Pan i Sługa" czy Kat i Ofiara"? Próba przeprowadzenia pewnego eksperymentu
|
|
- Alicja Brzezińska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Anna Leśniewska Pan i Sługa" czy Kat i Ofiara"? Próba przeprowadzenia pewnego eksperymentu Hegel i dialektyka Pana i Sługi" Współczesne odczytania praktycznej filozofii Heglowskiej wiele miejsca poświęcają problemowi dialektyki Pana i Sługi. Figura ta swą popularność zawdzięcza prawdopodobnie aktualności pytań, jakie stawia Heglowskie przedstawienie dialektycznego ruchu samowiedzy, niezmiennej atrakcyjności odpowiedzi, które dawno już przestały stanowić wyłącznie dorobek Hegla. Jak możliwa jest samowiedza istoty rozumnej? Co stanowi o wartości i godności człowieka? Czy i dlaczego świadomość jest zawsze współświadomością? Czy wszystkie międzyludzkie stosunki można ująć w terminach panowania i służebności? Oto niektóre zagadnienia które problematyzuje walka o uznanie. Samowiedza istnieje sama w sobie i dla siebie o tyle i dzięki temu, że taką tzn. samą w sobie i dla siebie, jest ona dla kogoś innego, albo inaczej mówiąc: samowiedza istnieje tylko jako coś, co zostało uznane" 1 - pisze Hegel w swojej Fenomenologii ducha. Uznanie jest sensem samoistności samowiedzy i zarazem wartością w walce między dwiema świadomościami, które ze swej strony można określić jako p o ż ą d a n i e poż ą d a n i a. Jako pożądanie przejawiam się sobie i innemu - jako Ja w sposób istotnie różny i przeciwstawny nie-ja. Ludzkie pożądanie musi zwracać się ku innemu ludzkiemu pożądaniu, potrzebuje innych pożądań, by w nich zapośredniczyć własne. Innymi słowy, jedno pożądanie pożąda pożądania drugiego. Pragnie stać się przedmiotem pożądania, wartością której pożąda Inny. Jako takie jest gotowe uczynić i poświęcić wszystko, położyć na szali nawet własne życie, ażeby zdobyć uznanie Innego. W walce na śmierć i życie potwierdza swe człowieczeństwo - znaczy więcej niż podległe jedynie instynktowi samozachowania zwierzę i wygrywa coś naprawdę ludzkiego - uznanie swego przeciwnika. 1 G.W.F. Hegel, Fenomenologia ducha, tłum. A. Landman, Warszawa 1963, t. 1, s. 212.
2 Pan i Sługa" czy Kat i Ofiara"? 33 Jednak wynikło z tego uznanie tylko jednostronne i nierówne" 2. Wyłaniają się w tej walce dwie przeciwstawne postaci świadomości - samoistna i niesamoistna. Pierwsza jako uznana jest Panem tej sytuacji, druga pozostaje służebną-jej podporządkowanie, niesamoistność w tym się wyrażą że wprawdzie uznaje, ale sama nie została wciąż jeszcze uznana. Pan jako zwycięzca nie uznaje ludzkiej rzeczywistości i godności Sługi, ale wraz z tym uznanie, którym obdarzył go jego Poddany, jako nie-ludzkie, w rezultacie nie ma dla Pana oczekiwanej wartości. Okazuje się zatem, że Pan stał się ofiarą swego panowania. Tragedia jego sytuacji, egzystencjalny impas, jak powiada Kojeve 3, polega właśnie na tym, że prawdą jego samoistnej świadomości jest świadomość służebna, a więc nieistotna. Korzyść z posiadania Sługi okazuje się nieautentyczna: praca Sługi przynosi Panu korzyści, ale nie zaspokaja jego podstawowego pożądania uznania. Jest nawet jeszcze gorzej - ponieważ zaspokojenie swoich dowolnych i przypadkowych potrzeb Pan uznaje za cel absolutny, tak samo absolutnie uzależnia się od środków ich zaspokojenia. Ale tak, jak analiza panowania wykazała, że istotą panowania jest odwrotność tego, czym chce ono być, tak i niewola w swoim spełnianiu okaże się przeciwieństwem tego, czym jest ona bezpośrednio" 4. Pan pozostaje Panem tylko wtedy, gdy ktoś, mianowicie Sługa, samego siebie nieustannie i niezmiennie będzie postrzegał jako tylko narzędzie. Jednakże Sługa jest w stanie znieść swoją służebność w podwójnym sensie. Po pierwsze, w procesie pracy, kiedy powściągając pożądanie, uniezależnia się od swoich potrzeb i kiedy przekształca oraz opanowuje przyrodę. Po drugie, uznaje samoistność Pana za najwyższą wartość, którą pragnie urzeczywistnić w sobie. Dąży do przezwyciężenia niewolniczego stanu, rości sobie zatem prawo do bycia uznanym. Ten dystans do samego siebie, jaki staje się udziałem niesamoistnej świadomości Sługi wymaga momentu absolutnego strachu - najpierw przed śmiercią w walce, potem przed władzą i mocą Pana. W takim strachu Niewolnik uświadamia sobie prawdziwą wartość życia, że mianowicie ani panowanie, ani poddaństwo nie wyczerpują sensu ludzkiej egzystencji. Taki egzystencjalny strach jest pierwszym odkryciem znaczenia wolności, wolności samookreślenia i samoprzekształcenia różnych dla siebie istniejących samowiedz w jedność; Ja, które jest My, i My, które jest Ja" 5. Sługa domaga się uznania, żąda wzajemności uznawania i dopiero wtedy, gdy Panowie i Słudzy uznają siebie jako wzajemnie siebie uznający" 6, tworzy się obszar rzeczywistej intersubiektywności. Tak więc obaj, Pan i Sługa muszą się spotkać - pisze Marek J. Siemek - już jako zrównani i równouprawnieni w jednorodnym polu intersubiektywności, czyli w obszarze tego, co dla obu wspólne i przez obu podzielane jako obowiązujące. Wtedy jednak przestają być Panem i Sługą a stają się równorzędnymi partnerami w racjonalnodyskursywnym procesie komunikacji, w którym obaj zgodnie podporządkowują się - 2 Ibidem, s Por. A. Kojeve, Wstęp do wykładów o Heglu, tłum. Ś.F. Nowicki, Warszawa G.W.F. Hegel, Fenomenologia ducha, op. cit., s Ibidem, s Ibidem, s. 216.
3 34 Anna Leśniewska tym razem dobrowolnie panowaniu racjonalności" 7. W walce o uznanie, w dialektycznym ruchu, wyłonił się obszar wszelkich możliwych pozytywnych ludzkich odniesień, także stosunków moralnych. Wykształciła się ogólna perspektywa wartościowania każdego prawdziwie ludzkiego postępowania. Ta sama dialektyka przejścia: od racjonalności panowania i przymusu do panowania i przymusu racjonalności powinna obowiązywać w obszarze tego, co moralne. Czy nie jest jednak tak, że nawet najbardziej racjonalny przymus zawsze pozostaje przymusem? Czy rzeczywiście m u s i m y być racjonalni w moralności? Schopenhauer i dialektyka Kata i Ofiary" Najważniejsza figura Schopenhauerowskiej filozofii moralnej - relacja między Ofiarą i Katem, wydaje się być także pewną postacią dialektyki. Stwarza to możliwość ujęcia jej jako pewnej wersji czy interpretacji Heglowskiej dialektyki Pana i Niewolnika. Analogicznie do walki dwóch absolutnie przeciwstawnych sobie świadomości, które za wszelką cenę dążą do zaspokojenia swego partykularnego chcenia, Schopenhauer opisuje walkę o potwierdzenie i bezwzględną afirmację jednej woli poprzez negację drugiej. Heglowski świat panowania nie zaspokaja ani zwycięzców ani przegranych w walce o uznanie. Wartość uznania zamiast stanowić jedynie łup Panów, powinna zasadzać się na wzajemności. I zmiana tej wyjściowej sytuacji dokonuje się dzięki najbardziej w walce pokrzywdzonemu - dzięki Słudze. Pan, który ze swej strony zrobił już wszystko - z krzywdą dla Sługi wygrał swoją samoistność - nie jest w stanie zrobić nic więcej. Nie może przezwyciężyć swego pańskiego stanu, ponieważ jedyną alternatywą jaką dostrzegą jest pogardzana służebność. Schopenhauerowski świat Ofiar i Oprawców jest światem cierpienia i krzywdy, ale tylko w takim świecie może pojawić się moralność. Koniecznym założeniem moralności jest tutaj świadomość krzywdy i cierpienia. Taka świadomość musi stać się udziałem zarówno pokrzywdzonego, jak i wyrządzającego krzywdę. W Ofierze i Kacie musi dojść do swoistego przekształcenia świadomości. Punktem wyjścia etycznej refleksji Schopenhauera jest zatem analiza pojęcia krzywdy, którą filozof przeprowadza na gruncie swej metafizyki woli. Z tej perspektywy wewnętrzne rozdarcie i sprzeczność woli (Selbstentzweiung des Willens) w człowieku wykracza poza granice afirmacji własnego ciała i prowadzi do zanegowania woli innego indywiduum. Tym samym Schopenhauer określa krzywdę jako wdarcie się w granice cudzego potwierdzenia woli" 8 - Schopenhauerowskie indywiduum staje się zrazu świadome siebie jako dręczyciel bądź udręczony. Ten, kto doznaje krzywdy, odczuwa naruszenie sfery afirmacji swego ciała na skutek zaprzeczenia jej przez obcą jednostkę jako bezpośredni duchowy ból, oddzielony zupełnie i inny niż doznawane razem z nim cierpienie fizyczne spowodowane przez 7 M.J. Siemek, Hegel i filozofia, Warszawa 1998, s A. Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz, Warszawa 1994, t. 1, s. 506.
4 Pan i Sługa" czy Kat i Ofiara"? 35 czyn lub przykrość spowodowaną stratą" 9. Schopenhauer rozróżnia zatem między fizycznym, psychicznym i duchowym bólem, a wraz z tym także między człowiekiem jako istotą naturalną a człowiekiem jako istotą duchową 1 0. Jako istota naturalna, człowiek posiada ciało i życie oraz popęd czy wolę do ich utrzymania i rozwijania. Jako istocie duchowej, przysługuje mu także prawo do utrzymania i doskonalenia swego ciała i życia, zatem prawo do samookreślania. Świadomość prawa, które Schopenhauer określa jako przyzwolenie m o r a l n e, człowiek uzyskuje jednak dopiero w sytuacji jego naruszenia, gdy sam występuje przeciwko prawu Innego, lub Inny odpłaca mu tym samym. Odczuwany wówczas przez Ofiarę ból nie jest tylko wyrazem świadomości zewnętrznej różnicy między Ja i nie-ja, ale także różnicy wewnętrznej między chceniem i przyzwoleniem, między indywidualną (psychologiczną) i ponadindywidualną (moralną) podmiotowością. W świadomości Ofiary dochodzi do rozróżnienia, czy lepiej przekształcenia samego siebie jako partykularnej dowolnej i przypadkowej woli w ponadindywidualną wolę moralno-prawną. W odniesieniu do sprawcy krzywdy Schopenhauer posługuje się pojęciem w y - r z u t u s u m i e n i a, oznaczającego w tym wypadku poznanie, że Kat jako rzecz sama w sobie sam przez się jest tą samą wolą, która przejawia się w tamtym ciele" ( przez niego krzywdzonym - A. L. ) 1 1. Sprawca krzywdy rozpoznaje dwa wymiary odmienności swojej woli wobec woli Ofiary, mianowicie relatywną wartość tego, co różne (i tego co różni) oraz absolutną wartość tego, co wspólne. W sumieniu Kata dokonuje się zniesienie świadomości radykalnej różnicy i przekształcenie w świadomość radykalnej tożsamości: z jednej strony w odniesieniu do w s p ó l n y c h potrzeb i doznań, z drugiej w odniesieniu do absolutnej wartości, której wyrazicielem jest on sam i którą u z n a j e w innym człowieku. Człowiek dręczony wyrzutami sumienia ma bolesną świadomość powagi, nawet świętości życia, bezgraniczne przywiązanie do życia" 1 2 odsłania jego absolutną wartość. Jednak w perspektywie Schopenhauerowskiego myślenia o moralności nie o przywiązanie do konkretnego, w ł a s n e g o życia chodzi, zatem nie o wolę partykularnego dobro-bytu, a o przywiązanie do życia w ogóle. Schopenhauer zarysowuje egzystencjalną alternatywę człowieka i z tym związane przekształcenie świadomości - od egoizmu, kiedy b y c i e określone jest przez własne chcenie i pożądanie, aż d o w s p ó ł b y c i a, które egoistyczną wolę znosi na rzecz woli wspólnej. Jest to Schopenhauerowska wola współcierpienia, która zarazem znosi podwojenie świadomości, tzn. jej rozbicie na świadomość doznawania l u b wyrządzania krzywdy. Na mocy tej woli dręczyciel i udręczony są tym samym" 1 3. Proces przekształcania świadomości, który przebiega zarówno w Kacie, jak i w Ofierze przynosi całkiem nowy sposób rozumienia siebie i świata. W miejsce po- Ibidem, s Por.: R. Röhr, Mitleid und Einsicht, Frankfurt/M., A. Schopenhauer, Świat jako wola..., op. cit., s Ibidem, s Ibidem, s
5 36 Anna Leśniewska czątkowego egoistycznego punktu widzenia pojawia się myślenie o wspólnocie i we wspólnocie, perspektywa właściwej intersubiektywności. Dialekty ka Kąta i Ofiary" jako etyczna wersja dialekty ki Pana i Sługi" Schopenhauera wską dialektykę Ofiary i Kata można ująć jako etyczną wersję Heglowskiej dialektyki Pana i Sługi. Porusza ona te same kwestie, które problematyzuje walka o uznanie. Próbuje dać odpowiedź, jak kształtuje się moralna świadomość, która zarazem z konieczności jest współświadomością. Świadomość krzywdy zakłada spotkanie z inną wolą, bez której nie może dojść do samowiedzy, że mianowicie człowiek wraz z popędem samozachowanią i samorozwoju, posiada również odpowiednie prawo do samookreślania. Moralna dialektyka doznawania, wyrządzania i uświadamiania sobie krzywdy pokazuje, jak partykularna wola staje się ponadindywidualna. Figura Schopenhauerowskiego myślenia nie jest jednak zwykłym przypisem do Hegla, uwidacznia bowiem pewną zasadniczą słabość jego dialektyki w wymiarze moralnym. Jeśli spróbujemy relację: Pan-Sługa odczytać jako metaforę także moralnego stosunku, tzn. skupimy się na jego moralnej nośności, może okazać się pewien moralnie istotny brak. Pierwotne zwycięstwo panowania i przymusu można zinterpretować jako zwycięstwo określonego prawa moralnego. Jeśliby nazwać moralność Pana, to najwłaściwszymi określeniami byłyby: moralność wojownika, albo moralność użytkownika. Pan jako moralny prawodawca pozostaje jednak wciąż w perspektywie nieprawdziwej, bo indywidualistycznej świadomości. Posiada własną moralność i próbuje ją zuniwersalizować. Pozostaje taką niewłaściwą, złą podmiotowością aż do chwili pozytywnego zniesienia swojej partykularności i przypadkowości, zatem szczegółowości w tym, co ogólne. Sługa jako taki musi podporządkować się moralności Pana, zostaje nawet zepchnięty poza moralność. Jest jednak w mocy, dzięki własnemu działaniu, własnej pracy, stworzyć nową sytuację. Jako aktywna strona tego procesu ma możność racjonalność panowania przekształcić w panowanie racjonalności. Pan, chociaż korzysta z nowej formy racjonalności, jest bierny, ponieważ to nie jego wola i nie jego działanie ukonstytuowało nowy porządek. O wiele bardziej musiał podporządkować się przymusowi i panowaniu nowej racjonalności. Ta racjonalność oznacza dla Pana nową moralność, ale można postawić pytanie, czy on sam nie stał się jej ofiarą? Jakby świadomy tej pułapki Schopenhauer próbuje w swej dialektyce zaktywizować Kata. Pokazuje role Pana i Kata w granicznej moralnej sytuacji, a wraz z tym podkreśla konieczność od samego początku obustronnej aktywności w procesie przekształcania egoistycznej woli we wspólną wolę współcierpienia i znoszenia krzywdy. Dlatego to, co było dla Hegla koniecznością - synteza, tzn. przymus racjonalności, wydaje się niekonieczne w moralnej filozofii Schopenhauera. Nie trzeba zmuszać ani Ofiary, ani Kata do tego, by stali się prawdziwie moralni. Dzięki Schopenhauerowskiej moralnej wspólnocie w krzywdzie i cierpieniu jako podstawie jego etyki, nie potrzeba pojęć z wyższego poziomu ogólności, ażeby uzasadnić wzajemną aktywność uczestników sytuacji moralnej. Warto choćby postawić pytanie, czy w etyce Schopenhauera nie mamy do czynienia z negatywną wersją pozytywnej dialektyki Hegla?
Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności
Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności Rozdział II Pojęcie każdej istoty rozumnej, która dzięki wszystkim maksymom swej woli musi się uważać za powszechnie prawodawczą, by z
Bardziej szczegółowoAUTONOMIA JAKO ZASADA ETYCZNOŚCI
FUNDACJA NA RZECZ NAUKI POLSKIEJ EWA NOWAK-JUCHACZ AUTONOMIA JAKO ZASADA ETYCZNOŚCI KANT, FICHTE, HEGEL WROCŁAW 2002 SPIS TREŚCI Przedmowa. WOLNOŚĆ I FILOZOFIA 7 Część I. KANT 13 Rozdział I. WOLA I JEJ
Bardziej szczegółowoEtyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk
Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece
Bardziej szczegółowoJohann Gottlieb Fichte
Johann Gottlieb Fichte 1762-1814 Fichte i kant Kant odniósł tylko częściowy sukces szukając transcendentalnej jedności naszego poznania, ponieważ był pod zbytnim wpływem empiryzmu. Treść nie jest nam po
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wstęp 3.
SPIS TREŚCI Wstęp 3 I. ROZWAŻANIA WSTĘPNE 23 1. Luteranizm i jego znaczenie dla filozofii 23 1.1. Główne założenia doktrynalne luteranizmu 24 1.2. Luter i filozofia 33 2. Reakcja na Reformację - racjonalizacje
Bardziej szczegółowoIMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA
IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA PROJEKT ETYKI KANTA W POSZUKIWANIU OBIEKTYWNYCH PODSTAW ETYKI Wobec krytyki Huma Immanuel Kant stara się znaleść jakąś obiektywną podstawę dla etyki, czyli wykazać, że
Bardziej szczegółowoCele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.
Etyka w szkole podstawowej klasy IV VI (zajęcia międzyoddziałowe) Autor programu. Magdalena Środa, Program lekcji etyki. Szkoła podstawowa kl. IV VI. Dopuszczony do użytku przez MEN pod numerem DKW-4014-3/00
Bardziej szczegółowoRozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II
Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania
Bardziej szczegółowoRewolta egzystencjalna. Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche
Rewolta egzystencjalna Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche Cechy ruchu egzystencjalnego Egzystencjalizm głosi, że filozofia, która chciała wyjaśnić byt doszła do kresu. Egzystencjaliści odkrywają,
Bardziej szczegółowoEtyka problem dobra i zła
Etyka problem dobra i zła Plan wykładu Definicje i podstawowe odróżnienia Problem dobrego życia w klasycznej etyce Arystotelesowskiej Chrześcijańska interpretacja etyki Arystotelesowskiej Etyka - problem
Bardziej szczegółowoPROJEKT NAUKOWEJ ETYKI ETYKA OSIEMNASTEGO WIEKU
PROJEKT NAUKOWEJ ETYKI ETYKA OSIEMNASTEGO WIEKU ETYKA I METODA NAUKOWA Metoda naukowa uniwersalne narzędzie poznania prawdy. pozwala ustalić prawdę ponad wszelką wątpliwość powoduje bardzo dynamiczny rozwój
Bardziej szczegółowoZagadnienia historiozoficzne we współczesnej filozofii.
Zagadnienia historiozoficzne we współczesnej filozofii. historiozofia DZIEJÓW FILOZOFIA nauka filozoficzna o ostatecznych czynnikach sprawczych, istocie i sensie ludzkich dziejów jako całości, zw. także
Bardziej szczegółowoFilozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje
Filozofia człowieka Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje Spotkanie źródłem poznania i nauk POZNAWANIE 2 Jedność doświadczenia filozoficznego Filozofia nauką o zasadach ( principia) Do wiedzy o
Bardziej szczegółowoKLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII
KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII Różnice w koncepcjach religii człowiek Bóg człowiek doświadcza Boga człowiek doświadcza Boga i odnosi się do Niego nie za bardzo wiadomo, czy jakiś przedmiot istnieje można
Bardziej szczegółowoKLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI
Egzamin maturalny maj 2009 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zasady oceniania: za rozwiązanie wszystkich zadań można uzyskać maksymalnie 50 punktów (w tym za rozwiązanie zadań
Bardziej szczegółowoWartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.
Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości. N. Hartmann: Materia jest tylko tworem treściowym, który posiada wartościowość.
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wartości w wychowaniu
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wartości w wychowaniu prof. Ewa Chmielecka Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 20 października 2009 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTETDZIECIECY.PL O czym
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE - FILOZOFIA JAKO TYP POZNANIA. 1. Człowiek poznający Poznanie naukowe... 16
SPIS TREŚCI P r z e d m o w a... 5 P r z e d m o w a do d r u g i e g o w y d a n i a... 7 P r z e d m o w a do t r z e c i e g o w y d a n i a... 9 P r z e d m o w a do c z w a r t e g o w y d a n i a...
Bardziej szczegółowoTolerancja (łac. tolerantia - "cierpliwa wytrwałość ) termin stosowany w socjologii, badaniach nad kulturą i religią. W sensie najbardziej ogólnym
TOLERANCJA Tolerancja (łac. tolerantia - "cierpliwa wytrwałość ) termin stosowany w socjologii, badaniach nad kulturą i religią. W sensie najbardziej ogólnym oznacza on postawę wykluczającą dyskryminację
Bardziej szczegółowoCzym jest, jeśli istnieje, wspólnota semantyczna w biznesie, prawie,etyce?
KONFERENCJI BIZNES - PRAWO - ETYKA Warszawa, 10 grudnia 2008 r. Czym jest, jeśli istnieje, wspólnota semantyczna w biznesie, prawie,etyce? mgr Mroczkiewicz Paweł Uniwersytet Opolski KONFERENCJI BIZNES
Bardziej szczegółowoHeglowskie pojęcie podmiotowości 1
Marek Jan Siemek Heglowskie pojęcie podmiotowości 1 Problematyka podmiotu i podmiotowości jest niewątpliwie jednym z najważniejszych wątków myśli filozoficznej Hegla. W niej bowiem ze szczególnym nasileniem
Bardziej szczegółowoADORACJA EUCHARYSTYCZNA
ADORACJA EUCHARYSTYCZNA Gdy w środowisku chrześcijańskim mówi się o adoracji, spontanicznie i słusznie myślimy o adoracji Najświętszego Sakramentu. Ona jest źródłem i uprzywilejowanym miejscem wszelkiej
Bardziej szczegółowoPodstawy moralności. Prawo moralne
Podstawy moralności Prawo moralne Po co mi prawo? Prawo drogowe (kodeks drogowy) chroni użytkowników pojazdów i dróg przed wypadkami. Prawo karne zabezpiecza przed przestępczością, a przynajmniej przed
Bardziej szczegółowoKoncepcja etyki E. Levinasa
Koncepcja etyki E. Levinasa Fragment wypowiedzi Jana Pawła II z: Przekroczyć próg nadziei : Skąd się tego nauczyli filozofowie dialogu? Nauczyli się przede wszystkim z doświadczenia Biblii. Całe życie
Bardziej szczegółowoDEKALOG gdzie szukać informacji? YouCat KKK
gdzie szukać informacji? YouCat 348 351 KKK 2052 2082 Jacek Salij Dekalog o. Adam Szustak, Konferencje o Dekalogu Valerio Bocci Dziesięć przykazań wyjaśniane dzieciom Wiesława Lewandowska Pan Bóg nie robi
Bardziej szczegółowoPraca ze sprawcą przemocy
Praca ze sprawcą przemocy stawianie granic w stosowaniu przemocy motywowanie do korzystania z pomocy Anna Wojciechowska Plan pracy Ogólne informacje nt przemocy w rodzinie Psychologiczna charakterystyka
Bardziej szczegółowoCOŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE. Paweł Bortkiewicz
COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE Paweł Bortkiewicz bortpa@amu.edu.pl Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie, Że ci ze złota statuę lud niesie, Otruwszy pierwej... REWOLUCJA SOKRATEJSKA uwydatnienie sprzeczności
Bardziej szczegółowoZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA
ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA Realizowany przez nauczyciela etyki: Mgr Ewę Szczepaniak-Sieradzką
Bardziej szczegółowoESTETYKA FILOZOFICZNA
3 GÜNTHER PÖLTNER ESTETYKA FILOZOFICZNA Tłumaczenie Juliusz Zychowicz Wydawnictwo WAM Kraków 2011 5 SPIS TREŚCI Przedmowa 9 1 Problem określenia przedmiotu estetyki filozoficznej 11 1.1 Potoczne określenie
Bardziej szczegółowo1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016
1. Dyscypliny filozoficzne Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Pochodzenie nazwy filozofia Wyraz filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:
Bardziej szczegółowoSpis treści Wybór antropologii filozoficznej Antropologia przyrodnicza i antropologia kulturowa... 31
Wykaz skrótów... Bibliografia... XI XIII Część I. Prawo jako porządek budowany na antropologii Wprowadzenie... 1 Rozdział I. Prawo i antropologia... 17 1. Homo iuridicus... 17 1.1. Porządek prawny a obraz
Bardziej szczegółowoWychowanie ku pełni człowieczeństwa wyzwaniem dla edukacji
Wychowanie ku pełni człowieczeństwa wyzwaniem dla edukacji Ks. dr Jacek Czaplicki KS-4 Wychowanie ku wartościom - szanse i zagrożenia" 1 G. C. Berkouwer konstatuje: "Dziś bardziej niż kiedykolwiek, pytanie
Bardziej szczegółowo20 Kiedy bowiem byliście. niewolnikami grzechu, byliście wolni od służby sprawiedliwości.
Lectio Divina Rz 6,15-23 1. Czytanie Prowadzący: wezwijmy Ducha św.: Przybądź Duchu Święty... - weźmy do ręki Pismo św.. - Słuchając jak w Kościele śledźmy tekst, aby usłyszeć, co chce nam dzisiaj Jezus
Bardziej szczegółowoMichał Kruszelnicki. Drogi francuskiej heterologii
Michał Kruszelnicki Drogi francuskiej heterologii Spis treści Wstęp 11 Część I Tło historyczne i filozoficzne podłoże heterologii Rozdział 1 Tło historyczne i społeczno -polityczne 21 Wprowadzenie........................................
Bardziej szczegółowo"Nowe Życie" 2012-04-13. Okresy rozwojowe. Wykład 5 Akademia Umiejętności Wychowania. Plan
Okresy rozwojowe Wykład 5 Akademia Umiejętności Wychowania Plan Sens pojęcia rozwoju, w relacji do wychowania Proces rozwojowy Znaczenie okresów rozwojowych w wychowaniu Charakterystyka okresów Cel i droga
Bardziej szczegółowoHugo Grotius ( ) Franciszek Suarez ( ) Samuel Pufendorf ( )
Hugo Grotius (1583-1645) Franciszek Suarez (1548-1617) Samuel Pufendorf (1632-1694) Tomistyczna koncepcja prawa jako rozumnego urządzenia świata (Hugo Grotius) Woluntarystyczna wizja prawa, którego źródłem
Bardziej szczegółowoBoże spojrzenie na człowieka 1
Boże spojrzenie na człowieka 1 opracował: Artur Trzęsiok Knurów, 24 marca 2006 1 wersja beta 1 Wprowadzenie dla Animatora Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą,
Bardziej szczegółowoETYKA W POSZUKIWANIU WOLNOSCI. Daria Chodaczek Ie
ETYKA W POSZUKIWANIU WOLNOSCI Daria Chodaczek Ie NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA Czym jest i na czym polega wolność? Czy jest to wartość absolutna? Czy jest to brak ograniczeń? Czy polega na tym, że człowiek robi
Bardziej szczegółowoCzy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN
Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN z.szawarski@uw.edu.pl 26.VI.2013 Dwa rodzaje sporów Spór teoretyczny Nauka Filozofia
Bardziej szczegółowoniektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9
Spis treści niektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9 Rozdział 1 Na czym opiera się nauczanie Kościoła o seksualności? 13 Wyjaśniać prosto jak
Bardziej szczegółowoFilozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2011-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Różnice w metodzie uprawiania nauki Krytyka platońskiej teorii idei Podział
Bardziej szczegółowoSprawcy i ofiary. Psychodynamika rozszczepienia sprawca-ofiara. Warszawa 13 lipca 2012. www.franz-ruppert.de
Sprawcy i ofiary Psychodynamika rozszczepienia sprawca-ofiara Warszawa 13 lipca 2012 Tłumaczenie z oryginału niemieckiego: Zenon Mazurczak www.franz-ruppert.de (c) Prof. Dr. Franz Ruppert 1 Sprawca i ofiara
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 9 WPROWADZENIE 13
SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 9 WPROWADZENIE 13 CZĘŚĆ IV ŻYCIE I DUCH I. Zycie, jego dwuznaczności i poszukiwanie życia niedwuznacznego 19 A. Wielowymiarowa jedność życia 19 1. Zycie: esencja i egzystencja
Bardziej szczegółowoEtyka zagadnienia wstępne
Etyka zagadnienia wstępne Plan 1. Czy jest etyka? 2. Czym etyka nie jest 3. Historyczne postacie etyki Etyka - zagadnienia wstępne 2 Określenie etyki Jest dyscypliną filozoficzną Jej przedmiotem są zasady
Bardziej szczegółowoTEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.
TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW. TOMASZA 399 0 1274 2012 PLAN PRACY I. Etyka Sokratesa II. System
Bardziej szczegółowoGeorge Augustin. Powołany do radości. Z przedmową. kardynała Waltera Kaspera. Przekład. Grzegorz Rawski
George Augustin Powołany do radości t wo j e ż y c i e w k ap ł a ń s t w i e Z przedmową kardynała Waltera Kaspera Przekład Grzegorz Rawski Wydawnictwo WAM Księża Jezuici Kraków 2015 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA
Bardziej szczegółowoAkademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014/2016. Filozofia i bioetyka
Jednostka Organizacyjna: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014/2016 Katedra Nauk Społecznych Kierunek: Fizjoterapia Rodzaj studiów i profil (I stopień/ii stopień,
Bardziej szczegółowoStudium biblijne numer 13. List do Efezjan 1,4. Andreas Matuszak. InspiredBooks
Studium biblijne numer 13. List do Efezjan 1,4 Andreas Matuszak InspiredBooks listopad 2013, dla niniejszego wydania Ver. 1.0 www.inspiredbooks.de List do Efezjan 1,4 Andreas Matuszak InspiredBooks Miłość
Bardziej szczegółowoEtyka kompromisu. Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego -PZH z.szawarski@uw.edu.
Etyka kompromisu Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego -PZH z.szawarski@uw.edu.pl 20.IX.2013 Struktura problemu Ład społeczny Konflikt Kompromis Ład
Bardziej szczegółowoProfesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki. Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Definicja etyki : Etykę stanowi ustalenie, które działania ludzkie chronią zgodne z prawdą dobro osób
Bardziej szczegółowoPOCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ
POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ Wstęp Żyjemy w świecie wielkich procesów integracji i globalizacji. Z samej swojej istoty są to procesy pozytywne pozwalające wspólnie
Bardziej szczegółowoZe Zmartwychwstałym w społeczeństwie. Podręcznik do religii dla I klasy szkoły zawodowej
Ze Zmartwychwstałym w społeczeństwie Podręcznik do religii dla I klasy szkoły zawodowej Człowiek sumienia 19 Każdy dzień życia człowieka wypełniony jest dużymi i małymi wyborami. To one nadają ludzkiemu
Bardziej szczegółowoZatem może wyjaśnijmy sobie na czym polega różnica między człowiekiem świadomym, a Świadomym.
KOSMICZNA ŚWIADOMOŚĆ Kiedy mowa jest o braku świadomi, przeciętny człowiek najczęściej myśli sobie: O czym oni do licha mówią? Czy ja nie jesteś świadomy? Przecież widzę, słyszę i myślę. Tak mniej więcej
Bardziej szczegółowoBóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?
Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? W skali od 1 do 10 (gdzie 10 jest najwyższą wartością) określ, w jakim stopniu jesteś zaniepokojony faktem, że większość młodzieży należącej do Kościoła hołduje
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Andrzej Przyłębski: Georg Simmel - twórca filozofii pieniądza 11. Przedmowa 35. Rozdział 1. Wartość a pieniądz 43
SPS TREŚC Andrzej Przyłębski: Georg Simmel - twórca filozofii pieniądza 11 Przedmowa 35 CZĘŚĆ ANALTYCZNA Rozdział 1. Wartość a pieniądz 43 Rzeczywistość oraz wartość jako wzajemnie niezależne kategorie,
Bardziej szczegółowoŚw. Augustyn, Wyznania, przekład Z. Kubiak, Znak, Kraków 1997
Św. Augustyn, Wyznania, przekład Z. Kubiak, Znak, Kraków 1997 ks. XI 1. Wyznania nie informują Boga, o czym i tak wie, lecz są wyrazem miłości Augustyna do Boga jako Ojca. 2. Augustyn pragnie poznać Prawo
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych. Minimum programowe nie uwzględnia podziału treści materiału
Bardziej szczegółowoGENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ
Autorka: Małgorzata Kacprzykowska ETYKA W GIMNAZJUM Temat (1): Czym jest etyka? Cele lekcji: - zapoznanie z przesłankami etycznego opisu rzeczywistości, - pobudzenie do refleksji etycznej. Normy wymagań
Bardziej szczegółowoChcę poznać Boga i duszę. Filozofowie o Absolucie
Chcę poznać Boga i duszę Filozofowie o Absolucie W jaki sposób można poznać Boga? Jak poznać Kogoś, Kto pozostaje niewidzialny i niepoznawalny? Szukając argumentów na istnienie Boga Świat (np. Teoria Wielkiego
Bardziej szczegółowoKarta Opisu Przedmiotu
Politechnika Opolska Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Specjalność Forma studiów Semestr studiów Karta Opisu Przedmiotu ELEKTROTECHNIKA
Bardziej szczegółowoPRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk
PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE ks. Artur Aleksiejuk Pojęcie praw człowieka Przez prawa człowieka rozumie się te prawa, które są bezpośrednio związane z naturą człowieka jako istoty rozumnej i wolnej (osoby)
Bardziej szczegółowoZakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski
Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli 1 Spis slajdów Idea
Bardziej szczegółowoPanorama etyki tomistycznej
Panorama współczesnej etyki tomistycznej w Polsce Artur Andrzejuk Ramy organizacyjne organizacyjne 1946 - Wydział Filozoficzny KUL J. Keller, W. Bednarski, K. Wojtyła, T. Styczeń, A. Szostek. J. Gałkowski,
Bardziej szczegółowoCzym jest zło? Materiały do lekcji z podstawowych zagadnieo z etyki
Czym jest zło? Materiały do lekcji z podstawowych zagadnieo z etyki Rodzaje zła według Leibniza: Zło moralne grzech Czyn nieetyczny Zło Zło fizyczne cierpienie ból Zło metafizyczne niedoskonałośd Wybrakowanie
Bardziej szczegółowoFilozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Podział nauk Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:
Bardziej szczegółowoArtur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ
Artur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ Edukacja Kształcenie Wychowywanie SKUTEK SKUTEK Trafianie na prawdę i dobro Trwanie przy prawdzie i dobru Odnosi się do poznawania Odnosi się do postępowania
Bardziej szczegółowoSławomir Kozerski Stosunek cnót do uczuć w filozofii św. Tomasza z Akwinu, na przykładzie cnoty męstwa
Sławomir Kozerski Stosunek cnót do uczuć w filozofii św. Tomasza z Akwinu, na przykładzie cnoty męstwa CB Richard Ellis Page 1 Charakterystyka uczuć Poznanie zmysłowe: Pożądanie zmysłowe Poznanie zmysłowe
Bardziej szczegółowoJak mam uwielbiać Boga w moim życiu, aby modlitwa była skuteczna? Na czym polega uwielbienie?
Jak mam uwielbiać Boga w moim życiu, aby modlitwa była skuteczna? Na czym polega uwielbienie? UWIELBIAJ DUSZO MOJA PANA!!! ZANIM UWIELBISZ PRAWDZIWIE ZAAKCEPTUJ SYTUACJĘ, KTÓRĄ BÓG DOPUSZCZA UWIELBIANIE
Bardziej szczegółowoPAŹDZIERNIK 2014 NR 5 (111), ROK XV
Objawienia s. 6 w n u m e r z e : Lepanto s. 19 PAŹDZIERNIK 2014 NR 5 (111), ROK XV r ó ż a Trzymaj kciuki na... ń c u od redakcji Przygotuj się do Liturgii XXVI Niedziela Zwykła, 28 września: I czytanie:
Bardziej szczegółowoOCENA PRACOWNICZA 3 NAJCZĘSTSZE BŁĘDY
OCENA PRACOWNICZA 3 NAJCZĘSTSZE BŁĘDY WPROWADZENIE Przez lata fakt, że każda szanująca się organizacja powinna posiadać system ocen okresowych, przyjmowany był za pewnik. Jeszcze do niedawna każdy HR menadżer
Bardziej szczegółowoCOACHING dla każdego
Kilka słów o mnie Dlaczego analiza egzystencjalna COACHING Trochę historii Podejście fenomenologiczne Wewnętrzna zgoda Cztery podstawowe motywacje człowieka Viktor E. Frankl logoterapia, poradnictwo Człowiek
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Kształtowanie postaw etycznych u dziecka Beata Szynalska-Skarżyńska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 11 maja 2015 r. CZYM JEST ETYKA? Etyka, zgodnie z europejską tradycją,
Bardziej szczegółowoAndrzej L. Zachariasz. ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii
Andrzej L. Zachariasz ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2004 Opiniowali Prof. zw. dr hab. KAROL BAL Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoEtyka personalistyczna wobec kwestii nierówności
Etyka personalistyczna wobec kwestii nierówności W każdej społeczności ludzkiej istnieją różnice, wynikające z natury człowieka. Jeden jest zdolniejszy inny mniej zdolny, jeden rodzi się w bogatej rodzinie,
Bardziej szczegółowoNa podstawie akapitu 1. (z przypisem) wyjaśnij, co stanowiło pokarm duchowy dla bohaterów utworu Platona Uczta
Zadanie 1 (1 pkt) Na podstawie akapitu 1. (z przypisem) wyjaśnij, co stanowiło pokarm duchowy dla bohaterów utworu Platona Uczta Pokarm duchowy dla bohaterów Uczty Platona stanowiła dyskusja filozoficzna
Bardziej szczegółowoHeiner F. Klemme. Oblicza wolności. Studia z praktycznej filozofii Kanta i jej historii. Tłumaczenie. Dariusz Pakalski
Heiner F. Klemme Oblicza wolności Studia z praktycznej filozofii Kanta i jej historii Tłumaczenie Dariusz Pakalski Toruń 2013 Recenzent Mirosław Żelazny Tłumaczenie Dariusz Pakalski Redaktor prowadzący
Bardziej szczegółowoTomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3,
Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta Pisma Humanistyczne 3, 137-143 2001 Tomasz D reinert ZAGADNIENIE RZECZY SAMEJ W SOBIE W TRANSCENDENTALIZMIE IMMANUELA
Bardziej szczegółowo116. Czy są Duchy, które wiecznie pozostaną na niższych stopniach rozwoju?
Rozwój Duchów Bóg stworzył wszystkie Duchy prostymi i nie posiadającymi wiedzy. Każdemu z nich wyznaczył misję, by mógł się uczyć i krok po kroku osiągać doskonałość poprzez poznawanie prawdy i zbliżanie
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA INTEGRALNA KIERUNKIEM ZMIAN ZAPOBIEGANIA UZALEŻNIENIOM
PROFILAKTYKA INTEGRALNA KIERUNKIEM ZMIAN ZAPOBIEGANIA UZALEŻNIENIOM dr Piotr Owczarek Prezes FSL Na podstawie : M. Dziewiecki, Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Kielce 2005 r. MOŻE WRESZCIE SOBIE UZMYSŁOWISZ,
Bardziej szczegółowoGeorge Berkeley (1685-1753)
George Berkeley (1685-1753) Biskup Dublina Bezkompromisowy naukowiec i eksperymentator Niekonwencjonalny teoretyk poznania Zwalczał ateizm Propagował idee wyższego szkolnictwa w Ameryce Podstawą badań
Bardziej szczegółowoKu wolności jako odpowiedzialności
Marcin Kilanowski Ku wolności jako odpowiedzialności Dewey, Rorty, Habermas o nowej jakości w demokracji Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2013 Spis treści Od Autora 11 Wstęp 13
Bardziej szczegółowoÓ ż ż Ść ż ż ć ż ż Ś Ść Ó
Ć ż Ą Ą Ó Ł Ś Ł Ó Ś Ó ż ż Ść ż ż ć ż ż Ś Ść Ó Ó Ł ź ć ż Ść ż ż ż ż Ś ż ć ż ż Ś ć Ś Ś ż ć ż ż Ż Ż Ż Ś Ż Ś Ą Ó ź ź Ł Ż ź ź ź ż ż Ż ż ż ć ż Ś ż Ą ź ć ż Ł ć ż ż Ą Ł ż ż ż ź ż ć Ą ż Ś ź ż ż ż ż ć Ź ć ż ć ż
Bardziej szczegółowoLEKCJA 111 Powtórzenie poranne i wieczorne:
LEKCJA 111 91) Cuda widziane są w światłości. Nie mogę widzieć w ciemności. Niech światło świętości i prawdy oświeci mój umysł, bym ujrzał w nim niewinność. 92) Cuda widziane są w światłości, a światłość
Bardziej szczegółowoĆ ź Ą
ć Ż Ł Ć ź Ą ć ć ć ź ć ć ć Ń ć ć ć ć Ó ć ć ć Ć Ł ź ć ź ć ć ć ć ć Ż ź ć Ń ć Ź Ó Ń ć ć ć ć ć ź ć ć ć Ą ć ź ź ć Ą ź ć ź ć Ą ć ź ć ć ć ź Ń ć ź ź ć ź Ź ć ź Ń ć ź ź ć Ą ć ź ć ź ź Ą ć ć Ń ź ź Ą ć ź ć ź ć ć ź ć
Bardziej szczegółowoWstęp Człowiek żyje w określonym środowisku, które dostarcza mu wciąż nowych wrażeń, a nierzadko również problemów. Niekiedy środowisko jest dla niego nowym wyzwaniem, z jednej strony niesie wsparcie,
Bardziej szczegółowoń Ó ń Ó Ź Ą Ż ń ć Ą ń ń ń ń Ł Ą Ą
Ł Ó ć Ą ń Ą ń Ą ń ń Ł Ą ń Ó ń Ó Ź Ą Ż ń ć Ą ń ń ń ń Ł Ą Ą ć Ó Ż ń Ó ń Ź Ó ń ń Ó ń Ó Ł Ą Ó Ź Ż Ż ń Ż ń Ź Ó ń ń ń Ó ń ń ń ń ń Ą Ł ń Ł ń Ó Ó Ó Ą Ł Ł Ż Ń Ł Ą ć Ą ń Ó Ń Ł Ą Ó Ń ń ć ń Ż Ó ć ć ć ć ń ń ń ń ń ń
Bardziej szczegółowoFilozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie
Bardziej szczegółowo