Nr Informacja. Sytuacja finansowa podmiotów sektora publicznego w Polsce w latach KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Sytuacja finansowa podmiotów sektora publicznego w Polsce w latach Październik 2005 Zdzisław Wołodkiewicz-Donimirski Informacja Nr 1157 W 2004 r. na 41,4 tys. podmiotów o liczbie pracujących powyżej 9 osób było 3130 firm należących do sektora publicznego. Wśród nich prawie połowę stanowiły przedsiębiorstwa działające w przemyśle przetwórczym i sekcji obejmującej zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę. W latach , w ślad za ogólną poprawą koniunktury gospodarczej, kondycja finansowa przedsiębiorstw sektora publicznego znacznie się poprawiła. W 2004 r., wśród podmiotów kontrolowanych przez państwo, najwyższe przychody miała firma PZU S.A. Zanotowała ona także najwyższy zysk brutto.

2 BSiE 1 Uwagi metodologiczne Sektor publiczny to według definicji GUS sektor grupujący własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), własność jednostek samorządu terytorialnego oraz własność mieszaną, z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego. Źródłem danych o wynikach finansowych ogółu podmiotów gospodarczych sektora publicznego wykorzystanych w niniejszej informacji jest publikacja GUS Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych. Ostatnie, dostępne dane GUS dotyczące wyników finansowych podmiotów gospodarczych, w tym sektora publicznego, obejmują okres dwunastu miesięcy 2004 r. Dane podawane przez GUS we wspomnianej wyżej publikacji uwzględniają wyłącznie podmioty o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Źródłem danych jednostkowych, przedstawiających kondycję finansową konkretnej firmy należącej do sektora publicznego, jest lista 500 największych przedsiębiorstw w Polsce, publikowana każdego roku przez Rzeczpospolitą. Sytuacja finansowa podmiotów gospodarczych jest scharakteryzowana na podstawie następująco zdefiniowanych wskaźników: wynik finansowy brutto, tj. różnica między przychodami z całokształtu działalności a kosztami uzyskania tych przychodów, skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych, wynik finansowy netto, tj. wynik finansowy brutto pomniejszony o obowiązkowe obciążenia (podatek dochodowy i inne płatności np. wpłaty z zysku na rzecz budżetu państwa dokonywane przez przedsiębiorstwa państwowe i jednoosobowe spółki Skarbu Państwa), rentowność obrotu brutto, tj. relacja wyniku finansowego brutto do przychodów z całokształtu działalności (w %), rentowność obrotu netto, tj. wynik finansowy netto do przychodów z całokształtu działalności (w %). 1. Liczba przedsiębiorstw sektora publicznego Według danych GUS w 2004 r. było w Polsce podmiotów o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Tylko firm zaliczono do sektora publicznego (tablica 1). Wśród nich najliczniejszą grupę (1332 firmy) stanowiły przedsiębiorstwa średnie, o liczbie pracujących od 50 do 249 osób. Przypadało na nie 42,6% ogółu podmiotów sektora publicznego. Na firmy małe, o liczbie pracujących od 10 do 49 osób, przypadało 40,9%. Najmniej licznie (16,5%) były reprezentowane przedsiębiorstwa duże, o liczbie pracujących powyżej 249 osób. W stosunku do 2002 r. liczba podmiotów sektora publicznego zmniejszyła się o 452 jednostki, w tym o 215 podmiotów średnich, o 126 podmiotów małych i o 111 podmiotów dużych. Jeśli w 2002 r. przedsiębiorstwa publiczne stanowiły 8,4% ogółu podmiotów o liczbie

3 2 BSiE pracujących powyżej 9 osób, to w 2004 r. analogiczny wskaźnik wyniósł 7,6%. Sektor publiczny odgrywa największą rolę w grupie podmiotów dużych. W 2004 r. na firmy publiczne przypadało 19,6% ogólnej liczby podmiotów o liczbie pracujących powyżej 249 osób. Wśród podmiotów sektora publicznego dominowały przedsiębiorstwa działające w sekcji D (przetwórstwo przemysłowe) i sekcji E (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę). W 2004 r. na te dwie sekcje przypadało 46,5% ogółu firm tego sektora. Kolejne miejsca pod względem liczebności podmiotów sektora publicznego zajmowały: obsługa nieruchomości i firm (sekcja K) 402 firmy, transport i łączność (I) 379, pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna (O) 318, budownictwo (F) 206, handel i naprawy (G) 173. Łącznie na wyżej wymienionych siedem sekcji przypadało 93,8% ogółu podmiotów sektora publicznego. Tablica 1. Liczba podmiotów sektora publicznego w latach Wyszczególnienie Ogółem Podmioty o liczbie pracujących od 10 do 49 osób Podmioty o liczbie pracujących od 50 do 249 osób Podmioty o liczbie pracujących powyżej 249 osób Górnictwo (sekcja C) Przetwórstwo przemysłowe (D) Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę Budownictwo (F) Handel i naprawy (G) Hotele i restauracje (H) Transport i łączność (I) Obsługa nieruchomości i firm (K) Pozostała działalność usługowa komunalna, socjalna i indywidualna (O) Źródło: Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2002, Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2003, Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2004, GUS. 2. Kondycja finansowa przedsiębiorstw sektora publicznego Podmioty sektora publicznego, chociaż są stosunkowo nieliczne, odgrywają nadal istotną rolę w polskiej gospodarce. W 2004 r. przypadało na nie 17,4% przychodów ogółem, uzyskiwanych przez wszystkie przedsiębiorstwa o liczbie pracujących od 10 osób. W 2002 r. analogiczny wskaźnik wyniósł 20,9%. Świadczy to o postępującej prywatyzacji polskiej gospodarki. W latach kondycja finansowa przedsiębiorstw sektora publicznego znacznie się poprawiła. W 2002 r. analizowane podmioty sektora publicznego uzyskały wynik finansowy brutto wysokości -4 mld zł. W roku następnym wynik ten był dodatni i wyniósł 10,7 mld zł. W 2004 r. nastąpiła dalsza poprawa i zysk brutto osiągnął ponad 16,1 mld zł (tablica 2). Oznacza to, że w okresie trzech lat zysk brutto badanych firm zwiększył się o ponad 20 mld zł. Niewiele mniej, bo o 18 mld zł zwiększył się w tym czasie wynik finansowy netto, który w porównaniu wynikiem finansowym brutto jest pomniejszony o podatek dochodowy i inne obciążenia. Podstawowy wskaźnik tj. rentowność obrotu brutto przedsiębiorstw tego sektora zwiększył się z -1,7% w 2002 r. do 4% w 2003 r. i do 6,1% w 2004 r. Rentowność obrotu netto zwiększyła się odpowiednio z -2,5% do 2,8% i do 4,6%.

4 BSiE 3 Tablica 2. Sytuacja finansowa ogółu podmiotów gospodarczych sektora publicznego w latach Wyszczególnienie 2002 r r r. Przychody z całokształtu działalności (w mln zł) , , ,6 Wynik finansowy brutto (w mln zł) -4014, , ,5 Wynik finansowy netto (w mln zł) -6062,4 7521, ,6 Rentowność obrotu brutto (w %) -1,7 4,0 6,1 Rentowność obrotu netto (w %) -2,5 2,8 4,6 Źródło: jak w tab Sektor publiczny a sektor prywatny Badany okres charakteryzował się poprawą koniunktury gospodarczej w Polsce: stopa wzrostu PKB wyniosła 1,4% w 2002 r., 3,8% w 2003 r. i 5,4% w 2004 r. Nastąpił także wzrost nakładów inwestycyjnych i nieznaczny spadek stopy bezrobocia. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw poprawiła się zarówno w sektorze prywatnym, jak i w sektorze publicznym. Interesujące jest jednak to, że większa poprawa nastąpiła w sektorze publicznym. O ile przedsiębiorstwa prywatne zanotowały wzrost rentowność obrotu brutto o 3,2 punktu procentowego z 1,4% w 2002 r. do 5,6% w 2004 r. (tablica 3), o tyle analogiczny wskaźnik dla firm sektora publicznego zwiększył się w tym samym okresie z -1,7% do 6,1%, a więc o 7,8 punktów procentowych (tablica 2). Podobne zjawisko wystąpiło w zakresie rentowności netto, poprawa tego wskaźnika była większa w sektorze publicznym. W rezultacie, w latach r., lepszą sytuacją finansową wykazywały się podmioty sektora publicznego. Odnosiło się to w szczególności do wskaźnika rentowności brutto. Relatywnie lepsze wyniki przedsiębiorstw sektora publicznego w latach r. były spowodowane wieloma szczegółowymi czynnikami, których zbadanie w krótkim czasie nie jest możliwe. Warto jednak zwrócić uwagę przynajmniej na niektóre z tych czynników. Otóż w 2004 r. wystąpiła wyjątkowa sytuacja w górnictwie, które w Polsce jest zdominowane przez przemysł węglowy i miedziowy. W 2004 r. miał miejsce niebywały boom na międzynarodowych rynkach węgla i miedzi. Średnioroczna cena węgla energetycznego, wyrażona w dolarach USA, wzrosła na rynku światowym w stosunku do 2003 r. aż o 90%, a miedzi o 62%. Oczywiście wpłynęło to bardzo korzystnie na wyniki finansowe polskich przedsiębiorstw z tych dwóch branż. Należy wyjaśnić, że w sekcji górnictwa dominuje w naszym kraju sektor publiczny. W 2004 r. prawie 73% przychodów tej sekcji przypadało na podmioty kontrolowane przez sektor publiczny. Tablica 3. Sytuacja finansowa ogółu podmiotów gospodarczych sektora prywatnego w latach Wyszczególnienie 2002 r r r. Wynik finansowy netto (w mln zł) 3854, , ,0 Wynik finansowy brutto (w mln zł) 12509, , ,4 Rentowność obrotu netto (w %) 0,4 1,9 4,6 Rentowność obrotu brutto (w %) 1,4 3,0 5,6 Przychody z całokształtu działalności (w mln zł) , , ,6 Źródło: jak w tab.1. Z kolei w 2003 r. o relatywnie wysokiej rentowności podmiotów z górnictwa (jak już wspomniano, kontrolowanych w większości przez państwo) zadecydowały rozwiązania zastosowane w ustawie o restrukturyzacji węgla kamiennego w latach Zgodnie z tą regulacją, umorzono zobowiązania pieniężne (wraz z odsetkami) przedsiębiorstw górniczych powstałe do dnia 30 września 2003 r. m.in. z następujących tytułów: podatków wobec budżetu państwa, należności celnych, wpłat z zysku na rzecz Skarbu Państwa, składek

5 4 BSiE na ubezpieczenia społeczne (w części finansowanej przez płatnika), składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wpłat na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, szeregu opłat związanych z ochroną środowiska naturalnego. Umorzenia te doprowadziły do wzrostu zysków nadzwyczajnych, a to z kolei wpłynęło na poziom wspomnianego wskaźnika rentowności. 4. Wyniki finansowe przedsiębiorstw sektora publicznego według sekcji PKD Biorąc pod uwagę wielkość przychodów z całokształtu działalności, głównymi sekcjami, w którym działały przedsiębiorstwa sektora publicznego w Polsce w 2004 r. były: sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 90,6 mld zł (wielkość przychodów przedsiębiorstw sektora publicznego w tej sekcji w 2004 r.); sekcja D Przetwórstwo przemysłowe 62,2 mld zł; sekcja I Transport, gospodarka magazynowa i łączność 34,8 mld zł; sekcja G Handel i naprawy 28,6 mld zł; sekcja C Górnictwo i kopalnictwo 26,4 mld zł; sekcja K Obsługa nieruchomości i firm 8,5 mld zł; sekcja O Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna 7,4 mld zł; sekcja F Budownictwo 3,2 mld zł. W 2004 r. na wyżej wymienionych osiem sekcji PKD przypadało 99,5% przychodów z całokształtu działalności wszystkich podmiotów sektora publicznego o liczbie pracujących powyżej 9 osób. W latach sytuacja finansowa podmiotów sektora publicznego w większości sekcji uległa poprawie (tablica 4.). W największej pod względem wielkości przychodów sektora publicznego sekcji E, obejmującej wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę rentowność obrotu brutto przedsiębiorstw sektora publicznego zwiększyła się z 0,8% w 2002 r. do 3,1% w 2003 r. i do 4,6% w 2004 r. Znacznie większa poprawa kondycji finansowej firm sektora publicznego wystąpiła w ważnej sekcji przetwórstwa przemysłowego. Omawiany wskaźnik podniósł się w tej sekcji dla podmiotów sektora publicznego odpowiednio z -5% do - 0,6% i do 8,7% w 2004 r. Na podkreślenie zasługują bardzo dobre wyniki firm sektora publicznego w latach w górnictwie. Jak już wspomniano, na wynikach tych zaważyły rozwiązania zastosowane w ustawie o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach Rozwiązania te w tak silnym stopniu wpłynęły na wysokość rentowności brutto podmiotów publicznych z sekcji C w 2003 r., że wskaźnik ten dla tych firm obniżył się w 2004 r., pomimo zdecydowanej poprawy koniunktury w górnictwie w tym okresie. Podobna sytuacja tzn. pogorszenie rentowności podmiotów sektora publicznego w 2004 r. w stosunku do 2003 r., wystąpiła także w dwóch innych sekcjach, tj. w obsłudze nieruchomości i firm oraz w pozostałej działalność usługowej, komunalnej, społecznej i indywidualnej.

6 BSiE 5 Tablica 4. Rentowność obrotu brutto podmiotów sektora publicznego w latach , według sekcji PKD (w %) Wyszczególnienie 2002 r r r. Górnictwo i kopalnictwo (sekcja C) -2,0 22,3 14,9 Przetwórstwo przemysłowe (D) -5,0-0,6 8,7 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (E) 0,8 3,1 4,6 Budownictwo (F) -5,9-4,9 0,4 Handel i naprawy (G) -2,8-2,3-0,1 Hotele i restauracje (H) -2,1 1,1 2,2 Transport, gospodarka magazynowa i łączność (I) -5,0-3,3 2,2 Obsługa nieruchomości i firm (K) -1,0 29,6 17,0 Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna (O) 6,6 6,7 5,9 Sektor publiczny ogółem -1,7 4,0 6,1 Źródło: jak w tab Wyniki finansowe największych podmiotów sektora publicznego Od siedmiu lat Rzeczpospolita publikuje listę 500 największych przedsiębiorstw w Polsce. W rankingu tym, sporządzanym najczęściej w maju, przedsiębiorstwa są uszeregowane według wielkości przychodów ze sprzedaży. Oprócz tak podstawowych wskaźników ekonomicznych jak: przychody ze sprzedaży, wynik na działalności podstawowej, wynik na działalności operacyjnej, wynik finansowy brutto, wynik finansowy netto, wskaźnik rentowności brutto, udział eksportu w sprzedaży, zatrudnienie czy nakłady inwestycyjne, w rankingu podaje się również formę własności przedsiębiorstwa i symbol PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalności). Należy jednak zdawać sobie sprawę, że publikowana przez Rzeczpospolitą lista 500 największych firm w Polsce nie jest w pełni wiarygodna. Niektóre bowiem podmioty, zwłaszcza te, które znajdowały się w trudnej sytuacji finansowej lub część podmiotów zagranicznych (przede wszystkim chodzi tu o filie dużych koncernów międzynarodowych), nie chcą podawać danych do listy 500 największych firm w Polsce. Wypacza to kolejność firm na liście i zniekształca w pewnym stopniu obraz podmiotów sektora publicznego. Dotyczy to także rankingu za 2004 r. Liczba firm kontrolowanych przez państwo i znajdujących się na liście 500 zmniejszyła się ze 128 w 2002 r. do 119 w 2003 r. i do 116 w Według listy rankingowej Rzeczpospolitej największym przedsiębiorstwem kontrolowanym przez państwo 1 w Polsce w 2004 r. była firma PZU SA GK, Warszawa. Zajmowała ona 3 miejsce na omawianej liście, biorąc pod uwagę wielkość przychodów ze sprzedaży. Przychody te wyniosły 16 mld zł, wynik finansowy brutto 2,7 mld zł, a rentowność brutto 16,7%. Danych o zatrudnieniu firma nie podała. Kolejnymi dużymi podmiotami kontrolowanymi przez państwo i plasującymi się w pierwszej setce firm znajdujących się na omawianej liście były: Polskie Sieci Energetyczne SA, Warszawa (4 miejsce na liście; wielkość przychodów ze sprzedaży 15,8 mld zł; wynik finansowy brutto 736,5 mln zł; rentowność brutto 4,7%; zatrudnienie 1055 osób), Grupa Lotos S.A., Gdańsk (6 miejsce; przychody 10,3 mld zł; wynik brutto 673,9 mln zł; rentowność brutto 6,5%; 801 osób), 1 Na omawianej liście 500 przedsiębiorstw formę własności każdej firmy oznaczono trzycyfrowym symbolem. Jeśli pierwsza cyfra oznacza własność skarbu państwa lub własność państwowych osób prawnych, to przyjęto, że jest to firma kontrolowana przez państwo.

7 6 BSiE Kompania Węglowa SA, Katowice (9 miejsce; przychody 9,1 mld zł; wynik brutto 429,9 mln zł; rentowność brutto 5,5%; osoby), Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA, Warszawa (10 miejsce; przychody 8,5 mld zł; wynik 1252 mln zł; rentowność brutto 14,7%; 7255 osób), PKO BP S.A. GK, Warszawa (11 miejsce; przychody 7,6 mld zł; wynik brutto 1872 mln zł; rentowność brutto 24,7%; osób), PZU Życie SA, Warszawa (13 miejsce; przychody 7,3 mld zł; wynik brutto 934,2 mln zł; rentowność brutto 12,8%; brak danych o zatrudnieniu), KGHM Polska Miedź S.A. GK, Lubin (14 miejsce; przychody 7,1 mld zł; wynik brutto 1516,6 mln zł; rentowność brutto 21,2%; osób), BOT Górnictwo i Energetyka S.A. GK, Łódź (15 miejsce; przychody 6,8 mld zł; brak danych o wyniku brutto; brak danych o rentowności brutto; osób), PPUP Poczta Polska PP, Warszawa (17 miejsce; przychody 6,4 mld zł; wynik brutto 170,4 mln zł; rentowność brutto 2,7%; osób), PKP Cargo SA, Warszawa (18 miejsce; przychody 6 mld zł; wynik brutto 243,8 mln zł; rentowność brutto 4,1%; osób), Polski Koks SA, Katowice (22 miejsce; przychody 5,6 mld zł; wynik brutto 52,7 mln zł; rentowność brutto 1,1%; 171 osób), Węglokoks SA, Katowice (23 miejsce; przychody 5 mld zł; wynik brutto -6,9 mln zł; rentowność brutto -0,1%; 43 osób), Energia Koncern Energetyczny SA, Gdańsk (24 miejsce; przychody 4,9 mld zł; wynik brutto 148,6 mln zł; rentowność brutto 3; 7584 osób), Jastrzębska Spółka Węglowa SA, Jastrzębie Zdrój (25 miejsce; przychody 4,8 mld zł; wynik brutto 2153,3 mln zł; rentowność brutto 44,7%; osób), Lasy Państwowe DGLP, Warszawa (27 miejsce; przychody 4,7 mld zł; wynik brutto 74,2 mln zł; rentowność brutto 1,6%; osób), Grupa Energetyczna ENEA S.A., Poznań (32 miejsce; przychody 4,3 mld zł; wynik brutto 70,7 mln zł; rentowność brutto 1,7%; 6013 osób), Ruch SA, Warszawa (34 miejsce; przychody 3,85 mld zł; wynik brutto 39,9 mln zł; rentowność brutto 1%; 5873 osób), Południowy Koncern Energetyczny SA, Katowice (42 miejsce; przychody 3,55 mld zł; wynik brutto 357,8 mln zł; rentowność brutto 10,1%; 6096 osób), Energia Koncern Energetyczny SA, Wrocław (48 miejsce; przychody 3,1 mld zł; brak danych o wyniku brutto; brak danych o rentowności brutto; brak danych o zatrudnieniu), Katowicki Holding Węglowy SA, Katowice (49 miejsce; przychody 3,1 mld zł; wynik brutto 207,1 mln zł; rentowność brutto 6,7%; osób), PKP Polskie Linie Kolejowe SA, Warszawa (50 miejsce; przychody 3 mld zł; wynik brutto -167,8 mln zł; rentowność brutto -5,6%; osób), Polskie Linie Lotnicze Lot SA, Warszawa (51 miejsce; przychody 2,9 mld zł; wynik brutto 8 mln zł; rentowność brutto 0,3%; 3551 osób), Enion S.A, Kraków (54 miejsce; przychody 2,8 mld zł; wynik brutto 54,9 mln zł; rentowność brutto 2%; 8079 osób), Totalizator Sportowy sp. z o.o., Warszawa (64 miejsce; przychody 2,5 mld zł; wynik brutto 270,9 mln zł; rentowność brutto 10,8%; 706 osób), Ciech S.A. GK, Warszawa (69 miejsce; przychody 2,3 mld zł; wynik brutto 110,9 mln zł; rentowność brutto 4,8%; brak danych o zatrudnieniu), Koksownia Przyjaźń sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza (77 miejsce; przychody 2 mld zł; wynik brutto 727,6 mln zł; rentowność brutto 35,8%; 1822 osób), Zakłady Azotowe Puławy S.A. (86 miejsce; przychody 1,9 mld zł; wynik brutto 298,2 mln zł; rentowność brutto 15,5%; 3272 osób),

8 BSiE 7 PKP Przewozy Regionalne sp. z o.o., Warszawa (88 miejsce; przychody 1,9 mld zł; wynik brutto 23,2 mln zł; rentowność brutto 1,2%; osób), Elektrownia Turów SA, Bogatynia (93 miejsce; przychody 1,9 mld zł; wynik brutto 339,4 mln zł; rentowność brutto 18,1%; 1900 osób), Huta Stali Częstochowa sp. z o.o. (96 miejsce; przychody 1,7 mld zł; wynik brutto 245,4 mln zł; rentowność brutto 14,1%; 1941 osób). Wśród największych podmiotów sektora publicznego dominowały przedsiębiorstwa górnicze, energetyczne, związane z transportem kolejowym oraz firmy działające w sektorze finansowym (banki i ubezpieczenia). Według listy 500 największych firm w Polsce, do przedsiębiorstw sektora publicznego, które w 2004 r. zanotowały najwyższy zysk brutto (najwyższy dodatni wynik finansowy brutto) należały: PZU SA GK (2 705,7 mln zł zysku brutto w 2004 r.), Jastrzębska Spółka Węglowa SA (2153,3 mln zł), PKO BP SA (1 872 mln zł), KGHM Polska Miedź S.A. (1516,6 mln zł), Europol Gaz S.A., Warszawa (1488,3 mln zł), Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. (1252 mln zł), PZU Życie SA (934,2 mln zł), Polskie Sieci Energetyczne SA (736,5 mln zł), Grupa Lotos S.A (673,9 mln zł), Kopalnia Węgla Kamiennego Budryk S.A., Ornontowice (606,9 mln zł), Kompania Węglowa S.A. (429,9 mln zł), Południowy Koncern Energetyczny S.A. (357,8 mln zł). Spośród najbardziej zyskownych podmiotów sektora publicznego dominowały przedsiębiorstwa zaangażowane w górnictwie oraz w sektorze paliw gazowych i płynnych, a także towarzystwa ubezpieczeniowe. Poprawa koniunktury gospodarczej sprawiła, że w 2004 r. tylko nieliczne podmioty sektora publicznego wykazały stratę brutto, czyli stan, w którym przychody z całokształtu działalności były mniejsze od kosztów uzyskania tych przychodów. W tej grupie przedsiębiorstw deficytowych, na omawianej liście Rzeczpospolitej, znalazło się tylko 5 firm sektora publicznego: PKP Polskie Linie Kolejowe SA (-167,8 mln zł straty brutto w 2004 r.), Stocznia Szczecińska Nowa sp. z o.o. (-53,7 mln zł), Rafineria Nafty Glimar S.A., Gorlice (-43 mln zł), Huta Cynku Miasteczko Śląskie S.A. (-8,6 mln zł), H. Cegielski Poznań S.A. (-3,8 mln zł). Przedsiębiorstwa, które są kontrolowane przez państwo, były największymi pracodawcami. W pierwszej dziesiątce firm o największym zatrudnieniu aż w ośmiu przypadkach były to podmioty sektora publicznego. Chodzi tu o takie przedsiębiorstwa jak: PPUP Poczta Polska PP (1 miejsce na liście największych pracodawców w 2004 r., o zatrudnieniu osób), Kompania Węglowa S.A. (2 miejsce, osoby), PKP Cargo S.A. (3 miejsce, osoby), PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (4 miejsce, osób), PKO BP S.A. GK (6 miejsce, osób), KGHM Polska Miedź S.A. GK (7 miejsce, osoby), Lasy Państwowe DGLP (8 miejsce, osób), BOT Górnictwo i Energetyka S.A. GK (10 miejsce, osób).

9 8 BSiE Firmy będące dużymi pracodawcami często ograniczają zatrudnienie. W 2004 r. spośród podmiotów sektora publicznego dotyczyło to takich podmiotów jak: PPUP Poczta Polska PP (spadek zatrudnienia 5713 pracowników w stosunku do 2003 r.), PKP Cargo S.A. (o 1442 pracowników), PKP Przewozy Regionalne sp. z o.o. (o 1276 pracowników), Katowicki Holding Węglowy S.A. (o 1114 pracowników), BGŻ S.A. (o 653 pracowników), PKO BP S.A. GK (o 651 pracowników), PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. (o 636 pracowników), Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. (530 pracowników), PKP Energetyka sp. z o.o. (o 511 pracowników). Podmioty sektora publicznego należały do największych płatników podatku dochodowego. Wśród pierwszej dziesiątki firm, które w 2004 r. zapłaciły największe podatki dochodowe znalazło się 6 przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo. Były to następujące podmioty: PZU SA GK (3 miejsce na liście największych płatników podatku dochodowego od osób prawnych w 2004 r., wielkość zapłaconego podatku dochodowego 517,6 mln zł), PKO BP S.A. GK (4 miejsce, 371,9 mln zł), Jastrzębska Spółka Węglowa SA (5 miejsce, 335,4 mln zł), KGHM Polska Miedź S.A. GK (6 miejsce, 305,1 mln zł), Europol Gaz S.A., Warszawa (7 miejsce, 277,8 mln zł), Polskie Sieci Energetyczne SA (9 miejsce, 253,8 mln zł). Warto dodać, że na czele tej listy była Telekomunikacja Polska S.A., a drugą pozycję zajmował PKN Orlen S.A. W obu tych spółkach skarb państwa ma swoje udziały, przy czym w Telekomunikacji Polskiej są one niewielkie. Podsumowanie 1. W 2004 r. na podmiotów o liczbie pracujących powyżej 9 osób, było 3130 firm (7,6%) należących do sektora publicznego. Wśród nich dominowały przedsiębiorstwa działające w sekcji D (przetwórstwo przemysłowe) i sekcji E (wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę). Na te dwie sekcje przypadało 46,5% ogółu firm tego sektora. 2. W latach , w ślad za ogólną poprawą koniunktury gospodarczej, kondycja finansowa przedsiębiorstw sektora publicznego znacznie się poprawiła. W tym okresie wynik finansowy brutto analizowanych firm zwiększył się o ponad 20 mld zł, z -4 mld zł do 16,1 mld zł. Podstawowy wskaźnik rentowności, tj. rentowność obrotu brutto podniósł się z -1,7% w 2002 r. do 4% w 2003 r. i do 6,1% w 2004 r. 3. Poprawa sytuacji finansowej przedsiębiorstw była w latach większa w sektorze publicznym niż w sektorze prywatnym. W 2004 r. duży wpływ miała na to znakomita koniunktura w górnictwie, które w polskich warunkach jest zdominowane przez kontrolowane przez państwo branże: węglową i miedziową. Z kolei w 2003 r. o relatywnie wysokiej rentowności podmiotów z górnictwa zadecydowały korzystne dla nich rozwiązania zastosowane w ustawie o restrukturyzacji węgla kamiennego w latach Według rankingu Rzeczpospolitej największym przedsiębiorstwem sektora publicznego w Polsce była w 2004 r. firma PZU SA GK, z przychodami ze sprzedaży wynoszącymi 16 mld zł. Kolejnymi kontrolowanymi przez państwo podmiotami na tej liście były: Polskie Sieci Energetyczne S.A. i Grupa Lotos S.A. Wśród największych podmiotów sektora publicznego dominowały przedsiębiorstwa górnicze, energetyczne, związane z transportem kolejowym oraz firmy działające w sektorze finansowym. 5. W ścisłej czołówce przedsiębiorstw sektora publicznego, które w 2004 r. miały najwyższy zysk brutto, były banki i towarzystwa ubezpieczeniowe, spółki węglowe oraz przedsiębiorstwa działające w energetyce i transporcie rurociągowym. Dobra koniunktura gospodarcza sprawiła, że tylko nieliczne podmioty sektora publicznego wykazały stratę brutto.

10 BSiE 9 6. Przedsiębiorstwa kontrolowane przez państwo należały do największych pracodawców. W 2004 r. w pierwszej dziesiątce firm o największym zatrudnieniu aż w ośmiu przypadkach chodzi tu o podmioty sektora publicznego. Podmioty z tego sektora dominowały także na liście największych płatników podatku dochodowego.