Wyniki inwentaryzacji awifauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych

Transkrypt

1 inwentaryzacji awifauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych Zbigniew Borowski IBL, Roman Stelmach BULiGL, Przemysław Chylarecki MiZ PAN

2 Wstęp Napowietrzne linie elektroenergetyczne należą do utrwalonych, antropogenicznych elementów współczesnego krajobrazu Na całym świecie użytkuje się ponad 65 milionów kilometrów linii średniego i wysokiego napięcia. Obecność linii elektroenergetycznych ma duży wpływ na środowisko, m. in. na ptaki - organizmy korzystające z przestrzeni powietrznej

3 Wstęp

4 Wstęp Śmiertelność ptaków spowodowana zderzeniem z liniami elektroenergetycznymi w różnych rejonach świata

5 Wstęp W raportach KE wyodrębniono trzy główne typy oddziaływań linii napowietrznych na awifaunę: (1) porażenia prądem (2) Kolizje (3) istotne zmiany w ekosystemach (likwidacja ekosystemów lub efekt barierowy) Taksony najbardziej podatne: bocianowate, szponiaste i krukowate Najbardziej zagrożone w wyniku kolizji: bocianowate, grzebiące, chruściele, żurawie, sieweczkowate, bekasowate, sowy. Linie napowietrzne - zmiany w ekosystemach zmiany w składzie gatunkowym Linie wysokiego napięcia - trwałe przekształcenie obszaru, szer m zgodnie z obowiązującym prawem w pasie technologicznym nie mogą znajdować się drzewa i krzewy wyższe niż 2 m Poprowadzenie linii wysokiego napięcia przez łąki i inne cenne dla ptaków ekosystemy otwarte powoduje zmniejszenie ilości gniazdujących par ptaków, jednak nie wiąże się ze spadkiem bioróżnorodności

6 Metodyka linie energetyczne o szerokości >10 m ptaki inwentaryzowano pod linią energetyczną oraz w buforze 50 m od jej brzegu (ekoton) rodzaj rejestracji: wizualnie, głosy, gniazda lub pióra, ślady żerowania itp. inwentaryzowano przypadki śmiertelności ptaków powierzchnie badawcze - równoległe transekty o dł. 500 m i szer. 100 m linia transektu obejmowała oś linii elektroenergetycznej z buforem 50 m po obu stronach drugi transekt został przeprowadzony równolegle w odległości 200 m w litym drzewostanie (ten sam TSL i wiek) trzykrotne badania terenowe w okresie lęgowym na 10 pow., (20 transektów) w następujących TSL : Bs, Bśw, BMśw, LMśw, Lśw, Lwyżśw 3 terminy: maja, i czerwca 2014 r do analizy przyjęto maksymalną liczbę stwierdzeń gatunków na danym transekcie, uznając ją za minimalną rzeczywistą liczbę gatunków bytujących na danym terenie (z uwagi na brak pełnej wykrywalności zarówno osobników jak i gatunków)

7 Metodyka Ptaki: pełen cykl trzykrotnej inwentaryzacji został przeprowadzony na następujących powierzchniach: Bs 1 pow. w Nadleśnictwie Puławy, Bśw 1 pow. w Nadleśnictwie Puławy i 1 pow. w Nadleśnictwie Sobibór, BMśw 2 pow. w Nadleśnictwie Sobibór, LMśw 2 pow. w Nadleśnictwie Lubartów, Lśw 2 pow. w Nadleśnictwie Radzyń Podlaski, Lwyżśw 1 pow. w Nadleśnictwie Tomaszów Lubelski

8 Statystyka wybór modelu najlepiej dopasowanego do danych był dokonywane w oparciu o kryterium informacyjne Akaikego (AICc) liczbę gatunków stwierdzonych łącznie dla każdego z typów powierzchni porównywano z użyciem krzywych akumulacji gatunków, w których kolejność dołączania kolejnych kontroli była randomizowana całkowita liczba gatunków w zgrupowaniu (uwzględniająca gatunki niewykryte tzw. pula gatunków, species pool) była szacowana z użyciem 4 powszechnie stosowanych estymatorów: chao, jackknife1, jackknife2 oraz bootstrap zróżnicowanie gatunkowe i wyrównanie zgrupowań było oceniane z użyciem wskaźnika Simpsona (1-D), odwróconego wskaźnika Simpsona (1/D) oraz wskaźnika wyrównania (E_(1/D))(Magurran 2004). Obliczenia były wykonywane z użyciem funkcji diversity() w bibliotece vegan

9 na obszarze 200 km zinwentaryzowanych linii energetycznych (RDLP Lublin) stwierdzono 95 gatunków ptaków stwierdzeń najliczniejsze gatunki: zięba 824 stwierdzeń, rudzik 299, pierwiosnek 275, kapturka 232, kos 231 i bogatka 216 bezpośrednio na obszarze pod linią elektroenergetyczną (z wykluczeniem buforu) najczęściej spotykanymi gatunkami były: kapturka 49 stwierdzeń, kos 47, bogatka 27, trznadel 22, sójka -20 przewody linii energetycznych najczęściej były wykorzystywane przez grzywacze, trznadle i gąsiorki, a konstrukcje wież przez kruki podczas przeprowadzonej inwentaryzacji znaleziono jednak tylko 2 ptaki martwe dla każdego stwierdzenia gatunków lęgowych przypisano typ siedliskowy lasu (TSL), na którym stwierdzono wystąpienie danego osobnika (TSL przyjęto zgodnie z opisem taksacyjnym)

10 zięba najczęściej była stwierdzona na siedlisku Bśw 301 obserwacji, rudzik na BMśw 77, podobnie jak pierwiosnek 66 obserwacji najwięcej obserwacji, także z racji frekwencji siedlisk, notowano na następujących siedliskach: Bśw, BMśw, BMw, i LMśw stwierdzono zależność liczebności gatunków i osobników od żyzności siedliska reprezentowanej tutaj przez TSL zależność ta nie jest liniowa, dla ptaków ważniejsze jest zróżnicowanie gatunkowo-wiekowe drzewostanów, niż sama żyzność siedliska, np. jednogatunkowym drzewostanie sosnowym na Bs stwierdzono identyczne zagęszczenie ptaków jak w jednogatunkowym drzewostanie bukowym na Lwyżśw na obszarze linii elektroenergetycznej w otoczeniu Lwyżśw było więcej gatunków i wyższe zagęszczenie ptaków niż na ubogim obszarze linii elektroenergetycznej w otoczeniu Bs.

11 zięba rudzik trznadel kapturka

12 łącznie, na obu typach powierzchni, w 54 kontrolach wykryto 31 gat. Ptaków w trakcie pojedynczej kontroli na powierzchni próbnej wykrywano średnio tylko 5-6 gatunków (od 2 do 8 gatunków), natomiast na powierzchniach, gdzie występowała napowietrzna linia przesyłowa stwierdzano nieco więcej gatunków niż na powierzchniach bez linii elektroenergetycznej liczba gatunków stwierdzanych w trakcie kontroli była - dla obu typów powierzchni - niska.

13 Rozkład liczby gatunków stwierdzanych w trakcie pojedynczej kontroli powierzchni próbnej dla powierzchni bez linii elektroenergetycznej (górny panel, zielone słupki) oraz dla powierzchni z linią elektroenergetyczną (dolny panel, niebieskie słupki).

14 Wyniki selekcji modeli opisujących zależność liczby gatunków ptaków jako funkcji trzech czynników: obecności linii przesyłowej (linia), typu siedliskowego lasu (siedl) oraz terminu kontroli (kontr). Przedstawiono dane dla 6 modeli z wagą AICc , pomijając informacje dla pozostałych testowanych modeli. Model df LL AICc Delta Waga AICc AICc linia + siedl linia + siedl + kontr linia + siedl + kontr + kontr:linia linia + siedl + linia:siedl Siedl Kontr Zmienność liczby gatunków (model GLM) stwierdzanych w pojedynczej kontroli. Zmienna [poziom] Współczynnik SE t P (wyraz wolny) <0.001 linia [tak] <0.001 siedl [bs] <0.001 siedl [bsw] siedl [lmsw] siedl [lsw] siedl [lwyzsw]

15 Liczba gatunków ptaków stwierdzanych w trakcie pojedynczej kontroli jako funkcja typu siedliskowego lasu (panel lewy) oraz występowania linii elektroenergetycznej (panel prawy). Powierzchnie bez linii - D, pow. z linią L. Oszacowania z optymalnego modelu dopasowanego do danych, uwzględniającego addytywne efekty obu zmiennych. Dla każdego efektu przedstawiono wartość średnią (kropka) oraz 95% przedział ufności tego oszacowania (wąsy)

16 Oszacowania łącznej liczby gatunków w zgrupowaniu dla powierzchni bez linii energetycznych i z liniami energetycznymi. Dla każdego zgrupowania podano wartości czterech różnych estymatorów (Chao, Jack1, Jack2, Boot) oraz ich błędy standardowe. Estymator Bez linii energetycznych Z liniami energetycznymi Liczba gatunków faktycznie stwierdzonych Chao 30.2 ± ± 3.5 Jack ± ± 2.5 Jack Boot 25.0 ± ± 1.7 Porównanie wskaźników zróżnicowania i wyrównania dla zgrupowań ptaków stwierdzanych na powierzchniach próbnych różniących się występowaniem linii przesyłowych Wskaźnik Linia [nie] Linia [tak] Simpsona ( ) Odwrócony Simpsona ( ) Wyrównania

17 Krzywe akumulacji liczby gatunków w kolejnych kontrolach dla zgrupowania ptaków stwierdzonych na powierzchniach bez linii energetycznych (lewy panel) oraz z liniami przesyłowymi (prawy panel). Dla każdej krzywej zaznaczono zakres błędu standardowego oszacowania (linie przerywane).

18 Zróżnicowanie składu gatunkowego najliczniej spotykanym gatunkiem na obu typach powierzchni była zięba, a drugi w kolejności był rudzik na powierzchniach bez linii przesyłowych oba te gatunki stanowiły połowę zgrupowania (50%) na powierzchniach z liniami energetycznymi, zięba i rudzik stanowiły tylko jedną trzecią odnotowanych ptaków (36%) dziewięć gatunków było stwierdzonych wyłącznie na powierzchniach z liniami przesyłowymi (np. grzywacz, lerka, czubatka, modraszka, czarnogłówka, kruk, słowik szary, pliszka, strzyżyk) a dwa gatunki - wyłącznie na powierzchniach bez linii (muchołówka szara, dzięcioł czarny) Pozostałych 20 gatunków zostało stwierdzonych na obu typach powierzchni i dla gatunków z tej grupy porównano liczebności ptaków stwierdzanych w trakcie pojedynczej kontroli na powierzchniach z liniami przesyłowymi i bez linii, przy uwzględnieniu terminu kontroli i STL

19 Wnioski jedynie dla pierwiosnka różnice liczebności pomiędzy obu typami powierzchni były istotne statystycznie porównanie różnorodności biologicznej terenów pod liniami i przylegających do nich drzewostanów, w odniesieniu do wybranych grup organizmów i siedlisk wykazały m. in., że liczba gatunków ptaków była niższa w drzewostanach niż na powierzchniach pod linią przesyłową