gresja w szkole Celem referatu jest m.in.: Agresja przemoc czynniki sprzyjające agresji: Przez co można osłabiać agresję?

Transkrypt

1 Agresja w szkole Celem referatu jest m.in.: - ustalenie pojęć przemocy i agresji, - formy przemocy i agresji, - przyczyna zachowań agresywnych, - rozpoznawanie agresora, ofiary oraz świadków, - zaproponowanie działania, które ma na celu przeciwdziałanie przemocy i agresji w szkole. Poruszając problem przemocy i agresji w szkole należałoby zacząć od wyjaśnienia czym jest przemoc i agresja. Agresja (z łac. zbliżać się do czegoś, nacierać na coś) jest to świadome i celowe działanie, może być psychiczne i werbalne, skierowane przeciwko czemuś, komuś lub samemu sobie po to, żeby wyrządzić krzywdę lub szkodę, stratę, ból. Przy agresji zawsze występuje równowaga sił miedzy osobami. Agresja jest spowodowana lękiem. Natomiast przemoc ma miejsce wówczas, gdy uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie, albo jest starszy nie ma równowagi sił. Czynnikiem tutaj działającym jest zrobienie krzywdy. Dlatego też w szkole mówimy o zachowaniach agresywnych, a w rodzinie o przemocy. Wiedząc już, jaka jest różnica między przemocą i agresją przedstawię czynniki sprzyjające agresji: 1. Przymusowe, wielogodzinne siedzenie na krzesłach. 2. Poniżające komentarze i uwagi. 3. Chłodna reakcja na pozytywne zachowania dzieci, niezauważanie ich. 4. Komentarze zniechęcające oraz ironiczne. 5. Nauczanie silnie skoncentrowane na nauczycielu, dokonującym zbyt częstych autorytarnych interwencji. 6. Słowa zabijające komunikację. Przez co można osłabiać agresję? - stwarzanie możliwości samodzielnej pracy oraz samokontroli, - poświęcanie uwagi i uważne słuchanie, - kontakt wzrokowy, - bliskość fizyczna, stawanie, siadanie blisko siebie itp., - drobne uwagi, ożywiające rozmowę i stwarzające tym samym dostęp do dziecka, Biorąc pod uwagę wyżej wymienione czynniki można wysnuć wniosek, że w atmosferze akceptacji i zrozumienia, uprzejmego reagowania na inne osoby trudno wyobrazić sobie występowania gwałtownych konfrontacji. Nauczyciel powinien pamiętać, że: 1. agresja jest drugą stroną lęku, czyli agresja zawsze wynika z lęku, 2. agresja jest często wołaniem: zainteresuj się mną, jeśli odpowiemy na taki krzyk, nie wyeliminujemy zachowania agresywnego,

2 3. postawa autorytarna względem dziecka powoduje, że nie manifestuje ono agresji przy nas, może za to zachowywać się jeszcze bardziej agresywnie, gdy nie mamy nad nim kontroli, 4. kara, traktowana przez dziecko jako upokarzająca, może prowadzić do strajku (wagary, moczenie nocne, obniżanie wyników w nauce), karanie powinno być adekwatne do czynu, karanie może wywoływać agresję, 5. kara wymierzona długo po zabronionym czynie nie ma waloru wychowawczego, jest swoistą zemstą wychowawcy, 6. pamiętaj o swoich granicach agresja nie będzie dla ciebie problemem, 7. gniew wyrażony szybko mija, a więc mów o uczuciach i oczekiwaniach, wysłuchaj drugiego, poznaj jego oczekiwania i odczucia, dąż do wzajemnego zaspakajania potrzeb, 8. jeśli chcesz wychować autonomiczną osobowość bądź konsekwentny w stosowaniu dyscypliny (pamiętając, że zawsze mogą być odstępstwa od reguły, wszak człowiek nie jest robotem, stawiaj wysokie wymagania dojrzałości, zachęcaj swojego wychowanka do nawiązywania niezależnych kontaktów, raczej stosuj przekonywanie i argumentowanie niż nakaz i zakaz, stawiaj delikatne ograniczenia uczy to samodyscypliny. Jakie są podstawowe typy agresji? 1. Emocjonalna. 2. Sadystyczna. 3. Instrumentalna. 4. Normatywna. Typy agresji Funkcje agresji Cechy wywołujące agresję 1.emocjonalna Odreagowanie emocji Czynniki wywołujące napięcie emocjonalne, frustrację prowokacja 2.sadystyczna 3.instrumentalna Przyjemność z zadawania cierpienia, podwyższanie własnej samooceny przez przemoc Osiągnięcie pożądanego stanu rzeczy Uległość ofiary i inne indywidualne wyzwalacze Blokada zaspokojenia potrzeb, osiągnięcia Cechy osobowości sprzyjające agresywności Trudności z odraczaniem zaspakajania potrzeb, niska tolerancja na frustrację, impulsywność Nadmierna potrzeba kontroli i dominacji, potrzeba silnych wrażeń Pewność siebie i aprobata dla agresji jako Doświadczenia socjalizacyjne sprzyjające agresywności Rodzice i opiekunowie mało troskliwi i słabo kontrolujący lub nadmiernie kontrolujący, protekcjonalni i ubezwłasnowalniający dziecko Rodzice i opiekunowie źle znoszący uczucia dziecka, brutalni, stosujący przemoc fizyczną i psychiczną Systematyczna zachęta i wzmacnianie agresji podczas osiągania celów

3 4.normatywna Dążenie do pokonania wroga i ocalenie swojej tożsamości społecznej celów, dostępu do zasobów, sytuacje zadaniowe Oczekiwania środowiska, zwłaszcza w sytuacjach niepowodzeń, identyfikacja z własną grupą sposobu działania Stereotypy, czarnobiała kategoryzacja świata społecznego Uczenie braku tolerancji na odmienności, utrwalanie stereotypów. Przedstawię teraz cechy ofiary i cechy sprawcy przemocy. Cechy ofiary: a) pasywnej: jest wrażliwa i nieśmiała, ostrożna w kontaktach z innymi, ma trudności z zaistnieniem w grupie rówieśniczej, jest niepewna i lękowa, nie potrafi się bronić, atakowana płacze, wycofuje się ucieka, czuje się mało wartościowa, nie potrafi właściwie ocenić swojej sytuacji, ma poczucie osamotnienia i opuszczenia, zwykle nie ma w klasie żadnego dobrego przyjaciela, ma negatywne nastawienie do stosowania przemocy, może być słabsza fizycznie, często ma lepszy kontakt z dorosłymi niż z rówieśnikami, może mieć bliższe od przeciętnych kontakty z rodzicami, szczególnie z matką, b) prowokującej: ma problemy z koncentracją, skupieniem się, wyróżnia się, niespokojnym zachowaniem, często nadaktywnością, wprowadza zamieszanie, niepokój, wytwarza wokół siebie atmosferę irytacji i napięcia, jej zmienne humory są przyczyną częstych konfliktów z kolegami, jej zachowanie może być odbierane przez większość klasy jako prowokujące i może powodować negatywne reakcje ze stron innych. Dzieci będące ofiarami zwykle są przezywane, wyśmiewane, zmuszane do posłuszeństwa, podczas kłótni, zaczepek czy bójek reagują często płaczem lub uciekają, często szukają swoich rzeczy, które są chowane lub niszczone, mają sińce, zniszczone lub brudne ubranie, przerwy często spędzają same lub w pobliżu dorosłego, często SA wybierane jako ostatnie do pracy w grupach lub do drużyn na lekcjach w f, wyglądają na nieszczęśliwe, mają trudności w mówieniu na forum całej klasy, pogarszają się w nauce, myślą same o sobie, że są gorsze, wycofują się z kontaktów z innymi, czują wstyd, że nie potrafią się bronić, załamują się, są izolowane, tracą zaufanie do otoczenia, mogą nie mieć żadnego bliskiego przyjaciela, unikają szkoły, rano skarżą się na bóle głowy, brzucha, tracą apetyt, spóźniają się do szkoły, trzymają się blisko nauczyciela, wracają ze szkoły powoli, często dłuższą drogą. Cechy sprawcy przemocy: a) sprawcy aktywnego: agresja przejawiana wobec kolegów, a także wobec dorosłych, zafascynowanie przemocą i jej narzędziami, akceptacja przemocy, impulsywność, potrzeba dominacji, niski poziom empatii wobec ofiar, średnie lub

4 nieco wyższe niż przeciętne poczucie własnej wartości, niski lub przeciętny poziom strachu i niepewności, uznanie dla siły fizycznej, większa od innych siła i sprawność fizyczna, przeciętna popularność w klasie, często otoczony świtą, b) sprawcy pasywnego: nie inicjuje, ale uczestniczy w przemocy, nie inicjuje, przyłącza się do stosowania przemocy, niezbyt pewny siebie, w grupie czuje się lepiej. Dzieci będące sprawcami przemocy zwykle: dokuczają, ale głównie kierują się do słabszych, bezbronnych kolegów, lubią dominować i podporządkować sobie innych, są sprawne i zręczne, łatwo się denerwują i wybuchają, nie potrafią radzić sobie z trudnościami, często są nastawione na nie, mają trudności z przestrzeganiem przyjętych ogólnie zasad, mają zwykle małe lub żadne poczucie winy, wobec ofiary brak im zrozumienia, współczucia czy sympatii, łatwo się kontaktują z otoczeniem, umieją sprytnie wybrnąć z sytuacji, potrafią udawać, czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy, wobec dorosłych mogą być agresywne lub ugrzecznione. Chciałabym poruszyć problem interwencji w sytuacji gorącej agresji. Sytuacje gorącej agresji to te, w których uczniowie biją się, okładają pięściami, kopią itp. Wskazówki dla nauczycieli reagujących w takich sytuacjach: 1. Wkrocz w sytuację, kiedy uznasz, że zachowanie uczniów nie jest zabawą, lecz poważną sytuacją, 2. Rozważ czy samodzielnie poradzisz sobie w tej sytuacji, czy potrzebujesz pomocy, 3. Reaguj zdecydowanie i stanowczo, 4. Rozdziel strony zapobiegając dalszej przemocy, 5. Nie dopuszczaj do jakichkolwiek przejawów przemocy czy gróźb wobec siebie jako osoby interweniującej, 6. Dokonaj osobistej oceny sytuacji bez moralizowania, 7. W zależności od dokonanej przez ciebie oceny sytuacji podejmij decyzję o dalszym sposobie rozwiązania jej, 8. Nie pozwól na rozwiązanie sytuacji przez agresora, 9. Agresję traktuj poważnie i dosłownie, nie pozwalaj na upiększanie sytuacji, 10. Jeśli o tym zdecydujesz, wyznacz konsekwencje, ale pamiętaj, że nie powinny być one pustą groźbą. Należy ją zrealizować, 11. Nie trać kontaktu z uczestnikami sytuacji, dopóki nie masz pewności, że uczestnicy pojęli, co się stało. Podsumowując: reakcja w gorącej sytuacji (interwencja) powinna składać się z takich etapów jak: rozpoznanie sytuacji, zbieranie informacji, realizacja planu działania (powinniśmy pamiętać o zgodności z procedurami postępowania). Rozwiązanie sytuacji gorącej agresji wymaga często przeprowadzenia rozmów zarówno z agresorem jak i z ofiarą. W zależności od sytuacji rozmowy te mogą być prowadzone indywidualnie lub w obecności obu uczniów.

5 Często zastanawiamy się jak powinna wyglądać rozmowa z ofiarą, a jak rozmowa ze sprawcą agresji (przemocy)? Wskazówki dotyczące rozmowy z ofiarą: 1. pomoc w wyrażaniu, odreagowaniu i zrozumieniu swoich uczuć przez dziecko, 2. dokonanie przez dorosłego oceny sytuacji, 3. danie wsparcia ze strony dorosłego, 4. uzgodnienie form pomocy w poradzeniu sobie z problemem. Wskazówki dotyczące rozmowy z agresorem: 1. rozpoczynając rozmowę, przedstaw krótko jej temat, 2. odnoś się do konkretnych zdarzeń unikaj uogólnień, 3. przedstaw sytuację tak, jak ty ją postrzegasz, 4. pozwól uczniowi przedstawić swoją wersję zdarzeń, 5. bez względu na wyjaśnienia ucznia powiedz, jakie normy zostały naruszone jego agresywnym zachowaniem, 6. podkreśl, że takie zachowania nie są przez ciebie akceptowane, 7. poproś ucznia, aby znalazł sposoby rozwiązania tej sytuacji, 8. jeśli uczeń nie może znaleźć rozwiązania, możesz zaproponować swoje, 9. powiedz, jakie nastąpią konsekwencje, jeśli takie zachowanie się powtórzy. Czego warto unikać podczas rozmów z dzieckiem ofiarą? przypisywanie dziecku winy za zaistniałą sytuację, bagatelizowanie problemu dziecka, dawanie dobrych rad. Jeśli wychowawca podjął już takie działania, może starać się dodatkowo wspierać dziecko na kilka sposobów: a) okazywanie zainteresowania uczniowi, b) pozytywne wzmacnianie ucznia i dodawanie mu odwagi, c) uczenie umiejętności reagowania w sytuacjach znęcania się, które przytrafią się uczniowi, d) pokazywanie zachowań prowokujących. opracował: Krzysztof Kaczmarczyk