Wstępna ocena obowiązujących metod prognozowania zagrożeń od pierwotnych szkodników sosny

Transkrypt

1 Wstępna ocena obowiązujących metod prognozowania zagrożeń od pierwotnych szkodników sosny Wałcz, 3-5 października 2017 r. Stefan Perz, Rafał Perz Zespół Ochrony Lasu w Szczecinku

2 Prognoza, wystepowanie i zwlaczanie barczatki sosnówki w Polsce w latach /ha/ zagrożenie występowanie zwalczanie

3 Prognoza, wystepowanie i zwlaczanie brudnicy mniszki w Polsce w latach /ha/ zagrożenie występowanie zwalczanie

4 Prognoza, wystepowanie i zwlaczanie brudnicy mniszki w Polsce w latach /ha/ zagrożenie występowanie zwalczanie

5 Prognoza, wystepowanie i zwlaczanie brudnicy mniszki w Polsce w latach /ha/ zagrożenie występowanie zwalczanie

6 Przebieg gradacji brudnicy mniszki na terenie RDLP Piła w latach i od r rok RDLP powierzchnia zagrożenia w ha zwalczanie brudnicy zwalczany gatunek liczba 0/ razem ogółem jed. pow. liczba jed. pow, liczba jednostek 1997 poproch strzygonia st ,bar barczatka barczatka barczatka strz ,bar Piła bar ,strz barczatka barczatka barczatka barczatka

7 Lp Regeneracja uiglenia w drzewostanach sosnowych po jednorazowych żerach szkodników pierwotnych sosny klasy wieku wskaźnik żeru Poproch cetyniak Barczatka sosnówka Brudnica mniszka klasy Krafta I-III okres regen. wydz. posuszu suma NPC wskaźnik żeru klasy Krafta I-III okres regen. wydz. posuszu suma NPC wskaźnik żeru klasy Krafta I-III okres regen. wydz. posuszu suma NPC 1 II 4,4 84/87 3/3 4,50 2,2 92/93 4/2 0,48 2 3,3 77/78 2/2 6,12 3 III 3,2 100/100 2/1 0,22 1,5 1/1 0,32 2,6 95/93 1/0 0,00 4 4,2 91/93 4/3 0,91 3,6 95/90 2/0 0,00 2,5 87/92 3/1 0,34 5 3,6 91/92 1/1 2,51 2,5 1/1 0,59 3,0 68/67 2/2 1,79 6 IV 3,9 92/75 4/2 0,43 2,5 1/1 0,18 7 3,0 75/82 3/2 0,49 1,5 1/1 0,52 8 3,3 92/92 3/3 0,63 1,5 1/1 0,48 9 3,6 69/71 2/2 0,63 2,5 1/1 0,18 10 V 1,9 99/100 4/3 0,30 3,5 1/1 0,23 3,0 90/90 3/3 0, ,5 77/89 4/4 4,00 3,5 1/1 1, ,5 2/2 0, ,0 90/90 4/4 1,47 1 1,0 żer bardzo słaby ( 0-10% ), 2 1,1-1,5 żer słaby (11-30%), 3 1,6-2,5 żer średni (31-60%), 4 2,5-3,5 żer silny (61-90%), 5 powyżej 3,5 żer bardzo silny powyżej 90% 7

8 Nasze wątpliwości Czy dotychczas obowiązujące metody prognozowania zagrożeń dają możliwość wczesnego sygnalizowania o zbliżającej się gradacji? Czy dają możliwość wykrywania powstających mikrogniazd rozrodu jednego lub więcej szkodliwych gatunków? Czy dotychczas wypracowano odpowiednie narzędzia do monitorowania narastania gradacji w czasie i w przestrzeni ( tworzenia historii każdej gradacji )? Czy corocznie opracowane strategie zwalczania szkodników pierwotnych sosny nie są zbyt krótkowzroczne i dokąd prowadzą? Czy potrafimy skutecznie przewidzieć stopnie żerów do jakich może dojść w zależności od liczebności danego gatunku lub gatunków? Czy dysponujemy wystarczającymi narzędziami do określania właściwego potencjału gradacyjnego i samych faz gradacyjnych każdego gatunku, takich jak: o faza międzygradacyjna ( tzw. faza latencji ) silne rozproszenie; o początek dominacja ( liczb ostrzegawczych i słabego zagrożenia; o narastanie I (pierwsza powolna faza narastania ), wszystkie stopnie zagrożeń i liczby ostrzegawcze; o narastanie II ( faza szybkiego narastania liczebności owadów ) powierzchni oddziałów z dominacja średnich i silnych zagrożeń; o kulminacja ( największe zagęszczenie owadów i zagrożonych w stopniu silnym ); o spadek ( zmniejszenie powierzchni zagrożeń i gęstości owada ); o załamanie ( dalsze ponowny powrót do fazy gradacyjnej ); 8

9 Kontrola występowania szkodników pierwotnych sosny 1. Kontrola terenowa występowania brudnicy mniszki lot motyla A. Metoda dwudziestu drzew, polega na przeglądzie drzewostanów po liniach poddziału powierzchniowego i pozwala obserwować siedzące motyle na pniach drzew na brzegu i we wnętrz drzewostanu w pasie do 40 m w głąb Daje to możliwość penetracji drzewostanów na powierzchni od 4 do 9 ha na oddział i wykrycia mikroognisk rozrodu do wydzielenia, określenia ich liczby i itp. Ważne w tej metodzie jest prawidłowe określenie kulminacji lotu samic, która powinna wynosić około 90% ich wylęgu. Metoda dwudziestu drzew jest po części przydatna do kontroli lotu motyla barczatki sosnówki ( obarczona błędem widoczności motyli siedzących na pniu, który wynosi od 17 do 27% ( skrajne 6 i 40 ) Kontrole uzupełniające wykonanie przez Zespoły Ochrony Lasu, a dotyczące pomiarów poczwarek ich wagi, procentu wylęgu motyli, płodności samic określenia struktury płciowej oraz ich zdrowotności ( przeżywalności ) w pełnym cyklu rozwojowym ( od motyla do motyla ) B. Metoda transektu,polega na liczeniu brudnicy mniszki na 10 kolejno wybranych drzewach w miejscu o największym zagęszczeniu populacji 9

10 10

11 Formularz nr 8 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 2. Jesienne poszukiwania szkodników sosny Służą do oceny zagrożenia drzewostanów sosnowych przez szkodniki liściożerne następujących gatunków: o strzygoni choinówki rozmieszczenie pod okapem drzewa, wzrasta od zewnątrz do wnętrza, o poprocha cetyniaka rozmieszczenie podobne jak u strzygoni choinówki, o barczatki sosnówki- największe przy samym pniu, pojedyncze na całej powierzchni, o boreczniki sosnowe, różne w zależności od gatunku i liczby pokoleń w danym roku, o oraz parazytoidy tych gatunków. Coroczne poszukiwania w stałych partiach kontrolnych, 10 powierzchniach próbnych o wielkości 0,5m 2 : o w obszarach ognisk gradacyjnych jedna PK na każde 50 ha, o poza nimi jedna PK na każde 200 ha lasu. 17

18 1. Metoda 10G 2. Metoda pierścieniowa 3. Metoda 8 drzew 18

19 19 Schodzenie gąsienic na zimowisko (grupa drzew lepowych)

20 Analiza wykrywalności barczatki sosnówki jesienią 2012 r RDLP Szczecin 6 nadleśnictw 157 prób Współczynnik 1,45 20

21 Analiza wykrywalności barczatki sosnówki jesienią 2012 r RDLP Piła 9 nadleśnictw 114 prób Współczynnik 1,71 21

22 22 1,5 m

23 1,5 m 1,5 m 1,5 m 1,5 m 1,5 m 23

24 Powierzchnia pododdziału Typ siedliskowy lasu Skład gatunkowy Wiek Kolejny nr powierzchni Bonitacja Stopień defoliacji** strzygonia choinówka poproch cetyniak siwiotek borowiec barczatka sosnówka osnuja gwiaździsta boreczniki sosnowe razem pasożyty (bobówki, oprzędy, inne) inne gatunki owadów średni pomiar promienia rzutu korony Stopień zagrożenia drzewostanu KOD Formularz nr 11 RDLP WYNIKI JESIENNYCH / WIOSENNYCH* POSZUKIWAŃ SZKODNIKÓW PIERWOTNYCH SOSNY Nadleśnictwo w roku Obręb Leśnictwo Data poszukiwań: od do Lokalizacja i powierzchnia [ha] Opis drzewostanu Liczba znalezionych poczwarek, gąsienic, larw i kokonów Oddział, pododdział R-m Formularz dodatkowy wypełnia leśniczy po stwierdzeniu średniego zagrożenia i wyżej wypełnia leśniczy Data Sporządził(a) Termin: Liczba egzemplarzy: Odbiorca: Forma przekazania: niezwłocznie po zbiorze i sprawdzeniu przez nadleśnictwo 1 ZOL analogowa 24

25 Zagrożenie od strzygoni choinówki opracowane na podstawie liczby poczwarek zebranych jesienią 2016 roku oraz ilości jaj w Nadleśnictwie Osusznica, Leśnictwo Kiedrowice ( RDLP w Szczecinku ) 25 adr_les lesnictwo tsl bonitacja pododz. gat. pan. udział wiek rok liczba poczwarek zagrożenie liczba drzew 1 drz./m2 liczba jaj 5m2 liczba jaj 1m2 liczba jaj na drzewie Wiek ilość jaj zagrożenie c -00 Kiedrowice Bśw III 5.15 SO , b -00 Kiedrowice Bśw III 7.64 SO , a -00 Kiedrowice Bs III SO , c -00 Kiedrowice Bśw III 8.43 SO , a -00 Kiedrowice Bśw III SO , c -00 Kiedrowice Bśw II 9.13 SO (2/1) , a -00 Kiedrowice Bśw III 5.78 SO , brak b -00 Kiedrowice Bśw III 8.14 SO , a -00 Kiedrowice Bśw III SO , a -00 Kiedrowice Bśw III 8.11 SO , a -00 Kiedrowice Bśw III SO (9/1) , a -00 Kiedrowice Bśw II SO , d -00 Kiedrowice Bśw III 2.09 SO , b -00 Kiedrowice Bśw III 5.42 SO , h -00 Kiedrowice Bśw III 4.9 SO , b -00 Kiedrowice Bśw III SO , krytyczny a -00 Kiedrowice Bśw III SO (11/1) , c -00 Kiedrowice Bśw III SO , krytyczny d -00 Kiedrowice Bs I 2.8 SO , b -00 Kiedrowice Bśw III 2.4 SO , f -00 Kiedrowice Bśw III 3.94 SO (14/1) , krytyczny b -00 Kiedrowice Bśw II 3.31 SO , a -00 Kiedrowice Bśw III SO , brak a -00 Kiedrowice BMśw I 13.5 SO / , brak b -00 Kiedrowice Bśw I SO , c -00 Kiedrowice Bśw III 6.72 SO , c -00 Kiedrowice Bśw II 5.18 SO , d -00 Kiedrowice Bśw III SO , krytyczny a -00 Kiedrowice Bśw III 11.8 SO , g -00 Kiedrowice Bśw III 8.88 SO , brak b -99 Kiedrowice Bśw III SO , krytyczny c -99 Kiedrowice Bśw III 8.16 SO , g -99 Kiedrowice Bśw III 9.77 SO , krytyczny d -99 Kiedrowice Bśw III 8.33 SO , śr. udział samic 0,39 przeżywalność 0,82 płodność 131

26 Spostrzeżenia i wnioski 1. Obowiązujące kryteria wyznaczania partii kontrolnych ( PK ) są wystarczające, jeżeli wcześniej w sposób prawidłowy zostały ustalone ogniska gradacyjne i co najmniej raz w okresie pięcioletnim zostały uaktualnione. 2. Wyznaczone ogniska gradacyjne powinny zachować swą aktualność przez okres pół wieku. 3. Na początku każdej powstającej gradacji szkodnika lub grupy szkodników należy objąć dodatkową kontrolą oddziały, w których nie wyznaczono partii kontrolnych, a w sąsiednich oddziałach stwierdzono zagrożenie w stopniu słabym lub większym. 4. Bardzo pomocnym narzędziem do corocznego śledzenia zagrożenia drzewostanów sosnowych od pierwotnych szkodników sosny są księgi ich rozrodu oraz graficzne naniesienie tych zagrożeń na leśną mapę numeryczną. 5. Należy poszukiwać nowe metody prognozowania zagrożeń drzewostanów sosnowych od szkodników igłożernych, a obowiązujące uzupełniać i doskonalić. 6. W opracowanej corocznie strategii zwalczania szkodników pierwotnych sosny powinny być uwzględnione przewidywane żery, jako jeden z jej elementów do podjęcia ostatecznej decyzji o chemicznej ich regulacji. 26

27 Dziękuję za uwagę Zespół Ochrony Lasu w Szczecinku ul. A. Mickiewicza Szczecinek zolszczecinek@lasy.gov.pl tel , fax Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych ul. Grójecka Warszawa sekretariat@lasy.gov.pl tel , fax