilk i siedem koźląt. Czterej muzykanci z Bremy. Pani Zima. Żabi król. O dzielnym krawczyku. Białośnieżka i Różyczka. Braciszek i siostrzyczka. Baśnie Charlesa PERRAULTA Czerwony Kapturek. Jaś i Małgosia. Kot w butach. Śpiąca królewna. Tomcio Paluch. Kopciuszek. Knyps z czubkiem. Ośla skórka. Baśnie Hansa Chrystiana ANDERSENA Brzydkie kaczątko. Dzikie łabędzie. Dziewczynka z zapałkami. Królowa Śniegu. Calineczka. Mała Syrenka. Nowe szaty cesarza. Krasnoludek.. Słowik Dzielny ołowiany żołnierz. Ewa Szelburg Zarembina Dary czterech wróżek. Złoty jeż. Józef Ignacy Kraszewski Kwiat paproci. Baśń literacka (autorska) Alan Alexander Milne Kubuś Puchatek. Hugo Jones Lofting Doktor Dolitte i jego zwierzęta. Carllo Collodi,,Pinokio Lewis Carroll Alicja w krainie czarów. Ernest Hoffman Dziadek do orzechów. James Matthew Piotruś Pan. Janusz Korczak Król Maciuś Pierwszy. Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa. Baśnie innych autorów np. J. Tajc Jarzębinka. A. Puszkin O rybaku i złotej rybce. M. Kriger Apolejka i jej osiołek. S. Michałkow Nie płacz koziołku. Baśnie z tysiąca i jednej nocy. m.i. Sinbad Żeglarz, Cudowna lampa Alladyna, O rybaku i dżinie, Alibaba i czterdziestu rozbójników. PRZYKŁADY TEMATYK I TEMATÓW REALIZOWANYCH Z WYKORZYSTANIEM BAŚNI Baśnie polskie. Janina Porazińska O dwunastu miesiącach. Dwie Dorotki. Kozucha Kłamczucha. Szewczyk Dratewka. Kacperek. Kichuś majstra Lepigliny. Maria Konopnicka O krasnoludkach i sierotce Marysi. Na jagody. Dokąd prowadzą chciwość, zachłanność, chęć zysku i posiadania wielkiego bogactwa za każdą cenę. Np. baśni : O rybaku i złotej rybce. Stoliczku nakryj się. Dwie Dorotki. Dary czterech wróżek. Temat: Moje życzenie skierowane do złotej rybki. 3 tytuły baśni ważnych, na podstawie lektury książek o literaturze dla dzieci Alicji Baluch

5 5 Nie zawsze to co piękne jest dobre, a to co brzydkie złe. Piękności pełen ten, kto ma uśmiech dobry i szczery. Np. baśni: Królewna Śnieżka. Brzydkie kaczątko. Żabi król. Ośla skórka. Temat: Życzliwość i zrozumienie dla osób niepełnosprawnych, chorych, wyglądających inaczej. Prawda zwycięży kłamstwo oszukiwanie wyrządza krzywdę tym, których kochasz. Np. baśni : Pinokio. Kozucha Kłamczucha. Cudowna lampa Alladyna. Temat: Kto podobał nam się bardziej : kozucha Kłamczucha czy kozucha Dobrucha? Samopoznanie siebie (swojego bogactwa duchowego, wewnętrznego ) przez posłuszeństwo, pracowitość i dobre serce.) Bibliografia: Baluch A.: Ceremonie literackie a więc obrazy zabawy i wzorce w utworach dla dzieci. Książka dla rodziców i nauczycieli języka polskiego, Kraków 1996, WE Baluch A. : Czyta nie czyta...(o dziecku literackim). Kraków 1998 Baluch A :Pogaduszki do poduszki. O literaturze dla najmłodszych, Kraków 1996, WE Cybulska J.: Inscenizowanie zabaw na podstawie literatury dziecięcej, Warszawa 1991, WSiP Kaas P. Dziecko i muzyka. Rzeszów 2002, Erwico Komorowska H.: O programach prawie wszystko, Warszawa 1999 WSiP Walczyna J.: Kształtowanie postaw społecznomoralnych dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1978, WSiP Żebrowska M.: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa 1986, PWN Żuchowska W.: Początki edukacji literackiej, Warszawa 1992, WSiP Np.baśni : Dary czterech wróżek. Kopciuszek. Pani Zima. Temat: Jak dobroć i uczynność wobec innych zmienia się w skarby, a zło jest ukarane.