Robinia akacjowa w krajobrazie rolniczym k. Turwi: historia i współczesność oraz ocena znaczenia dla różnorodności biologicznej

Transkrypt

1 Robinia akacjowa w krajobrazie rolniczym k. Turwi: historia i współczesność oraz ocena znaczenia dla różnorodności biologicznej Krzysztof Kujawa, Jerzy Karg, Hanna Gołdyn, Anna Kujawa, Maria Oleszczuk Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN kkujawa@man.poznan.pl

2 Robinia w okolicach Turwi (PK im. gen. Chłapowskiego)

3 Dlaczego w okolicach Turwi robinii jest tak dużo?

4 ROŚLINY Liczba gatunków (lewa oś) i odrębność (prawa oś) flory w zadrzewieniach robiniowych i kępie olchowej Kępa Pas - mieszany Pas Kępa Łęgowe Robiniowe Liczba gatunków Odrębność

5 ROŚLINY Liczba gatunków roślin w zbiorowiskach robiniowych i grądowych w PK. im gen. D. Chłapowskiego, Poznańskim Przełomie Warty i Poj. Międzychodzko-Sierakowskim 12 PKDCh PPW PMS Średnia Minimalna Maksymalna Łączna Źródła: Ratyńska 1986, 21, Wojterska 23

6 OWADY Sezon wegetacyjny biocenometr 3 kontrole w sezonie 1 prób/serię próba,25m 2 Zima gleba 3 kontrole 1 prób/serię próba 1x1x1cm Zima ściółka 3 kontrole 2 prób/serię próba 25x25 cm

7 OWADY Owady epigeiczne - sezon wegetacyjny (zagęszczenie) ŚREDNIE 5 Młode mieszane Robiniowe Młode mieszane (z sosną)

8 OWADY Owady epigeiczne - sezon wegetacyjny (liczba rodzin) ŚREDNIE Młode mieszane Robiniowe Młode mieszane (z sosną)

9 1994/ / /99 2/1 22/3 24/5 26/7 28/9 21/11 212/13 OWADY 25 2 Owady zimujące w ściółce (zagęszczenie - os./m 2 ) 12 ŚREDNIE Młode mieszane Robiniowe Młode mieszane (z sosną)

10 1994/ / /99 2/1 22/3 24/5 26/7 28/9 21/11 212/13 OWADY 4 Owady zimujące w ściółce (liczba rodzin) ŚREDNIE Młode mieszane Robiniowe Młode mieszane (z sosną)

11 OWADY 16 Bogactwo taksomiczne (Chao 2) - liczba rodzin Młode mieszane Robiniowe Liczba lat Fot. K. Kujawa

12 PAJĄKI Biocenometr: Lata kontrole w sezonie 1 prób/serię próba jak w przypadku owadów Czerpak: Lata kontrole (próby) w sezonie Próba: 5 machnięć czerpakiem Pułapki Barbera: Rok 27 5 prób co miesiąc jedna na zadrzewienie próba: 1 pułapek

13 PAJĄKI 6 5 Liczba gatunków pająków - trzy różne metody robiniowe młode mieszane czerpak biocenometr pułapki Barbera

14 PAJĄKI Zagęszczenie pająków (stosunek: robiniowe/młode mieszane) czerpak biocenometr pułapki Barbera

15 PAJĄKI Struktura gatunkowa zgrupowania pająków naroślinnych Robiniowe Młode, mieszane 19% 25% 15% 24% 13% 13% 6% 18% 7% 16% 7% 12% 7% 8% 1% Philodromus sp. Mangora acalypha Mangora acalypha Linyphiidae juv. Tibellus oblongus Dictyna sp. Philodromus sp. Neottiura bimaculata Linyphia triangularis subdominanty Tetragnatha pinicola Heliophanus cupreus recedenty subdominanty recedenty

16 PTAKI Zadrzewienia pasowe Lata Metoda kartograficzna (6-11 kontroli/rok) 31 zadrzewień 16 z robinią, 15 bez robinii (zróżnicowanych) Fot. K. Kujawa (x2)

17 log(pary/ha) Zagęszczenie ptaków (łączne) Obecna Brak Wpływ robinii na awifaunę zadrzewień pasowych Fot. K. Kujawa Liczba gatunk 8 6 Liczba gatunków/zadrzewienie Obecna Brak Liczba gatunk Liczba gatunków/ha Obecna Brak

18 PTAKI log(pary/ha) Na ziemi Obecna Brak Log(pary/ha) Obecna Nisko t=3,19, df=29 p<,1 Wpływ robinii Robinia na zagęszczenie ptaków w grupach gniazdowych Robinia w zadrzewieniach pasowych Brak Log(pary/ha) Obecna Wysoko Robinia Brak Log(pary/ha) W dziuplach Obecna Robinia Brak

19 PTAKI Gatunki, których zagęszczenie w obu grupach zadrzewień pasowych różniło się istotnie statystycznie (p<,5 w teście Manna-Whitneya) Gatunek Robiniowe Inne Świergotek drzewny * Ortolan * Słowik rdzawy * Łozówka * Gajówka * Piegża * Pełzacz ogrodowy *

20 PTAKI Zadrzewienia powierzchniowe Lata Metoda kartograficzna (9 kontroli/rok) 64 zadrzewienia 2 z robinią, 44 bez robinii (zróżnicowanych) Fot. K. Kujawa (x2)

21 PTAKI 14 Awifauna śródpolnych zadrzewień: wpływ robinii Sosna Jesion Robinia Olcha DOMINANT Liczba gatunkow Liczba par (Log) Liczba gatunków Liczba gatunków Na ziemi Nisko Wysoko W dziuplach Nie Robinia jako dominant Tak Zagęszczenie Na ziemi Nisko Wysoko W dziuplach Nie Robinia jako dominant Tak

22 GRZYBY MAKROSKOPIJNE Teren badań: obszar PK im. gen. D. Chłapowskiego Zadrzewienia śródpolne i powierzchnie leśne Lata: 2-23 Metoda: stałe powierzchnie 4 m 2 Po dwie powierzchnie/środowisko (z wyjątkiem drzewostanu lipowego jedna powierzchnia) 1 kontroli/rok

23 GRZYBY MAKROSKOPIJNE Liczba gatunków grzybów w różnych środowiskach w Parku Krajobrazowym im. gen. D. Chłapowskiego robinia głóg robinia jesion topola grab buk brzoza olsza dąb szyp. dąb czerw. lipa pasy leśne Średnia Minimalna Maksymalna Łączna

24 GRZYBY MAKROSKOPIJNE Ślusarczyk, T. 22. Lasy robiniowe ostoją rzadkich i zagrożonych grzybów wielkoowocnikowych. Przegląd Przyrodniczy 23: okolice Świebodzina drzewostany 5-6-letniej robinii, 6 powierzchni po 4 m 2 lata Wyniki: 151 taksonów jeden gatunek chroniony (gwiazdosz rudawy) 11 gatunków z czerwonej listy grzybów zagrożonych w Polsce 29 gatunków wcześniej nie notowanych lub rzadkich w Polsce Wniosek: Ostoja dla rzadkich saprotrofów (w regionach silnie przekształconych przez człowieka) Fot. K. Kujawa

25 Podsumowanie W PK im. gen. Chłapowskiego robinia występuje licznie, co najmniej od około 2 lat (w nowych zadrzewieniach robinii brak) PKDCh jest terenem modelowym do badań nad znaczeniem robinii dla biocenoz i krajobrazu (ze względu na różnorodność, trwałość, dobry stan rozpoznania środowiska i biocenoz) Wiemy nieco o: roślinach, owadach, pająkach, ptakach i grzybach Zebrane dane można traktować jako wstępne (z wyjątkiem ptaków) Wyniki są niejednoznaczne i w niektórych aspektach intrygujące, wykazując znaczną i pozytywną rolę drzewostanów robiniowych dla zachowania różnorodności biologicznej. Wobec powyższego i uwarunkowań prawnych (robinia jako gatunek non grata ) rysuje się potrzeba przeprowadzenia szerokozakrojonych badań, których wynikiem byłby nie tylko wzrost wiedzy o biocenozach robiniowych, ale także pogłębienie zrozumienia mechanizmów oddziaływania gatunków obcych na rodzime ekosystemy.