Słupskie Prace Geograficzne

Transkrypt

1 Słupskie Prae Geografizne Gariela Czapiewska Akademia Pomorska Słupsk MOŻLIWOŚCI ROZWOJOWE ROLNICTWA W RAMACH REALIZACJI PROGRAMU WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ NA OBSZARACH WIEJSKICH POWIATU BYTOWSKIEGO DEVELOPMENT OF AGRICULTURE IN THE IMPLEMENTATION OF THE COMMON AGRICULTURAL POLICY IN RURAL AREAS OF BYTÓW DISTRICT Zarys treśi: Artykuł prezentuje wielkość, poziom i strukturę dopłat środków unijnyh z tytułu realizaji Wspólnej Polityki Rolnej na przykładzie powiatu ytowskiego. Wskazane są główne przyzyny zróżniowania przestrzennego płatnośi ezpośrednih oraz płatnośi na rozwój oszarów wiejskih w gospodarstwah. Słowa kluzowe: oszary wiejskie, Wspólna Polityka Rolna (WPR), rozwój oszarów wiejskih, dopłaty ezpośrednie Key words: rural areas, Common Agriultural Poliy (CAP), development of rural areas, diret payments Wstęp Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku stworzyło nowe możliwośi rozwojowe polskiej gospodarki, w tym zwłaszza rolnitwa 1. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), przeprowadzona w zerwu 2003 roku, poszerzyła politykę rozwoju oszarów wiejskih, nadają im jednoześnie większego znazenia. Realizaja programu WPR, wyrażająa się m.in. wprowadzeniem dopłat ezpośrednih, wspieraniem produkji gospodarstw niskotowarowyh, dostosowaniem gospo- 1 Przed wstąpieniem do Unii Europejskiej Polska korzystała już ze środków przedakesyjnyh (np. programów PHARE, SAPARD, ISPA), ale ih skala i organizaja wydatkowania różniły się od tyh, które nastąpiły po akesji (Zawalińska 2008). 15

2 darstw do standardów unijnyh, regulają rynku rolnego, wpłynęła zarówno na zmiany kierunków produkji rolnizej, jak i szeroko rozumiane funkjonowanie oszarów wiejskih (Golik 2006, Marysiak 2009, Soków 2004). W istotny sposó zmieniły się także zynniki kształtująe dohody rolników ook tradyyjnyh, jak np. fizyzne rozmiary produkji, ponoszone nakłady, relaje en rolnyh pojawiły się płatnośi z tytułu uzestnitwa w różnyh programah (rolnośrodowiskowyh, restrukturyzayjnyh, modernizayjnyh), któryh znazenie w dohodah rolników wyraźnie wzrosło (Zegar 2008). Powyższa sytuaja dotyzy także oszarów wiejskih powiatu ytowskiego, któryh funkja rolniza odgrywa istotną rolę w gospodare regionu. Na adanym terenie dominują gospodarstwa rolne o powierzhni poniżej 2 ha (29,6%). Największy odsetek gospodarstw w tej grupie wielkośiowej harakteryzuje gminy: Miastko (41%), Tuhomie (40%), Trzeielino (34%) i Bytów (32%). Gospodarstwa największe oszarowo (100 ha i więej) stanowią zaledwie 1% ih ogółu (ta. 1). Ponad Taela 1 Struktura ilośiowa indywidualnyh gospodarstw rolnyh na terenie powiatu ytowskiego w 2007 roku Tale 1 Quantitative struture of individual farms in the Bytów distrit in 2007 Gmina Liza gospodarstw ogółem Wielkość gospodarstw (w ha) i więej Borzytuhom Bytów Czarna Dąrówka Kołzygłowy Lipnia Miastko Parhowo Studzienie Trzeielino Tuhomie Powiat ogółem Źródło: opraowanie własne na podstawie danyh statystyznyh z Wydziału Geodezji i Gospodarki Nieruhomośiami Starostwa Powiatowego w Bytowie oraz Ośrodka Doradztwa Rolnizego w Bytowie 16

3 97% gruntów ornyh należy do IV, V i VI klasy onitayjnej, stanowią odpowiednio 27,7%, 31,7% i 39,3%. Jedynie 3 ha powierzhni zajmują grunty I klasy. Najsłasze gley występują w południowo-wshodniej zęśi powiatu, tj. w gminah Parhowo, Studzienie i Lipnia. Na oszarze powiatu ytowskiego użytki rolne zajmują ha, z zego 79,6% przypada na grunty orne ( ha). Dodać należy, iż ha, tj. 17,8%, stanowią grunty ugorowane (Czapiewska 2010). Zakres zasowy opraowania dotyzy płatnośi pohodząyh z Europejskiego Funduszu Rolnizego Gwaranji (EFRG) i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzez Rozwoju Oszarów Wiejskih (EFRROW) w 2008 roku, przekazanyh enefijentom Wspólnej Polityki Rolnej przez Agenję Restrukturyzaji i Modernizaji Rolnitwa (ARiMR), a pulikowanyh na stronie Ministerstwa Rolnitwa i Rozwoju Wsi 2. Celem pray yła analiza wyżej wymienionyh płatnośi pod względem ih wielkośi, poziomu oraz struktury, jak również próa określenia znazenia płatnośi unijnyh dla lokalnyh gospodarek. W analizie wzięto pod uwagę enefijentów gospodarstw indywidualnyh (3611) oraz spoza gospodarstw indywidualnyh osoy prawne, które stanowiły zaledwie 1,1% wszystkih enefijentów (41). Wśród nih wymienić należy grupy produentów rolnyh, gospodarstwa w formie spółek z ogranizoną odpowiedzialnośią, parafie rzymskokatolikie zy koła łowiekie 3. Poziom asorpji funduszy Wspólnej Polityki Rolnej WPR to najlepiej rozwinięty i najardziej kosztowny sektor polityki gospodarzej w Unii Europejskiej. W przeiwieństwie do pozostałyh sektorów gospodarki, które funkjonują na zasadah rynkowyh, rolnitwo jest szzególnie wspierane i hronione. Do najważniejszyh elów WPR należą: zwiększenie wydajnośi produkji rolnej w wyniku postępu tehniznego, zapewnienie rajonalnego rozwoju produkji rolnej oraz pełnego wykorzystania zynników produkji, zwłaszza siły roozej, zapewnienie odpowiedniego poziomu żyia ludnośi rolnizej, przede wszystkim przez podniesienie indywidualnego dohodu osó zatrudnionyh w rolnitwie, stailizaja rynków rolnyh, zapewnienie iągłośi dostaw żywnośi, zapewnienie odpowiednih en konsumentom (Brzezik i in. 1997). Finansowanie WPR pohodzi z dwóh europejskih funduszy rolnizyh 4 : EFRG, służąego finansowaniu instrumentów rynkowyh i pozostałyh działań na rzez rolnitwa, oraz EFRROW wspierająego programy rozwoju wsi. Pierwszy 2 Wykaz enefijentów Wspólnej Polityki Rolnej (dostęp z dnia roku). 3 Oenie wykaz enefijentów zawiera wyłąznie dane dotyząe osó prawnyh, o wynika z wyroku Tryunału Sprawiedliwośi Unii Europejskiej z dnia 9 listopada 2010 r. Ohrona osó fizyznyh w zakresie przetwarzania danyh osoowyh. 4 Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 zerwa 2005 roku. 17

4 z nih służy finansowaniu m.in. wydatków związanyh z płatnośiami ezpośrednimi dla rolników, przewidzianymi w ramah WPR, interwenji w regulaji rynków rolnyh, refundaji eksportowyh, niektóryh działań weterynaryjnyh, a także promoji produktów rolnyh, wprowadzaniu i utrzymaniu systemów informayjnyh rahunkowośi rolnizej, systemu adań rolnyh zy wydatków związanyh z ryołówstwem. Dodać należy, iż łązna kwota wsparia polskih gospodarstw rolnyh płatnośiami ezpośrednimi z EFRG w latah wyniesie ponad 15,03 mld euro. EFRROW natomiast wspiera zrównoważony rozwój oszarów wiejskih na terenie ałej Wspólnoty, uzupełniają politykę wsparia rynku i wsparia dohodów w ramah WPR, politykę spójnośi i politykę ryołówstwa. Fundusz ten dotyzy finansowania Programu Rozwoju Oszarów Wiejskih na lata (PROW), a jego łązny wkład wyniesie w Polse ponad 13,2 mld euro. Dodać przy tym należy, iż gospodarstwa rolne yły enefijentami WPR w przypadku podjęia się realizaji następująyh działań: ułatwianie startu młodym rolnikom, renty strukturalne, korzystanie z usług doradzyh przez rolników i posiadazy lasów, modernizaja gospodarstw rolnyh, zwiększanie wartośi dodanej podstawowej produkji rolnej i leśnej, uzestnitwo rolników w systemah jakośi żywnośi, grupy produentów rolnyh, wspieranie gospodarstw na oszarah górskih i innyh oszarah o niekorzystnyh warunkah gospodarowania (ONW), program rolnośrodowiskowy, zalesianie gruntów rolnyh oraz zalesianie gruntów innyh niż rolne, a także różniowanie w kierunku działalnośi nierolnizej (Program 2007). Gospodarstwa rolne pozyskują zatem fundusze unijne z jednej strony z tytułu płatnośi oszarowyh, mająyh harakter ierny, niezwiązany z konkretnymi zoowiązaniami modernizayjnymi, a z drugiej wskutek realizaji wyranyh działań PROW (Głęoki i in. 2010). Dodać należy, iż na terenie powiatu ytowskiego poziom asorpji funduszy WPR, określony przez wielkość pozyskanyh środków PROW i z tytułu płatnośi oszarowyh, harakteryzuje się dość dużym zróżniowaniem. Płatnośi ezpośrednie enefijentów indywidualnyh gospodarstw rolnyh i osó prawnyh Dopłaty ezpośrednie Unia Europejska wprowadziła w ramah WPR, ay rekompensować rolnikom oniżkę en minimalnyh i interwenyjnyh na produkty rolne na unijnym rynku. Oenie WPR oejmuje ałość działań podejmowanyh przez Wspólnotę w sektorze rolnitwa dla osiągnięia określonyh elów, takih jak: zwiększenie wydajnośi produkji rolnej, zapewnienie odpowiedniego poziomu żyia ludnośi wiejskiej, stailizaja rynków, zapewnienie odpowiednih en konsumentom, wreszie zagwarantowanie ezpiezeństwa żywnośiowego. W ramah WPR wyróżniamy 2 zasadnize typy mehanizmów: strukturalne i rynkowe. Dopłaty ezpośrednie wpisują się w zakres mehanizmów strukturalnyh. Polsy rolniy zostali ojęi uproszzonym systemem płatnośi ezpośrednih. Wsparie finansowe udzielane jest rolnikom proporjonalnie do powierzhni upraw. 18

5 Zgodnie z ustawą z 18 grudnia 2003 roku o płatnośiah ezpośrednih do gruntów rolnyh system płatnośi ezpośrednih składa się z dwóh elementów: Jednolitej Płatnośi Oszarowej (JPO) oraz Uzupełniająyh Płatnośi Oszarowyh (UPO). JPO przysługuje do wszystkih użytków rolnyh utrzymywanyh w dorej kulturze rolnej, zaś UPO stosowane jest do powierzhni upraw określonyh roślin. Ponadto stosowane są również uzupełniająe płatnośi do powierzhni upraw hmielu, do roślin przeznazonyh na paszę, uprawianyh na trwałyh użytkah zielonyh, a także upraw roślin energetyznyh, owoów miękkih, tytoniu, tzw. płatność ukrowa i inne. Unijne dopłaty ezpośrednie, współfinansowane z krajowego udżetu (UPO), zapewniają konsumentom tańszą żywność i sprawiają, że polskie produkty rolno- -spożywze są enowo konkurenyjne na rynkah zagraniznyh. W Polse o roku z dopłat ezpośrednih korzysta około 1,4 mln rolników. Dodać należy, iż płatnośi ezpośrednie są oenie głównym elementem WPR. Ry. 1. Płatnośi ezpośrednie w gospodarstwah indywidualnyh powiatu ytowskiego Fig. 1. Agriultural susidy in individual farms of Bytów distrit Źródło: opraowanie własne na podstawie wykazu enefijentów WPR w 2008 roku ( 19

6 Najważniejszą grupę enefijentów środków unijnyh w rolnitwie stanowią osoy fizyzne (rolniy indywidualni). W powieie ytowskim z tytułu płatnośi ezpośrednih otrzymali oni w 2008 roku ponad 17 mln zł, o wynosiło przeiętnie 4709 zł na gospodarstwo. Za podstawę analizy zróżniowania przestrzennego poziomu asorpji funduszy WPR przyjęto kwotę pozyskanyh środków w przelizeniu na jedno gospodarstwo. Najwięej otrzymali przeiętnie enefijeni w gminah Czarna Dąrówka 6,3 tys. zł i Kołzygłowy 5,3 tys. zł, podzas gdy w gminie Studzienie zaledwie 3,5 tys. zł (ry. 1). Znazne różnie w poziomie płatnośi ezpośrednih w poszzególnyh gminah w powieie ytowskim wynikają przede wszystkim z wielkośi gospodarstw rolnyh, zróżniowania warunków przyrodnizyh dla produkji rolnizej (zwłaszza gleowyh) oraz zróżniowanej intensywnośi ih wykorzystania (sposoów użytkowania ziemi). Najwyższa łązna kwota na płatnośi ezpośrednie wydatkowana yła w gminie Lipnia (ponad 3 mln zł), którą ehowała jednoześnie największa liza enefijentów (650), głównie gospodarstw indywidualnyh (ta. 2). Osoy prawne stanowiły zaledwie 0,62% enefijentów. W 2008 roku stawka JPO wynosiła 339,31 zł na 1 ha użytków rolnyh. Uwzględniają powyższy przeliznik, wykazać można średnią powierzhnię użytków rolnyh przypadająą na gospodarstwo indywidualne. Na adanym terenie wynosiła ona lisko 13,9 ha. W gminie Czarna Dąrówka średnia powierzhnia UR w gospodarstwie yła najwyższa i wynosiła 18,6 ha, zaś w gminie Studzienie najniższa 10,4 ha. W ramah podmiotów mająyh osoowość prawną pod względem wielkośi asorpji funduszy unijnyh najważniejszą formą własnośi są spółki. Stanowią one nową, powstałą po 1989 roku formę własnośiową w rolnitwie polskim, z reguły ukształtowaną na azie prywatyzowanyh gruntów państwowyh gospodarstw rolnyh (Rudniki 2005). Na adanym terenie spośród podmiotów gospodarzyh najwięej środków pozyskało Gospodarstwo Rolne Ferma Suhorze (około 479 tys. zł), zlokalizowane na terenie gminy Trzeielino. Dodać przy tym należy, iż w gminie tej najwyższa yła także kwota płatnośi przypadająa w tej grupie na 1 gospodarstwo i wynosiła 150,4 tys. zł. W pozyskiwaniu unijnyh funduszy duży ył również udział enefijentów w gminah Bytów i Miastko, zarówno rolników indywidualnyh (605 i 522), jak i osó prawnyh (8 i 14). W grupie podmiotów korzystająyh z tego świadzenia na uwagę zasługuje także Ekoprom Sp. z o.o. (ponad 142 tys. zł) z Dąrówki Bytowskiej w gminie Borzytuhom. W gminie Bytów koła łowiekie Trop i Jeleń pozyskały łąznie lisko 18 tys. zł. Płatnośi na rozwój oszarów wiejskih PROW to drugi o do wielkośi po płatnośiah ezpośrednih instrument wsparia oszarów wiejskih i w największym stopniu zależy on od parametrów społeznyh przestrzeni wiejskiej. PROW na lata umożliwia kontynuaję proesu modernizaji oraz rozwoju polskiej gospodarki żywnośiowej i wsi, rozpo- 20

7 zętego w minionyh latah. Zgodnie z intenją Unii Europejskiej jest to program, który uzupełnia WPR i jest finansowany przez EFRROW. W ramah PROW realizowanyh jest wiele działań, które konentrują się wokół trzeh osi priorytetowyh: 1) Poprawa konkurenyjnośi rolnitwa i leśnitwa poprzez wspieranie restrukturyzaji, rozwoju i innowaji; 2) Poprawa środowiska naturalnego i oszarów wiejskih poprzez wspieranie gospodarowania gruntami; 3) Poprawa jakośi żyia na oszarah wiejskih i różniowanie działalnośi gospodarzej. Dodatkowo wśród priorytetów rozwoju oszarów wiejskih uwzględniono oś IV Leader, której elem jest włązenie społeznośi lokalnej w proes planowania i zarządzania przekształeniami oszarów wiejskih. Jest to kontynuaja kierunków wyznazonyh w okresie do realizaji PROW, jednak z nowym podejśiem do tej prolematyki. Przyjęto konepję wielofunkyjnego rozwoju oszarów wiejskih, która podkreśla koniezność harmonizaji ekonomiznyh, społeznyh i ekologiznyh Ry. 2. Płatnośi na rozwój oszarów wiejskih w gospodarstwah indywidualnyh powiatu ytowskiego Fig. 2. Payment for rural areas development in individual farms of Bytów distrit Źródło: jak pod ry. 1 21

8 Taela 2 Płatnośi ezpośrednie oraz płatnośi na rozwój oszarów wiejskih enefijentów Wspólnej Polityki Rolnej na terenie powiatu ytowskiego Tale 2 Diret payments and rural development (inluding) the enefiiaries of the Common Agriultural Poliy in distrit Bytów Gminy Liza enefijentów Płatnośi ezpośrednie (PLN) łąznie na 1 gospodarstwo Płatnośi na rozwój oszarów wiejskih (PLN) łąznie na 1 gospodarstwo Płatnośi ezpośrednie oraz na rozwój oszarów wiejskih (łąznie; PLN)) łąznie na 1 gospodarstwo Borzytuhom a , , , , , , , , , , , , , , , , ,71 Bytów a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,15 Czarna Dąrówka a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,37 Kołzygłowy a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,76 22

9 Lipnia a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,49 Miastko a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,17 Parhowo a , , , , , , , , , , , ,67 Studzienie a , , , , , , , , , , , ,63 Trzeielino a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,41 Tuhomie a , , , , , , , , , , , , , , , , , ,54 a gospodarstwa indywidualne osoy prawne ogółem Źródło: jak pod ry. 1 23

10 aspektów rozwoju wsi. Idea ta zakłada odejśie od rolnitwa jako dominująego sektora w rozwoju gospodarzym oszarów wiejskih i uzupełnienia go innymi formami działalnośi elem poprawy atrakyjnośi wsi jako miejsa do zamieszkania i pray (Bajek i in. 2007). Benefijeni gospodarstw indywidualnyh w powieie ytowskim z tytułu płatnośi na rozwój oszarów wiejskih otrzymali w adanym okresie łąznie 28,6 mln zł, z zego przeiętnie na gospodarstwo przypadało niespełna 8 tys. zł. Największe dopłaty skierowano do gmin Miastko i Bytów (ta. 2). W przelizeniu na gospodarstwo najwyższe płatnośi otrzymali enefijeni w gminie Kołzygłowy (13,5 tys. zł), a najniższe w gminie Studzienie 5,1 tys. zł (ry. 2). Znazne różnie w poziomie płatnośi z tytułu rozwoju oszarów wiejskih wynikają przede wszystkim ze zróżniowania warunków środowiskowyh w poszzególnyh gminah powiatu (np. niska przydatność rolniza gle, dopłaty ONW), uzyskanyh płatnośi rolnośrodowiskowyh zy poziomu realizaji rent strukturalnyh. W przypadku osó prawnyh najwięej środków na rozwój oszarów wiejskih na adanym terenie pozyskały trzy gospodarstwa, któryh siedziy znajdują się w miejsowośi Suhorze (gmina Trzeielino): Gospodarstwo Rolne Ferma Suhorze (ponad 322 tys. zł), Rolpartnerzy Sp. z o.o. (ponad 430 tys. zł) i Agropartner Sp. z o.o. (około 109 tys. zł). Udział wymienionyh gospodarstw w pozyskiwaniu unijnyh funduszy wpłynął także na fakt, iż gminę Trzeielino ehuje najwyższa kwota płatnośi przypadająa w tej grupie na jednego enefijenta 222 tys. zł. Wysokie płatnośi wśród gospodarstw funkjonująyh w formie spółek z ogranizoną odpowiedzialnośią yły także w gminie Miastko, zego przykładem są gospodarstwa HIGHLAND w Wołzy Wielkiej (około 204 tys. zł) i HIKORA w Słosinku (ponad 54 tys. zł). W adanym okresie, w skali ałego powiatu, osoy prawne na rozwój oszarów wiejskih pozyskały łąznie kwotę ponad 2 mln zł, o stanowi średnio 56,2 tys. zł w przelizeniu na gospodarstwo. Warto zwróić uwagę, że na oszarze powiatu ytowskiego wśród podmiotów osó prawnyh korzystająyh z tego świadzenia istotny jest udział grup produentów rolnyh. Do najważniejszyh należą wymieniane już wześniej spółki Rolpartnerzy i Agropartner, a także Zrzeszenie Produentów Trzody Chlewnej w Bytowie (ponad 83,5 tys. zł) i Grupa Produentów Rolnyh Centrala Nasienna w Miastku (ponad 42 tys. zł). Nie ma wątpliwośi, że grupy produenkie są przyszłośiową formą organizayjną polskiego rolnitwa, reprezentująą interesy młodego pokolenia produentów w dziedzinie przetwórstwa, marketingu i zytu. Na adanym terenie stosunkowo niewielki jest udział dopłat na rzez własnośi kośielnej, gdyż korzystały z nih zaledwie trzy parafie rzymskokatolikie, położone w gminah Czarna Dąrówka (2) i Kołzygłowy (1). Ogólne dopłaty kośielne wynosiły ponad 31 tys. zł, przy zym prawie 70% z przyznanej kwoty enefijeni otrzymali w ramah dopłat PROW, zaś pozostałą zęść stanowiły dopłaty ezpośrednie. Wśród enefijentów WPR niewielkie znazenie miały także organizaje pozarządowe, fundaje i stowarzyszenia. W tej grupie wyróżniała się jedynie Lokalna Grupa Działania Wrzeiono, oejmująa swym zasięgiem gminy Miastko i Trzeielino. W adanym okresie uzyskała dopłaty na rozwój oszarów wiejskih wynosząe łąznie ponad 24,5 tys. zł. 24

11 Podsumowanie Współzesny rozwój społezno-ekonomizny oszarów wiejskih w Polse w dużym stopniu uwarunkowany jest możliwośią asorpji środków finansowyh Unii Europejskiej. Opróz aktywnośi podmiotów lokalnyh, efekty prorozwojowe tyh funduszy zależą od przyjętyh kierunków polityki regionalnej (Silski 2000). Niekorzystny stosunek en dór i usług oferowanyh rolnitwu w porównaniu z enami uzyskiwanymi w innyh sektorah gospodarki powoduje, że rozwój wsi i rolnitwa w dużej mierze zależy od wysokośi transferów z udżetu krajowego i unijnego. Fundusze WPR można uznać za główny zynnik modernizaji rolnitwa na adanym terenie. Skala tego oddziaływania zależna jest od zróżniowania ogólnego poziomu asorpji tyh środków w przelizeniu na gospodarstwo rolne, a także na hektar użytków rolnyh. Płatnośi napływająe do gospodarstw powiatu ytowskiego z tytułu realizaji programu WPR wykazują duże zróżniowanie przestrzenne zarówno z punktu widzenia ih wielkośi (poziom wsparia), jak i struktury (kierunki wsparia). Wpływ na rzezywisty dopływ środków unijnyh ma lokalizaja gospodarstwa (np. uwarunkowania środowiskowe, gospodarze), a także sytuaja demografizna i społezna rzutująa na postawy rolników woe wymogów WPR (Klua 2010). Fundusze unijne przyzyniają się do rozwoju rolnitwa pod warunkiem, że przeznazone zostaną na ele inwestyyjne, a nie konsumpyjne. Należy także zwróić uwagę, iż WPR premiuje gospodarstwa duże i wielkooszarowe. Woe dużej rangi płatnośi oszarowyh trudno oenie stwierdzić, jaki kształt ędzie miała WPR po 2013 roku. Biorą jednak pod uwagę dotyhzasowe doświadzenia oraz uwzględniają oeny efektywnośi jej wdrażania, wnioskować można, iż jednym z głównyh instrumentów WPR, odpowiedzialnym za wsparie i stailizaję dohodów rolnizyh, powinny pozostać płatnośi ezpośrednie. Rozważają przyszłość rozwoju adanyh oszarów wiejskih, należy także wziąć pod uwagę zmieniająą się Politykę Spójnośi, która ook instrumentów II filaru WPR stanowi istotne źródło zmian na oszarah wiejskih. Kompleksowe wsparie, jakie oferuje polityka oszarów wiejskih, jest niezmiernie istotnym elementem wsparia puliznego, które powinno yć kontynuowane w elu osiągnięia trwałego rozwoju, umożliwiająego utrzymanie żywotnośi oszarów wiejskih, przyzyniają się jednoześnie do wzrostu konkurenyjnośi sektora rolnego. Literatura Bajek P., Chmielewska-Gill W., Giejowiz E., Jaworowska A., Poślednik A., Wołek T., 2007, WPR. Nowozesna polityka rozwoju rolnitwa i oszarów wiejskih, Warszawa Brzezik R., Ciepielewska M., Kowalski A., Rowiński J., Smoleński Z., Uran R.,Wigier M., 1997, Stowarzyszenie Polski z Unią Europejską. Niezędne proesy dostosowawze polskiej gospodarki żywnośiowej, Warszawa Czapiewska G., 2010, Agritourism and its influene on the transformation in agriulture and rural areas (y the example of Bytów distrit), Balti Coastal Zone, 14, s Głęoki B., Rudniki R., Hoffmann R., 2010, Poziom asorpji oraz kierunki rozdyspono- 25

12 wania funduszy wspólnej polityki rolnej pozyskanyh przez gospodarstwa rolne w Polse w 2008 r. W: Rola środków Unii Europejskiej w rozwoju oszarów wiejskih, red. E. Kaprzak, A. Kołodziejzak, Studia Oszarów Wiejskih, XXIV, Warszawa, s Golik D., 2006, Kierunki restrukturyzaji oszarów wiejskih w Polse, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomiznej w Krakowie, 709 Klua M., 2010, Kierunki i poziom wsparia rolnitwa indywidualnego środkami unijnymi w województwie kujawsko-pomorskim. W: Fundusze Unii Europejskiej jako zynnik modernizaji rolnitwa polskiego, red. R. Rudniki, Poznań, s Marysiak A., 2009, Czynniki różniująe poziom wsparia gospodarstw środkami UE, Rozniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnitwa i Agroiznesu, 9, 2, s Program Rozwoju Oszarów Wiejskih na lata , 2007, Warszawa Rudniki R., 2005, Gospodarstwa rolne spółek prawa handlowego jako nowy element struktury agrarnej w Polse. W: Struktura przestrzenna rolnitwa Polski u progu XXI wieku, red. B. Głęoki, Poznań, s Silski Z., 2000, Elementy ekonomiki i polityki regionalnej, Koszalin Soków C., 2004, Wspieranie rozwoju oszarów wiejskih przez Unię Europejską. W: Możliwośi asorpji instrumentów pomoowyh Unii Europejskiej przez samorządy lokalne i podmioty gospodarze województwa kujawsko-pomorskiego, red. M. Stefański, Włoławek, s Zawalińska K., 2008, Fundusze unijne: skutezność i efektywność wspierania rozwoju oszarów wiejskih w Polse. Dylematy i kierunki przemian. W: Polska wieś i rolnitwo w Unii Europejskiej, red. M. Drygas, A. Rosner, Warszawa, s Zegar J., 2008, Dohody w rolnitwie w okresie transformaji i integraji europejskiej, Warszawa, s Summary The artile presents the volume, the level and struture of European Union aid measures for the implementation of the Common Agriultural Poliy y the example of Bytów Distrit. The main auses of variation indiated spatial diret payments and payments for rural development in holdings. The spatial analysis rests on the level of the funds otained, with the enefiiaries divided into natural persons (individual farmers) and artifiial persons (inluding ommerial ompanies, hurhes, groups of agriultural produers and the remaining legal entities). 26