Kampania cukrownicza 2016/17 w Polsce

Transkrypt

1 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 1 z 38 Kampania cukrownicza 2016/17 w Polsce Rozpoczęta 1 września 2016 r. i zakończona 13 stycznia 2017 r. kampania cukrownicza była 190-tą w historii polskiego cukrownictwa, liczoną od uruchomienia Cukrowni Częstocice w 1926 roku. Dzisiaj przedstawiciele trzech producentów cukru w Polsce tj. Krajowa Spółka Cukrowa S.A., Pfeifer & Langen Polska S.A. i Nordzucker Polska S.A. przedstawią informacje o przebiegu i wynikach osiągniętych w ostatniej kampanii. Uprzejmie dziękuję tym Spółkom za przekazane do STC dane surowcowe i techniczno-produkcyjne. Dziękuję serdecznie za dane zbiorcze z całego przemysłu otrzymane z Biura Związku Producentów Cukru. W konferencji nie uczestniczą przedstawiciele Südzucker Polska S.A i nie otrzymaliśmy żadnych informacji z tej Spółki. Zwykle w ocenach wyników kampanii pokazuje się rekordowe wielkości wskaźników produkcyjnych. W minionej kampanii takim wskaźnikiem jest średnia wielkość produkcji cukru w przeliczeniu na jedną cukrownię. Wyniosła ona 115,8 tys. ton cukru. W jakiej wielkości historycznie ten wskaźnik zmieniał się pokazuje Tab. 1 z wykazem kampanii, w których produkcja cukru przekraczała 2 miliony ton. Takich kampanii było 10.

2 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 2 z 38 Tab. 1 Kampanie cukrownicze, w których produkcja cukru była większa od tys. ton Produkcja cukru w kampanii 2016/ ,4 tys. ton jest czwartą pod względem wielkości. Większe od tej osiągnięto w kampanii 1998 tj. 18 lat temu, w której czynne były 76 cukrownie. Wyniki produkcyjne w kampanii w głównej mierze zależą od wielkości zbioru buraków a one od areału uprawy i osiągniętych plonów. Przedstawiony w tabeli areał plantacji buraków pokazuje jak duże zmiany nastąpiły okresie 26 lat w uprawie buraków, które pozwoliły na ponad 2-krotne zmniejszenie powierzchni dla zapewnienia surowca dla takiej samej ilości wyprodukowanego cukru. Zwolnienie ponad 240 tys. ha najlepszych gruntów i przeznaczenie ich pod uprawę innych roślin użytkowych ma bardzo duży wymiar finansowy. Ma też duże znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego. Areał kontraktacji i uprawy w ostatnich 7 latach zmieniał się od 171,4 tys. ha w 2015 do 203,1 tys. ha w 2016 roku tj. o 18,2%. Zmiany te nastąpiły w dwu ostatnich latach. W pięciu poprzednich latach powierzchnia uprawy zmieniała się w małym zakresie 184,8 do 196,3 tys. ha.

3 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 3 z 38 Rys. 1 Powierzchnia uprawy buraków cukrowych w latach tys. ha 240,0 200,0 160,0 120,0 80,0 195,6 196,3 192,9 184,8 197,6 171,4 203,1 40,0 0, Wielkość plonów buraków zmieniała się w bardzo dużym zakresie w poszczególnych latach. Rys. 2 Plon buraków w latach ton/ha 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 50,9 59,1 63,6 60,8 68,3 54,6 66,5 10,0 0,

4 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 4 z 38 Podane średnie plony w poszczególnych latach nie dają pełnego obrazu, ponieważ nie pokazują jak duże jest zróżnicowanie nie tylko w latach ale także pomiędzy cukrowniami w zależności od ich lokalizacji. Tab. 2 Średnie plony buraków cukrowych w roku 1994 i w latach Uwaga: Kolorem zielonym oznaczono dane wpisane na podstawie "Poradnika Plantatora Buraka Cukrowego" Nr 1 (71) 2016 str. 19

5 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 5 z 38 Dane z Tab. 2 pokazują jak w bardzo dużym zakresie zmieniały się plony w poszczególnych latach i w rejonach plantacyjnych cukrowni. Skrajnie niskie plony były w 2010 r. i wyniosły średnio 50,9 t/ha a najwyższe w 2014 r. 68,3 t/ha. Różnica pomiędzy plonem w 2014 r. i 2010 wynosiła 17,4 t/ha co stanowi 34,2% Różnica pomiędzy plonem w 2016 r. i 2015 wynosiła 11,9 t/ha co stanowi 21,8%. Różnica pomiędzy plonami w 2014 r. i 2015 r. wynosiła 13,7 t/ha co stanowi 25,1%. Te różnice pokazują jak bardzo trudne jest planowanie wielkości produkcji cukru w roku następnym przy zmieniających się plonach w tak dużym zakresie w kolejnych latach. Główną przyczyną tak dużych różnic w wielkości plonów buraków są bardzo zmienne warunki pogodowe w poszczególnych latach. Czynnikiem pogodowym w największym stopniu decydującym o wielkości plonów jest ilość opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach i latach. Rok 2016 pod względem wielkości opadów atmosferycznych podanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej został sklasyfikowany jako normalny. Roczne opady w skali kraju wyniosły 110% wartości wieloletniej za okres Wielkość opadów w odniesieniu do wielolecia w poszczególnych miesiącach była mocno zróżnicowana.

6 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 6 z 38 Tab. 3 Odchylenie średnich miesięcznych sum opadów w 2016 r. od średnich z wielolecia. Rys. 3 Średnia miesięcznych opadów atmosferycznych w 2016 r. i w wieloleciu

7 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 7 z 38 Tab. 4 Suma opadu atmosferycznego w styczniu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 4 Suma opadu atmosferycznego w styczniu 2016 r. i w wieloleciu

8 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 8 z 38 Tab. 5 Suma opadu atmosferycznego w lutym 2016 r. i w wieloleciu Rys. 5 Suma opadu atmosferycznego w lutym 2016 r. i w wieloleciu

9 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 9 z 38 Tab. 6 Suma opadu atmosferycznego w marcu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 6 Suma opadu atmosferycznego w marcu 2016 r. i w wieloleciu

10 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 10 z 38 Tab. 7 Suma opadu atmosferycznego w kwietniu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 7 Suma opadu atmosferycznego w kwietniu 2016 r. i w wieloleciu

11 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 11 z 38 Tab. 8 Suma opadu atmosferycznego w maju 2016 r. i w wieloleciu Rys. 8 Suma opadu atmosferycznego w maju 2016 r. i w wieloleciu.

12 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 12 z 38 Tab. 9 Suma opadu atmosferycznego w czerwcu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 9 Suma opadu atmosferycznego w czerwcu 2016 r. i w wieloleciu

13 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 13 z 38 Tab.10 Suma opadu atmosferycznego w lipcu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 10 Suma opadu atmosferycznego w lipcu 2016 r. i w wieloleciu

14 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 14 z 38 Tab. 11 Suma opadu atmosferycznego w sierpniu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 11 Suma opadu atmosferycznego w sierpniu 2016 r. i w wieloleciu

15 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 15 z 38 Tab. 12 Suma opadu atmosferycznego w wrześniu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 12 Suma opadu atmosferycznego w wrześniu 2016 r. i w wieloleciu

16 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 16 z 38 Tab. 13 Suma opadu atmosferycznego w październiku 2016 r. i w wieloleciu Rys. 13 Suma opadu atmosferycznego w październiku 2016 r. i w wieloleciu

17 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 17 z 38 Tab. 14 Suma opadu atmosferycznego w listopadzie 2016 r. i w wieloleciu Rys. 14 Suma opadu atmosferycznego w listopadzie 2016 r. i w wieloleciu

18 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 18 z 38 Tab. 15 Suma opadu atmosferycznego w grudniu 2016 r. i w wieloleciu Rys. 15 Suma opadu atmosferycznego w grudniu 2016 r. i w wieloleciu

19 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 19 z 38 Tab. 16 Suma średnich miesięcznych opadów atmosferycznych od maja do października w latach 2010, 2015, 2016 i w wieloleciu Rys. 16 Średnie miesięcznych opadów atmosferycznych od maja do października w latach 2010, 2015, 2016 i w wieloleciu Pokazane w Tab. 16 wielkości opadów atmosferycznych w okresie od maja do października znacznie się różniły od uznawanych za optymalne zapotrzebowanie roślin na wodę.

20 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 20 z 38 Tab. 17 Usłonecznienie od lipca do października 2016 r. i w wieloleciu Usłonecznienie jest w ścisłej korelacji z wielkością opadów. Największe różnice pomiędzy ilością godzin ze słońcem w 2016 r. i w wieloleciu wystąpiły we wrześniu i w październiku. Tab. 18 Suma miesięcznych ilości godzin ze słońcem od maja do października w latach 2010, 2015, 2016 i w wieloleciu

21 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 21 z 38 Rys. 17. Miesięczna ilość godzin ze słońcem od maja do października w latach 2010, 2015, 2016 i w wieloleciu Tab. 19. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza w 2016 r. i w wieloleciu

22 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 22 z 38 Rys. 18. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza w 2016 r. i w wieloleciu Tab. 20. Średnie miesięczne temperatury powietrza w Polsce od kwietnia do października w latach 2010, 2015, 2016 i w wieloleciu

23 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 23 z 38 Rys. 19. Średnie miesięczne wartości temperatury powietrza w 2016 r. i w wieloleciu Omawiając zmienność wielkości średnich plonów buraków w poszczególnych latach stwierdziłem, że uzależnione są one głównie od wielkości opadów atmosferycznych i ich rozkładu w okresie wegetacji. Drugim czynnikiem, który znacznie wpływa na wielkość średnich plonów jest termin rozpoczęcia zbioru buraków a tym samym długości czasu wegetacji. Dwie dekady we wrześniu z pewnością miały wpływ na wielkość plonów buraków i zawartość w nich cukru a tym samym plon biologiczny cukru, od którego uzależnione są ceny skupowe surowca. Rys. 20. Wpływ terminów zbioru na plony buraków cukrowych

24 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 24 z 38 Rys. 21. Wpływ terminów zbioru na zawartość cukru w burakach cukrowych Rys. 22. Wpływ terminów zbioru na technologiczny plon cukru z hektara Rys 20, 21 i 22 Źródło: dr inż. Jan Malec Kierunki podnoszenia produktywności buraków cukrowych Materiały z Seminarium n. t. Jakość surowca w przemyśle cukrowniczym, Krynica Morska, czerwiec 1995 r. Wykresy na rys. 20, 21 i 22 pokazują jak duże są przyrosty masy buraków i zawartości cukru w nich w okresie do 1 października. Wynika to z faktu, że dojrzałość biologiczną buraki osiągają w trzeciej dekadzie października.

25 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 25 z 38 Wyniki techniczno-produkcyjne Tab. 21. Dane surowcowe w roku 2016 W Tab. 21 Dane surowcowe w roku 2016, brak jest danych z poszczególnych cukrowni Spółki Südzucker. Dane sumaryczne w Spółce wyliczone zostały jako różnica pomiędzy wielkościami danych przekazanych do STC z Biura ZPC i sumą wielkości z pozostałych Spółek. Wszystkie cukrownie nie podały wielkości polaryzacji buraków.

26 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 26 z 38 Tab. 22. Porównanie wielkości plonów buraków cukrowych w latach 2016 i 2015

27 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 27 z 38 Tab. 23. Porównanie wielkości areału uprawy buraków cukrowych w latach 2016 i 2015 Duże różnice w wielkości areału uprawy buraków w KSC i Südzucker wynikają z faktu, że w 2015 r. areał plantacji został znacznie zmniejszony w stosunku do pięciu poprzednich lat.

28 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 28 z 38 Tab. 24. Czystość soku dyfuzyjnego i gęstego w latach Dane o czystości soków dyfuzyjnego i gęstego pokazują, że buraki w ostatnich sześciu latach charakteryzują się wysoką wartością technologiczną.

29 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 29 z 38 Tab. 25. Podstawowe dane techniczno-produkcyjne z 2016 r.

30 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 30 z 38 Tab. 26. Czas przerobu i średnie przeroby dobowe buraków w latach

31 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 31 z 38 Tab. 27. Czas trwania przerobu buraków w okresie kampanii cukrowniczych w latach Wzrost zdolności przerobowej w latach Dane pokazane w Tab. 27 pokazują różne podejście poszczególnych Spółek do problemu zwiększania zdolności przerobowej podległych cukrowni, które w efekcie decydują o długości okresu trwania przerobu buraków, po wyłączeniu z produkcji części fabryk. Szczególnie długo trwał przerób buraków w Spółce Südzucker, w której zdolność przerobowa w okresie ostatnich 16 lat wzrosła tylko o 23,6%. W Cukrowni Ropczyce w roku 2003 wymienione zostały dwa ekstraktory korytowe, na których w 2002 r. osiągnięto za kampanię średni przerób dobowy 7571 ton. Na nowym dyfuzorze wieżowym w kampanii 2003 r. osiągnięto przerób 6117 t/dobę tj. o 1454 t/dobę mniejszy. Kampanie wydłużyły się w 2014 r. do 159 dni w Cukrowni Cerekiew, 158 dni w Cukrowni Strzelin i 155 dni w Cukrowni Świdnica.

32 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 32 z 38 Długie okresy przerobowe, ponad 140 dni prowadziły cukrownie Spółki Pfeifer & Langen do roku 2014 przed powiększeniem zdolności przerobowej Cukrowni Środa w 2016 r. W roku 2016 duży wzrost zdolności przerobowej osiągnęła Cukrownia Chełmża. W KSC w 2016 roku zdolność przerobowa osiągnęła 74,5% w porównaniu z rokiem W cukrowniach tej Spółki czas przerobu buraków w ostatnich ośmiu latach nie przekraczał 117 dni. Brak jest dostępnych informacji jakie rozwiązanie jest korzystniejsze; zwiększenie zdolności przerobowej cukrowni, czy wydłużanie czasu przerobu z dopłatami plantatorom za wcześniejsze i późniejsze dostawy buraków i wcześniejsze rozpoczynanie zbioru. Tab. 28. Zbiorcze dane z kampanii 2016/17 Niestety nie mogę podać wielkości produkcji i wydajności cukru w poszczególnych cukrowniach i Spółkach, ponieważ nie wyrażają one zgody na podawanie ich do publicznej wiadomości.

33 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 33 z 38 Tab. 29. Dane techniczno-produkcyjne w latach Rys. 23 Powierzchnia uprawy buraków cukrowych tys. ha 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 292,0 281,5 237,0 228,7 176,4 191,2 195,6 196,3 192,9 184,8 197,6 171,4 203,1 50,0 0,

34 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 34 z 38 Rys. 24 Plon buraków ton/ha 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 42,4 42,3 48,4 55,7 48,4 56,7 50,9 59,1 63,6 60,8 68,3 54,6 66,5 10,0 0, Rys. 25. Ilość przerobionych buraków tys. ton

35 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 35 z 38 Rys. 26. Średni czas przerobu buraków 140,00 doba 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 77,06 78,79 83,60 93,10 83,58 107,47 101,06 107,36 110,69 97,80 122,00 80,50 112,00 20,00 0, Rys. 27. Suma średnich przeróbów buraków tys. ton 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 160,7 151,3 137,2 138,0 102,2 100,9 98,5 108,1 110,9 114,8 110,4 116,3 121,1 20,0 0,

36 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 36 z 38 Rys. 28. Średnia wydajność cukru %nb 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 16,22 17,29 15,02 15,05 15,19 14,81 14,29 16,21 15,42 15,83 15,17 15,65 15,43 4,00 2,00 0, Rys. 29 Średni plon technologiczny cukru t/ha 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 6,88 7,31 7,27 8,46 7,36 8,40 7,27 9,59 9,82 9,62 10,36 8,54 10,26 2,00 0,

37 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 37 z 38 Rys. 30. Produkcja cukru tys. ton 2 500, , , ,0 500, , , , , , , , , , , , , ,4 0, Rys. 31. Średnia produkcja cukru na 1 cukrownię. tys. ton 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 46,7 51,5 55,6 66,7 68,3 89,2 79,1 104,5 105,3 98,8 113,7 81,4 115,8 0,

38 Wyniki techniczno-produkcyjne polskich cukrowni w kampanii cukrowniczej 2016/17 Strona: 38 z 38 W czasie ubiegłorocznej konferencji pokampanijnej część mojego referatu poświęciłem tematowi Wpływ przemysłu cukrowniczego na ochronę środowiska naturalnego. Referat zakończyłem ogólnym wnioskiem: Bilans tlenu i dwutlenku węgla w uprawie buraków cukrowych i ich przerobie na cukier jest korzystny dla środowiska naturalnego. W tym roku tego nie zrobiłem, ponieważ wydaje mi się, że ten bardzo ważny problem powinien być szczegółowo opracowany w każdej cukrowni aby wykazać: Ile tlenu z naszych plantacji buraków jest wyemitowane do atmosfery w czasie fotosyntezy i powstania cukru oraz wielocukrów (celuloza i pektyny), z których zbudowane są tkanki buraka, Ile tlenu zużywamy na uprawę i przerób buraków, Ile dwutlenku węgla zostało pobrane z atmosfery w procesie fotosyntezy i powstania cukru oraz wielocukrów (celuloza i pektyny), z których zbudowane są tkanki buraka, Ile dwutlenku węgla zostało wyemitowane do atmosfery w czasie przerobu buraków ze spalania węgla i koksu oraz w uprawie, zbiorze i transporcie buraków do cukrowni. W roku 2016 przy zbiorze 13,5 mln ton buraków ilość wyemitowanego tlenu do atmosfery wynosiła 3,3 mln ton, ilość pobranego dwutlenku węgla z atmosfery wynosiła ponad 4,5 mln ton. Wydaje się, że po rzetelnym udokumentowaniu bilansu tlenu i dwutlenku węgla w uprawie i przerobie buraków, producenci cukru powinni wystąpić z wnioskiem o zwolnienie z opłat za emisję dwutlenku węgla do atmosfery.