ROZDZIAŁ 13 ANALIZA SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW

Transkrypt

1 Anna Wolak-Tuzimek ROZDZIAŁ 13 ANALIZA SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW Abstrakt Artykuł prezentuje podstawowe wielkości charakteryzujące sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Wykorzystując dane statystyczne publikowane przez Główny Urząd Statystyczny oraz Ministerstwo Gospodarki i Pracy przedstawiono zmiany w liczbie podmiotów gospodarki narodowej w latach (I półrocze), ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw. Dokonano analizy sytuacji finansowej sektora MSP badając przychody, koszty uzyskania przychodów, rentowność oraz wynik finansowy netto. Ponadto szczegółowej analizie poddano rentowność MSP eksporterów, uwzględniając ich podział na MSP eksporterów wyspecjalizowanych i niewyspecjalizowanych oraz według głównych kierunków eksportu ich towarów. Wprowadzenie Doświadczenia krajów o rozwiniętej gospodarce rynkowej wskazują, iż rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest konieczny w celu sprawnego funkcjonowania gospodarki i mechanizmów w niej zachodzących. Pojęcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw po raz pierwszy pojawiło się w polskim prawodawstwie w uchwalonej ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej 1. Aktualnie w Polsce obowiązują już inne przepisy, które zostały przystosowane do wymogów Unii Europejskiej. W dniu 6 maja 2003 roku Komisja Europejska przyjęła Zalecenia o definicji mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Zastąpiły one rekomendację z 1996 roku i stosowane są od 1 stycznia 2005 roku. Zalecenia te ujęto w nowej ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 2. Nowe definicje wyznaczają inne limity, na podstawie których dane przedsiębiorstwo jest zakwalifikowane jako małe, średnie lub mikroprzedsiębiorstwo, przy czym wymagane liczby zatrudnionych pozostały bez zmian. Zgodnie z art. 104 ustawy za mikroprzedsiębiorstwo uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: zatrudnia średniorocznie mniej niż 10 pracowników, osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości 2 mln euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 2 mln euro. Za małego uważa się przedsiębiorcę, który: zatrudnia średniorocznie mniej niż 50 pracowników, osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający 10 mln euro (poprzednio 7) lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 10 mln euro (po- 1 Tekst ujednolicony po zmianie z 14 listopada 2003 r., Dz. U. Nr 217 z 18 grudnia 2003 r., poz Dz. U. Nr 173, poz

2 150 Anna Wolak-Tuzimek przednio 5) 3. Średnim przedsiębiorcą jest podmiot, który: zatrudnia średniorocznie mniej niż 250 pracowników, osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający 50 (poprzednio 40) mln euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 43 mln euro (poprzednio 27) 4. Definicja małego i średniego przedsiębiorstwa opiera się na dwóch kryteriach: ilościowych i jakościowych. Kryteria ilościowe oceny wielkości przedsiębiorstwa mogą dotyczyć nakładów lub efektów. Przedsiębiorstwo może być małe (duże), ponieważ angażuje niskie (wysokie) nakłady, lub też osiąga małe (duże) efekty. Spośród kryteriów dotyczących nakładów wykorzystuje się najczęściej: zatrudnienie i kapitał lub aktywa. Kryteria jakościowe są niesłychanie cenne w rozpoznaniu istoty przedsiębiorstwa. Można do nich zaliczyć: niezależność, własność, organizację i zarządzanie (Dominiak, 2005, s. 28). Liczba przedsiębiorstw Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest konsekwencją przemian zachodzących w polskiej gospodarce. Doprowadziły one do znacznej dominacji sektora prywatnego. Podmioty tego sektora są bardziej elastyczne, szybciej dostosowują się do wymagań rynkowych. Na koniec czerwca 2005 r. działało w Polsce 3 586,4 tys. podmiotów gospodarki narodowej. Rok wcześniej funkcjonowało 3 576,8 tys. przedsiębiorstw, tj. o 0,1% mniej niż na koniec 2003 roku. Analizując liczbę podmiotów działających w sektorze publicznym i prywatnym można zauważyć znaczącą przewagę tego drugiego. W pierwszej połowie 2005 r. udział sektora prywatnego w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych wynosił 96,1%, a przeciętny jego udział w całym badanym okresie wynosił 97,1%. W 2004 r. partycypacja sektora prywatnego w ogólnej liczbie podmiotów gospodarki narodowej wynosiła 96,2%. Pod względem ilościowym dominowały przedsiębiorstwa osób fizycznych. Firmy najmniejsze (mikroprzedsiębiorstw) stanowiły około 95% ogółu przedsiębiorstw i zatrudniały 3,2 3,5 mln osób, partycypując w ogólnej liczbie zatrudnionych z około 20% udziałem. Firmy małe stanowiły ok. 4% ogólnej liczby podmiotów, średnie ok. 0,8%, a firmy duże ok. 0,1% (Polska 2005, s. 152). Zmiany w liczbie podmiotów gospodarki narodowej prezentuje tabela 1. Tabela 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w latach Lata Ogółem 1 995, , , , , , ,4 Sektor publiczny prywatny w tys. w % w tys. w % 51,8 2, ,5 97,4 49,5 2, ,8 97,7 49,4 2, ,3 97,7 55,5 2, ,5 97,7 57,2 2, ,6 97,8 69,7 2, ,5 97,5 83,3 2, ,1 97,3 3 Art. 105 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. Nr 173, poz Tamże, art. 106.

3 Analiza sektora małych i średnich przedsiębiorstw I pół , , , , , ,4 98,9 110,9 120,6 129,3 134,5 136,6 3,1 3,3 3,5 3,6 3,8 3, , , , , , ,8 96,9 96,7 96,5 96,4 96,2 96,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w I półroczu 2005 r., GUS, Warszawa 2005, s. 26 Wykres 1. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w latach według sektorów własności 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% I pół sektor prywatny sektor publiczny Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 2. Przedsiębiorstwa według liczby pracujących (w tys.) Wyszczególnienie I półrocze 2005 mikro 3 409, , ,0 małe 137,8 141,5 144,5 średnie 28,3 28,3 28,2 duże 5,1 4,8 4,7 Ogółem 3 580, , ,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w I półroczu 2005 r., GUS, Warszawa 2005, s. 26 Zmiany, jakie zaszły w mikroprzedsiębiorstwach (spadek o 0,2%) i firmach małych (wzrost o 2,7%) w 2004 r. w stosunku do 2003 roku oznaczają, że wiele firm w tym okresie zwiększyło poziom zatrudnienia. W I półroczu 2005 roku nieznacznie (o 0,2%) wzrosła liczba

4 152 Anna Wolak-Tuzimek pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób oraz zatrudniających od 10 do 49 osób (o 2,1%). W badanym okresie zatrudnienie w firmach o liczbie pracujących od 50 do 249 osób kształtowało się na bardzo zbliżonym poziomie. Przeciętny ich udział w liczbie przedsiębiorstw ogółem wyniósł 28,27%. Trend obrazujący wzrost zatrudnienia w małych przedsiębiorstwach wskazuje na rozwijanie się tych firm, zwiększanie ich potencjału i budowanie silnej pozycji na rynku. Analiza sytuacji finansowej W 2003 roku przychody przedsiębiorstw ogółem ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów osiągnęły wielkość ,9 mln zł. Udział mikroprzedsiębiorstw w tej ogólnej kwocie wyniósł 27% i był mniejszy o 2,4% niż w roku poprzednim. Udział małych przedsiębiorstw wzrósł o 0,8% i wyniósł 14,2%, a średnich zwiększył się o 1% do poziomu 21,9%. Ze względu na niewielki wzrost przychodów firm najmniejszych, małe i średnie przedsiębiorstwa łącznie zmniejszyły swój udział w przychodach przedsiębiorstw ogółem o 0,6% do poziomu 62,6%. Po raz ostatni MSP zwiększyły swój udział w przychodach przedsiębiorstw ogółem w 2000 r. Wyniósł on wtedy 64,2% (Raport o stanie, 2005, s. 20). Dokonując szczegółowej analizy podmiotów zatrudniających powyżej 9 osób można zauważyć, iż silny impuls poprawy koniunktury wystąpił w 2003 roku. W przedsiębiorstwach małych wystąpił wzrost przychodów o 16,7% (2004 r.), zaś w firmach średnich przyrost o 18,1% (2004 r.). Sytuacja ta spowodowana była znacznym przyrostem firm rentownych w poszczególnych grupach przedsiębiorstw. Na koniec 2004 roku ich udział w grupie małych i średnich przedsiębiorstw wyniósł 75,1%, zaś średnich 76,9%. Od 2003 roku można zauważyć wyższą dynamikę przychodów niż kosztów. Natomiast w latach wcześniejszych, tj koszty uzyskania przychodów wykazywały znaczne wahania. Najszybszy wzrost kosztów odnotowano w średnich i dużych przedsiębiorstwach odpowiednio o 74,7% i 56,3%. Jednocześnie w tych przedsiębiorstwach nastąpił także największy przyrost przychodów z działalności odpowiednio o 78,4% i 65,5%. Wolniejsze zmiany zachodziły wśród przedsiębiorstw małych. Do 2002 roku wszystkie grupy podmiotów odznaczały się niskim poziomem rentowności, osiągając w latach ujemne jej wartości. Od 2003 roku nastąpiła znacząca poprawa kondycji finansowej przedsiębiorstw. Stopa rentowności aktywów małych przedsiębiorstw wzrosła o 6,81% i na koniec 2003 r. wynosiła 5,80%. W kolejnym roku wartość tego wskaźnika uległa znacznej poprawie w przedsiębiorstwach średnich (5,33%) i dużych (6,55%) i była wyższa w stosunku do roku poprzedniego odpowiednio o 3,74% i 4,62%. Spośród wszystkich przedsiębiorstw najbardziej odporne na niekorzystne wpływy zewnętrzne okazały się firmy średnie, gdyż tylko one charakteryzowały się dodatnim wynikiem finansowym netto w całym badanym okresie. W tej grupie około 90% przychodów generuje sektor prywatny, który szybciej i sprawniej dostosuje się do zmieniających się warunków niż sektor publiczny. Można przypuszczać, że ten fakt mógł być przyczyną występowania powyższej tendencji. W 2003 roku sytuacja uległa znacznej poprawie i wszystkie grupy przedsiębiorstw wykazywały zyski z działalności. W kolejnym roku poprawa wyników finansowych była kontynuowana.

5 Analiza sektora małych i średnich przedsiębiorstw 153 Tabela 3. Dane finansowe przedsiębiorstw wg liczby pracujących (wartości nominalne) Wyszczególnienie przychody z całokształtu działalności (mld zł) pow. 9 pracujących 1 071, , , , , , ,7 224,8 228,9 224,8 225,4 263, ,1 636,4 355,7 352,9 386,2 456,0 pow ,3 615,9 628,7 647,8 710,5 821,5 koszty całokształtu działalności (mld zł) pow. 9 pracujących 1057, , , , , , ,2 222,1 227,2 225,4 212,1 251, ,2 352,1 350,6 348,4 378,1 435,6 pow ,0 609,5 628,3 645,7 688,9 768,6 wynik finansowy brutto (mld zł) pow. 9 pracujących 15,0 20,7 7,4 6,5 41,1 88, ,6 2,7 1,7-0,4 11,1 11, ,0 11,4 5,2 4,6 8,2 20,8 pow ,4 6,6 0,5 2,3 21,8 55,7 wynik finansowy netto (mld zł) pow. 9 pracujących 1,0 6,3-3,7-3,2 27,0 71, ,0 0,8-0,2-1,7 9,4 9, ,5 5,8 1,5 1,7 4,9 16,9 pow ,5-0,3-5,0-3,1 12,8 44,8 stopa zysku brutto (%) pow. 9 pracujących 1,44 1,73 0,43 0,53 3,11 5, ,33 1,05 0,28-0,19 4,94 4, ,60 3,18 1,20 1,29 2,13 4,56 pow ,47 1,10 0,06 0,36 3,07 6,78 stopa zysku netto (%) pow. 9 pracujących 0,10 0,52-0,51-0,26 2,04 4, ,05 0,21-0,58-0,78 4,15 3, ,15 1,64 0,18 0,48 1,26 3,70 pow ,83-0,05-0,85-0,48 1,80 5,45 stopa rentowności aktywów (%) pow. 9 pracujących 0,12 0,66-0,37-0,30 2,39 6, ,48 0,52-0,11-1,01 5,80 5, ,48 2,18 0,54 0,62 1,59 5,33 pow ,92-0,05-0,89-0,52 1,93 6,55 udział jednostek rentownych(%) pow. 9 pracujących 67,4 65,2 64,1 66,5 68,9 76, ,1 64,1 63,3 65,7 67,8 75, ,6 67,5 66,2 68,1 69,9 46,9 pow ,8 66,0 63,4 67,2 74,6 81,2 Źródło: PONTINFO na bazie F-02 ( ) oraz CISG na bazie F-01 ( )

6 154 Anna Wolak-Tuzimek Rentowność MSP eksporterów Z ogólnej liczby przedsiębiorstw działających w 2003 roku w sektorze MSP, 28,9% przypadało na MSP eksporterów. W porównaniu do roku poprzedniego ich liczba spadła o 6,3% i wynosiła Natomiast w pierwszym półroczu 2004 roku, pomimo, że był to bardzo korzystny okres dla eksportu (słaby złoty w stosunku do euro), liczba MSP eksporterów zmalała do poziomu przedsiębiorstw. Udział wartości eksportu realizowanego przez małe i średnie przedsiębiorstwa w eksporcie ogółem wyniósł w I półroczu 2004 roku 31% i zmniejszył się nieznacznie w porównaniu z rokiem poprzednim (o 1,2%) (Przedsiębiorczość w Polsce, 2005, s. 48). W I półroczu 2004 roku kondycja finansowa małych i średnich przedsiębiorstw - eksporterów uległa znacznej poprawie. Świadczy o tym m.in. fakt, że rentowność obrotu brutto wzrosła o 4% w porównaniu z 2003 rokiem i wynosiła 6,7%. Poprawa rentowności w tej grupie przedsiębiorstw wystąpiła także w latach poprzednich, ale wtedy była ona znacznie słabsza ( z 1,1% w 2002 r. do 2,7% w 2003 r.). Sytuacja finansowa małych eksporterów po pogorszeniu w 2002 r. (-2,5%) poprawiła się w 2003 r. (1,4%) oraz uległa znacznej poprawie w I półroczu 2004 roku (wzrost o 6,6%). Sytuacja finansowa średnich eksporterów w całym badanym okresie ulegała stałej poprawie. Rentowność obrotu brutto wzrosła o 4%. (w%) Tabela 4. Rentowność obrotu brutto MSP eksporterów i pozostałych eksporterów Wyszczególnienie I półrocze 2004 MSP eksporterzy 1,1 2,7 6,7 Mali eksporterzy -2,5 1,4 8,0 Średni eksporterzy 2,1 3,2 6,1 Pozostali eksporterzy 1,5 3,5 8,4 Źródło: Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego W I półroczu 2004 roku poprawa wyników finansowych objęła MSP eksporterów wszystkich pięciu sekcji. Rentowność brutto MSP eksporterów wzrosła w przemyśle przetwórczym o 4,5%, w handlu o 3,3%, w budownictwie o 3%, transporcie i łączności o 0,4% a w obsłudze nieruchomości i biznesu aż o 11,5%. Znaczna poprawa kondycji finansowej MSP eksporterów spowodowana była faktem, iż na 21 działów sekcji D, dla których są dostępne wyniki, w 19 przypadkach nastąpił wzrost rentowności brutto. Progresja tego wskaźnika była największa w następujących działach (Wołodkiewicz- Doniemirski, 2005): produkcja pozostałego sprzętu transportowego (wzrost omawianego wskaźnika z 0,5% do 11,4%), produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej nie sklasyfikowana (z -1,3% do 8,5%), produkcja pojazdów mechanicznych (z 0,4% do 9,6%), produkcja metali (z -0,6% do 5,9%), produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych (z 6% do 12,1%), produkcja artykułów spożywczych i napojów (z 1% do 6,3%), produkcja drewna i wyrobów z drewna (z 2,7% do 7,7%). Jedynie w dwóch działach omawiany wskaźnik obniżył się. Dotyczy to produkcji sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i komunikacyjnych (spadek z 4,6% do -2,4%)

7 Analiza sektora małych i średnich przedsiębiorstw 155 oraz produkcji maszyn biurowych i komputerów (z 3,9% do -2,8%). Tabela 5. Rentowność obrotu brutto MSP eksporterów wg działów gospodarki (w%) Wyszczególnienie I półrocze 2004 MSP nieeksporterzy ogółem 0,7 3,6 2,9 MSP eksporterzy ogółem 1,1 2,7 6,7 w tym: przemysł przetwórczy (sekcja D) 0,1 3,3 7,8 budownictwo (sekcja F) 0,1-0,4 2,6 handel (sekcja G) 1,2 1,9 5,2 transport i łączność (sekcja I) 6,8 8,6 9,0 obsługa nieruchomości i biznesu (sekcja K) 3,0 0,0 11,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie (Wołodkiewicz-Doniemirski, 2005) W ramach grupy MSP eksporterów szybszy postęp efektywnościowy i znacznie lepsza sytuacja finansowa miała miejsce w podgrupie MSP eksporterów wyspecjalizowanych, czyli tych, których udział eksportu w przychodach ogółem wynosi co najmniej 50%. Jedynie w 2001 r. nieznaczną przewagą rentowności obrotu brutto (o 0,1%) odznaczali się MSP eksporterzy niewyspecjalizowani. Natomiast od 2002 roku dominowali MSP eksporterzy wyspecjalizowani (odpowiednio 4,6%; 6,1% i 8,2%). Jednak należy zaznaczyć, iż w I połowie 2004 roku większy przyrost wskaźnika (o 4,3%) wystąpił wśród MSP eksporterów niewyspecjalizowanych osiągając 6,3%, tj. o 1,9% mniejszą wartość wskaźnika w porównaniu podmiotów wyspecjalizowanych. Tabela 6. Rentowność obrotu brutto MSP eksporterów wyspecjalizowanych i niewyspecjalizowanych (w%) Wyszczególnienie I półrocze 2004 MSP eksporterzy wyspecjalizowani 1,7 4,6 6,1 8,2 MSP eksporterzy niewyspecjalizowani 1,8 0,4 2,0 6,3 MSP nieeksporterzy 1,0 0,7 3,6 2,9 Źródło: Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego W I półroczu 2004 roku przewaga finansowa eksporterów sprzedających głownie na rynkach zagranicznych wystąpiła nie tylko na szczeblu ogółem, ale także i we wszystkich podstawowych sekcjach z wyjątkiem handlu. W tym okresie rentowność brutto MSP eksporterów wyspecjalizowanych w przemyśle przetwórczym osiągnęła 9,9%, w obsłudze nieruchomości i biznesu 13%, w transporcie i łączności 14,4%. Dokonując analizy porównawczej MSP eksporterów wyodrębnionych według głównych kierunków eksportu ich towarów można zauważyć, iż przedsiębiorstwa eksportujące głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej uzyskiwały wyższą rentowność niż firmy eksportujące głównie do krajów UE-15.

8 156 Anna Wolak-Tuzimek Tabela 7. Rentowność obrotu MSP eksporterów według kierunków eksportu (w%) MSP UE-15 MSP EŚW Wyszczególnienie I półrocze I półrocze Rentowność obrotu brutto 2,3 6,3 3,2 7,1 Rentowność obrotu netto 1,6 5,3 2,2 6,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie (Wołodkiewicz-Doniemirski, 2005) W sektorze MSP w obu analizowanych grupach nastąpiła znaczna poprawa rentowności. Rentowność brutto MSP nastawionych na eksport do krajów UE-15 zwiększyła się z 0,6% w 2003 r. do 6,3% w I półroczu 2004 r. w drugiej grupie nastąpił wzrost z 2,8% do 7,1% Podobna tendencja wystąpiła w przypadku wskaźnika rentowności obrotu netto. W I półroczu 2004 r. wskaźnik ten był wyższy o 3,7% w grupie MSP eksportujących do krajów UE-15 i o 3,8% w grupie MSP nastawionych na eksport do krajów Europy Środkowej i Wschodniej w stosunku do roku poprzedniego. Podsumowanie Znaczenie sektora małych i średnich przedsiębiorstw jest bardzo istotne. MSP są swoistym stymulatorem rozwoju gospodarki. Ich liczba oraz potencjał w określonych sytuacjach jest jedną z miar oceny wzrostu gospodarczego. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw charakteryzuje się dynamicznym podejściem do otoczenia. Można stwierdzić, iż firmy te są w staniej najszybciej reagować na powstające potrzeby oraz preferencje potencjalnych klientów. Z przeprowadzonej analizy statystycznej sektora małych i średnich przedsiębiorstw można wyciągnąć następujące wnioski: Liczba przedsiębiorstw małych wykazuje tendencję wzrostową (wzrost o 3 tys. firm w I połowie 2005 roku w stosunku do roku poprzedniego). Przedsiębiorstw średnich w całym badanym okresie funkcjonowało 28,3 tys. Znaczna poprawa kondycji finansowej nastąpiła od 2003 roku. W przedsiębiorstwach małych nastąpił wzrost przychodów o 16,7%, zaś w firmach średnich o 18,1% (2004 r.). W latach wszystkie grupy podmiotów odznaczały się niskim poziomem rentowności, uzyskując także ujemne wartpości. W okresie do I półrocza 2005 r. tylko firmy średnie charakteryzowały się dodatnim wynikiem finansowym netto. Udział wartości eksportu realizowanego przez sektor MSP w eksporcie ogółem wyniósł w I półroczu 2004 r. 31% i zmniejszył się nieznacznie w porównaniu do 2003 roku (o 1,2%). Znaczna poprawa rentowności w MSP eksporterów wystąpiła w I półroczu 2004 roku. Mali eksporterzy wykazali wzrost rentowności o 10,5%, zaś średni wzrost o 4% w stosunku do 2002 roku. W I półroczu 2004 r. większy przyrost wskaźnika rentowności obrotu brutto (o 4,3%) wystąpił wśród MSP eksporterów niewyspecjalizowanych osiągając poziom 6,3%. Przedsiębiorstwa eksportujące głównie do krajów Europy Środkowej i Wschodniej uzyskały wyższą rentowność niż firmy eksportujące głównie do krajów UE-15. Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw ma fundamentalne znaczenie dla sukcesu polskiej gospodarki. Wzrost liczby przedsiębiorstw funkcjonujących w sektorze MSP oraz poprawa ich wyników finansowych świadczy o prawidłowym rozwoju tego sektora i wzroście jego roli w gospodarce kraju.

9 Analiza sektora małych i średnich przedsiębiorstw 157 BIBLIOGRAFIA: 1. Dominiak P., (2005), Sektor MSP we współczesnej gospodarce, PWN, Warszawa. 2. Polska Raport o stanie sektora (2005), MGiP, Warszawa. 3. Przedsiębiorczość w Polsce 2005 (2005), MGiP, Warszawa. 4. Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach (2005), MG, Departament Przedsiębiorczości, Warszawa. 5. Wołodkiewicz-Doniemirski Z. (2005), Zdecydowana poprawa kondycji finansowej, Rynki Zagraniczne, nr Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w I półroczu 2005 r. (2005), GUS, Warszawa.