Relacja i zabawa w terapii dziecka z ASD CZAS PODŁOGOWY

Transkrypt

1 Relacja i zabawa w terapii dziecka z ASD CZAS PODŁOGOWY PROGRAM DIR S. GREENSPANA P R E Z E N T A C J A W Y K O N A N A W E W S P Ó Ł P R A C Y Z Z E S P O Ł E M Z E R O - P I Ę Ć. F U N D A C J I N A R Z E C Z Z D R O W I A P S Y C H I C Z N E G O M A Ł Y C H D Z I E C I

2 Celem terapii odpowiedź na pytanie: JAK WEJŚĆ W ŚWIAT DZIECKA Z AUTYZMEM, ŻEBY NASTĘPNIE WPROWADZIĆ JE WE WSPÓLNY ŚWIAT RELACJI, POROZUMIEWANIA SIĘ I MYŚLI?

3 Rozwój odbywa się w relacji ZARÓWNO JĘZYK, KOMPETENCJE POZNAWCZE, JAK I UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DZIECKO ZDOBYWA POPRZEZ W IĘŹ Z DRUGIM CZŁOWIEKIEM OPARTĄ NA EMOCJONALNIE ZNACZĄCYCH W YMIANACH

4 Priorytety w terapii 1. Nawiązanie i utrzymanie relacji 2. Celowe i sensowne porozumiewanie się 3. Uruchomienie logicznego i twórczego myślenia

5 Hierarchia form interwencji Interwencje edukacyjne Interwencje skoncentrowane na wspólnym działaniu inicjatywa opiekuna Interwencje skoncentrowane na relacji inicjatywa dziecka Interwencje skoncentrowane na bodźcach sensorycznych (ciało, zmysły)

6 Rola emocji Główna cecha zdrowego rozwoju to zdolność do łączenia emocji z zachowaniem, czyli odnajdywania emocjonalnych/ mentalnych przyczyn naszych działań. Poprzez relację z responsywnym opiekunem dziecko uczy się, że jego reakcje emocjonalne są skuteczne, że skutkują odpowiedzią dorosłego (określonym zachowaniem), dzięki czemu rozwija w sobie poczucie sprawstwa (podmiotowości). Początkowo robi to w sposób niezamierzony, a następnie uczy się wywoływać reakcje dorosłego celowo (intencjonalność). To jest początek inteligencji.

7 Rola emocji Odblokowanie, czy też przywrócenie normalnego rozwoju możliwe jest wtedy, gdy zaangażowanie dziecka pozwala mu na wejście w znaczący emocjonalnie kontakt z terapeutą.

8 Rozumienie autyzmu Dziecko się rodzi z gotowością do autyzmu. Może to być nadwrażliwość lub inne przyczyny. Jednakże objawy powszechnie łączone z autyzmem np. stereotypie nie są charakterystyczne dla autyzmu (występują też w chorobie sierocej, deprywacji, u niewidomych). Autyzm to proces (dynamika) Objawy wtórne narastają w miarę trwania autyzmu, jeżeli nie ma odpowiedniej interwencji terapeutycznej.

9 Istota autyzmu Istotą autyzmu jest bardzo niska tolerancja na wzrost pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego Objawy pierwotne: Nawiązywanie i utrzymywanie bliskości z drugą osobą (relacja) Komunikowanie się (komunikacja) Użycie symboli i słów (myślenie symboliczne) Zwykle w terapii koncentracja na objawach pobocznych i wtórnych

10 DIR Developmental podejście rozwojowe odwołuje się do 6 stadiów bądź poziomów rozwoju; Iindividual-difference podejście oparte na różnicach indywidualnych - odnosi się do wyjątkowości każdego dziecka pod każdym względem, zwłaszcza w sferze przetwarzania informacji; Relationship-based oparte na relacji - odnosi się do kluczowej roli bycia w relacji - w rozwoju i terapii.

11 Floortime Czas podłogowy Jeden z podstawowych komponentów wszechstronnego programu interwencji opartego na filarach DIR Podstawowa zasada: tworzenie sytuacji równorzędności podmiotowej

12 Floortime Specyficzna technika pomagająca tworzyć emocjonalnie znaczące interakcje, które wspierają dziecko w osiąganiu kolejnych poziomów rozwoju. Czas podłogowy nie tylko na podłodze

13 Terapia polega na tym, aby uruchomić u dziecka przeżycie przyjemności z kontaktu z drugim człowiekiem i z doświadczania świata. (przyjemność: efekt naprawczy względem skutków działania hormonów stresu oraz rozwój zabawy) Dopiero wtedy można budować relację. Podstawową metodą tworzenia relacji jest dostrojenie się do działania i przeżyć dziecka.

14 Program terapeutyczny polega przede wszystkim na pracy nad emocjami i na emocjach. Skupianie się na zachowaniach jest bezcelowe może je utrwalić (syzyfowa praca). Po to, aby te emocje wykorzystać i uruchomić potrzebna jest ocena naturalnych zainteresowań i preferencji dziecka (Co lubi? Jak sprawić mu przyjemność?).

15 Nie ma dziecka, któremu nie da się pomóc przeżyć przyjemności w kontakcie.

16 Symptom, jeżeli jest, to nie zwalczany przez usuwanie, tylko wykorzystywany do nawiązania dialogu (symptom to KOMUNIKAT i ŹRÓDŁO PRZYJEMNOŚCI) Zwalczanie bezpośrednie przez zabranianie lub utrudnianie jest nieskuteczne i jeżeli pojawia się symptom, to możemy go wykorzystać.

17 Istnieje magiczny klucz otwierający świat dziecka, a tym kluczem jest to, co dziecko właśnie w tej chwili robi.

18 Floortime momenty kontaktu z dzieckiem odbywającego się najczęściej na podłodze, czyli na tym samym poziomie, na którym znajduje się twarz dziecka pojęcie równorzędności podmiotowej metoda dla rodziców zanim nastąpi diagnoza (otrzymanie diagnozy jako traumatyczny stres w rodzinie) główny cel: wspólne przeżywanie przyjemności wprowadzanie współprzeżywania

19 Metodyka pracy Tworzenie sytuacji sprawiających przyjemność (warunek: bardzo dobre poznanie dziecka) Wykorzystywanie symptomu do komunikacji (cel: porozumiewanie się jako priorytet) odzwierciedlanie Zrozumienie znaczenia symptomu (jaki sens ma dla dziecka to, co robi?) Etapy: (1) naśladowanie dziecka/ (2) włączanie się w aktywność dziecka/ (3) wprowadzanie wymagań bez wydawania poleceń (utrudnianie, mobilizowanie do myślenia i ekspresji) KONWENCJA ZABAWY

20 Harmonogram działań Floortime: 6-10 sesji dziennie po min. Zadania problemowe - 15 min. Logopedia 3/tyg. Terapia zajęciowa 2/tyg. Integracja sensoryczna 2 razy w tygodniu Edukacja z pomocnikiem Leczenie medyczne Dieta

21 Floortime- założenia Prowadzenie zajęć w domu (udział rodziców!) Kamienie milowe w rozwoju podstawa terapii: 1. Zainteresowanie bodźcami płynącymi z otoczenia. Zdolność do samokojenia. 2. Nawiązywanie relacji z innymi. 3. Wzajemna komunikacja. 4. Złożone gesty. 5. Tworzenie pojęć/ symbolizacja. 6. Powiązanie symbolu z rzeczywistością ( Jestem wściekły, bo zabrałeś moją zabawkę ).

22 Stadia rozwojowe 1.Zainteresowanie bodźcami płynącymi z otoczenia. Zdolność do samokojenia Uwaga skierowana na zewnątrz i regulacja 0-3 m.ż. Spokojne zainteresowanie obrazami, dźwiękami, dotykiem, ruchem i innymi doznaniami zmysłowymi, a także celowe reakcje na te działania. 2. Nawiązywanie relacji z innymi Zaangażowanie w relacje i nawiązywanie ich 2-5 m.ż. Coraz bogatsza ekspresja w sytuacjach bliskości fizycznej i emocjonalnej

23 Stadia rozwojowe 3. Wzajemna komunikacja Celowe interakcje 4-10 m.ż. Wachlarz interakcji, wymian między dzieckiem a opiekunem Ekspresja, wokalizacja, gestykulacja służąca okazaniu intencji 4. Złożone gesty Długie łańcuchy wzajemnej wymiany sygnałów emocjonalnych oraz wspólne rozwiązywanie problemów m.ż.

24 Stadia rozwojowe 5. Tworzenie pojęć/ symbolizacja Tworzenie idei m.ż. Sensowne wykorzystanie słów lub zwrotów oraz interaktywna zabawa na niby z opiekunami bądź rówieśnikami 6. Powiązanie symbolu z rzeczywistością ( Jestem wściekły, bo zabrałeś moją zabawkę ) Łączenie idei, myślenie logiczne (30-42 m.ż.) Logiczne powiązania między znaczącymi ideami (chcę wyjść na dwór, bo chcę się tam bawić) Coraz lepsze rozumienie czasu kolejności następowania zdarzeń (wyjście poza tu i teraz )

25 Stadia rozwojowe Regresja terapeutyczna w tym podejściu dziecko niejako cofa się do pierwszych kroków milowych w rozwoju, które być może opuściło i zaczyna postęp w rozwoju od początku Rozwój = PROCES (nie można pominąć żadnego etapu)

26 Stadia rozwojowe Nie jest ważne, kiedy dziecko osiąga daną umiejętność ważne, by opanowało je w odpowiedniej kolejności

27 Floortime- założenia Rola dorosłego = konstruktywny pomocnik, prowokator Podążanie za = dołączanie, ale z czasem rozbudowywanie tego, co dziecko robi + nieustanne wspieranie wzajemnej wymiany i komunikacji Podążanie za bierność opiekuna

28 Struktura terapii Praca rodziców z dzieckiem (niespecyficzna) Praca specjalistów z dzieckiem (specyficzna) Praca rodziców nad własnymi postawami (wzmocnienie rodziny) Czas podłogowy stanowi oś oddziaływań. Współdziałanie umożliwia rozwój.

29 Cele szczegółowe terapii 1. Wzajemna uwaga i bliskość; harmonia kontaktu, doświadczanie obopólnej przyjemności 2. Naprzemienna komunikacja (nw w) 3. Wyrażanie uczuć i formułowanie pojęć 4. Łączenie uczuć z pojęciami (powiązania rzeczywistości wewnętrznej i zewnętrznej)

30 5 KROKÓW TERAPII 1. Obserwuj 2. Podążaj za dzieckiem 3. Otwórz cykl komunikacyjny/ nawiąż interakcję 4. Poszerzaj aktywność dziecka zgodnie z jego preferencjami (przyjemność!) 5. Czekaj na odpowiedź dziecka (zamknięcie cyklu)

31 Cykle komunikacyjne Zamykanie Otwieranie Otwieranie Zamykanie CYKL KOMUNIKACJI

32 Wskazówki Podążaj za dzieckiem (bez znaczenia, co dziecko robi ważne, że robicie to razem). Pozostań wytrwały. Pamiętaj, że każde działanie podejmowane przez dziecko jest celowe. Wspieraj dziecko w działaniu. Inicjuj kontakt twarzą w twarz (subtelnie, bez nacisku). Pozostań zaangażowany. Przyłączaj się do dziecka. Podtrzymuj wzajemną interakcję za wszelką cenę. Naciskaj na odpowiedź ważne jest zachowanie wymiany. Proponuj różnego rodzaju zabawy. Jeśli coś sprawia przyjemność nie przerywaj! Podkreślaj emocje, które dziecko i Ty przeżywacie. Akceptuj złość i inne negatywne emocje (to nie to samo, co IGNOROWANIE!) Wspieraj dziecko w radzeniu sobie z lękiem.

33 Czy jestem dobrym terapeutą floortime? Czy moje zachowanie i ton głosu są spokojne? Czy moja postawa ciała jest skierowana KU dziecku? Czy zachowuję się intruzywnie? Czy wykorzystuję zachęcające do interakcji gesty? Czy potrafię spokojnie i cierpliwie słuchać dziecka? Czy dostrzegam jego rytmy i gesty? Czy dostrzegam główne tematy zabawy? Czy rozszerzam zakres zabawy dziecka poprzez bycie zaangażowanym i spostrzegawczym? Czy rozszerzam zakres zabawy dziecka poprzez podsumowywanie głównych jej tematów? Czy obserwuję przejawy komunikacji werbalnej i niewerbalnej? Czy obserwuję styl wchodzenia w relację dziecka? Czy wchodzę w relację z dzieckiem z cierpliwością, szacunkiem i refleksją? Jak często pozwalam dziecku przejąć dowodzenie? Czy podążam za nim? Czy i w jaki sposób daję dziecku znać, że jestem z nim i dla niego? Czy potrafię rozpoznać kiedy warto reagować werbalnie, a kiedy większe znaczenie ma wspólna chwila ciszy? Czy nieustannie pracuję nad zrozumieniem przeżyć i emocji dziecka?

34 Bibliografia Greenspan, S.I. (2000). Rozwój umysłu. Emocjonalne podstawy inteligencji. Poznań: Rebis Greenspan, S.I., Wieder, S. (2014). Dotrzeć do dziecka z autyzmem. Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć. Metoda Floortime. Kraków: WUJ. Olechnowicz, H. (2004). Wokół autyzmu. Fakty, skojarzenia, refleksje. Warszawa: WSiP. Olechnowicz, H. (2012). Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału rozwojowego. Warszawa: PWN. Olechnowicz, H., Krawczyk, F. (2012). Dynamika rozwoju chłopca z autyzmem. Warszawa: WSiP. Olechnowicz, H. (2006). Dziecko własnym terapeutą. Warszawa: PWN. Pisula, E., Danielewicz, D. (2008). Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Kraków: Impuls.