Międzynarodowa ochrona cudzoziemców i uchodźców

Transkrypt

1 Aleksander Olech nr indeksu : Międzynarodowa ochrona cudzoziemców i uchodźców "Obozy UNCHR dla uchodźców w Afryce" Problem uchodźców istnieje od setek lat. Po każdej wojnie tworzyły się nowe grupy szukające domu, przemierzając kraje i kontynenty. Afryka od zawsze była regionem zapalnym, gdzie oprócz rywalizacji wewnętrznej, dochodziły spory z kolonizatorami. Organizacje międzynarodowe szukają rozwiązań, które pozwolą ochronić jak najwięcej ludzkich żyć, przy jednoczesnym zachowaniu proporcji uchodźców w danym kraju. Jeśli wszyscy uciekną do jednego obozu, nie sposób będzie zapewnić im godnych warunków życia. Organizacja Narodów Zjednoczonych powołała urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców, w celu ochrony uchodźców i rozwiązywania ich problemów na całym świecie. Głównym zadaniem jest pomoc azylowa oraz wspieranie powrotów do krajów. Siedziba znajduje się w Genewie w Szwajcarii. Globalne przemieszczenie ludności, wymuszone konfliktami zbrojnymi, było rekordowo wysokie w 2015 roku. Przez cały rok w wyniku prześladowań, konfliktów, przemocy i naruszeń prawa człowieka, aż 65,3 miliona osób zostało zmuszonych do przesiedlenia. Rok wcześniej było to 59,5 miliona. 1 UNCHR Konwencja z 1951 r. Dotycząca statusu uchodźców, potwierdzona przez Komitet Wykonawczy UNHCR, zachęca państwa-sygnatariuszy do współpracy w znalezieniu trwałych rozwiązań dla uchodźców. Oznacza to, że UNHCR oraz państwa, są kluczowymi podmiotami zapewniającymi ochronę i znalezienie trwałych rozwiązań dla uchodźców. Kompleksowe trwałe rozwiązania mają wymiary prawne, gospodarcze, kulturowe, polityczne i obywatelskie, które muszą zostać uwzględnione w taki sposób, aby uchodźca, osoba wewnętrznie przesiedlona lub bezpaństwowiec mogła korzystać z tych samych praw co 1 United Nations High Commissioner for Refugees, Global trends forced displacement in 2015, Geneva 2016, s. 1.

2 obywatel. UNHCR ma na celu poprawę korzystania z praw w całym przemieszczeniu, stopniowo zmierzając do kompleksowych i trwałych rozwiązań. Kompleksowe rozwiązania wymagają czasu i angażują wielu partnerów, a UNHCR opracował wieloletnie, wielopartnerskie strategie w celu osiągnięcia długoterminowych i trwałych rozwiązań. Te wyczerpujące rozwiązania wymagają zbiorowego zaangażowania w znalezieniu podstawowych przyczyn przemieszczeń i rozważenie szerokiego zakresu opcji i możliwości. Bez bezpiecznego środowiska administracyjnego oraz prawnego, dążenie do formalnych rozwiązań dla uchodźców nie może zostać osiągnięte. Jeśli chodzi o całość potrzebnych pieniędzy, to UNCHR w 2016 roku uzyskał dolarów, a kwota, która była potrzebna to $. Brakująca suma to aż dolarów. 2 W Afryce 21,3 miliona osób to uchodźcy. 16,1 miliona pod mandatem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) oraz 5,2 miliona zarejestrowanych przez Agendę Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA). W 2011 roku było to tylko 10,4 milionów osób. 3 Kraje pochodzenia uchodźców w Afryce 2013/2014 3% 19% 33% 3% 7% 3% 15% 9% 5% 3% Republika Środkowoafrykańska Wybrzeże Kości Słoniowej DR Konga Erytrea Mali Rwanda Somalia Sudan Południowy Sudan Sahara Zachodnia 2 United Nations High Commissioner for Refugees, Kenya comprehensive refugee programme - Programming for Solutions, Nairobi 2016 s Tamże, s

3 Uchodźcy w 2015 roku Jeśli chodzi o największe obozy dla uchodźców na świecie w 2015 roku (ilość osób): Turcja Pakistan Liban Iran Etiopia (w 2015 zarejestrowała osób) Jordania Kenia Uganda Najwięcej uchodźców w 2015 roku pochodziło z Syrii ( ), Afganistanu ( ) oraz z Somalii ( ). Aż 51% były to dzieci poniżej 18 roku życia. 4 Konflikt w Syrii spowodował, że liczba uchodźców uległa gwałtownemu zwiększeniu. Nie rozwiązano kryzysów z roku 2013 i 2014, a pojawił się problem osób uciekających z Damaszku. Dodatkowo sytuację pogorszyły wojny i starcia w Burundi, Iraku, Libii, Nigrze i Nigerii, a także starsze lub nierozwiązane kryzysy w Afganistanie, w Republice Środkowoafrykańskiej, Demokratycznej Republice Konga, w Sudanie Południowym i Jemenie. Jeśli chodzi o liczby uciekających: Republika Środkowoafrykańska (85 000), Nigeria (68 200), Erytrea (35 500), Somalia (13 700) i Sudan (10 900). Jeśli chodzi o przyjęcia uchodźców w 2015 roku, to Kenia przyjęła , Etiopia , Jemen oraz Uganda Sudan Południowy był czwartym co do wielkości krajem pochodzenia uchodźców. Kierowali się oni głównie do Etiopii ( ), Ugandy ( ), Sudanu ( ) i Kenii (95 700). Całkowita liczba uchodźców pochodzących z Sudanu, piątego pod względem wielkości kraju z którego pochodzą uchodźcy, wynosiła osób, w porównaniu do osób w roku Uchodźcy z Sudanu kierują się głównie do Czadu ( ) i Południowego Sudanu ( ). 5 Uchodźcy są często przyjmowani przez kraje najsłabiej rozwinięte, które nie są w stanie zapewnić swoim obywatelom rozwoju, a nawet pomocy humanitarnej. Pod koniec 2015 roku, w Afryce znajdowało się łącznie osób uznanych przez UNHCR za 4 Tamże, s Tamże.

4 uchodźców. W ciągu całego roku przybyło ich o osób. Istotnym był wybuch przemocy w Burundi w kwietniu 2015 roku. Zmusił on do ucieczki z kraju osób. W konsekwencji blisko osób udało się m.in. do Tanzanii, co spowodowało iż utworzyły się tam kolejne obozy. Problem pojawił się również w Sudanie Południowym, z którego uciekło aż osób. 6 Pozostałe kraje, które przyjęły ogromną ilość osób w 2015 roku to: Sudan (79 200), Etiopia (74 600), Rwanda (72 800), Kamerun (65 500), DR Konga (62 400) oraz Uganda (54 000). Wojna w Syrii spowodowała wiele ucieczek, praktyczniej po całej Afryce. Syryjczycy poszukiwali schronienia głównie w krajach sąsiadujących, przy czym znaczna część uciekła do Libanu (45 300), Jordanii (39 400) i oczywiście Turcji. Czad w 2015 roku był dziesiątym krajem na świecie z największą ilością przyjętych uchodźców, w liczbie Ludność ta pochodziła głównie z Sudanu ( )i Republiki Środkowoafrykańskiej (63 400). 7 W 2013 roku 43 miliony osób pozostawało w zainteresowaniu UNHCR, z czego aż 1/3 uchodźców pochodziła z Afryki. Kraje, które przyjęły najwięcej uchodźców: Kenia ( ), Etiopia ( ), Czad ( ), Sudan Południowy ( ), Egipt ( ) i Uganda ( ). 8 Jeśli chodzi o rok 2014, to najwięcej uchodźców pochodziło z Syrii, Afganistanu, Somalii, Południowego Sudanu i Sudanu. 9 Obozy UNCHR dla uchodźców w Afryce Obozy dla uchodźców w Kenii charakteryzują się surowymi warunkami życia, ograniczonymi możliwościami prowadzenia działalności gospodarczej, niepewnymi warunkami środowiskowymi, a przede wszystkim, położone są w odległych, suchych rejonach o niewielkiej powierzchniowej wodzie, gdzie uchodźcy i lokalna ludność konkurują o rzadkie zasoby naturalne. Obóz dla uchodźców w Dadaab znajduje się w północno- 6 Tamże, s Tamże, s United Nations High Commissioner for Refugees, Enhancing International Cooperation, Solidarity, Local Capacities and Humanitarian Action for Refugees in Africa, Geneva United Nations High Commissioner for Refugees, Global trends forced displacement in 2015, Mid-Year Trends 2015, Geneva 2015, s. 11.

5 wschodniej Kenii, około 470 km od Nairobi i 100 km od granicy Somalii. Region otaczający Dadaab jest pustynią o rzadkiej roślinności i nie ma wód powierzchniowych. Obozy; Dagahaley, Ifo i Hagadera powstały na przełomie 1991/1992 roku, po napływie uchodźców somalijskich uciekających z wojny domowej. Ifo 2 został utworzono w 2007 roku. Obóz Kambioos został założony i oddany do użytku w 2011 roku. 10 Dla wielu tysięcy uchodźców zamieszkujących Dadaab w północno-wschodniej Kenii przejście z jednego kryzysu humanitarnego do drugiego nie jest niczym nowym. Zdecydowana większość uciekła z konfliktu w Somalii i przybyła do obóz uchodźców. Dadaab składa się z pięciu obozów - Dagahaley, Hagadera, Ifo, Kambios i Ifo 2 - i zamieszkuje go około uchodźców. Jest największym kompleksem obozów dla uchodźców na świecie. Trzy czwarte ludności to dzieci poniżej 12 roku życia, kobiety i osoby starsze. Mimo ponad dwudziestu lat istnienia, tutejsza ludność nadal walczy o przetrwanie oraz żyje wśród skutków przedłużającej się sytuacji krytycznej. Przeważająca część to Somalijczycy, którzy uciekli ze swojego kraju z powodu zagrożenia i prześladowania. Trójstronna umowa między rządami Kenii, Somalii i UNHCR, podpisana w Nairobi 10 listopada 2013 roku przedstawiała praktyczne i prawne procedury dotyczące dobrowolnego powrotu setek tysięcy uchodźców z Kenii do Somalii. Niestety procedura nie sprawdza się tak jak powinna i rządy państw oraz UNHCR, nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa ani uchodźcom żyjącym w Kenii, anii tym, którzy wracają do Somalii. 11 Niedawne cięcia finansowe (rok 2014) Światowego Programu Żywnościowego (World Food Programme - WFP) doprowadziły do zmniejszenia racji żywnościowych. Warunki bezpieczeństwa są niewystarczające, a uchodźcy są często narażeni na przemoc. Ze względu na zamachy terrorystyczne, które miały miejsce w Kenii: zamach w Garissa University College w Kenii oraz Atak terrorystyczny w Nairobi, Minister Spraw Wewnętrznych Kenii Joseph Nkaissery, ogłosił w maju 2016 roku, iż rząd kenijski będzie dążył do zmniejszenia liczby uchodźców w kraju. Od tego czasu, obozy opuściło blisko osób. 12 Zamachy były zorganizowane przez somalijskich islamistów z ugrupowania Asz- 10 Diego Fernandez, Julius Kisingu, David Wanambwa, Dadaab and Kakuma refugee camps market assessment, World Food Programme, Kenya 2014, s Tamże, s The World s Largest Refugee Camp May Close, dostęp:

6 Szabab (ugrupowanie liczy ponad 14 tys. bojowników, którzy walczą w somalijskiej wojnie domowej o przejęcie władzy, wprowadzenie prawa szarijatu i ustanowienie kalifatu islamskiego). 13 Kenia jest stroną Konwencji z 1951 r., Konwencji OAU (Organizacja Jedności Afrykańskiej) z 1969 r., oraz innych ważnych międzynarodowych instrumentów dotyczących praw człowieka. Istotnym jest też, że w kompleksie obozów Dadaab, UNCHR chce przeprowadzić weryfikacje wszystkich uchodźców. Kenijski rząd podkreślił, że kluczowym jest aby zaktualizować stan osób potrzebujących, jak i zweryfikować zapotrzebowanie na m.in. pomoc i opiekę humanitarną. Spis uchodźców ma objąć odciski palców oraz pobranie obrazu siatkówki. Rząd chce też zdecydować o przeniesieniach do innych obozów. Celem jest podniesienie standardów. 14 Posługując się danymi z 2015 roku, największym obozem jest Kakuma w Kenii, której populacja uchodźców jest równa Centrum w północno-zachodniej Kenii zostało utworzone w 1992 roku. Obóz jest zarządzany przez Kenijski Departament Spraw Uchodźczych i UNHCR. Obecnie jest to dom dla około Południowych Sudańczyków i uchodźców somalijskich, z których większość została wypędzona z ich ojczyzny przez wojnę domową. Jednakże w obozie są uchodźcy z blisko 20 innych państw. 15 W 2015 roku na obóz Kakuma przeznaczono 64,6 milionów dolarów. W roku 2016 udało się pozyskać tylko dolarów, z czego pochodziło z funduszu UNHCR, a od partnerów. Pieniądze są przeznaczone m.in. na lokację, edukację, schronienia, podstawowe potrzeby domowe, bezpieczeństwo, wodę i energię. 16 Kakuma została założona w 1992 roku. Leży bisko miasta o znajduje się w północnozachodniej Kenii, około 1000 kilometrów od Nairobi. Obóz podzielony jest na 4 sekcje: Kakuma I (mieszane narodowości), Kakuma II (przeważnie Somalijczycy), Kakuma III (mieszane narodowości) i Kakuma IV (głównie osoby pochodzące z Somalijskiego Bantu 13 Kenya attack: 147 dead in Garissa University assault, 14 United Nations High Commissioner for Refugees, Kenya comprehensive refugee programme - Programming for Solutions, Nairobi 2016, s Inside the World's 10 Largest Refugee Camps, dostęp: United Nations High Commissioner for Refugees, Kenya comprehensive refugee programme - Programming for Solutions, Nairobi 2016, s. 47.

7 oraz Darfuru w Sudanie). Obóz wciąż się rozrasta i często trafiają do niego uchodźcy z innych obózów. W 2009 roku przeniesiono tutaj osób z Dadaab. 17 Obecne problemy w Kakuma: Brak ziemi i miejsca do przyjęcia i zagospodarowania miejsc dla uchodźców. Przyjezdni są często odsyłani, gdyż pragną rejestrować całej rodziny. Oznacza to również utrudniony dostęp do wody i edukacji. Bariery językowe - są tam uchodźcy z wielu różnych krajów i regionów. Język staje się problemem. Szkoły uczą angielskiego, aby umożliwić komunikację, ale najpierw muszą wyedukować uchodźców. Różnice kulturowe - 2 obozie występują napięcia między różnymi grupami plemiennymi, przez co wciąż muszą być obserwowane. 18 Drugim co do wielkości jest Hagadera, która również powstała w 1992 roku. Należy ona do kompleksu Dadaab. Jest to obecnie przystań dla ponad uchodźców. 19 Aż 95% mieszkańców pochodzi z Somalii. Obóz w ciągu 25 lat istnienia, przekształcił się w prawdziwe miasto. Istnieją podziały na dystrykty oraz dzielnice. Ze względu na przepełnienie i przesuwające się granice, postanowiono kolejne grupy kierować do obozu Kambioos. 20 Kambioos jest najnowszym z pięciu obozów Dadaab. Osada ostała założona w sierpniu 2011 roku i oficjalnie uznana przez rząd Kenii w styczniu 2013 roku. Obóz był pierwotnie planowany na mieszkańców, a jego głównym zadaniem jest przejmowanie uchodźców z innych przepełnionych obozowisk. 21 Obecnie przebywa tam Somalijczyków (dane z ) Kakuma Camp Profile, dostęp: Australian Lutheran World Service, Kakuma Refugee Camp, Australia 2015 s Hagadera Ref. Camp, dostęp: Inside the World's 10 Largest Refugee Camps, dostęp: United Nations High Commissioner for Refugees, Kambioos Camp Profile Dadaab Refugee Camps Kenya, Kenya 2015, s Kambioos Ref. Camp, dostęp:

8 Trzecim co do wielkości na świecie jest Dagahaley, również w Kenii, założony w 1992 roku, a mieszka tam obecnie uchodźców. 23 W większości pochodzą oni z Somalii. Również jest on częścią kompleksu Dadaab. Jest to jeden z obozów, który ze względu na powtarzające się akty przemocy i agresji, może zostać zamknięty. Problem trwa od 2011 roku, od kiedy to wciąż dochodzi do starć z obywatelami Kenii oraz uchodźcami z obozów, którzy wychodzą poza jego granice. Rząd kenijski zagroził, że jeśli sytuacja się nie poprawi, obóz zostanie zamknięty. W lutym 2014 roku mieszkało tam aż osób. 24 W 2013 roku, w obozie odbyło się aż konsultacji medycznych oraz hospitalizacje. Dodatkowo, w konsultacjach psychologicznych wzięło udział osób. 25 Czwarte miejsce zajmuje najstarszy ze wszystkich obozów z centrum Dadaab - IFO. Zapewnia od schronienie blisko uchodźcom. Ifo jest przepełnione, a dziewięć dystryktów, które posiada, już dawno nie są w stanie już nikogo przyjąć. Dodatkowo, duża część obozu, znajduje się w strefach zagrożonych powodzią. Aby odciążyć ten obiekt, wybudowany IFO IFO 2, utworzony w 2011 roku, zamieszkany obecnie przez uchodźców z Somalii. W styczniu 2014 roku, zamieszkiwało go aż osoby. 27 Piątym na liście największych obozów z 2015 roku jest Zaatari w Jordanii. Zaatari Camp powstał w lipcu 2012 roku. Do tej pory przez obóz przeszło blisko uchodźców. Większość z nich przeniosła się do społeczności i organizacji jordańskich, a inni, dobrowolnie wrócili do Syrii. 28 Obecnie obóz jest domem dla około uchodźców (w kwietniu 2013 mieszkało tam aż uchodźców), zamieszkałych w 12 dystryktach. Leży 12 kilometrów od granicy z Syrią Dagahaley Ref. Camp, dostęp: Inside the World's 10 Largest Refugee Camps, dostęp: Médecins Sans Frontières, Dadaab refugees: An uncertain tomorrow, Paris 2014, s Inside the World's 10 Largest Refugee Camps, dostęp: Ifo 2 Ref. Camp, United Nations High Commissioner for Refugees, Zaatari Refugee Camp, Mafraq Governorate 2016, s Zaatari Camp, dostęp:

9 Zajmuje powierzchnie 530 hektarów, utrzymanie dzienne kosztuje USD dolarów. Jest on finansowany przez, płacone Organizacje Narodów Zjednoczonych (ONZ), organizacje partnerskie i rząd Jordanii. 30 Kolejnym bardzo istotnym obozem w Afryce jest YIDA w Południowym Sudanie. Znajduje się w hrabstwie Pariang w północnej części kraju, tuż przy granicy z południowym z Sudanem (prowincja Kordofan Południowy). Obóz nie jest stabilny i bezpieczny, dlatego UNCHR przestrzega przed udawaniem się do niego. Obóz powstał po konfliktach między Sudanem, a Sudanem Południowym. W 2015 roku przebywało tam około uchodźców. 31 Obecnie przebywa w nim osób. 32 Ostatnim z obozów na który warto zwrócić uwagę to Katumba w Tanzanii. Jest to najstarszy z obozów, powstały w 1972 roku. Powstał on, kiedy ludność z Burundi, uciekała przed masowymi morderstwami w kraju. Nie był to planowany obóz, a powstał samoistnie. W 2000 roku rząd Tanzanii, zaoferował ponad uchodźcom z Burundii - wielu mieszkających w Katumbie - wybór pomiędzy repatriacją czy naturalizacją. Ponad trzy czwarte zdecydowało się zostać obywatelami Tanzanii. Organizacje Narodów Zjednoczonych przyjęły działania Tanzanii jako pozytywny przykład współczucia i życzliwości, a także zachęcały inne kraje opuszczające uchodźców do podążania śladem. Drugim obozem w Tanzanii, gdzie jest bardzo wielu uciekinierów z Burundi jest obóz Nyarugusu. Stał się on jednym z największych obozów na świecie. Według najnowszych danych UNHCR, w Nyarugusu znajduje się obecnie około osób, z czego ponad to Burundianie, a pozostała część pochodzi z Demokratycznej Republiki Konga. W innych obozach dla uchodźców w Tanzanii - Nduta i Mtendeli jest jeszcze około Burundian Alison Ledwith, Zaatari: The Instant City, An Affordable Housing Institute Publication, Boston 2014, s ACF International, YIDA Refugee Camp Unity State, South Sudan, USA 2012, s Yida refugee camp, dostęp: Increasing perils at Tanzania's Nyarugusu refugee camp, html, dostęp:

10 Warto zwrócić również uwagę na obóz Adjumani w Ugandzie, w którym obecnie przebywa uchodźców (aktualizacja z ). W większości uchodźcy pochodzą z Sudanu Południowego. 34 UNCHR definiuje trudną, długotrwałą sytuację uchodźców wtedy, kiedy osób tej samej narodowości przebywa na wygnaniu pięć lub więcej lat w innym kraju. To kryterium ma pewne ograniczenia. Dopóki jakaś grupa nie osiągnie progu nie jest ona zaliczana do tzw. "długotrwałej sytuacji". Zgodnie z definicją UNHCR, niektóre grupy uchodźców tej samej narodowości, znajdują się w przewlekłej sytuacji w wielu krajach azylowych. Na przykład uchodźcy z Afganistanu przebywali w "długotrwałej sytuacji" w Iranie i Pakistanie przez ponad trzydzieści lat - od 1979 roku aż do teraz, liczba ta wynosi osób. W 2015 roku do Pakistanu przybyło uchodźców z Afganistanu, a liczba ta wyniosła 1,6 miliona. Wskutek tego, uchodźcy z Afganistanu stanowią największą grupę uchodźców na całym świecie, której mandat udzielił UNHCR. Problem uchodźców w Afryce istnieje od kilkudziesięciu lat. Mimo aktywnej działalności ONZ i instytucji międzynarodowych (w tym organizacji charytatywnych), uchodźców wciąż przybywa. Uciekają z pochłoniętych wojnami regionów, często wiedząc iż stracili szansę na powrót. Obozy UNCHR są dla nich jedyną szansą na przeżycie, ale jednocześnie przekleństwem. Według danych, setki osób rodzi się i umiera w obozach dla uchodźców. Żyją w tzw. "camp city" (duże obozowiska, gdzie kwitnie handel) i nigdy ich nie opuszczają. Jedynym słusznym rozwiązaniem wydaje się ogólno kontynentalna współpraca państw Afryki. Przyjęcie grup uchodźców na całej szerokości i długości kontynentu oraz próba ich asymilacji. Obecnie, największe ucieczki są z Sudanu i Somalii, ale jeśli w innych krajach dojdzie do wojen domowych, uchodźcy zaczną opuszczać kontynent w poszukiwaniu schronienia. Wtedy problem uchodźców stanie realny zarówno w Europie i Azji. Nie będziemy w stanie przyjąć uchodźców z kilku afrykańskich państw. 34 Adjumani Refugee Camp, dostęp: