Ekonomia I rok Grupa 07. Anna Macyńska Koszalin r.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ekonomia I rok Grupa 07. Anna Macyńska Koszalin r."

Transkrypt

1 Ekonomia I rok Grupa 07 Anna Macyńska Koszalin r.

2 BADANIA KOSMOSU OD 1957 r. dr Zdzisław Jordanek

3 SPIS TREŚCI : 1. Wstęp. - Rozwój astronomii od najdawniejszych czasów. 2. Początki technik podboju kosmosu. 3. Badania planet Układu Słonecznego. 4. Zapatrywania na przyszłość. - Badanie istnienia życia pozaziemskiego. 5. Podsumowanie.

4 Ciekawość to pierwszy stopień do piekła - ale okazuje się, i to bardzo często, że nie tylko. Bywa ona jednak tą główną siłą napędzającą, która pcha człowieka w coraz to dalsze zakątki poznania, w coraz głębsze odmęty prawdy o świecie, w którym egzystujemy i o nas samych. Dzięki postępowi nauki możliwe stało się ratowanie życia (rozwój medycyny), udoskonalanie, uprzyjemnianie i ułatwianie prymitywnego życia ludzkiego, itd.. Człowiek i jego odwieczna, nieprzeparta chęć poznania stawia technikę na coraz wyższym poziomie, ale i ona nie pozostaje bierna. W efekcie sprzężenia zwrotnego zmusza ona człowieka do większego wysiłku. Po fazie zainteresowania samą ludzkością przyszedł czas na zagadnienia związane z kosmosem. W środku XX stulecia zaczęły padać pytania, o to czy ludzkość jest jedynym rodzajem myślącym we wszechświecie, jedyną najdoskonalszą cywilizacją, która nie ma sobie równych. A może prawdziwe były opowieści na temat tajemniczych spotkań z tzw. ufoludkami - istotami pozaziemskimi, których cywilizacja i technika rzekomo, miała wyprzedzać ludzką niewyobrażalnie? Pytania, te i inne, w połączeniu ze znanymi już faktami na temat innych planet naszego Układu Słonecznego zaowocowały nowym pragnieniem człowieka : wzlecieć w górę, do gwiazd, zbadać zaświaty, kosmos, który wbrew wyobrażeniu starożytnych okazał się być nieskończoną zagadką, nowym wyzwaniem człowieka. Spoglądanie w niebo i obserwacja gwiazd to jedno z najdawniejszych zajęć człowieka. W czasach obecnych naukowym badaniem nieba zajmuje się bardzo rozległa i wyspecjalizowana dziedzina nauki zwana astronomią. Przedmiot jej badań tylko częściowo pokrywa się z pierwotnym znaczeniem słowa astronomia ( gr. aster = gwiazda, nomos = prawo, reguła), czyli nauka o prawach rządzących gwiazdami. We współczesnej astronomii wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje nauk. Pierwszy z nich obejmuje klasyczne działy astronomii z mechaniką nieba i astrometrią, drugi zaś działy nowoczesne, określane ogólnie mianem astrofizyki. Istnieją też dziedziny nauki, na które astronomia ma wpływ bezpośredni lub pośredni, jak chociażby meteorologia, geologia, kartografia czy astronautyka. Oddziaływanie i współdziałanie dziedzin nauki z astronomią widać bardzo wyraźnie na przykładzie optyki, gdyż w zakresie obserwacji astronomicznych, astronomia obserwacyjna jest zależna od jej osiągnięć. Z drugiej jednak strony astronomia oddziałuje na optykę przyczyniając się do jej rozwoju. Nowoczesna astronomia jest więc splotem wielu dziedzin nauki i techniki. Poznawanie Kosmosu i próba zrozumienia praw, które nimi rządzą, to praca dla zawodowych astronomów i innych profesjonalnych naukowców. Dla każdego jednak człowieka zainteresowanie niebem i gwiazdami może być z wielu powodów ważne i inspirujące. Aby mówić o podboju kosmosu należy wpierw wspomnieć o pierwotnym badaniu nieba i drodze do gwiazd. Astronomia jest nauką bardzo nowoczesną, z przyszłością, a jednocześnie najstarszą znaną ludzkości nauką przyrodniczą. Tajemnicze światła na niebie, przede wszystkim zaś Słońce i Księżyc, przyciągały uwagę człowieka od zarania istnienia ludzkości. Istniały dwie przyczyny, dla których przedstawiciele starożytnych kultur prowadzili systematyczne obserwacje nieba. Po pierwsze : w wielu religiach gwiazdy były czczone jak bogowie, a ponieważ czuł się od nich uzależniony próbował z ich ruchów i położeń odczytać jaki wpływ mają na jego życie. Oprócz tego zainteresowanie niebem brało się z bardziej praktycznego powodu jakim była potrzeba wyznaczania czasu. Podwójne znaczenie, kultowe i religijne, mają też niektóre zachowane starożytne budowle (np. kamienny pierścień

5 w Stonehenge k/salisbury, piramida Cheopsa). Z rycin, płyt kamiennych i innych dokumentów wynika, że wiedza matematyczna i sztuka obserwacji w tych zamierzchłych czasach osiągnęła dość wysoki poziom, np. Majowie opisali całkowite zaćmienie Księżyca z r.p.n.e., Egipcjanie już w IV w.p.n.e. wprowadzili 365 dniowy rok Słoneczny, a w III w.p.n.e. Babilończycy określili najważniejsze gwiazdozbiory i nadali im nazwy. Starożytność i średniowiecze to bardzo ważne okresy rozwoju astronomii. Żyli i pracowali wówczas tacy zasłużeni naukowcy jak : Tales z Miletu, Pitagoras, Platon, Arystach z Samos, Eratostenes, Hipparch z Rodos, Ptolemeusz, Mikołaj Kopernik, Galileo Galilei, Leonardo da Vinci, badacze : al-battani, Ibn Junis, Nasierdin z Tusi. Wiek XVIII i XIX to kolejne sławy : Wiliam Herschel ( , odkrył Uran), Giuseppe Piazzi ( , odkrył asteroidy i planetoidy), Wilhelm Bessel ( , zmierzył odległość do najbliższej gwiazdy), J.G.Galle ( odkrywca Neptuna ). Stulecia te to przede wszystkim rozwój konstrukcji teleskopów w dwu podstawowych wersjach : teleskopy soczewkowe (refraktory) i zwierciadlane (reflektory). Początek XX w. to głównie rozwój spekulacji i domniemań nad rozwojem wszechświata m.in. innowacje teorii meteorytowej Kanta, mgławicowej Pierra Laplace, teorii turbulentnej Carla Friedricha von Weizsackera. Wielkie znaczenie dla współczesnej kosmologii miała ogólna teoria względności opublikowana w 1916 r. przez Alberta Einsteina ( ). Opracował on model wszechświata, który wręcz wymuszał ekspansję i w ten sposób dawał ucieczce galaktyk podstawy teoretyczne. W 1965 r. odkrycie kosmicznego promieniowania tła - było zasługą dwóch Amerykanów : Roberta Woodrowa Wilsona i Arno Perniasa, a zostało to dokonane za pomocą raidoteleskopu w Holmden (USA). Zgodnie z poglądami większości naukowców kosmiczne promieniowanie tła jest promieniowaniem, które powstało w bardzo wczesnej fazie ekspansji Wszechświata i stanowi dowód słuszności teorii Wielkiego Wybuchu. By można było rozpocząć badania kosmosu w realnym wymiarze, by móc z bliska zbadać inne jego obiekty trzeba było dojść do tego co też istnieje daleko ponad naszymi głowami, trzeba było ponad 2000 lat rozwoju fizyki, astronomii i innych nauk, by człowiek mógł w końcu wzlecieć do gwiazd. Wszechświat - Kosmos - przestrzeń z wypełniającą ją energią i materią (gwiazdami wraz z planetami i innymi drobniejszymi ciałami niebieskimi, ich skupiskami - galaktykami, gromadami galaktyk, materią międzygalaktyczną i inne), a ściślej mówiąc to przestrzeń wraz ze znajdującą się w niej materią, która w jakikolwiek sposób może oddziaływać na nas (lub my na nią) w przeszłości, obecnie lub w przyszłości. Obserwacyjnymi badaniami kosmosu zajmuje się astronomia pozagalaktyczna, natomiast jego teoriami powstawania i ewolucji - kosmologia. I tak, pokrótce, dochodzimy do techniki kosmicznej - stosunkowo młodej gałęzi techniki, bowiem za jej początek uważa się r., kiedy to ZSRR wystrzelił pierwszego sztucznego satelitę Ziemi Sputnik I. Był on niewiele większy od piłki futbolowej, ważył 84 kg, został ulokowany na szczycie olbrzymiej rakiety nośnej, która z ogromnym hukiem wzniosła się 900 km nad Ziemią, osiągając przy tym prędkość km/h. Ta prędkość - 7,9 km/s - potrzebna jest, aby umieścić dowolne ciało na orbicie ziemskiej. Jeśli prędkość ta była by mniejsza przyciąganie Ziemi sprawiłoby, że satelita zbliżałby się stopniowo do niej aż w końcu uległby spaleniu w atmosferze, natomiast większa sprawiłaby, że satelita opuściłby sferę

6 przyciągania Ziemi. Tak więc, do wyniesienia ciała w przestrzeń niezbędna jest m.in. rakieta, której ideę wysuwali Chińczycy już w XII w. naszej ery. Jednak przez wieki nikt nie powielał jej, aż do początków naszego wieku, kiedy to w latach w Niemczech rozpoczęły się intensywne badania nad rakietami (tzw. tajna broń Hitlera, osiągnięcia Brauna). Zbudowano wówczas pociski rakietowe V1 i V2, których później użyto do bombardowania Londynu, oraz duże rakiety typu A4, zdolne do lotu na kilkadziesiąt kilometrów w atmosferze (pierwszy lot - X.1942 r.). Po zakończeniu II wojny światowej Rosjanie i Amerykanie ewakuowali niemieckich naukowców do swoich krajów i rozpoczęli oddzielne badania nad napędem rakietowym. Koncentrowały się one głównie na wynajdowaniu i budowaniu nowych rodzajów broni (tzw. wyścig zbrojeń), ale myślano nad pokojowym wykorzystaniem tego nowego środka transportu. Rozpoczęło to nowy wyścig - wyścig mocarstw w umieszczeniu człowieka w kosmosie co stało się obsesją dręczącą dwa największe narody : USA i ZSRR. Następnym obiektem umieszczonym w kosmosie był także Sputnik II wystrzelony r., który był trzy razy cięższy niż jego poprzednik i miał na pokładzie pierwszego kosmicznego podróżnika - sukę o imieniu Łajka, która przez cały tydzień żyła na orbicie. Jednakże Amerykanie nie chcieli biernie przypatrywać się jak Rosjanie krok po kroku podbijają wszechświat i 31.I.1958 r. wystrzelili swego pierwszego sztucznego satelitę Explorer I, natomiast wystrzelony 12.IX.1959 r. Łuna II stał się pierwszym obiektem ziemskim, który spadł na Księżyc ( 13. IX r.). Badania kosmosu zostały wykorzystane w powstawaniu nowych kierunków nauki, np. rozwój łączności satelitarnej (Courier I B - pierwszy czynny satelita łącznościowy), meteorologii - Tirios I - czynny satelita łącznościowy i doskonalenie już istniejących - geologii, geodezji (Anna I B), kartografii, itd.. Po serii udanych lotów bezzałogowych r. ZSRR wysłało w kosmos pierwszego kosmonautę Jurija Gagarina w statku Wostok I co było ciosem dla USA. W następnych latach wysyłano ludzi w przestrzeń na orbitę okołoziemską w statkach Gemini, Merkury, Wostok i Woschod, a w 1965r. odbył się światowy przekaz telewizyjny pierwszego spaceru kosmicznego. Rosjanin Leonow opuścił swój statek kosmiczny w czasie okrążania Ziemi. Badanie wszechświata - tak jak i życia na Ziemi - rozpoczęło się od poznania obiektów najbardziej zbliżonych do naszego globu. Tak więc celem wielu sond stał się Księżyc. W 1964r. sonda Ranger VII dostarczyła pierwszych zdjęć powierzchni naturalnego satelity Ziemi wykonanych z bliska (500 m) o dużej (0,5m) zdolności rozdzielczej, a nieco wcześniej bo w 1959r. Łuna III mijając Księżyc dostarczył pierwszych zdjęć jego odwrotnej strony. Już w roku 1966 Łuna X stała się pierwszym sztucznym satelitą Księżyca, a r. odbyło się łagodne lądowanie na Ziemi powrotnika Łuny XVI z próbką gruntu srebrnego globu pobraną automatycznie przez aparaturę próbnika. Poznawanie kosmosu to przede wszystkim wielkie programy badawcze, miliony dolarów dotacji, sztaby naukowców. Każdy program posiada główny motyw, cel, po którego osiągnięciu opracowuje się następny (mogący być kontynuacją lub o wiele wybiegającym w przyszłość). Największe programy badawcze zostały opracowane przez NASA - światową potęgę i centrum badań nad kosmosem, były to m.in. Apollo, prowadzące do pierwszego lądowania ludzi na Księżycu (Morze Spokoju) r.. Wówczas Armstrong i Aldrin przebywali na nim 21h 36min.. Neil Armstrong robiąc pierwszy krok na powierzchni ziemskiego satelity wypowiedział historyczne słowa : To mały krok dla człowieka, lecz wielki krok dla

7 ludzkości. Potem na srebrnym globie lądowało jeszcze 5 statków (ostatnim był Apollo XVII, a Apollo XIII nie wylądował z powodu awarii) ; Discovery - badanie planet. Człowiek od pewnego czasu dąży do znalezienia pokrewnych cywilizacji, choć ma świadomość, że mogą one być na wyższym stopniu rozwoju, bądź w ogóle może nie dojść do spotkania z nimi. Cień poszukiwań padł najpierw na najbliżej położone planety takie jak Wenus, Mars nieco później Jowisz. I tak w 1961 r. wystrzelono Wenus I (ZSRR) pierwszy próbnik planetarny Wenus, Wenus III r. dokonał pierwszego wtargnięcia w jej atmosferę, a w kilkanaście lat później bo r. lądowanie Wenus XIII (ZSRR) i pobranie próbek gruntu, dokonanie analizy jego składu. Mars to jedna z najbardziej kontrowersyjnych planet, ponieważ od dawna przypuszczano, że tam właśnie mieszkają Marsjanie - istoty pozaziemskie r. sonda Mariner I (USA) przeleciała obok Marsa w odległości ok. 9 tys. km i przekazała pierwsze zdjęcia planety wykonane z bliska, a w 1971 r. pierwszy obiekt ziemski - Mars II - osiągną powierzchnię Marsa. W 1976 r. na powierzchni Marsa osiadły lądowniki dostarczone po trwającej blisko rok podróży przez sondy : Viking I i Viking II, które miały szukać śladów życia. Przelatując obok Jowisza sondy kosmiczne dostarczyły informacji, których nie mogli zdobyć obserwując planetę przez teleskopy. Voyager I wystrzelony w 1977 r. zbliżył się do Jowisza w 1979 r.. Przeprowadzone przez niego pomiary atmosfery wykazały, że ma ona grubość kilku tysięcy km. Gdy naukowcy z Laboratorium Napędu Odrzutowego w Kalifornii analizowali wykonane przez Voyagera zdjęcia Io (jednego z księżyców) odkryli na nim erupcje wulkaniczne. W 1989 r. wystrzelono sondę Galileusz, który w 1995 r. stał się sztucznym satelitą Jowisza. Saturn - to szósta planeta Układu Słonecznego, następna, której badanie zaciekawiło człowieka. Pierścienie otaczające ją odkrył już Galileusz, w jego oczach wyglądały one jak uszy i dlatego przez długi czas nazywano go uszatą planetą. Niegdyś uważano, że Saturn ma 7 pierścieni, ale dziś dzięki sondzie Voyager wiemy, że jest ich setki rozciągające się na przestrzeni 1000 km. Prawdopodobnie są utworzone z brył lodu o średnicy od kilku cm do kilkudziesięciu metrów. Grubość tych pierścieni wynosi zaledwie 10 m. Saturn ma 18 księżyców! Wiele informacji o tej planecie dostarczyły sondy Pioneer i Voyager. Wykonane przez nie zdjęcia do dziś badane są przez NASA. Aż do VIII.1990 r. myślano, że wokół Saturna krąży tylko 17 księżyców ; wówczas naukowcy badający zdjęcia przesłane przez Voyagera II odkryli osiemnasty księżyc, któremu nadano nazwę 1981S13 i jest on najmniejszym ze znanych księżyców Saturna, odgrywa jednak ważną role : jego siła grawitacji działająca na bryłki lodu tworzące jeden z pierścieni, powoduje, że zachowuje on swój kształt (księżyce pełniące taką rolę nazywamy pasterskimi). W 1995 r. wystrzelono w kierunku Saturna sondę Cassini, która osiągnie tę planetę w 2004 r. Voyager II przekazał także wiele informacji o Uranie r. jako pierwszy obiekt ziemski zbliżył się do niego mijając go w odległości ok.81.5 tys. km. od górnej powłoki chmur. Dotarł do niego po 9 latach podróży i dopiero od tej pory znamy dokładnie czas obrotu Urana-84 lata ziemskie. Astronomowie do dziś badają zdjęcia z Voyagera. Doszli oni do wniosku, że w okresie jego powstawania wiele komet zderzało się z Uranem i stawało się jego częścią. Gdy w styczniu 1986 r. Voyager przeleciał obok Urana uczeni byli lekko rozczarowani : na zdjęciach nie można było zauważyć pojedynczych chmur, nadal wyglądał jak jednolita zielononiebieska kula. Aż do 1985 r. naukowcy uważali, że planeta Uran ma 5 księżyców. Voyager odkrył ich jeszcze 10! Niektóre z nich to księżyce pasterskie ; przekazał

8 także zdjęcia Mirandy - najmniejszego z pięciu większych księżyców Urana : na jego pokrytej lodem powierzchni rysują się wyraźnie szczeliny, urwiska, równiny, jeden z wąwozów jest 10 razy głębszy niż Kanion Kolorado. Neptun był następną planetą zbadaną przez sondę Voyager II i ostatnią. Zbliżył się do niej latem 1989 r. mijając go w odległości ok. 4,8 tys. km. Choć wykonane przez niego zdjęcia księżyca Nereidy były niewyraźne, Trytona były bardzo efektowne. Biegun południowy tego księżyca pokrywa zestalony azot, a on sam jest lodową kulą, temperatura na nim spada poniżej -230 C, a na powierzchni widać ślady działalności wulkanicznej. Analizy zdjęć z Voyagera po raz pierwszy w historii dokonali wspólnie naukowcy z ZSRR i USA. Neptun okazał się kolejną planetą z pierścieniami. Przez lata uważano, że ma on jedynie dwa księżyce, podczas gdy Voyager odkrył 6 kolejnych. I tak sonda, która przekazała ludzkości tyle informacji o Układzie Słonecznym ukończyła badania i kontynuuje lot już poza zasięgiem naukowców. Ostatnią z ciekawostek odkrytych przez sondę był fakt, że na Neptunie występują burze powodowane przez wielkie wiry poruszających się z prędkością 2000 km/h. Jeden z obszarów sztormów nazwano Wielką Ciemną Plamą - jest ona tak duża jak cała Ziemia. Choć współcześni naukowcy mają do dyspozycji o wiele precyzyjniejsze urządzenia najdalsze krańce naszego Układu ciągle jeszcze stanowią w większości niezbadane tereny. Pluton to najdalej położona od Słońca planeta, choć przez bardzo wydłużoną orbitę w pewnych okresach jest ósmą planetą Układu (dzieje się tak właśnie od 1979 do 1999 r.). Ma on tylko jeden księżyc - Charon, który porusza się po orbicie tak bliskiej Plutona, że uczeni nie odkryli go aż do 1978 r.. Znaleziono go dzięki temu, że na fotografii zauważono wybrzuszenie z jednej strony planety. Z Ziemi oba te ciała wyglądają tak jak gdyby się stykały. Charon znajduje się 20 razy bliżej od Plutona niż Księżyc od Ziemi i jest tylko o połowę mniejszy od niego, co sprawia, że są one prawie podwójna planetą. Wiele nowych informacji o Merkurym dostarczyły sondy z serii Mariner. Mariner X zbliżył się do Merkurego po przebyciu przestrzeni kosmicznej prawie 170 mln km. Jego podróż trwała 146 dni. Odkrył, że powierzchnię Merkurego przecinają wielkie, strome skarpy wysokości ponad 3 km. Przecinają one ściany kraterów i ciągną się na przestrzeni setek kilometrów. Na jednej ze stron Merkurego lawa wydostająca się ze starych wulkanów utworzyła rozległe równiny, a całą powierzchnię planety pokrywa gruba warstwa pyłu. Ponad nami jest tak wiele do zbadania, wszystkie obiekty - ciała niebieskie wzbudzają w człowieku ciekawość. Pokonując kolejne bariery próbnik przestrzeni międzyplanetarnej Helios I (RFN) r. zbliżył się do Słońca na odległość 46,5 mln km, Helios II w 1976 r. na odległość 43,4 mln km., natomiast próbnik Ulisses (USA) ma zrealizować przelot nad biegunami Słońca. Podjęto także próby zbadania jednej z największych komet - Halley a. Sondy Wega I i Wega II zbliżyły się do 8 tys. km od jej jądra, natomiast w nocy z 13 na 14 marca 1986 r. nastąpiło zbliżenie się sondy Giotto (kraje Europy Zach.) do komety na odległość ok. 605 km od jej jądra. Większość informacji o planetach dostarczyły bezzałogowe wyprawy sond kosmicznych. Automaty są najlepszym pracownikiem w ekstremalnych, niezbadanych warunkach, ale że jako człowiek ma duszę odkrywcy, który musi sam przekonać się o prawdziwości danych faktów planuje już misje załogowe i budowę stacji międzyplanetarnych m. in. na Marsie i na Księżycu (wyprawa załogowa na Marsa planowana jest na 2015 r.). Na orbicie okołoziemskiej pierwsza stacja kosmiczna krążyła już w IV.1973 r. - amerykańska stacja Skylab, obecnie krąży

9 wokół Ziemi rosyjska stacja Mir (od 1986 do 1999 r.) mająca ostatnio coraz częstsze problemy techniczne, a od 2001 r. na orbicie ma pojawić się nowoczesna stacja międzynarodowa Alfa budowana przez NASA, Europejską Agencję Kosmiczną, Rosyjską Agencję Kosmiczną i Azjatycką Agencję Przestrzeni Kosmicznej. Prawdopodobnie zostaną też zbudowane bazy pierścieniowe obracające się wokół własnej osi, przeciwdziałając w ten sposób szkodliwym wpływom stanu nieważkości. Towary dla tych baz mają dowozić promy kosmiczne, które od 1982 r. wynoszą na orbitę satelity. Czy możliwe jest stworzenie pozaziemskich osiedli ludzkich - przekonamy się. Następnym krokiem w podboju kosmosu będzie wylot z Ziemi wielopokoleniowych, olbrzymich statków kosmicznych z prędkościami światła, dążących do odpowiedzi na nurtujące człowieka od wieków pytanie : Czy jesteśmy sami w tym wielkim wszechświecie? Teraz dopiero rozpoczynamy tak naprawdę naszą podróż do gwiazd. Z pełnym przekonaniem możemy stwierdzić, że w granicach naszego układu planetarnego nie istnieją wysoko rozwinięte formy życia, poza Ziemią ; możemy jednak natrafić np. na ślady wymarłego życia, bądź na miejsca w których rozwój życia zatrzymał się na pewnym etapie. Obecnie możemy przyjąć, że Słońce wraz ze swymi planetami jest tylko jednym z pośród wielu miliardów innych słońc w naszej Galaktyce, która z kolei jest jedną z wielu milionów innych galaktyk. Czynnikiem, który będzie decydował o odpowiedzi na nasze pytania o życie w głębinach kosmosu, będzie więc liczebność układów planetarnych. Być może odkryjemy sąsiednie układy słoneczne za pomocą przyszłych teleskopów kosmicznych. Równie dobrze stwierdzenie, że życie zaistnieje jednocześnie na różnych planetach może być błędne. Być może w naszej Drodze Mlecznej przed początkiem życia na naszej planecie były zamieszkałe ciała niebieskie. Może będą takie planety gdzieś w otchłaniach kosmosu po zakończeniu się historii życia na naszej planecie. Poszukiwanie innych cywilizacji to, prócz ciągłego zgłębiania tajemnic budowy kosmosu, jedno z głównych celów naukowców. Próby nawiązania kontaktu podejmowane są za pomocą metody radiowej, ponieważ tą drogą dość łatwo mogą być odbierane sygnały radiowe obcych cywilizacji oraz nadawane odpowiedzi. Pierwsza próba tego rodzaju miała miejsce w 1960 r. gdy za pomocą 25 metrowego radioteleskopu obserwatorium Green Bank w stanie West Virginia realizowany był projekt Ozma. Poszukiwano wówczas sygnałów radiowych pochodzących z gwiazd Eridani oraz Ceti. Wyniki były negatywne, ale rozpoczęły erę rozwoju podobnych projektów badawczych. Opracowano systemy porozumiewania się, które z prostych znaków układają logiczne i matematyczne wypowiedzi. Należy do nich min. Język Lincos ( łac. Lingua cosmica = język kosmiczny) holenderskiego matematyka Hansa Freudenthala. Ponadto sondy kosmiczne wysłane w drogę wiodącą poza nasz Układ Słoneczny wyposażone są w obrazy, nagrania dźwiękowe, rysunki i opisy naszego Układu (sondy Pioneer X i Pioneer XI ). Czy kiedykolwiek te kosmiczne pozdrowienia trafią do obcej cywilizacji - niewiadomo?! Ziemia to tylko mała planeta krążąca wokół średniej wielkości gwiazdy w galaktyce składającej się z setek miliardów gwiazd. Odkąd zaczęto wystrzeliwać aparaturę naukową w przestrzeń kosmiczną zdobywamy wiedzę bardzo szybko. NASA planuje już dalsze loty wahadłowców. Teleskop Hubble przekazuje na Ziemię fotografie, ogromne radioteleskopy pomagają sporządzać mapy wszechświata. Największy na świecie teleskop Kleck na Hawajach pozwala fotografować nowe galaktyki. Pomimo tak wysoko rozwiniętej techniki istnieje jeszcze niezliczona ilość zagadek kosmosu, a jedną z nich są odkryte w 1963 r. tzw. kwazary. Niezwykła jest

10 ogromna energia emitowana przez te obiekty, które obserwuje się nawet w odległości 18 mld lat świetlnych, oraz olbrzymia prędkość ucieczki (0,9 prędkości światła). Wiek kwazarów wydaje się być starszy niż wiek galaktyk. Burzliwy rozwój astronomii w bieżącym stuleciu ma przede wszystkim trzy źródła : 1. Skuteczne instrumenty badawcze (6 metrowy teleskop w Zelenczuku - Kaukaz) 2. Początek radioastronomii (odkrywca kosmicznego promieniowania radiowego Karl Guthe Jansky ). 3. Astronomia radarowa. Każdy rok przynosi nowe odkrycia dotyczące wszechświata. Jest on tak wielki, że ilość czekających nas niespodzianek jest nieskończona. Tak naprawdę dopiero zaczęliśmy go poznawać, np r. potwierdziła się jedna z teorii A. Einsteina co do ekspansji i ucieczki galaktyk, istnieje siła antygrawitacyjna, która rozciąga wszechświat w nieskończoność, powstaje ona po wybuchu supernowych. Jak widzimy badania kosmosu od 1957 r. poczyniły wielkie postępy, zmieniają się i udoskonalają teorie prowadząc nas wąską ścieżką do czystej prawdy, wysyłane są wciąż nowe sondy - Patfinger ( znane jest jego lądowanie r. na Marsie). Nie sposób ogarnąć wszystkich wyników badań kosmosu, które zajmują szeregi półek z aktami i pojemność nie jednego komputera. Niebo ma w sobie nadzwyczajny czar i dla każdego człowieka zainteresowanie się nim i gwiazdami może być z wielu powodów ważne i inspirujące. Naturalnym dążeniem człowieka jest poznawanie świata, oraz stworzenie sobie jego obrazu. Dążenie do poznania jest początkiem wszelkiego tworzenia. Astronomia w pewien sposób uczy nas postrzegania, przygotowuje do świadomego życia i twórczej współpracy. Odkrywanie ogromu i piękna kosmosu jest fascynujące i przyjemne zarazem. Wilhelm von Humboldt uczony i mąż stanu powiedział o sympatii do gwiaździstego nieba : Ten, przed kim nie jest zamknięty jego wewnętrzny sens, zdobędzie jedną z największych i najczystszych z istniejących radości. W naszych czasach, wypełnionych obowiązkami i stresami, spotkanie ze światem gwiazd działa uspokajająco, odpręża i prowadzi do wewnętrznego zadowolenia. Kiedy spróbujemy zrozumieć prawa pochodzenia i przemijania rozgrywające się w czasie nieporównywalnie dłuższym niż te, które napotykamy w naszej codzienności, niebo jawi się jak obraz nieskończonego trwania. Podczas, gdy życie codzienne toczy się utartymi torami niebo oferuje nam nieprzewidywalność, zaskakuje przygodami i pozwala dokonywać odkryć. Pomimo lotów kosmicznych, zdjęć i taśm video spoglądanie na niebo bez przyrządów optycznych dostarcza wyjątkowych wrażeń. Astronomia pozwala nam poznać małość człowieka oraz granice jego wiedzy i sumienia. Odwołuje się do naszej skromności i samoświadomości. Max Gerstenberger, dawny wydawca znanego kalendarza Rok niebieski powiedział : Tego, kto zajmuje się gwiazdami, obserwuje je i uważnie śledzi, kto wnika w różnorodność zjawisk i pozwala od czasu do czasu tak po prostu na oddziaływanie na siebie piękna nocnego nieba, tego nie może ogarnąć ludzka pycha ani przerost ambicji. W końcu, pod czas badania kosmosu pojawia się pytanie : skąd i dokąd? Pytania o sens wszechświata i ludzkiego życia. Stykamy się tutaj z granicą pomiędzy astronomią a filozofią i teologią. Pytanie o stworzenie zazwyczaj kończy się pytaniem o Stwórcę. Bruno Burgel, astronom i pisarz napisał w zakończeniu swojej książki Z dalekich światów : Sen świata i naszego małego istnienia jest ukryty, lecz któż odważyłby się przyznać, że głęboka, doniosła myśl w istnieniu naszym i całego

11 świata tkwić musi, że ta nieskończoność przestrzeni i czasu pełna jest światłości i uroku, niepojęta i uszczęśliwiająca. W książce Wiedza o niebie można znaleźć obowiązujące do dziś słowa : W wyniku prowadzonych badań wciąż na nowo dowiadujemy się, że we wszechświecie panują wieczne prawa. Kto je dla niego ustalił i w jakim celu, nie wiemy. Ale gdy patrzymy na firmament, nachodzi nas przeczucie, że wieczny duch prowadzi nas świadomie do celu.

12 BIBLIOGRAFIA : 1. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, praca zbiorowa Księga Odkryć i Wynalazków, praca zbiorowa Lotnictwo i Kosmonautyka - zarys encyklopedyczny, Szymon Pilecki lat podboju Kosmosu , E. Staniewski, R. Pawlikowski 5. W kręgu astronautyki, O. Wołczek Leksykon odkrywcy - gwiazdy i planety, T. Eugene

13

Badania Amerykanie prowadzą. została w satelicie Sputnik 2. w NASA (Narodowej Agencji. Amerykańscy naukowcy. kosmicznej.

Badania Amerykanie prowadzą. została w satelicie Sputnik 2. w NASA (Narodowej Agencji. Amerykańscy naukowcy. kosmicznej. karta pracy nr 1 (część 3, grupa 1) kwiecień 1961 Gagarin lipiec 1958 NASA Nikt nie wiedział, czy Gagarin przeżyje tę misję. Sputnik1 wystrzelili na orbitę naukowcy ze Związku Radzieckiego. Amerykańscy

Bardziej szczegółowo

Układ Słoneczny Pytania:

Układ Słoneczny Pytania: Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,

Bardziej szczegółowo

Układ Słoneczny. Pokaz

Układ Słoneczny. Pokaz Układ Słoneczny Pokaz Rozmiary planet i Słońca Orbity planet Planety typu ziemskiego Merkury Najmniejsza planeta U.S. Brak atmosfery Powierzchnia podobna do powierzchni Księżyca zryta kraterami część oświetlona

Bardziej szczegółowo

1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.

1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5. Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd

Bardziej szczegółowo

ETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.

ETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi. ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i

Bardziej szczegółowo

Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy

Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy Układ słoneczny składa się z ośmiu planet, ich księżyców, komet, planetoid i planet karłowatych. Ma on około 4,6 x10 9 lat. W Układzie słonecznym wszystkie

Bardziej szczegółowo

Grawitacja - powtórka

Grawitacja - powtórka Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego

Bardziej szczegółowo

Astronomiczny elementarz

Astronomiczny elementarz Astronomiczny elementarz Pokaz dla uczniów klasy 5B Szkoły nr 175 Agnieszka Janiuk 25.06.2013 r. Astronomia najstarsza nauka przyrodnicza Stonehenge w Anglii budowla z okresu 3000 lat p.n.e. Starożytni

Bardziej szczegółowo

Prezentacja. Układ Słoneczny

Prezentacja. Układ Słoneczny Prezentacja Układ Słoneczny Układ Słoneczny Układ Słoneczny układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 166 znanych księżyców

Bardziej szczegółowo

Jaki jest Wszechświat?

Jaki jest Wszechświat? 1 Jaki jest Wszechświat? Od najmłodszych lat posługujemy się terminem KOSMOS. Lubimy gry komputerowe czy filmy, których akcja rozgrywa się w Kosmosie, na przykład Gwiezdne Wojny. Znamy takie słowa, jak

Bardziej szczegółowo

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz

Bardziej szczegółowo

Układ Słoneczny. Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2

Układ Słoneczny. Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2 Szkoła Podstawowa Klasy IV VI Doświadczenie konkursowe nr 2 Rok 2019 1. Wstęp teoretyczny Wszyscy ludzie zamieszkują wspólną planetę Ziemię. Nasza planeta, tak jak siedem pozostałych, obiega Słońce dookoła.

Bardziej szczegółowo

KONKURS ASTRONOMICZNY

KONKURS ASTRONOMICZNY SZKOLNY KLUB PRZYRODNICZY ALTAIR KONKURS ASTRONOMICZNY ETAP PIERWSZY 1. Jakie znasz ciała niebieskie? Gwiazdy, planety, planety karłowate, księŝyce, planetoidy, komety, kwazary, czarne dziury, ciemna materia....

Bardziej szczegółowo

PROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY

PROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY PROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY RUCH OBROTOWY ZIEMI Ruch obrotowy to ruch Ziemi wokół własnej osi. Oś Ziemi jest teoretyczną linią prostą, która przechodzi przez Biegun

Bardziej szczegółowo

Loty kosmiczne. dr inż. Romuald Kędzierski

Loty kosmiczne. dr inż. Romuald Kędzierski Loty kosmiczne dr inż. Romuald Kędzierski Trochę z historii astronautyki Pierwsza znana koncepcja wystrzelenia ciała, tak by okrążało Ziemię: Newton w 1666 roku przedstawił pomysł zbudowania ogromnego

Bardziej szczegółowo

16 lipca 1969 roku. Apollo 11

16 lipca 1969 roku. Apollo 11 16 lipca 1969 roku Apollo 11 Program Apollo seria amerykańskich lotów kosmicznych przygotowywanych od roku 1961 zrealizowanych w latach 1966-1972. Celem programu było lądowanie człowieka na Księżycu, a

Bardziej szczegółowo

Układ Słoneczny Układ Słoneczny

Układ Słoneczny Układ Słoneczny Fizyka i Chemia Ziemi Układ Słoneczny we Wszechświecie Układ Słoneczny cz. 1 T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM 1 2 Układ Słoneczny Układ Słoneczny stanowią: Układ Planetarny Słońce, planety, Obłok Oorta

Bardziej szczegółowo

Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną

Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,

Bardziej szczegółowo

Seanse multimedialne w planetarium

Seanse multimedialne w planetarium Seanse multimedialne w planetarium 11.00 Seans multimedialny: Kaluoka hina zaczarowana rafa 12.00 Seans multimedialny: Dwa szkiełka 14.00 Seans multimedialny: Dobór naturalny 16.00 Seans multimedialny:

Bardziej szczegółowo

Ciała drobne w Układzie Słonecznym

Ciała drobne w Układzie Słonecznym Ciała drobne w Układzie Słonecznym Planety karłowate Pojęcie wprowadzone w 2006 r. podczas sympozjum Międzynarodowej Unii Astronomicznej Planetą karłowatą jest obiekt, który: znajduje się na orbicie wokół

Bardziej szczegółowo

Sprawdzian 2. Fizyka Świat fizyki. Astronomia. Sprawdziany podsumowujące. sin = 0,0166 cos = 0,9999 tg = 0,01659 ctg = 60,3058

Sprawdzian 2. Fizyka Świat fizyki. Astronomia. Sprawdziany podsumowujące. sin = 0,0166 cos = 0,9999 tg = 0,01659 ctg = 60,3058 Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian.. Jedna jednostka astronomiczna to odległość jaką przebywa światło (biegnące z szybkością 300 000 km/h) w ciągu jednego roku. jaką przebywa światło (biegnące

Bardziej szczegółowo

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby

Bardziej szczegółowo

Sprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m.

Sprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m. Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian 1. 1. Orbita każdej planety jest elipsą, a Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Treść tego prawa podał a) Kopernik. b) Newton. c) Galileusz. d) Kepler..

Bardziej szczegółowo

Konkurs Astronomiczny Astrolabium V Edycja 29 kwietnia 2019 roku Klasy IV VI Szkoły Podstawowej Odpowiedzi

Konkurs Astronomiczny Astrolabium V Edycja 29 kwietnia 2019 roku Klasy IV VI Szkoły Podstawowej Odpowiedzi Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. W każdym pytaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Liczba punktów przyznawanych za właściwą odpowiedź na pytanie jest różna i uzależniona od stopnia trudności

Bardziej szczegółowo

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI

Bardziej szczegółowo

Lot na Księżyc. Misja Apollo 11

Lot na Księżyc. Misja Apollo 11 Lot na Księżyc. Misja Apollo 11 Wydział Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego WFiA UZ 1 / 14 Program Apollo wyścig kosmiczny (wyścig zbrojeń, zimna wojna) pomiędzy USA i ZSRR cel: przejęcie

Bardziej szczegółowo

Astronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego.

Astronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego. Astronomia M = masa ciała G = stała grawitacji (6,67 10-11 [N m 2 /kg 2 ]) R, r = odległość dwóch ciał/promień Fg = ciężar ciała g = przyspieszenie grawitacyjne ( 9,8 m/s²) V I = pierwsza prędkość kosmiczna

Bardziej szczegółowo

To ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki

To ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch

Bardziej szczegółowo

Cząstki elementarne z głębin kosmosu

Cząstki elementarne z głębin kosmosu Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki

Bardziej szczegółowo

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Księżyc to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego.

Księżyc to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego. 2b. Nasz Księżyc Księżyc to ciało niebieskie pochodzenia naturalnego. Obiega on największe ciała układów planetarnych, tj. planeta, planeta karłowata czy planetoida. W niektórych przypadkach kiedy jest

Bardziej szczegółowo

WSZECHŚWIAT = KOSMOS

WSZECHŚWIAT = KOSMOS Wszechświat czyli po łacinie Uniwersum jest tym samym co Kosmos w języku i rozumieniu Greków. WSZECHŚWIAT = KOSMOS Grecy i my dziś definiujemy: KOSMOS to WSZYSTKO Nie wolno wskazywać lub wyobrażać sobie

Bardziej szczegółowo

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień

Bardziej szczegółowo

SPRAWDZIAN NR Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową.

SPRAWDZIAN NR Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową. SPRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Siłę powodującą ruch Merkurego wokół Słońca

Bardziej szczegółowo

Jak zmieni się wartość siły oddziaływania między dwoma ciałami o masie m każde, jeżeli odległość między ich środkami zmniejszy się dwa razy.

Jak zmieni się wartość siły oddziaływania między dwoma ciałami o masie m każde, jeżeli odległość między ich środkami zmniejszy się dwa razy. I ABC FIZYKA 2018/2019 Tematyka kartkówek oraz zestaw zadań na sprawdzian - Dział I Grawitacja 1.1 1. Podaj główne założenia teorii geocentrycznej Ptolemeusza. 2. Podaj treść II prawa Keplera. 3. Odpowiedz

Bardziej szczegółowo

POSZUKIWANIE CYWILIZACJI TECHNICZNYCH

POSZUKIWANIE CYWILIZACJI TECHNICZNYCH POSZUKIWANIE CYWILIZACJI TECHNICZNYCH SETI SEARCH FOR EXTRA- TERRESTRIAL INTELLIGENCE Częstotliwośd SETI: 1420 MHz TRUDNOŚCI W POSZUKIWANIU SYGNAŁOW Kodowanie Źródła zakłóceo Częstotliwośd wysyłanych fal

Bardziej szczegółowo

pobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka

pobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka 4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia zadania z arkusza I 4.8 4.1 4.9 4.2 4.10 4.3 4.4 4.11 4.12 4.5 4.13 4.14 4.6 4.15 4.7 4.16 4.17 4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia - 1 - 4.18 4.27 4.19 4.20

Bardziej szczegółowo

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie; Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Bardziej szczegółowo

54 lata Ery Kosmicznej. Robert R. Gałązka Instytut Fizyki PAN

54 lata Ery Kosmicznej. Robert R. Gałązka Instytut Fizyki PAN 54 lata Ery Kosmicznej Robert R. Gałązka Instytut Fizyki PAN 1. Wstęp historia, finanse, dane statystyczne 2. Ziemia z Kosmosu teledetekcja, telekomunikacja, geodezja misja do planety Ziemia 3. Układ planetarny

Bardziej szczegółowo

Piotr Brych Wzajemne zakrycia planet Układu Słonecznego

Piotr Brych Wzajemne zakrycia planet Układu Słonecznego Piotr Brych Wzajemne zakrycia planet Układu Słonecznego 27 sierpnia 2006 roku nastąpiło zbliżenie Wenus do Saturna na odległość 0,07 czyli 4'. Odległość ta była kilkanaście razy większa niż średnica tarcz

Bardziej szczegółowo

Czy istnieje życie poza Ziemią?

Czy istnieje życie poza Ziemią? Czy istnieje życie poza Ziemią? fot. źródło http://apod.nasa.gov/apod/astropix.html Wojtek Pych Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN Definicja życia Zespół tzw. procesów życiowych - swoistych, wysoko

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów

Bardziej szczegółowo

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.

Bardziej szczegółowo

Wszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk

Wszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk Wszechświat w mojej kieszeni Układ Słoneczny 4 No. 4 Gloria Delgado Inglada Instytut Astronomii UNAM, Meksyk Powstawanie Układu Słonecznego Układ Słoneczny składa się ze Słońca i wszystkich ciał niebieskich

Bardziej szczegółowo

Kamil Adamaszek Piotr Siedlecki

Kamil Adamaszek Piotr Siedlecki Kamil Adamaszek Piotr Siedlecki Budowa Marsa Mars jest czwartą planetą od Słońca w Układzie Słonecznym. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny Mars. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy

Bardziej szczegółowo

Gimnazjum klasy I-III

Gimnazjum klasy I-III Tytuł pokazu /filmu ASTRONAWIGATORZY doświadczenia wiąże przyczynę ze skutkiem; - uczeń podaje przybliżoną prędkość światła w próżni, wskazuje prędkość światła jako - nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych;

Bardziej szczegółowo

Wszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk

Wszechświat w mojej kieszeni. Układ Słoneczny. Gloria Delgado Inglada. 4 No. 4. Instytut Astronomii UNAM, Meksyk Wszechświat w mojej kieszeni Układ Słoneczny 4 No. 4 Gloria Delgado Inglada Instytut Astronomii UNAM, Meksyk 2 Układ Słoneczny składa się ze Słońca i wszystkich ciał niebieskich podróżujących wokół niego:

Bardziej szczegółowo

NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT

NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT POWIATOWY KONKURS WIEDZY O KOSMOSIE NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT POD PATRONATEM STAROSTY SŁAWIEŃSKIEGO Darłowo, 2019 r. REGULAMIN Powiatowego konkursu wiedzy o kosmosie Nieskończony Wszechświat pod patronatem

Bardziej szczegółowo

Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA

Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych

Bardziej szczegółowo

NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT

NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT POWIATOWY KONKURS WIEDZY O KOSMOSIE NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT POD PATRONATEM STAROSTY SŁAWIEŃSKIEGO Darłowo, 2017 r. REGULAMIN Powiatowego konkursu wiedzy o kosmosie Nieskończony Wszechświat pod patronatem

Bardziej szczegółowo

Układ Słoneczny. Powstanie Układu Słonecznego. Dysk protoplanetarny

Układ Słoneczny. Powstanie Układu Słonecznego. Dysk protoplanetarny Układ Słoneczny Powstanie Układu Słonecznego Układ Słoneczny uformował się około 4,6 mld lat temu w wyniku zagęszczania się obłoku materii składającego się głównie z gazów oraz nielicznych atomów pierwiastków

Bardziej szczegółowo

ENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA. Wojciech Wróblewski Źródło: en.wikipedia.org

ENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA. Wojciech Wróblewski Źródło: en.wikipedia.org ENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA Źródło: en.wikipedia.org Wojciech Wróblewski 2017 PODSTAWOWE DANE DOTYCZĄCE ENCELADUSA Odkryty w 1789 r. Przez Williama Herschela Odległość od Saturna (perycentrum): 237378 km

Bardziej szczegółowo

Orbita Hohmanna. Szkoła średnia Klasy I IV Doświadczenie konkursowe 1

Orbita Hohmanna. Szkoła średnia Klasy I IV Doświadczenie konkursowe 1 Szkoła średnia Klasy I IV Doświadczenie konkursowe 1 Rok 019 1. Wstęp teoretyczny Podróże kosmiczne znacznie różnią się od podróży ziemskich. Na Ziemi podróżujemy między punktami o ustalonym położeniu,

Bardziej szczegółowo

WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS!

WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS! Warszawa, 9.01.2013 WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS! Możesz się znaleźć na "pokładzie" polskiego satelity! Dzięki uruchomionej właśnie akcji WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS każdy może wziąć symboliczny udział w misji

Bardziej szczegółowo

Tajemnice Srebrnego Globu

Tajemnice Srebrnego Globu Tajemnice Srebrnego Globu Teorie powstania Księżyca Księżyc powstał w wyniku zderzenia pra Ziemi z ciałem niebieskim o rozmiarach zbliżonych do ziemskich Ziemia i Księżyc powstały równocześnie, na początku

Bardziej szczegółowo

Dyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy.

Dyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy. ZAŁĄCZNIK V. SŁOWNICZEK. Czas uniwersalny Czas uniwersalny (skróty: UT lub UTC) jest taki sam, jak Greenwich Mean Time (skrót: GMT), tzn. średni czas słoneczny na południku zerowym w Greenwich, Anglia

Bardziej szczegółowo

Poznajemy małe ciała niebieskie Układu Słonecznego.

Poznajemy małe ciała niebieskie Układu Słonecznego. Plan Pracy Sekcji Astronomicznej w /2015 roku Cel główny: Poznajemy małe ciała niebieskie Układu Słonecznego. Cele pomocnicze: 1. Poznajemy obiekty Układu Słonecznego (US) nie będące planetami komety,

Bardziej szczegółowo

Ekosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5

Ekosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Rok 017 1. Wstęp teoretyczny Badanie planet pozasłonecznych (zwanych inaczej egzoplanetami) jest aktualnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających

Bardziej szczegółowo

Zadania do testu Wszechświat i Ziemia

Zadania do testu Wszechświat i Ziemia INSTRUKCJA DLA UCZNIA Przeczytaj uważnie czas trwania tekstu 40 min. ). W tekście, który otrzymałeś są zadania. - z luką - rozszerzonej wypowiedzi - zadania na dobieranie ). Nawet na najłatwiejsze pytania

Bardziej szczegółowo

Latawiec INFO INFO #2 FOTO FOTO #2

Latawiec INFO INFO #2 FOTO FOTO #2 Latawiec INFO INFO #2 FOTO FOTO #2 INFORMACJE Latawiec jest to najstarszy przyrząd latający,ponadto cięższy od powietrza. Pierwszy latawiec stworzył Lu Ban 500 lat przed naszą erą. Był zbudowany z listewek

Bardziej szczegółowo

Galaktyki i Gwiazdozbiory

Galaktyki i Gwiazdozbiory Galaktyki i Gwiazdozbiory Co to jest Galaktyka? Galaktyka (z gr. γαλα mleko) duży, grawitacyjnie związany układ gwiazd, pyłu i gazu międzygwiazdowego oraz niewidocznej ciemnej materii. Typowa galaktyka

Bardziej szczegółowo

Pożegnania. Mapa nieba, miedzioryt, XIX w.

Pożegnania. Mapa nieba, miedzioryt, XIX w. Pożegnania Opustoszałe gniazda bocianie, coraz wcześniejsze zachody Słońca, zimne noce i zmieniające barwy liście na drzewach i krzewach to zapowiedź pory jesiennej pożegnanie pięknego w tym roku gorącego

Bardziej szczegółowo

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy 14. Kule (3 pkt) Dwie małe jednorodne kule A i B o jednakowych masach umieszczono w odległości 10 cm od siebie. Kule te oddziaływały wówczas

Bardziej szczegółowo

Lokomotywa 2. Czytam i piszę. Część 5

Lokomotywa 2. Czytam i piszę. Część 5 Słońce najbliższą gwiazdą Bogacenie słownictwa Kometus i astronauta (fragment) Piaskowy Wilk zwrócił się do Kometusa i zapytał, jak się sprawy mają w wielkim kosmosie. Kometus odpowiedział, że jak zwykle

Bardziej szczegółowo

PodziaŁ planet: Zewnętrzne: Wewnętrzne: Merkury. Jowisz. Wenus. Saturn. Ziemia. Uran. Mars. Neptun

PodziaŁ planet: Zewnętrzne: Wewnętrzne: Merkury. Jowisz. Wenus. Saturn. Ziemia. Uran. Mars. Neptun UKŁAD SŁONECZNY PodziaŁ planet: Wewnętrzne: Merkury Wenus Ziemia Mars Zewnętrzne: Jowisz Saturn Uran Neptun słońce Słońce jest zwyczajną gwiazdą. Ma około 5 mld lat. Jego temperatura na powierzchni osiąga

Bardziej szczegółowo

( W.Ogłoza, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Pracownia Astronomiczna)

( W.Ogłoza, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Pracownia Astronomiczna) TEMAT: Analiza zdjęć ciał niebieskich POJĘCIA: budowa i rozmiary składników Układu Słonecznego POMOCE: fotografie róŝnych ciał niebieskich, przybory kreślarskie, kalkulator ZADANIE: Wykorzystując załączone

Bardziej szczegółowo

Historia myśli naukowej. Ewolucja poglądów związanych z budową Wszechświata. dr inż. Romuald Kędzierski

Historia myśli naukowej. Ewolucja poglądów związanych z budową Wszechświata. dr inż. Romuald Kędzierski Historia myśli naukowej Ewolucja poglądów związanych z budową Wszechświata dr inż. Romuald Kędzierski Wszechświat według uczonych starożytnych Starożytny Babilon -Ziemia jest nieruchomą półkulą, która

Bardziej szczegółowo

Metody badania kosmosu

Metody badania kosmosu Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck

Bardziej szczegółowo

KOSMICZNA ERA. Sputnik Sputnik 1

KOSMICZNA ERA. Sputnik Sputnik 1 KOSMICZNA ERA W 1957 r. ZSRR wystrzelił Sputnika, kapsułę wielkości piłki do koszykówki, ważąca 84 kg, pierwszego satelitę Ziemi. Odbierając wysyłane przezeń sygnały, Amerykanie czuli się tak jakby Sowieci

Bardziej szczegółowo

WYPRAWY NA MARSA. Historia i perspektywy na przyszłość. Robert Kaczmarek IV rok nanotechnologii

WYPRAWY NA MARSA. Historia i perspektywy na przyszłość. Robert Kaczmarek IV rok nanotechnologii WYPRAWY NA MARSA Historia i perspektywy na przyszłość Mars Mars nazywany często czerwoną planetą jest czwartą w kolejności planetą układu słonecznego. Swoją barwę zawdzięcza wysokiej zawartości tlenków

Bardziej szczegółowo

Wiem, co trzeba. Grudzień. Materiały dla klasy II. Imię i nazwisko:... Klasa:...

Wiem, co trzeba. Grudzień. Materiały dla klasy II. Imię i nazwisko:... Klasa:... Wiem, co trzeba Grudzień Materiały dla klasy II Imię i nazwisko:... Klasa:... JĘZYK POLSKI Propozycje lektur legenda H. Łochockiej, O zasypanym chodniku i mądrym Skarbniku A. Lindgren, Dzieci z Bullerbyn

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA

REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA REGULAMIN I WOJEWÓDZKIEGO KONKURSU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ KASJOPEJA ORGANIZOWANEGO W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W ROKU SZKOLNYM 2012/2013 DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNZJALNYCH I PONADGIMNAZJALYCH 1 Konkurs z astronomii

Bardziej szczegółowo

Odległość mierzy się zerami

Odległość mierzy się zerami Odległość mierzy się zerami Jednostki odległości w astronomii jednostka astronomiczna AU, j.a. rok świetlny l.y., r.św. parsek pc średnia odległość Ziemi od Słońca odległość przebyta przez światło w próżni

Bardziej szczegółowo

Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych

Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Mateusz Bednarski nr albumu 228973 1 Teleskop kosmiczny Teleskop wyniesiony w przestrzeń kosmiczną w celu zwiększenia precyzji lub umożliwienia

Bardziej szczegółowo

Wkład Polaków w rozwój współczesnej cywilizacji...

Wkład Polaków w rozwój współczesnej cywilizacji... Wkład Polaków w rozwój współczesnej cywilizacji... Autor: Mateusz Pietrzak Gim. nr 39 w Warszawie Aleksander Wolszczan: Życiorys Astronomia całym jego życiem Miejsca Pracy Dokonania Osiągnięcia, odznaczenia

Bardziej szczegółowo

PROJEKT KOSMOLOGIA PROJEKT KOSMOLOGIA. Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz

PROJEKT KOSMOLOGIA PROJEKT KOSMOLOGIA. Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz PROJEKT KOSMOLOGIA Aleksander Gendarz Mateusz Łukasik Paweł Stolorz 1 1. Definicja kosmologii. Kosmologia dział astronomii, obejmujący budowę i ewolucję wszechświata. Kosmolodzy starają się odpowiedzieć

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.

Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. 1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne

Bardziej szczegółowo

Plan wykładu. Mechanika Układu Słonecznego

Plan wykładu. Mechanika Układu Słonecznego Mechanika nieba Marcin Kiraga: kiraga@astrouw.edu.pl 30 godzin wykładu + 30 godzin ćwiczeń wykłady poniedziałki godzina 13:15 ćwiczenia poniedziałki godzina 15:15 Warunki zaliczenia ćwiczeń: prace domowe

Bardziej szczegółowo

JAK MATEMATYKA POZWALA OPISYWAĆ WSZECHŚWIAT. 1 Leszek Błaszkiewicz

JAK MATEMATYKA POZWALA OPISYWAĆ WSZECHŚWIAT. 1 Leszek Błaszkiewicz JAK MATEMATYKA POZWALA OPISYWAĆ WSZECHŚWIAT 1 Leszek Błaszkiewicz 2 Matematyka w Astrometrii Matematyka w Astrometrii Astrometria (astronomia pozycyjna) najstarszy dział astronomii zajmujący się pomiarami

Bardziej szczegółowo

Konkurs Astronomiczny Astrolabium IV Edycja 26 kwietnia 2017 roku Klasy I III Gimnazjum Test Konkursowy

Konkurs Astronomiczny Astrolabium IV Edycja 26 kwietnia 2017 roku Klasy I III Gimnazjum Test Konkursowy Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie testu wynosi 60 minut. 1. 11 kwietnia 2017 roku była pełnia Księżyca. Pełnia w dniu 11 kwietnia będzie

Bardziej szczegółowo

CASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki...

CASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki... 1 z 37 Tytan A. Odrzywołek CASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki... Piątek, 14 stycznia 2005 Próbnik Huygens, wysłany z najdroższej sondy kosmicznej Cassini, wyladował na Tytanie, odległym o ponad

Bardziej szczegółowo

CD-ROM pt.: Ziemia we Wszechœwiecie spis treœci

CD-ROM pt.: Ziemia we Wszechœwiecie spis treœci I. WSZECHŒWIAT Struktura Wszechœwiata Co to jest Wszechœwiat? Jak zbudowany jest Wszechœwiat? Rozk³ad materii we Wszechœwiecie Pary galaktyk Lokalna Grupa Galaktyk Gromady Galaktyk Supergromady galaktyk

Bardziej szczegółowo

Opozycja... astronomiczna...

Opozycja... astronomiczna... Opozycja... astronomiczna... Pojęcie opozycja bez dodatków ją bliżej określających jest intuicyjnie zrozumiałe. Wyraz ma swoją etymologię łacińską - oppositio i oznacza przeciwstawienie. Przenosząc to

Bardziej szczegółowo

Fizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule

Fizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule Fizyka Kurs przygotowawczy na studia inżynierskie mgr Kamila Haule Grawitacja Grawitacja we Wszechświecie Planety przyciągają Księżyce Ziemia przyciąga Ciebie Słońce przyciąga Ziemię i inne planety Gwiazdy

Bardziej szczegółowo

Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.

Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman (1918-1988) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Równocześnie Feynman podkreślił, że obliczenia mechaniki

Bardziej szczegółowo

Obliczanie głębokości i średnicy krateru na Księżycu

Obliczanie głębokości i średnicy krateru na Księżycu Obliczanie głębokości i średnicy krateru na Księżycu Remigiusz Pospieszyński Obserwatorium Astronomiczne UAM ul. Słoneczna 36, Poznań 17 czerwca 2006 1 Spis treści 1 Wstęp 3 2 Błędy pomiarowe 3 2.1 Niepewność

Bardziej szczegółowo

Wszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie

Wszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Wszechświat: spis inwentarza Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Curtis i Shapley 1920 Heber D. Curtis 1872-1942 Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej Mgławice

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowy Rok Astronomii 2009 luty (Księżyc) Niedziela Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota

Międzynarodowy Rok Astronomii 2009 luty (Księżyc) Niedziela Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Międzynarodowy Rok Astronomii 09 luty (Księżyc) 2 3 4 5 6 Zakrycie gwiazdy Gem przez Księżyc 8 4:00 Merkury oświetlony 9 5:38 maksimum półcieniowego zaćmienia Księżyca 0 2:00 Saturn w koniunkcji z 2 3

Bardziej szczegółowo

Grawitacja. Wykład 7. Wrocław University of Technology

Grawitacja. Wykład 7. Wrocław University of Technology Wykład 7 Wrocław University of Technology 1 Droga mleczna Droga Mleczna galaktyka spiralna z poprzeczką, w której znajduje się m.in. nasz Układ Słoneczny. Galaktyka zawiera od 100 do 400 miliardów gwiazd.

Bardziej szczegółowo

Co ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance?

Co ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance? Co ma wspólnego czarna dziura i woda w szklance? Czarne dziury są obiektami tajemniczymi i fascynującymi, aczkolwiek część ich właściwości można oszacować przy pomocy prostych równań algebry. Pokazuje

Bardziej szczegółowo

Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali

Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Wydawca i dystrybucja: Naukowe Wydawnictwo IVG Ul. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441 POLAND www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Księgarnia wydawnictwa

Bardziej szczegółowo

Fizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule

Fizyka. Kurs przygotowawczy. na studia inżynierskie. mgr Kamila Haule Fizyka Kurs przygotowawczy na studia inżynierskie mgr Kamila Haule Grawitacja Grawitacja we Wszechświecie Ziemia przyciąga Ciebie Planety przyciągają Księżyce Słońce przyciąga Ziemię i inne planety Gwiazdy

Bardziej szczegółowo

Kosmiczni podróżnicy. A jednak się kręci 4 edycja konkurs astronomiczny (projekt klasowy) IX 2013

Kosmiczni podróżnicy. A jednak się kręci 4 edycja konkurs astronomiczny (projekt klasowy) IX 2013 PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 14 IM. ADAMA MICKIEWICZA UL KOSZYKA 21 45 720 OPOLE tel./fax (077) 474-31-91 e-mail: sp14opole@op.pl A jednak się kręci 4 edycja konkurs astronomiczny (projekt klasowy) IX

Bardziej szczegółowo

Kontrola wiadomości Grawitacja i elementy astronomii

Kontrola wiadomości Grawitacja i elementy astronomii Kontrola wiadomości Grawitacja i elementy astronomii I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 15 października Kartkówka w klasie IA - 20 minut Grupa 1 1 Wykonaj rysunek ilustrujący sposób wyznaczania odległości

Bardziej szczegółowo

Ekspansja Wszechświata

Ekspansja Wszechświata Ekspansja Wszechświata Odkrycie Hubble a w 1929 r. Galaktyki oddalają się od nas z prędkościami wprost proporcjonalnymi do odległości. Prędkości mierzymy za pomocą przesunięcia ku czerwieni efekt Dopplera

Bardziej szczegółowo

VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN

VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN VIII POWIATOWY KONKURS ASTRONOMICZNY COPERNICUS REGULAMIN Lidzbark 2016 1 Konkurs z astronomii dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych organizuje się na zasadach określonych w niniejszym regulaminie.

Bardziej szczegółowo

Układ słoneczny. Rozpocznij

Układ słoneczny. Rozpocznij Układ słoneczny Rozpocznij Planety układu słonecznego Mapa Merkury Wenus Ziemia Mars Jowisz Saturn Neptun Uran Sprawdź co wiesz Merkury najmniejsza i najbliższa Słońcu planeta Układu Słonecznego. Jako

Bardziej szczegółowo

Po co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl

Po co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Po co wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Oto powód dla którego wymyślono ciemną materię i ciemną energię. Jest nim galaktyka spiralna. Potrzebna była naukowcom

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo