Spis treści. O autorach Podziękowania Przedmowa... 15

Transkrypt

1

2 Spis treści O autorach Podziękowania Przedmowa Część I. Zarządzanie innowacją Rozdział 1. Innowacyjność czym jest i dlaczego jest ważna? Wstęp Dlaczego innowacyjność jest ważna? Stare pytanie, nowy kontekst Czym jest innowacja? Innowacja jako ciąg zdarzeń Zgłębianie różnych aspektów innowacyjności Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 2. Innowacyjność jako podstawowy proces w działalności gospodarczej Wprowadzenie Warianty zagadnienia Ewoluujące modele procesu Czy da się zarządzać innowacyjnością? Nauka zarządzania innowacyjnością budowa i rozwijanie procedur rutynowych w podstawowym procesie Miary sukcesu innowacji Co wiemy na temat udanego zarządzania innowacyjnością? Skuteczne procedury w zarządzaniu innowacjami Poza stanem stabilności Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe

3 6 Spis treści Część II. Kontekst Rozdział 3. Budowanie innowacyjnego przedsiębiorstwa Wspólna wizja, przywództwo i wola innowacyjności Właściwa struktura organizacyjna Główne role Wysoki poziom zaangażowania w innowacje Efektywna praca zespołowa Atmosfera kreatywności Przekraczanie granic Poza stan stabilności Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 4. Opracowywanie strategii innowacji Jaka strategia innowacji: racjonalistyczna czy inkrementalna? Możliwości dynamiczne firm Przyswajanie korzyści z innowacji Ścieżki technologiczne Rozwijanie własnych, specyficznych dla firmy kompetencji Globalizacja innowacji Stwarzanie warunków do decyzji strategicznych Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Część III. Poszukiwania Rozdział 5. Źródła innowacji Skąd się biorą innowacje? Inspiracja naukowa Impuls z rynku Czyje potrzeby? Ku masowej kastomizacji Użytkownicy jako innowatorzy Użytkownicy ekstremalni Podpatrywanie innych Rekompozycja innowacji Przepisy prawa Przyszłość w wariantach i prognozowanie Przypadki Ramy do obserwacji źródeł innowacji Jak poszukiwać?

4 Spis treści Poszukiwanie równowagi między eksploatacją a eksploracją Zdolność do absorpcji Narzędzia i mechanizmy umożliwiające poszukiwania Dwa wymiary poszukiwań innowacyjnych Mapa przestrzeni poszukiwań innowacyjnych Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 6. Sieci powiązań w innowacyjności Siła w grupie Model spaghetti Sieci innowacji Początki sieci Sieci wewnętrzne Sieci zewnętrzne Sieci uczące się Z siecią w nieznane Zarządzanie sieciami innowacji Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe CZĘŚĆ IV. Wybór Rozdział 7. Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności Wstęp Mierzenie się z niepewnością Lejek niepewności Proces decyzyjny w wypadku innowacji stopniowych Analiza biznesowa Zawiązywanie koalicji Sposób na rozłożenie ryzyka tworzenie portfela Podejmowanie decyzji w sytuacji, gdy balansuje się na krawędzi Sporządzanie mapy obszaru wyborów Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 8. Planowanie innowacji Opracowywanie biznesplanu Prognozowanie innowacji Ocena przyjmowania się innowacji Ocena ryzyka, rozpoznanie niepewności O zabezpieczaniu zasobów

5 8 Spis treści Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe CZĘŚĆ V. Wdrażanie Rozdział 9. Tworzenie nowych produktów i usług Procedury prowadzenia prac rozwojowych nad nowymi produktami Wpływ technologii i rynków na komercjalizację Różnicowanie (dyferencjacja) produktów Tworzenie produktów architekturalnych Komercjalizacja produktów zaawansowanych technologii Produkty kompleksowe Innowacje usług Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 10. Przedsięwzięcia w nowych formach organizacyjnych Co rozumiemy przez przedsięwzięcie (venture)? Wewnętrzne przedsięwzięcia korporacyjne (tzn. oddziały, filie, spółki zależne, spółki w holdingu, grupie kapitałowej) Spółki typu joint venture i sojusze Spółki typu spin-out (spin-off) i inne nowe przedsięwzięcia Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Część VI. Dyskontowanie Rozdział 11. Odbieranie korzyści z innowacji Tworzenie wartości dodanej w wyniku innowacyjności Innowacyjność a wyniki firmy Eksploatacja wiedzy i własności intelektualnej Szersze korzyści ekonomiczne i społeczne Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Rozdział 12. Dyskontowanie nauki z innowacji Czego dowiedzieliśmy się o zarządzaniu innowacjami? Jak nie ustawać w uczeniu się zarządzania innowacjami? Uczenie się zarządzania innowacjami Narzędzia, które mogą być pomocne w dyskontowaniu nabytych doświadczeń Audyt innowacji Rozwijanie umiejętności zarządzania innowacjami

6 Spis treści Wykorzystywanie ankiety Wokół tematu Kilka myśli na zakończenie Podsumowanie i materiały źródłowe Źródła internetowe Indeks

7

8 O autorach Joe Tidd, fizyk, doktor nauk ścisłych, absolwent kierunków polityka technologiczna i MBA. Jest profesorem na Uniwersytecie Sussex, na wydziale SPRU (Badania nad Polityką Naukową i Technologiczną), a gościnnie wykłada na University College London, Copenhagen Business School oraz w Rotterdam School of Management. Wcześniej pełnił funkcję dziekana Wydziału Zarządzania Innowacjami oraz dyrektora Programu MBA w Imperial College w Londynie, był też doradcą w CBI (Konfederacja Przemysłu Brytyjskiego). Jest również autorem opinii eksperckich, które wykonał na zlecenie trzech komisji Izby Gmin i Izby Lordów. Brał udział w 5-letnim programie badawczym o budżecie 5 mln USD pod nazwą Międzynarodowy program pojazdów mechanicznych prowadzonym przez Massachusetts Institute of Technology (MIT), który dostarczył wytycznych do szczupłej produkcji. Współpracował przy projektach realizowanych przez agencje konsultingowe Arthur D. Little, CAP Gemini i McKinsey oraz przedsiębiorstwa takie, jak American Express Technology, Applied Materials, ASML, BOC Edwards, BT, National Power, NKT, Nortel Networks, Petrobras i Pfizer. Jest laureatem konkursu Urwick Medal Price Waterhouse za wkład w nauczanie i badanie zagadnień związanych z zarządzaniem oraz Epton Prize nadawanej przez R&D Society. Autor 9 książek i ponad 70 artykułów na temat zarządzania technologiami i innowacjami oraz redaktor naczelny International Journal of Innovation Management. John Bessant, doktor nauk ścisłych, pełni obecnie funkcję dziekana Wydziału Zarządzania Innowacjami i Technologiami w Imperial College Business School w Londynie, gdzie jest również kierownikiem projektów badawczych. Wcześniej pracował na Uniwersytetach Cranfield, Brighton i Sussex. W 2003 r. został członkiem rzeczywistym Wyższego Instytutu Badań nad Zarządzaniem, a także członkiem Brytyjskiej Akademii Zarządzania. Pracował jako doradca wielu rządów i organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, Bank Światowy i OECD, oraz przedsiębiorstw i banków, m.in. LEGO, Novo Nordisk, Mars, UBS i Morgan Stanley. Autor 15 książek i wielu artykułów.

9

10 Podziękowania Realizacja każdego projektu badawczego jest zbiorowym wysiłkiem. Dziękujemy wszystkim naszym studentom, kolegom i czytelnikom poprzednich wydań za komentarze i cenne uwagi. Szczególne podziękowania należą się wszystkim, którzy przyłączyli się do naszej internetowej wspólnoty badawczej Web 2.0, w tym takim osobom, jak: Santiago Acosta, Peter Augsdorfer, David Bennett, Pun-Arj Chairatana, David Charles, Caroline Cantley, Roderick van Domburg, Dries Faems, Saskia Harkema, Pim den Hertog, Yasuhiko Izumimoto, L.J. Lekkerkerk, Breno Nunes, Darius Singh, Loreta Vaicaityte, Lorraine Warren oraz Simone Zanoni. Dziękujemy również za bardziej formalny wkład czołowym naukowcom do naszych Notek ze świata nauki, szczególnie Dave owi Francisowi, Richardowi Adamsowi, Bobowi Phelpsowi, Henrikowi Florénowi, Steve owi Flowersowi, Johanowi Frishammarowi, Flisowi Henwoodowi, Kathrin Moeslein, J. Rolandowi Orttowi, Frankowi Pillerowi i Bettinie von Stamm, a także wielu doświadczonym, czynnym w obszarze innowacji menedżerom, którzy poświęcili swój czas na wzbogacenie naszych Wieści z linii frontu : Simonowi Barnesowi, Stephenowi Boldowi, Ianowi Collinsowi, Richardowi Dennisowi, Julianowi Fallonowi, Mattowi Kingdonowi, Johnowi Thesmerowi, Lesterowi Handleyowi, Robowi Perronsowi, Wouterowi Zeemanowi, Johnowi Tregaskesowi, Dorothei Seebode, Gerardowi Harkinowi, Royowi Sandbachowi, Anandowi Lakhani, Patrickowi McLaughlinowi, Johnowi Gilbertowi, Lucy Hooberman, Davidowi Overtonowi, Suzanie Moreira, Bertusowi de Jager, Pernillii Weiss Terkildsen, Michaelowi Vaagowi, Martinowi Curleyowi, Helle Vibeke Carstensen, Arne Madsenowi, Bo Wesleyowi, Francisowi Bealin-Kelly emu i Carlosowi de Pomme. Dziękujemy również naszym współpracownikom w wydawnictwie Wiley za ich wsparcie i entuzjazm, w szczególności Nicole Burnett, Emmie Cooper, Steve owi Hardmanowi, Peterowi Hudsonowi i Markowi Stylesowi.

11

12 Przedmowa Wiadomo, że przedsiębiorstwa, które odnotowują regularne sukcesy w zarządzaniu innowacjami, osiągają większe przyrosty przychodów i mają lepsze wyniki finansowe niż ich konkurenci na rynku 1. Zarządzanie innowacjami nie jest jednak łatwe, nie jest to też proces automatyczny. Wymaga odpowiednich kwalifikacji oraz wiedzy, które odbiegają znacząco od standardowych technik zarządzania i dotychczasowego doświadczenia. Wynika to głównie stąd, że naucza się, szkoli się i doradza w doskonaleniu zarządzania dla utrzymania stabilności (stąd m.in. taka popularność studiów podyplomowych MBA). Z tej przyczyny większość przedsiębiorstw bądź wcale nie zarządza formalnie procesami innowacyjności, bądź zarządza nimi bez przygotowania, ad hoc. Badania pokazują, że jedynie ok. 12% przedsiębiorstw skutecznie zarządza innowacjami, a jeszcze mniej, bo połowa z nich, czyni to stale 2. Od ukazania się w Wielkiej Brytanii 1997 r. pierwszego wydania Zarządzania innowacjami głosimy, że skuteczne zarządzanie innowacjami wymaga czegoś więcej niż skupienia się na jednym aspekcie, np. kreatywności, pracach badawczo-rozwojowych czy rozwijaniu nowych produktów. W innych naszych pracach i artykułach szerzej omawiamy te kwestie 3, ale tutaj trzymamy się podejścia zintegrowanego, które zakłada występowanie interakcji pomiędzy zmianami zachodzącymi na rynkach, w technologiach i w przedsiębiorstwach. W niniejszym, czwartym wydaniu staraliśmy się pozostać wierni wypracowanej już ponad dekadę temu metodzie, która odróżnia nasze prace od innych, charakteryzując się: 1 J. Tidd, From Knowledge Management to Strategic Competence, wyd. II, Imperial College Press, London B. Jaruzelski i K. Dehoff, Booz Allen Hamilton, Annual Innovation Survey, Strategy and Business 2008, nr J. Bessant, J. Tidd, Innovation and Entrepreneurship, John Wiley & Sons, Inc., Chichester 2007; S. Isaksen, J. Tidd, Meeting the Innovation Challenge: Leadership for Transformation and Growth, John Wiley & Sons, Inc., Chichester 2006; J. Bessant, High-Involvement Innovation, John Wiley & Sons, Inc., Chichester 2003.

13 16 Przedmowa podejściem do tematów, popartym dowodami z praktyki zarządzania innowacjami, które czerpiemy z setek zrealizowanych projektów badawczych; nowa w tym wydaniu jest kategoria Notek ze świata nauki, w których staramy się oddać najnowszy stan wiedzy w interesujących nas dziedzinach, przytaczaniem praktycznych, sprawdzonych procesów, modeli i narzędzi, zawartych m.in. w notkach Z pierwszej linii frontu (również nowość, która pojawia się w tym wydaniu). Są to relacje z pierwszej ręki czynnych zawodowo menedżerów o wyzwaniach, z jakimi przychodzi im się mierzyć w zarządzaniu innowacjami, ilustrowaniem rzeczywistości, m.in. poprzez studia przypadków, które pokazują, jak przebiegają procesy innowacji w przemyśle i usługach, w sektorach prywatnym i państwowym, z licznymi odnośnikami internetowymi, z których podstawowy to gdzie dostępne są pełne wersje studiów przypadków oraz materiały audio i filmowe, poparciem naszych wywodów licznymi, stale powiększającymi się zasobami internetu z na czele, gdzie znajdą Państwo cały wachlarz narzędzi, ćwiczenia interaktywne i testy, które pomagają w praktycznym wykorzystywaniu nabytej wiedzy. Nasza wiedza o innowacyjności ciągle się powiększa, dzięki regularnym badaniom, eksperymentom oraz weryfikacji w praktyce. Prawdziwym wyzwaniem dla wszystkich specjalistów od innowacyjności jest dotrzymanie kroku rozwojowi wydarzeń w tej dynamicznej i złożonej dziedzinie. Badaniami nad działalnością gospodarczą zajmuje się ok. 200 ośrodków badawczo-naukowych, czego efektem jest ok publikacji rocznie, z których część traktuje o problemach innowacyjności 4. W węższej dziedzinie, zarządzania technologiami, ponad 120 centrów badawczych rozlokowanych w różnych częściach świata wydaje rocznie ok. 250 książek i artykułów 5. Od czasu ukazania się pierwszego wydania tej książki przybyło ok specjalistycznych pozycji (jeszcze więcej takich, które zajmują się ogólnymi kwestiami związanymi z zarządzaniem, z odniesieniami do innowacji) oraz wiele nowych wydań książek poruszających zagadnienia innowacyjności. Jednym z celów tego podręcznika jest ułatwienie poruszania się w tej masie materiałów. Innym celem jest zachęcenie do aktywności. To, co napisaliśmy w przedmowie do pierwszego wydania, pozostaje ciągle aktualne: celem tego podręcznika jest zachęcanie i wspieranie praktyków życia gospo- 4 V. Mangematin, C. Baden-Fuller, Global contests in the production of business knowledge, Long Range Planning 2008, nr 41 (1), s J.D. Linton, Perspective: ranking business schools on the management of technology, Journal of Product Innovation Management 2004, nr 21, s

14 Przedmowa 17 darczego oraz inspirowanie prób, eksperymentów i uczenia się w kontekstach specyficznych dla swojej firmy. Nie jest naszym celem natomiast dostarczanie gotowych recept. Bardzo cenimy sobie każdy kontakt i uwagi, które można przekazać poprzez stronę internetową: Joe Tidd and John Bessant Brighton, East Sussex, Wielka Brytania

15

16 Część I Zarządzanie innowacją

17

18 Rozdział 1 Innowacyjność czym jest i dlaczego jest ważna? To jakiś powolny kraj! rzekła Królowa. Bo widzisz, u nas trzeba biec z całą szybkością, na jaką ty w ogóle możesz się zdobyć, ażeby pozostać w tym samym miejscu. A gdybyś się chciała gdzie indziej dostać, musisz biec przynajmniej dwa razy szybciej. Lewis Carroll, Po drugiej stronie lustra i co Alicja tam znalazła, przekł. R. Stiller, Alfa, Wstęp Żywimy się słoniami takie zaskakujące zdanie padło z ust Carlosa Broensa, założyciela i szefa odnoszącej sukcesy australijskiej firmy z branży mechaniki precyzyjnej. Odnotowuje ona godne pozazdroszczenia wzrosty wielu wskaźników. Broens Industries zalicza się do grona małych i średnich przedsiębiorstw i pracuje w niej 130 osób. Prosperuje w bardzo konkurencyjnym środowisku, eksportując ponad 70% wyrobów i usług do stawiających wysokie wymogi technologiczne firm z sektorów lotniczego, kosmicznego i medycyny oraz innych równie zaawansowanych. Cytat nie odnosi się bynajmniej do dziwacznych przyzwyczajeń żywieniowych, a do wiary w podejmowanie wyzwań, które zazwyczaj uważa się za nierealne w wypadku firm naszej wielkości nabytych zdolności osadzonych w kulturze innowacyjności produktu i procesach prowadzących do jego wytworzenia. Na przeciwległym końcu plasuje się Kumba Resources duża firma wydobywcza z RPA, której myśl przewodnia brzmi: Przesuwamy góry. W jej wypadku są to góry z rudą żelaza, a skala działalności wymaga odsłaniania ogromnych odkrywek oraz rekultywacji terenów powydobywczych. Z działalnością tą wiąże się eksploatacja ogromnych, skomplikowanych maszyn, a zdolność