PROJEKT SPRAWOZDANIA

Transkrypt

1 ACP-EU JOINT PARLIAMENTARY ASSEMBLY ASSEMBLEE PARLEMENTAIRE PARITAIRE ACP-UE Komisja ds. Społecznych i Środowiska ACP-EU/ /B/ PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie migracji między krajami AKP a państwami członkowskimi UE: przyczyny, skutki i strategie wspólnego zarządzania Komisja ds. Społecznych i Środowiska Współsprawozdawcy: Zamel Mohamed El Mokhtar (Mauretania) Norbert Neuser (Parlament Europejski) CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE DR\ doc AP v01-00

2 DR_Assemblies AP v /7 DR\ doc

3 Wprowadzenie Zjawisko migracji istnieje od zarania dziejów, gdyż ludzie czy to indywidualnie, czy w grupach zawsze przemieszczali się z jednego miejsca lub kraju do innego, uciekając przed konfliktami bądź poszukując lepszego życia. W 2015 r. migracja do UE z Bliskiego Wschodu, Afryki i Azji Południowej wzrosła do poziomu, jakiego nie odnotowano nigdy wcześniej, zaś opinia publiczna w państwach członkowskich UE nie może dojść do porozumienia co do tego, jak należy podejść do tego problemu. Celem niniejszego sprawozdania jest ocena przyczyn i skutków migracji, zwłaszcza migracji między krajami AKP a państwami członkowskimi UE, oraz zalecenie strategii wspólnego zarządzania. W niniejszym dokumencie roboczym szczególną uwagę poświęca się wynikom szczytu w Valletcie, który odbył się w dniach listopada 2015 r. i w którym udział wzięli przywódcy wszystkich państw członkowskich UE i wielu krajów Afryki, a także organy regionalne i międzynarodowe. Nie ulega wątpliwości, że żaden kontynent czy kraj nie może sam podjąć wyzwań związanych z migracją: konieczne jest zaangażowanie zarówno państw afrykańskich, jak i państw UE. Potrzebne są partnerstwa na szczeblu krajowym i regionalnym, a kraje pochodzenia/tranzytu/przeznaczenia powinny dać wyraz jak najwyższego stopnia zaangażowania i poczucia odpowiedzialności za własny rozwój w duchu solidarności, dzielonej odpowiedzialności i współpracy. Konkretne działania należy dostosować do specyfiki kluczowych krajów partnerskich w Afryce, biorąc pod uwagę panujące w nich warunki i zagrożenia. Zadaniem państw jest skuteczne promowanie i ochrona praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich migrantów zgodnie z Powszechną deklaracją praw człowieka, Konwencją ONZ dotycząca statusu uchodźców oraz instrumentami międzynarodowymi, których są stronami. Obecny kryzys migracyjny można zażegnać jedynie w kontekście całościowego podejścia, które powinno stanowić część kompleksowego przeglądu kwestii migracji w ramach programu działań do roku Jedyną skuteczną odpowiedzią na kryzys migracyjny w UE i Afryce jest wyeliminowanie jego podstawowych przyczyn. Przyczyny Główne przyczyny ogromnego wzrostu liczby migrantów w 2015 r. są następujące: Konflikty i wojny w niektórych krajach i regionach Ubóstwo, niedostateczny rozwój gospodarczy i nierówności Łamanie praw człowieka Korupcja DR\ doc 3/7 AP v01-00

4 Zmiana klimatu prowadząca do pustynnienia i podnoszenia się poziomów mórz Zorganizowana działalność przestępcza w zakresie handlu ludźmi oraz podrabianie dokumentów podróży Migracja z Afryki do UE jest spowodowana w różnym stopniu wieloma z powyższych przyczyn, ale jasne jest, że mamy tu do czynienia nie tylko z osobami rzeczywiście potrzebującymi azylu i uchodźcami uciekającymi przed uciskiem, ale także z migrantami ekonomicznymi. W szerszej perspektywie geopolitycznej niektóre kraje AKP oskarżają kraje zachodnie, w tym państwa członkowskie UE, o spowodowanie w drodze budzących kontrowersje działań w ramach polityki zagranicznej konfliktów i destabilizacji w krajach takich jak Syria, Libia, Irak i Afganistan. Choć duża część migrantów przybywa do UE z miejsc ogarniętych konfliktem, jak Syria czy Afganistan, wielu z nich pochodzi z krajów Afryki, jak Somalia, Erytrea, Sudan, Sudan Południowy i Nigeria, gdzie na porządku dziennym są wewnętrzne konflikty i przypadki łamania praw człowieka. Wielu migrantów pochodzi też z innych miejsc, na przykład z Afryki Wschodniej czy Afryki Zachodniej, gdzie do migracji skłaniają głównie względy gospodarcze. Zjawisko migracji istnieje od dziesięcioleci w Afryce, gdzie z uwagi na gospodarcze nierówności między krajami ludzie poszukują zatrudnienia lub lepszych standardów życia w krajach sąsiadujących. W ostatnich latach wraz z kryzysem gospodarczym nastąpiło nasilenie zjawiska migracji z północy na południe. W Republice Południowej Afryki np. znacznie wzrosła liczba migrantów z biedniejszych krajów regionu. Oprócz tych czynników skłaniających do migracji z krajów Afryki do UE istnieją również czynniki przyciągające, takie jak atrakcyjność systemów świadczeń i zabezpieczenia socjalnego w wielu dużo bardziej rozwiniętych gospodarkach UE, a także perspektywy lepiej płatnej pracy. Diaspora wielu ludów afrykańskich, która już osiedliła się w krajach UE, wykorzystuje również nowe, dużo łatwiej dostępne technologie, takie jak internet i telefony komórkowe, aby zachęcać rodzinę i przyjaciół do migracji. Jasne jest również, że siatki przestępczości zorganizowanej polują na migrantów, wyłudzając od nich poważne sumy w zamian za obietnicę bezpiecznego przeprawienia się przez Morze Śródziemne i dostania się do UE przez jej południowe granice, co często kończy się śmiercią migrantów. Jeszcze więcej migrantów ginie podczas długich przepraw przez kraje tranzytu na Saharze. Skutki Migrację często postrzegano jako zjawisko pozytywne, zarówno z perspektywy samych migrantów, którzy znajdują bezpieczne schronienie lub lepsze warunki życia, jak i z uwagi na przekazy finansowe, które migranci wysyłają rodzinom i społecznościom w kraju pochodzenia i które w istotny sposób napędzają rodzinne i lokalne gospodarki. Uważano również, że imigranci wnoszą pozytywny wkład w gospodarki krajów, w których się osiedlają, gdyż często wykonują mniej opłacaną pracę, od której stronią krajowi pracownicy, a także wzbogacają społeczeństwo, zapewniając elementy wielokulturowości. Imigracja jest także niezbędna w wielu państwach członkowskich UE z powodów demograficznych. AP v /7 DR\ doc

5 Niedawna intensyfikacja zjawiska migracji, zwłaszcza w 2015 r., wywołała jednak dużo bardziej negatywne reakcje w wielu krajach UE. Ponadto wielu migrantów znalazło się w bardzo niebezpiecznej czy wręcz zagrażającej życiu sytuacji. Kobiety i dzieci stanowią najbardziej zagrożoną grupę i często padają ofiarami gwałtów czy innych form nadużyć. Emigracja jeszcze przyspiesza drenaż mózgów z krajów AKP, zwłaszcza jeśli chodzi o osoby o najbardziej potrzebnych kwalifikacjach, jak lekarze czy pielęgniarki. Szacuje się, że w 2015 r. w podróż do Europy udadzą się miliony uchodźców, a w nadchodzących latach może ich być jeszcze więcej. Ten wzrost spowodował poważne zmiany w UE, jako że w kilku państwach członkowskich UE władzę przejęły partie przeciwne migracji. Masowa imigracja może przynieść negatywne skutki, jak finansowe obciążenie systemów opieki zdrowotnej i edukacji dla migrantów, konflikty społeczne spowodowane różnicami kulturowymi oraz problemy z rozpatrywaniem ogromnej ilości wniosków o azyl. Jeśli chodzi o UE, to praktycznie niemożliwe okazało się osiągnięcie porozumienia co do wspólnego podejścia do tego nasilenia migracji, a państwa członkowskie podjęły w celu powstrzymania napływu migrantów różne środki obejmujące przywrócenie kontroli na granicach, również w strefie Schengen, oraz wznoszenie ogrodzeń i murów. Próba narzucenia państwom członkowskim kontyngentów uchodźców zakończyła się porażką, a strategie polityczne stają się jeszcze bardziej rozbieżne. Strategie na rzecz wspólnego zarządzania Istnieje wyraźna potrzeba przyjęcia wspólnego podejścia do tego historycznego nasilenia zjawiska migracji oraz zapewnienia koordynacji działań nie tylko w UE, ale i między UE a krajami AKP. Szczyt w Valletcie w dniach listopada 2015 r. stanowił odważny krok w tym kierunku, ale przyniósł rozczarowujące wyniki. Główne zalecenia sformułowane na tym szczycie dotyczą pięciu priorytetowych dziedzin: 1. Korzyści płynące z migracji dla rozwoju oraz eliminowanie podstawowych przyczyn migracji nieuregulowanej i przymusowych wysiedleń 2. Legalna migracja i mobilność 3. Ochrona i azyl 4. Zapobieganie migracji nieuregulowanej, przemytowi migrantów i handlowi ludźmi oraz zwalczanie tych zjawisk 5. Powrót, readmisja i reintegracja W ramach tych dziedzin do końca 2016 r. rozpoczętych zostanie szesnaście inicjatyw priorytetowych, w tym: inwestowanie w rozwój w ramach eliminowania ubóstwa wspieranie odporności, zwłaszcza kobiet i dzieci DR\ doc 5/7 AP v01-00

6 promowanie łatwiejszych przekazów pieniężnych przeciwdziałanie i zapobieganie konfliktom wspieranie praworządności i dobrego sprawowania władzy ochrona uchodźców i pomoc humanitarna zwalczanie przestępczości zorganizowanej i terroryzmu lepsze zarządzanie granicami współpraca w zakresie ułatwiania bezpiecznego powrotu migrantom o nieuregulowanym statusie Na szczycie zatwierdzono również kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki, który zajmie się eliminacją podstawowych przyczyn nieuregulowanej migracji. Wkład UE do funduszu wynosi 1,8 mld EUR, a wkład państw członkowskich UE ma być równie ambitny. Niemniej jednak jak na razie wysokość wkładów państw członkowskich jest rozczarowująca. Jeśli chodzi konkretnie o migrację między UE a krajami AKP, art. 13 umowy z Kotonu ustanawia ramy zarządzania przepływami migracyjnymi, obejmujące ochronę praw człowieka, niedyskryminację oraz ułatwienie studentom dostępu do edukacji i programów współpracy. Uczestnicy szczytu w Valletcie nie byli jednak w stanie porozumieć się w kwestii wdrażania tej zasady, choć UE zaoferowała środki finansowe, aby ułatwić ten proces. Odpowiedzialność państw AKP za ich krajowe strategie polityczne nakłada również na te państwa odpowiedzialność za zapewnienie przyszłości swoim obywatelom, aby zapobiegać drenażowi mózgów. Niezmiernie ważne jest zagwarantowanie spójności politycznej i koordynacji między unijnymi strategiami politycznymi w dziedzinie działań zewnętrznych, bezpieczeństwa, obrony, handlu, pomocy humanitarnej, migracji i współpracy na rzecz rozwoju. Powroty i wszelkie inne powiązane inicjatywy powinny iść w parze z przestrzeganiem procedur i standardów, które umożliwiają UE zapewnienie ludzkiego i godnego traktowania osób powracających, zgodnie z zasadą non-refoulement. Wszelka unijna polityka migracyjna powinna obejmować rzeczywistą politykę relokacji, rzeczywistą strategię readmisji oraz współpracę z krajami trzecimi w celu wyeliminowania podstawowych przyczyn migracji (zwalczanie ubóstwa, korupcji i słabych rządów, realizacja celów zrównoważonego rozwoju, zwiększanie pomocy rozwojowej). Naszym ostatecznym celem musi być nie tylko stawienie czoła wyzwaniom związanym z nieuregulowaną migracją, ale także co ważniejsze czerpanie pełnych korzyści z możliwości, jakie legalne przepływy migracyjne oferują zarówno krajom pochodzenia, jak i krajom przeznaczenia. AP v /7 DR\ doc

7 Jeśli chodzi o mechanizmy służące wdrażaniu wspólnej strategii zarządzania migracją, dysponujemy obok umowy z Kotonu procesem chartumskim (inicjatywa w sprawie szlaku migracyjnego Róg Afryki UE) oraz procesem rabackim (dialog między Europą a Afryką na temat migracji i rozwoju), które są dobrze ugruntowane i powinny wesprzeć zarządzanie. Ponadto ONZ i jej organy, jak również Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji, angażują się w działania w tym obszarze. Niezaprzeczalnie potrzebujemy pilnych i wspólnych działań w tym obszarze, gdyż w przeciwnym wypadku poziomy migracji, a zatem i cierpienia, będą dalej wzrastać i zagrażać stabilności całych regionów. DR\ doc 7/7 AP v01-00