Instytut Badawczy Leśnictwa

Transkrypt

1 Instytut Badawczy Leśnictwa Drzewostany Puszczy Białowieskiej w świetle najnowszych badań monitoringowych Rafał Paluch, Łukasz Kuberski, Ewa Zin, Krzysztof Stereńczak Instytut Badawczy Leśnictwa Zakład Lasów Naturalnych Konferencja Naukowa Biologia i ekologia roślin drzewiastych, Poznań-Kórnik,

2 Główne cele badań Cele badań: Monitoring dynamiki drzewostanów w Puszczy Białowieskiej (m.in. analiza składu gatunkowego, monitoring zmian w drzewostanach powodowanych zamieraniem świerka i jesionu, ekspansji grabu, itd.), Analiza sposobów odnawiania się, odmładzania i regeneracji drzewostanów, w tym z wykorzystaniem naturalnie powstających luk, Wykorzystanie danych z naziemnych powierzchni monitoringowych jako referencji dla danych zdalnych, Zebrane dane przyczynią się do doskonalenia metod monitoringu drzewostanów w obiektach leśnych oraz mogą być wykorzystane w planowaniu działań ochronnych w Puszczy Białowieskiej w celu zachowania jej pełnej różnorodności biologicznej.

3 Materiał i metody W ramach prac terenowych w 217 r. dokonano powtórnego pomiaru 685 powierzchni monitoringowych, wśród których było: 115 stałych powierzchni IBL założonych w latach (powierzchnie z wyboru), gdzie badania powtarzano co 1-15 lat. Te stałe powierzchnie IBL reprezentują najważniejsze zbiorowiska leśne oraz drzewostany naturalne, zbliżone do naturalnych oraz w różnym stopniu zagospodarowane położone na terenie całej polskiej części Puszczy Białowieskiej 55 stałych powierzchni próbnych IBL w kształcie kwadratu o boku 5 m w celu uzupełnienia danych o siedliskach mało reprezentatywnych w całości materiału monitoringowego (powierzchnie z wyboru) 16 powierzchni kołowych rozmieszczonych schematycznie w siatce prostokątów. Są to powierzchnie wybrane obiektywnie na terenie dawnego Rezerwatu Ścisłego Białowieskiego Parku Narodowego 355 nowych powierzchni kołowych, koncentrycznie założonych w sposób obiektywny na terenie całej polskiej części Puszczy Białowieskiej (w siatce 13x13 m)

4 Udział (%) Rozmieszczenie i liczba powierzchni monitoringowych Kategorie ochronności Liczba Udział % Białowieski PN (ochrona ścisła) 19 27,7 Białowieski PN (ochrona częściowa) 42 6,1 rezerwaty przyrody ,4 gospodarczy ,2 własność prywatna 17 2,5 Suma 685 1, 4 35 n = 685 powierzchni Białowieski PN (ochrona ścisła) Białowieski PN (ochrona częściowa) rezerwaty przyrody gospodarczy własność prywatna

5 Metodyka badań na powierzchniach monitoringowych 1. Na powierzchni o promieniu 1,3 m licząc od środka powierzchni (areał 5.31 m 2 ) pomiar wszystkich drzew w wieku większym lub równym 2 lata (bez jednorocznych siewek) 2. Na powierzchni o promieniu 2,52 m (areał 2 m 2 ) pomiar wszystkich drzew o wysokości większej lub równej,3 m (bez jednorocznych siewek i drzew w wieku większym lub równym 2 lata o wysokości poniżej,3 m): [H,3 m] 3. Na powierzchni o promieniu 3,99 m (areał 5 m 2 ) pomiar drzew o pierśnicy większej lub równej 2 cm: [DBH 2 cm] 4. Na powierzchni o promieniu 12,62 m (areał 5m 2 ) pomiar wszystkich drzew o pierśnicy większej bądź równej 7 cm: [DBH 7 cm]

6 Zasady pomiaru (zarys) Pomiar pierśnicy Określana jest lokalizacja każdego drzewa zaliczonego do próby (odległość od środka powierzchni i azymut) Pomiar wysokości wszystkich drzew Określenie różnych cech pomocniczych drzew i ich uszkodzeń

7 Najważniejsze wyniki badań

8 Udział (%) Udział powierzchni badawczych w typach siedliskowych u ogółem 35 3 n = 685 powierzchni

9 Liczba powierzchni Fazy rozwojowe drzewostanu n = 685 powierzchni INIC MLOD DRAG DOJR OPTA OPTB TERA TERB REGE PRZE DEST nd. Fazy rozwojowe drzewostanu

10 Dynamika zamierania świerka w latach tys. m tys. m tys. m 3 Lipiec 215 r. Sierpień 215 r. Październik 215 r.

11 Dynamika zamierania świerka w latach tys. m tys. m 3 Sierpień 216 r. Październik 217 r.

12 Dynamika zamierania świerka w latach N martwe [tys.] V martwe [tys. m 3 ] N żywe [tys.] V żywe [tys. m 3 ] Lipiec Październik

13 Udział powierzchni badawczych pod względem gatunku panującego w drzewostanie głównym Udział (%) 25 2 n = 685 powierzchni Brz Db Gb Js Kl Lp Ol Os So Św Wb Gatunek panujący w drzewostanie

14 Udział (%) Gatunki panujące w warstwie odnowień na powierzchniach badawczych 45 4 n = 685 powierzchni Brz Db Gb Jrz Js Kl Lp Ol Os Sl So Św Wz Gatunek panujący w warstwie odnowień

15 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o pierśnicy >=7 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w borach i borach mieszanych Bory Bory mieszane () (15) (6) (4) Bór świeży (Bśw) Bór wilgotny (Bw) Bór bagienny (Bb) Brz Ol So Św pozostałe gatunki () (17) (6) (9) Bór mieszany świeży (BMśw) (51) (5) () (5) (5) Bór mieszany wilgotny (BMw) (4) () () () Bór mieszany bagienny (BMb) Brz Db Gb Ol So Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

16 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o pierśnicy >=2 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w borach i borach mieszanych Bory Bory mieszane () (9) (6) () () () (11) (4) (6) (32) (4) () (4) () () () Bór świeży (Bśw) Bór wilgotny (Bw) Bór bagienny (Bb) Bór mieszany świeży (BMśw) Bór mieszany wilgotny (BMw) Bór mieszany bagienny (BMb) Brz Db Gb Św Brz Db Gb Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

17 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o wysokości >=3 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w borach i borach mieszanych Bory Bory mieszane () (12) (6) Bór świeży (Bśw) Bór wilgotny (Bw) Bór bagienny (Bb) () (16) (6) (9) Bór mieszany świeży (BMśw) (49) (5) () (4) (5) Bór mieszany wilgotny (BMw) (4) () () () Bór mieszany bagienny (BMb) Brz Db So Św pozostałe gatunki Brz Db Gb Jrz So Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

18 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o wysokości <3 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w borach i borach mieszanych Bory Bory mieszane () (6) () Bór świeży (Bśw) Bór wilgotny (Bw) Bór bagienny (Bb) () (12) Bór mieszany świeży (BMśw) (34) (5) () Bór mieszany wilgotny (BMw) () () () Bór mieszany bagienny (BMb) Brz Db Gb Św pozostałe gatunki Brz Db Gb Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

19 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o pierśnicy >=7 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w ach mieszanych i ach (11) (51) (54) (21) (27) (24) (8) (5) (29) (14) () () () (7) Lasy mieszane Lasy (11) (7) (23) Las mieszany świeży (LMśw) (51) (8) (18) Las mieszany wilgotny (LMw) Las mieszany bagienny (LMb) Brz Db Gb Lp Ol So Św pozostałe gatunki Las świeży (Lśw) Las wilgotny (Lw) Ols (Ol) Las łęgowy (Lł) Ols jesionowy (OlJ) Brz Db Gb Lp Ol Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

20 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o pierśnicy >=2 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w ach mieszanych i ach (46) (21) (32) (13) (13) (13) (4) (15) (4) () () () (4) (14) (6) Lasy mieszane Lasy (8) (5) (16) Las mieszany świeży (LMśw) (34) () (5) (13) Las mieszany wilgotny (LMw) (7) Las mieszany bagienny (LMb) Brz Db Gb Lp Ol Św pozostałe gatunki Las świeży (Lśw) Las wilgotny (Lw) Ols (Ol) Las łęgowy (Lł) Ols jesionowy (OlJ) Brz Gb Js Lp Ol Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

21 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o wysokości >=3 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w ach mieszanych i ach (97) (5) (47) (19) (25) (24) (8) (4) (27) (13) () () () (5) (9) Lasy mieszane Lasy (11) (7) (23) Las mieszany świeży (LMśw) (49) (8) (18) Las mieszany wilgotny (LMw) Las mieszany bagienny (LMb) Brz Db Gb Jrz Kl Lp Ol Os Św pozostałe gatunki Las świeży (Lśw) Las wilgotny (Lw) Ols (Ol) Las łęgowy (Lł) Ols jesionowy (OlJ) Brz Db Gb Jrz Js Kl Lp Ol Os Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

22 Średnie zagęszczenie gatunków drzew o wysokości <3 cm (szt./ha) na powierzchniach badawczych w ach mieszanych i ach (9) (41) (37) (16) (22) (21) (5) (15) (5) (17) (6) Lasy mieszane Lasy (9) (4) (17) (35) Las mieszany świeży (LMśw) (7) (15) Las mieszany wilgotny (LMw) (4) () Las mieszany bagienny (LMb) Db Gb Kl Św pozostałe gatunki Las świeży (Lśw) Las wilgotny (Lw) Ols (Ol) Ols jesionowy (OlJ) Db Gb Js Kl Ol Św pozostałe gatunki Białowieski PN ochrona ścisła, Białowieski PN ochrona częściowa, rezerwaty przyrody, y gospodarcze, liczba powierzchni

23 Podsumowanie W całej Puszczy Białowieskiej świerk jest gatunkiem dominującym na około 15% powierzchni badawczych, co może potwierdzać jego nadal duże znacznie w strukturze gatunkowej obiektu badań, ale malejące nawet w krótkim okresie. Zagęszczenie tego gatunku zmniejsza się, zwłaszcza w ach gospodarczych Dolne warstwy drzewostanu, we wszystkich kategoriach wysokości nalotów i podrostów są wyraźnie zdominowane przez graba. Udział tego gatunku jako dominanta stwierdzono w przedziale od 35% (w ach gospodarczych) do 45% w Białowieskim PN Świerk w dolnych warstwach również występuje często (na około 2% powierzchni badawczych), jako gatunek dominujący, ale przeważnie na siedliskach oligo- i mezotroficznych, zwłaszcza wilgotnych i niektórych bagiennych

24 Podsumowanie Niepokojący wydaje się brak lub bardzo nieliczne występowanie odnowienia gatunków o wysokich wymaganiach świetlnych, takich jak: sosny, brzozy, osiki, dębu. W Puszczy Białowieskiej dominują optymalne i terminalne fazy rozwojowe drzewostanów, z tym, że w Białowieskim PN przewaga ta jest najbardziej wyraźna. Inicjalne i młode fazy rozwojowe występowały rzadko. Struktura faz rozwojowych świadczy o starzeniu się drzewostanów Puszczy Białowieskiej.

25 Dziękuję za uwagę