Egipt (produkcja rolna, wyroby wlókiennicze, szklo, papier, budowa barek brak ekspansji na zewnątrz) Państwo to rozwinęło się dzięki corocznym,

Transkrypt

1 Egipt (produkcja rolna, wyroby wlókiennicze, szklo, papier, budowa barek brak ekspansji na zewnątrz) Państwo to rozwinęło się dzięki corocznym, regularnym (a co za tym idzie dającym się przewidzieć) wylewom Nilu, który przynosił żyzne muły zapewniające przy odpowiednim nakładzie sił i środków oraz odpowiedniej organizacji, dwukrotne wysokie plony w ciągu roku. Dzięki tak sprzyjającym warunkom rolnictwo, które stanowiło podstawowe zajęcie ludności, zapewniało nadwyżki żywności, co pozwalało na jej magazynowanie na okresy nieurodzaju oraz na eksport. Równocześnie, od początku IV tysiąclecia p.n.e, posługiwano się w Egipcie żaglowymi łodziami do transportu materiałów po Nilu i opanowano obróbkę miedzi. Państwa miasta Fenicji (handel w basenie M. Śródziemnego) Obejmowała tereny dzisiejszego Libanu, zachodniej Syrii i północnego Izraela. Słynęli oni zwłaszcza z eksportu towarów luksusowych takich jak przedmioty wytapiane z metali, szkła (sztukę wytapiania przejęli z Egiptu). Fenicjanie handlowali też kością słoniową, barwionymi tkaninami (sławna purpura tyryjska). Stworzyli na stokach górskich tarasowy system uprawy sadów owocowych i winnic. Fenicjanie jako zapłatę uzyskiwali najczęściej szlachetne kruszce, cynk, cynę, miedź, ołów. Na bardzo dużą skalę prowadzono handel niewolnikami. Babilon w delcie rzek Eufratu i Tygrysu, Hammurabi Hammurabi był twórcą zbioru praw, tzw. kodeksu Hammurabiego znanego z inskrypcji wyrytej na diorytowej steli, odkrytej pw 1902 roku podczas wykopalisk w Suzie, starożytnej stolicy Elamu. Kodeks obejmował ponad 260 artykułów dotyczących: wymiaru sprawiedliwości, wykroczeń przeciwko własności, ziemi i zabudowaniom, kupców i agentów handlowych, kobiet, małżeństwa, własności rodzinnej i dziedziczenia, pobicia i uszkodzenia ciała, rolnictwa, najmu, własności i sprzedaży niewolników. Grecja (Ateny) wzrost popytu na towary rolne wymusil ekspansję miast greckich na zewnętrz, z czasem które to kolonie dochodzily często do niezależności politycznej (liczne wojny) Konieczność stworzenia miernika wartości (drachma VI w p.n.e.) Rzym V w p.n.e. dbalość o wysoką jakość pieniądza, prawne zabezpieczenie obrotu handlowego, budowa licznych dróg Przyczyny upadku Cesarstwa: Rozwarstwienie sie spoleczeństwa rzymskiego Nadmierne eksloatowanie ludności niewolniczej Wojny domowe o wladzę Zalamanie się glównego filara potęgi Rzymu-systemu pieniężnego 395 rok -Podzial na Zachodnie (Rzym) najazdy Germanów i Wschodnie (Bizancjum) Cesarstwo W 330 roku Konstantyn przeniósł stolicę państwa do Bizancjum, dawnej greckiej kolonii nad Bosforem, którą przemianował na Konstantynopol. W 395 roku nastąpił ostateczny podział cesarstwa na: część zachodnią ze stolicą w Rzymie (Honoriusz) i wschodnią ze stolicą w Konstantynopolu (otrzymał ją Arkadiusz - brat Honoriusza). W 402 roku, cesarz Honoriusz przeniósł stolicę do Rawenny. Wkrótce po podziale doszło do załamania zachodniego cesarstwa. Liczne ludy germańskie wdarły się w jego granice.

2 Cesarstwo bizantyjskie (cesarstwo bizantyńskie) potoczne określenie państwa, obejmującego stopniowo uszczuplane ziemie wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego (głównie Azję Mniejszą i Półwysep Bałkański), posiadającego centrum polityczne w Konstantynopolu. 313 edykt mediolański chrześcijaństwo uznane za równoprawne (Konstantyn Wielki) V-IX wiek- system feudalny opieral sie na systemie wasalnym Feudalizm - ustrój społeczno-polityczno-ekonomiczny opierający się na hierarchicznej zależności (wasalności) jednostek pomiędzy sobą. Feudalizacja stosunków społecznych rozpoczęła się jeszcze w epoce starożytnej.. Feudalizm lub system feudalny stanowi jeden z porządków (ustrojów) państwa. Dawniej polegał on na tym, że cesarz przydzielał książętom, później także szlachcie, swoje ziemie jako lenno, ci z kolei przydzielali je swoim zarządcom, a oni poszczególnym chłopom. Feudalizm jako system hierarchicznej zależności jednostek był systemem zdominowanym przez elementy tradycyjne, co oznacza, że władzę w nim z reguły sprawowali ludzie "szlachetnie urodzeni". Najbardziej istotnymi elementami feudalizmu były: wasalstwo, stosunki lenne, prywatne zamki obronne, rycerstwo. Konkurencja ze stronyarabów, którym wprowadzano liczne zakazy i nakazy w handlu by chronić monopol, opanowali pomiędzy VII a VII wiekiem znaczną część C. Wsch. Stan kupiecki (Mahomet) motywy religijne X i XI wiek C. Bizantyjskie w obliczu ekspansji tureckiej Opanowanie przez Seldżuków Palestyny i Jerozolimy Krucjaty krzyżowe za papieża Urbana II (XI-XIII w) chodzilo również o wyparcie Arabów i przejęcie pośrednictwa w handlu z Dalekim Wschodem (aspekt gospodarczy polegal na fakcie, iz krucjaty krzyzyowe wspierane byly przez miasta wloskie chcace zachowac monopol w handlu z Dalekim Wschodem. Rozklad feudalizmu i początek ery systemu nakladczego (kupcyprzedsiebiorcy) Summa theologica konieczna jest wlasność prywatna (św. Tomasz z Akwinu) Wyprawy krzyżowe nie zdolaly zachować dla chrześcijan Palestyny Turcy Osmańscy zdobywają w 1453 roku Konsantynopol Zamknięcie dróg handlowych Europy na Daleki Wschód Zamkniecie dróg handlowych spowodowalo, że Europejczyce zaczeli szukac nowych dróg dostępu do brzegów Indii 1492 Ameryka 1497 zachodnie wybrzeże Indii 1513 oplyniecie Ameryki Poludniowej Przyczyny kolonializmu:

3 względne przeludnienie obszarów wyżej rozwiniętych i dążenie do znalezienia nowych terenów osadnictwa, poszukiwanie kruszców i surowców, dążenie do zmonopolizowania handlu międzynarodowego w poszczególnych dziedzinach lub na pewnych obszarach, w okresie uprzemysłowienia także poszukiwanie rynków zbytu oraz terenów eksportu kapitału, Kolonializm przyniósl ogromne zyski min. Hiszpanii, która szybko urosla do rangi mocarstwa. W ten sposób doszlo do powstania nowych nurtów w polityce handlowej. Bullionizm - termin określający wczesny etap merkantylizmu powstałego w Europie XV i XVI w., propagowany w większości krajów europejskich. Jego główną zasadą było utożsamianie bogactwa z gromadzeniem w kraju szlachetnych kruszców, przede wszystkim złota i srebra. Wierzono, że posiadanie tych kruszców ułatwia rozwój handlu i zwiększa dochody pieniężne państwa, toteż zakazywano ich wywozu poza granice kraju. Merkantyliści uważali, że: kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują, kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję, kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa. Głównym wnioskiem płynącym z tych reguł reguł, które przez całe stulecia określały stosunki międzynarodowe było to, że kluczowy dla zwiększenia przez dany kraj swoich zasobów metali szlachetnych jest korzystny bilans handlowy. Każdy kraj musiał eksportować więcej dóbr i usług niż importuje, oczywiście o ile nie był w stanie zwyczajnie wytwarzać dużych ilości własnych metali szlachetnych. Przykładowo, Anglia założyła kolonie na półkuli zachodniej po części aby posiadać własne źródło drewna i nie musieć kupować go w obszarze bałtyckim. Było to ważne dla przemysłu stoczniowego, a więc w tworzeniu potęgi morskiej. Merkantylizm był siłą napędową kolonializmu, w myśl zasady, że wielkie imperium to klucz do bogactwa. Podstawowym dogmatem merkantylizmu było twierdzenie, że eksportowanie materiałów surowych lub niewykończonych jest szkodliwe dla kraju (narodu), ponieważ więcej bogactwa można by uzyskać z ich przemysłowego przetwarzania w kraju. Dlatego np. Anglia zabroniła eksportu niewykończonego materiału (do szycia) do Holandii. Jako zła postrzegana była również zależność od handlu zagranicznego. Aby sobie z nią poradzić, Anglia wprowadziła Akty Nawigacyjne (Cromwell), które zabraniały wstępu do angielskich portów każdemu statkowi, który nie był angielski ani nie przewoził dóbr wyprodukowanych w kraju swego pochodzenia. Rezultatem tego było ograniczenie możliwości prowadzenia handlu przez kolonie brytyjskie z krajami innymi niż Anglia.

4 Europejski merkantylizm siedemnastego i osiemnastego wieku był również odpowiedzialny za wzrost intensywnej przemocy w tamtym okresie. Uważano, że ponieważ poziom handlu światowego jest stały, więc jedyną metodą zwiększenia handlu jednego kraju jest odebranie go innemu krajowi. Z teoriami merkantylistów można bezpośrednio łączyć niektóre wojny, jak np. angielsko-holenderskie czy francuskoholenderskie. Jednym z najważniejszych zarzutów podnoszonych przeciw Wielkiej Brytanii pod koniec XVIII wieku przez rewolucjonistów amerykańskich było stosowanie ceł przez ten kraj. Teoria merkantylistyczna zakłada, że jeśli ktoś pragnie, aby jego imperium miało tak wiele złota jak tylko możliwe, to jego kolonie nie powinny płacić złotem za sprowadzane z zagranicy dobra. Restrykcje handlowe ograniczały więc handel z innymi potęgami, zmuszając kolonistów do nabywania wykończonych dóbr wyłącznie od rządzącego imperium i płacenia za nie cen na poziomie o wiele wyższym niż efektywny wg Adama Smitha. Manufaktura zakład przemysłowy, w którym produkcja złożonego produktu końcowego odbywa się ręcznie i oparta jest na podziale pracy: poszczególne etapy produkcji wykonywane są przez pracowników wyspecjalizowanych w ich wykonywaniu. Rewolucja przemysłowa to proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę. Rewolucja doprowadzila do wielu konsekwencji: Zepchnięcie innych krajów do produckji rolnej Krytyka merkantylizmu (przyplyw zlota powoduje wzrost cen towarów krajowych i mniejszą ich konkurencyjność) Postep techniczny i zmiana ukladu sil w ostatnim 30leciu XIX wieku Przemysl elektryczny i samochodowy (Niemcy i USA) nowe galezie przemyslu, ktore doprowadzily do zmiany sil w gospodarce światowej. Doszlo do powstania wielu korporacji transnarodowych poprzez szereg rówznego rodzaju polaczen: Trusty fuzje przedsiębiorstw danej branży Koncerny Porozumienia kartelowe Nowa fala protekcjonizmu lata 80te i 90te XIX wieku Powstanie systemu komunistycznego w ZSRR i ekonomiczne jego konsekwencje Polityka uniezalezniania się od Zachodu Wysoce pomyślna koniunktura wojenna dla USA i Kanady Utrata lokat zagranicznych przez Niemcy i kontrowersje wokól splat odszkodowań wojennych Kryzys lat 30tych XX wieku

5 Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy wcześniej), czyli panice na giełdzie nowojorskiej na Wall Street 24 października 1929, gdy gwałtownie spadły ceny akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na wszystkie kraje. Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez setki milionów ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r., w Polsce dopiero ok r. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów wolnorynkowych. Taryfa Smoot-Hawleya (50% ad valorem) obraz protekcjonizmu tuz przed Drugą Wojną Światową Pozycja dominująca ZSRR i dwa różne bloki polityczno-militarne zimna wojna Kryzys bilansów platniczych Plan Marshalla 5 czerwca 1947 W latach , łączna wartość udzielonej pomocy przekraczała 13 mld ówczesnych USD (równowartość 130 mld dolarów w 2006 r.). Do zarządzania funduszami powołano Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Z pomocy skorzystały przede wszystkim Wielka Brytania i Francja (po ok. 3 mld dolarów) oraz Włochy i RFN (które przystąpiło do planu w 1949 r.) które otrzymały po ok. 1,5 mld dolarów. Rozpad systemu kolonialnego MFW i BŚ GATT