STRATEGIA KONKURENCJI BIUR TURYSTYCZNYCH DZIAŁAJĄCYCH W CZĘSTOCHOWIE W ŚWIETLE BADAŃ BEZPOŚREDNICH

Transkrypt

1 mgr Julia Szlenk Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania STRATEGIA KONKURENCJI BIUR TURYSTYCZNYCH DZIAŁAJĄCYCH W CZĘSTOCHOWIE W ŚWIETLE BADAŃ BEZPOŚREDNICH Streszczenie: Rynek turystyczny posiada wbudowany mechanizm samoregulacji- mechanizm rynkowy, który wymaga określonej sytuacji wyjściowej: zapotrzebowanie, oferty sprzedaŝy i konkurencji. Problematyka konkurencyjności przedsiębiorstw w naturalny sposób prowadzi do pytania o współczesne metody i narzędzia budowy konkurencyjności na rynku turystycznym. Celem artykułu jest przedstawienie rozwaŝań teoretycznych i empirycznych na temat istoty konkurencji w turystyce. Obserwacji poddano oferty wyjazdów wybranych biur turystycznych działających na terenie Częstochowy. Przeanalizowano metody i narzędzia promocji stosowanych w tych biurach podróŝy. Słowa kluczowe: strategia konkurencji, biuro podróŝy, rynek turystyczny. Wprowadzenie Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rynku, dąŝąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Sprzedawca Konkurenci Instrumenty konkurencji Nabywcy Np. Tesco cena Częstochowianie Rys. 1. Kierunki oddziaływania instrumentów konkurencji Źródło: (odczyt: ) Za pośrednictwem instrumentów konkurencji sprzedawcy uczestniczą w procesach konkurencyjnych, ale nie mogą być one skierowane wyłącznie do konkurentów, muszą uwzględniać równieŝ preferencje nabywców (rys.1.). Przez sprzedawców, wyróŝniających się na tle konkurentów, działających w danym segmencie rynku, są stosowane instrumenty konkurencji, które spełniają dwie funkcje: wzmacnianie pozycji konkurencyjnej sprzedawcy w stosunku do konkurentów (wyróŝnienie się na tle konkurentów),

2 neutralizowanie oraz przezwycięŝanie przewagi negocjacyjnej nabywców (uzyskanie akceptacji, wyróŝnienia przez nabywców) 1. Rodzaje narzędzi konkurencji to: produkt (funkcjonalność i jakość produktu), usługa, która moŝe występować jako samodzielny instrument konkurencji (funkcjonalność i jakość usługi) lub jako instrument powiązany z produktem, cena, reklama. Podstawą wyróŝnienia się sprzedawców na tle konsumentów działających w tym samym segmencie rynku jest przede wszystkim oferowany produkt. WyróŜnienie produktu moŝna osiągnąć na przykład przez podwyŝszenie poziomu jakości produktu. W podobny sposób mogą być wyróŝniane usługi spełniające funkcję samodzielnego instrumentu konkurencji. JeŜeli dąŝenie do wyróŝnienia się sprzedawcy za pomocą produktu lub usługi nie jest celowe, na przykład przez preferencje nabywców, to podstawowymi narzędziami są cena i reklama. Cena, w przeciwieństwie do reklamy oraz jakości produktu lub usługi, jest kategorią mierzalną, w związku z czym moŝe być przedmiotem bezpośredniego porównywania a więc i konkurencyjności 2. Konkurencja na rynku turystycznym Istniejące na świecie aktualnie procesy zmian przejawiające się w sferze Ŝycia społecznego, gospodarczego, politycznego wpływają i kształtują między innymi styl i model Ŝycia człowieka. To, co w tym zakresie istotne dla turystyki- to coraz większe znaczenie kategorii jakości Ŝycia, wzrastająca troska o zdrowie, odpoczynek fizyczny i psychiczny. Stąd teŝ naleŝy nadal oczekiwać wzrost aktywności turystycznej, rozwój róŝnorodnych form zagospodarowania czasu wolnego. Zmiana warunków, trybu i sposobu Ŝycia zmienia oczekiwania ludzi wobec ofert turystycznych i rekreacyjnych. Niezwykle interesujące są jakościowe zmiany dokonujące się obecnie na rynku turystycznym. PrzeobraŜenia w sferze potrzeb, motywacji i preferencji turystów wyznaczają nowe kierunki i sposoby działania firm turystycznych. Zakres i tempo, w jakich do branŝy turystycznej wprowadzane są nowoczesne technologie (zjawisko konkurencji), zwiastują prawdziwą rewolucję w ofertach biur turystycznych 3. W aktualnych warunkach znane i stosowane od lat sposoby aktywizacji działalności gospodarczej nie są w stanie zapewnić biurom podróŝy sukcesu, a często nawet moŝliwości przetrwania na rynku. Wybór celów działań gospodarczych i środków ich realizacji musi być podporządkowany aktualnym warunkom rynkowym. Procesy decyzyjne muszą być widziane w kontekście triady 1 B. Nowotarska- Romaniak, Marketing usług ubezpieczeniowych, PWE, Warszawa 1996, s M. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa 1992, s W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wydanie drugie, Albis, Kraków 2000, s. 9.

3 podmiotów występujących w roli uczestników rynku. NaleŜą do nich przedsiębiorstwa, konsumenci i konkurencji. Charakter zaleŝności między nimi przesądza o istocie działań rynkowych 4. Konieczność nowych działań na rynku wynika z faktu, Ŝe dziś juŝ wysoka jakość produktu i dobra obsługa nie są elementami zapewniającymi konkurencyjność produktu turystycznego. Philip Kotler podkreśla, Ŝe dla konkurencyjności produktu na rynku warunkiem koniecznym jest 5 : kształtowanie atrakcyjnej oferty, budowanie długotrwałej, korzystnej relacji z klientami, umiejętność natychmiastowej reakcji biura podróŝy na zapotrzebowanie rynkowe, zwiększenie korzyści zawartych w produkcie. Dla osiągnięcia dobrej pozycji na rynku konieczna jest ogromna aktywność działania firmy turystycznej polegająca na stałym poszukiwaniu takiego elementu charakteryzującego produkt, który mógłby zapewnić jego konkurencyjną przewagę na rynku. MoŜe to być na przykład konkurencyjna cena, atrakcyjna oferta turystyczna, moŝliwość indywidualnego kształtowania struktury produktu itp. Niewątpliwie rysujący się kierunek potrzeb i popytu wyznacza drogę kształtowania produktów turystycznych. Obok ich atrakcyjności istotna będzie satysfakcja po powrocie, odniesione korzyści. Podstawową cechą nowych metod konkurencyjnych na rynku jest wraŝliwość i szybkość reakcji na zmianę potrzeb konsumentów, zwiększanie korzyści dla konsumenta oraz tworzenie długotrwałego związku z klientami. Istotną rolę w konkurencji rynkowej w coraz większym stopniu odgrywa marka produktu. Jak stwierdza Philip Kotler marka jest obietnicą wartości. Staje się ideą przewodnią wszystkich działań przedsiębiorstwa, które się z nią wiąŝą 6. Taką wartością moŝe być w przypadku usług turystycznych atrakcyjność oferty, bardzo wysoka jakość usług, korzyści zawarte w produkcie. Wybierając markę przedsiębiorstwo turystyczne musi ją budować poprzez działania promocyjne, ale równieŝ utrwalać na rynku poprzez dokładne wypełnianie przyrzeczonych obietnic. Marka wyznacza i będzie zawsze wyznaczać strategię działania firmy na rynku. To właśnie dzięki marce biuro podróŝy moŝe oczekiwać wzrostu wielkości sprzedaŝy lub moŝliwości otrzymania wyŝszej ceny na produkt. Tak stworzony w obliczu konkurencyjności wizerunek firmy sprawia, Ŝe konsumenci dostrzegą korzyści z oferowanego im produktu turystycznego. W warunkach konkurencji decyduje o wyborze produktu przekonanie o dobrej jakości usług lub pozyskiwanej przy zakupie produktu wartości dodatkowej. Wysiłki biur turystycznych powinny być skierowane na to, aby produkt, organizacja obsługi i realizacja usługi wyróŝniała się cechami pozwalającymi na 4 A. Oleksiuk, Marketing usług turystycznych, Difin, Warszawa 2007, s Ph. Kotler, Philip Kotler odpowiada na pytania na temat marketingu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004, s Ph. Kotler, Philip Kotler odpowiada na pytania na temat marketingu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004, s. 73.

4 identyfikację z firmą turystyczną. Wizerunek produktu i firmy ma ogromne znaczenie w uzyskaniu przewagi konkurencyjnej, zapewnia stabilność działania biura podróŝy. Innym niezmiernie waŝnym elementem kształtowania pozycji biura podróŝy na rynku turystycznym jest innowacja. Innowacyjność nie ogranicza się do tworzenia się nowych i lepszych produktów, lecz polega równieŝ na opracowywaniu lepszych systemów i nowszych koncepcji biznesowych 7. Innowacyjność moŝe mieć wiele róŝnych wymiarów. Zalicza się do nich na przykład: oparty na nowych zasadach system organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem, nowy sposób tworzenia sprzedaŝy i oferty produktu, nowa koncepcja produktu lub jego modyfikacje. Innowacje nie muszą mieć charakteru absolutnych nowości. Do działań innowacyjnych zalicza się ratalne formy płatności za produkt, nowy kanał dystrybucji produktu turystycznego itp. Innowacyjny charakter moŝe mieć nowy, odbiegający od innych działających na rynku przedsiębiorstw,wizerunek firmy lub produktu turystycznego. MoŜe go stanowić zespół korzyści zawarty w rdzeniu produktu na przykład zapewniający zaspokojenie potrzeb duchowych, przeŝyć emocjonalnych, prywatności, rozrywki itp. Taką innowacyjną tendencją jest tworzenie produktów przy współudziale konsumentów. Powstała nowa kategoria prosumentów, czyli konsumentów mających wpływ na tworzony produkt. Niewątpliwie innowacyjny charakter ma sprzedaŝ produktów turystycznych przez Internet. Przedstawiciele branŝy turystycznej twierdzą, Ŝe dziś kaŝdy zakup wycieczki został zrealizowany, przynajmniej w części za pośrednictwem Internetu. Nawet jeśli klient nie dokonał rezerwacji online, zanim zdecydował o wyjeździe, przeanalizował ofertę w sieci. Nic teŝ dziwnego, Ŝe biura podróŝy prześcigają się w ilości reklam promujących ich oferty wyjazdów. Jednocześnie istnieje grupa konsumentów, dla których innowacyjność produktu turystycznego nie jest poŝądana. Tendencje te charakterystyczne są między innymi w usługach hotelarskich, gdzie nie zawsze jest akceptowana standaryzacja obiektów. Konkurencyjne biuro podróŝy musi wziąć pod uwagę to, Ŝe korzystać z jego usług będą równieŝ klienci o mało zasobnym portfelu na przykład, studenci, rodziny wielodzietne itp. Stąd teŝ jeszcze raz potwierdza swoja wagę róŝnorodność ofert i usług turystycznych. Biuro podróŝy chcąc być na wiodącej pozycji rynkowej musi dostosować swoje oferty i usługi do róŝnorodnych potrzeb klientów. Na pojawiające się w turystyce trendy duŝy wpływ wywierają zmiany w bilansie czasu wolnego. Popularność krótkich urlopów wymaga od biur podróŝy ofert krótkich wyjazdów skierowanych na aktywne spędzanie czasu 8. Rywalizacja między konkurentami, między innymi w branŝy turystycznej, polega na zdobyciu jak najlepszej pozycji, czy to za pomocą konkurencji cenowej, 7 Ph. Kotler, Philip Kotler odpowiada na pytania na temat marketingu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004, s A. Panasiuk, Marketing usług turystycznych, PWN, Warszawa 2007, s. 148.

5 wojny reklamowej, czy wprowadzania nowych ofert, zwiększonego zakresu usług, gwarancji itd. Wybrane wyniki badań strategii konkurencji biur podróŝy W niniejszym opracowaniu przedstawiono wybrany fragment badań, który posłuŝył opracowaniu pracy magisterskiej pod tytułem Dywersyfikacja produktowa jako strategia działania firm turystycznych w świetle badań bezpośrednich. Badania zostały przeprowadzone przez autorkę powyŝszego artykułu w drugiej połowie grudnia 2012 roku oraz w styczniu i lutym 2013 roku. Metodologia badań Obszarem badawczym objęto 5 biur podróŝy : Exim Tours, Wezyr, Itaka, Rainbow Tours, Almatur działających na terenie Częstochowy. W celu przeprowadzenia analizy ofert tych biur podróŝy, dla uproszczenia przyjęto zasadę wyboru 10 miejsc docelowych w sezonie letnim (1 czerwca do 30 września) i 4 miejsc docelowych w sezonie zimowym (połowa grudnia, styczeń, luty). Porównano propozycję wybranych biur podróŝy dotyczące cen ofert wyjazdów dla seniorów do Tunezji, Bułgarii, Hiszpanii i Turcji, porównano konkurencyjność cen wyjazdów na obozy językowe do Hiszpanii, Austrii, Anglii i Rosji. Analizie poddano ceny/2 osoby wyjazdów w podróŝe poślubne do Hiszpanii, Bułgarii, Turcji, Tunezji, Egiptu i Polski. Miejsca zostały wybrane tak, aby uzyskać względną reprezentatywność i moŝliwość porównania cen na konkurencyjnym rynku turystycznym. W konkurencyjności cen ofert biur podróŝy uwzględniono przede wszystkim last minute, programy lojalnościowe, vouchery, promocje dla seniorów, zniŝki cen dla dzieci, młodzieŝy, studentów i pracowników oświaty. Biura wybrano mając na uwadze ich długotrwały staŝ na rynku turystycznym. Wybrano obserwację, jako technikę badawczą, poniewaŝ moŝna przeprowadzić ją według ustalonego planu (3 razy w tygodniu) i zdobyć informacje w dość obiektywny sposób eksploracyjny. Porównanie róŝnych promocji wybranych biur podróŝy Promocja turystyczna obejmuje róŝne miejsca, czas, oferty. KaŜdy przypadek jest inny, ale kaŝdy zawiera cechy je wyróŝniające. Biura turystyczne prześcigają się w promocjach cen ofert, aby pozyskać tysiące potencjalnych klientów, wypromować własne oferty turystyczne. Najbardziej znaną i stosowaną promocją cenową przez biura podróŝy jest last minute. Jest to rodzaj przeceny na ostatnią chwilę stosowanej w przypadku wolnych jeszcze miejsc, gdy do wyjazdu zostało niewiele czasu. Hotele są porezerwowane, miejsca w samolocie wykupione, więc organizatorzy wolą sprzedać taniej, czasem nawet poniŝej kosztów, byle by jak najmniej stracić. Dla klienta jest to szansa na naprawdę tanie wakacje. Biuro podróŝy EXIM wyróŝnia oferta korzystania z parkingu samochodowego przy lotniskach dla klientów wylatujących z Warszawy i Katowic.

6 Z myślą o stałych klientach przygotowano program lojalnościowy, dzięki któremu klient otrzymuje 2% rabatu dla wszystkich uczestników wyjazdu zawartych w rezerwacji. Oprócz tego ma moŝliwość kolekcjonowania punktów, które moŝna wymienić na atrakcyjne wakacyjne upominki. Vouchery Exim Tours są pomysłem na prezent okolicznościowy lub dowód wdzięczności dla rodziny, przyjaciół i znajomych (rys.2.). Źródło: (odczyt: ) Rys. 2. Voucher biura podróŝy EXIM TOURS Jest to takŝe propozycja na nagrodę motywacyjną dla pracowników firm. Wprowadzono takŝe nowość promocyjną - WYBIERAJ SKĄD CHCESZ LECIEĆ! Biuro turystyczne przygotowało ofertę wylotów z czeskiej Pragi dla tych klientów, którym bliŝej do lotniska w Pradze niŝ do Katowic, Krakowa czy do Warszawy. WiąŜe się to z bezpłatnym transferem minibusem na lotnisko w Pradze. Inna promocją omawianego biura podróŝy jest akcja Słońce dla Seniorów. Dotyczy to osób w wieku 50+, którzy dysponują emeryturami lub rentami. DuŜe obniŝki cen ofert dotyczą Egiptu, Tunezji, Maroko, Hiszpanii. Wycieczki fakultatywne seniorzy mają bezpłatne lub po niskich cenach. Miejsca w najbardziej popularnych hotelach i terminach kończą się najszybciej, dlatego teŝ najkorzystniej jest dokonać rezerwacji w biurze RAINBOW TOURS do 21 grudnia kaŝdego roku. Wtedy ma się gwarancję, Ŝe oferta jest zakupiona po najniŝszej cenie i Ŝe jest ona niezmienna. Do promocji tego biura naleŝą Super Środy. W kaŝdym tygodniu od wtorku, od godziny 16 do wyczerpania miejsc proponowane są oferty wczasów o niskiej cenie. Promocja dotyczy tylko rezerwacji indywidualnych, ale nie dotyczy zamówień grupowych powyŝej 10 osób. Kolejnym produktem są Kolorowe Tygodnie (rys.3.). Są to promocje wyjazdów do danych państw: Ŝółty tydzień to promocyjny wyjazd do krajów arabskich, zielony do Włoch, czerwony do Hiszpanii, a niebieski do Grecji.

7 Rys.3. Kolorowe Tygodnie biura RAINBOW TOURS Źródło: (odczyt: ) Tak więc kaŝdy tydzień to inny kolor kojarzący się z barwami danego kraju. Wtedy na wybrane wczasy i wycieczki objazdowe obowiązują specjalne ceny oraz rabaty nawet do 23%. Kampania marketingowa Kolorowe Tygodnie trwa wiosną i jesienią kaŝdego roku. Wakacje dla osób samotnych to oferta promocyjna, biura turystycznego RAINBOW TOURS. To przedsięwzięcie promocyjne współpracuje z portalem społecznościowym sympatia.pl. Koszty takich wyjazdów są w granicach 1000 zł/osobę/7 dni. Cały program i promocja oferowana jest w maju i październiku. Oprócz atrakcyjnych cen, w pakiecie biuro przygotowało rozszerzone ubezpieczenie od chorób przewlekłych. Biuro turystyczne WEZYR wprowadziło bezpłatne zmiany w rezerwacjach, które dotyczą zmiany nazwiska uczestnika, imprezy, zmiany hotelu i lotniska. Do 31 marca bieŝącego roku obowiązywała promocja zniŝki ceny oferty do 25%, a w hotelach tego biura nawet dwoje dzieci do 14 lat miały bezpłatne świadczenia hotelowe. Vouchery RAINBOW TOURS o wartości do 20 euro mogą być przeznaczane na wycieczki fakultatywne. Promocja dotyczy teŝ bagaŝu dzieci do 2 lat. Dotyczy to bagaŝu do 10 kilogramów, a nie są pobierane od niego opłaty bagaŝowe. Dodatkowo dla grup od 8 osób wprowadzono rabaty. Biuro ITAKA zaoferowało nabywcom swoich ofert bezpłatny przewóz sprzętu narciarskiego do 10 kilogramów. Oprócz tego wprowadziło promocję cenową pt.: Hity Tygodnia (rys.4.). Źródło: (odczyt: ) Rys.4. Hity Tygodnia biura ITAKA

8 Najnowszą propozycją promocji tego biura jest Odnowa Cenowa. Dotyczy ona wyjazdów do Turcji, Grecji, Wysp Kanaryjskich. Średnia zniŝka cen kształtuje się w granicach zł/osobę. Inna promocją jest Lotniska lokalne-bliŝej i taniej. Po wyborze lotniska znajdującego się najbliŝej miejsca zamieszkania, cena całej oferty, w miesiącach kwiecień- maj, październik-listopad, maleje o 100 zł/osobę. Większość promocji biura ALMATUR skierowanych jest do studentów i nauczycieli, którzy posiadają karty uprawniające do róŝnego rodzaju zniŝek cenowych. NaleŜy do nich KARTA ISIC (International Student Identity Card) (rys.5.). Jest to dokument potwierdzający status studenta na całym świecie. Karta upowaŝnia do rabatów w kilkudziesięciu tysiącach miejsc na świecie. Ponad 3000 punktów honoruje karta ISIC w Polsce, udzielając jej posiadaczom rabatów do 50%. Dzięki niej oszczędza się na transporcie, płacąc za miejsce w hotelu, w restauracjach, pubach, ośrodkach kultury (muzeum, teatr, kino itd.), a takŝe w sklepach i punktach usługowych. Karta ta moŝe teŝ być ubezpieczeniem od następstw nieszczęśliwych wypadków w Polsce i poza jej granicami oraz kosztów leczenia w czasie kaŝdej podróŝy zagranicznej. Źródło: ) Rys.5. International Student Identity Card Podobne znaczenie ma KARTA ITIC (International Teacher Identity Card) (rys.6.). Jest to międzynarodowy dokument potwierdzający przynaleŝność do nauczycieli i wykładowców. UŜytkownik tego typu karty ma moŝliwość korzystania ze zniŝek cenowych na całym świecie (podobnie jak student) i dzięki niej ma zagwarantowane ubezpieczenie. Źródło: Rys.6. International Teacher Identity Card

9 Najnowsza promocja biura ALMATUR dotyczy wszystkich uczniów Szkoły Języków Obcych Empik. Mają oni 150 zł rabatu na obozy językowe oraz 5% rabatu na wszystkie wyjazdy zakupione w biurach ALMATUR. Głównym celem biura turystycznego jest udzielanie wartościowych usług, zaspakajanie nabywców ofert w zakresie podróŝowania, jak i równieŝ zdobycie nowych klientów poprzez wzmoŝoną promocję ofert biura. Nic teŝ dziwnego, Ŝe biura podróŝy prześcigają się w róŝnorodności reklamowania się, poniewaŝ promocja jest waŝnym narzędziem walki konkurencyjnej w pozyskiwaniu nowych i utrzymywaniu dotychczasowych klientów. Jak widać najwięcej pomysłów odnośnie promocji ma biuro RAINBOW stosując przeróŝne techniki marketingu od last minute do Super Śród, czy Kolorowych Tygodni. Wszystkie promocje tego biura mają odzwierciedlenie na stronach internetowych, zmuszając tym samym potencjalnych klientów do wyszukiwania najkorzystniejszych cenowo ofert wśród dziesiątek innych. Informacje na temat wyjazdów są wyczerpujące. Pozostałe biura bardzo często ograniczają się do ogólnej wzmianki o ofercie, podając numery kontaktowe biur podróŝy w róŝnych miastach Polski. Podobnie, lecz w nieco mniejszym zakresie, promuje się biuro podróŝy EXIM, kładąc duŝy nacisk na programy lojalnościowe, a tym samy podtrzymując pozytywne relacje z wybranymi, najbardziej atrakcyjnymi dla firmy klientami. Narzędziem marketingowym jest tu premiowanie kaŝdego zakupu punktami (proporcjonalnie do wydanej kwoty). Najbardziej oszczędnym w promowaniu się biurem podróŝy jest ALMATUR specjalizujące się w obsłudze ruchu turystycznego akademickiego i szkolnego. Przede wszystkim karty ISIC i ITIC upowaŝniają osoby ze statusem studenta, nauczyciela i wykładowcy do duŝych zniŝek cenowych w zakresie turystyki na całym świecie.

10 Analiza porównawcza cen ofert wybranych biur podróŝy Analizując dane z obserwacji bezpośrednich stwierdzono, Ŝe średnie ceny ofert wyjazdów w te same docelowe miejsca kształtowały się róŝnie. Zbiorcze zestawienie średnich cen ofert przedstawia wykres (rys.7.) 30% 20% 10% 19,39% 22,01% 24,59% 15,85% 18,14% 0% WEZYR ITAKA RAINBOW ALMATUR EXIM Rys.7.. Zbiorcze zestawienie średnich cen wszystkich ofert wyjazdów poszczególnych biur podróŝy Źródło: Opracowanie własne na podstawie obserwacji Jak widać z wykresu najtańsze oferty posiada biuro turystyczne ALMATUR, natomiast najdroŝsze cenowo oferty biuro turystyczne RAINBOW. Dokonano równieŝ Ŝ analizy popytu na oferty wyjazdów w wybranych biurach podróŝy (ankieta dotyczyła 100 respondentów-klientów biur podróŝy) (rys.8.). 40% 30% 20% 10% 12,50% 19,05% 32,45% 25,75% 10,25% 0% WEZYR ITAKA RAINBOW ALMATUR EXIM Rys.8.. Zbiorcze zestawienie średniego popytu na oferty wyjazdów poszczególnych biur podróŝy Źródło: Opracowanie własne na podstawie obserwacji Z analizy wykresu widać, Ŝe najwięcej klientów posiada biuro podróŝy RAINBOW a najmniej EXIM i WEZYR 9. 9 J. Szlenk, Praca magisterska: Dywersyfikacja produktowa jako strategia działania firm turystycznych w świetle badań bezpośrednich, Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania, Częstochowa 2013, s

11 Podsumowanie Biuro turystyczne RAINBOW Tours jest klasycznym przykładem firmy, która w obliczu konkurencji wypracowała sobie taki wizerunek, Ŝe jej aktywność na rynku turystycznym dostrzegli klienci, mimo dość wysokich średnich cen ofert wyjazdów. Aktywność działania tego biura turystycznego polega na stałym poszukiwaniu takich metod konkurencyjnych na rynku turystycznym, które charakteryzuje wraŝliwość i szybkość reakcji na zmianę potrzeb konsumentów. Jako jedno z nielicznych biur dostosowuje swoje oferty wyjazdów do potrzeb osób niepełnosprawnych fizycznie, zapewniając im turystykę bez barier. Bardzo dobra promocja i elastyczność ofert turystycznych spowodowała przewagę konkurencyjną tego biura podróŝy na rynku turystycznym. Literatura 1. Alejziak W., Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Wydanie drugie, Albis, Kraków Kotler Ph., Philip Kotler odpowiada na pytania na temat marketingu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań Nowotarska- Romaniak B., Marketing usług ubezpieczeniowych, PWE, Warszawa Oleksiuk A., Marketing usług turystycznych, Difin, Warszawa Panasiuk A., Marketing usług turystycznych, PWN, Warszawa Porter M., Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa Szlenk J., Praca magisterska: Dywersyfikacja produktowa jako strategia działania firm turystycznych w świetle badań bezpośrednich, Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania, Częstochowa