Polska i Polacy za pierwszych Piastów
|
|
- Sławomir Bednarczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Maria Miœkiewicz Polska i Polacy za pierwszych Piastów Zagadnienie, ktoâre mam zamiar PanÂstwu przedstawicâ, nie nalezçy do rozstrzygnieîtych w nauce. UboÂstwo zâroâdeø pisanych z jednej strony, a coraz wieî ksza ilosâcâ danych archeologicznych skøania jednak do ponownego namysøu, jak w sâwietle wspoâ øczesnego zâroâ døoznawstwa mamy przedstawiacâ poczaîtki panâ stwa i narodu polskiego. Najstarsze wzmianki pisane dotyczaîce obszaru dzisiejszej Polski sieî gajaî IX wieku. Mianowicie w zçywocie sâw. Metodego znalazøa sieî wzmianka o ksieî ciu WisÂlan, ¹silnym wielceº, ktoâ ry zostaø wezwany przez Metodego do dobrowolnego przyjeî cia chrztu, pod grozâbaî dokonania owego aktu siøaî, gdyby ksiaîzçeî sieî do prosâby sâwieî tego nie przychyliø. Miejsce chrztu nie jest znane, gdyzç w zapisce stwierdzono jedynie lakonicznie, ¹zÇe tak sieî staøoº. Caøy przekaz dotyczy uzalezçnionego w IX wieku od panâ stwa wielkomorawskiego terytorium Polski poøudniowej, podlegajaîcego wøadzy owego ksieî cia WisÂlan. Ale nazwa jego panâ stwa okresâlona jest nazwaî plemiennaî, znanaî i innym przekazom z tego czasu. O w epizod chrzesâcijanâ ski minaîø jednak na døugo bez echa, gdyzç przez nasteî pne stulecie nie wiemy, jakie polityczne zmiany zachodziøy na tej czeî sâci terytorium poâ zâniejszego panâ stwa polskiego. Kolejne wzmianki dotyczaî innych ziem, mianowicie Wielkopolski, i zwiaîzane saî z pierwszym znanym z imienia wøadcaî panâ stwa gniezânienâ skiego. Najstarszy dokument dotyczaîcy owego ksieî cia, tak zwany ¹Dagome iudexº, sporzaîdzony zostaø juzç zapewne na terenie Wielkopolski. Wøadca deklaruje w nim, zçe ¹Dagome pan i jego zçona Oda, wraz z synami oddajaî w opiekeî Stolicy Piotrowej «civitas Schinesghe»º (okresâlenie fonetyczne, sporzaîdzone przez
2 54 Maria Miœkiewicz kopisteî øacinâskiego dokumentu) 1. Nazwa tego panâstwa powtarza sieî roâ wniezç na monetach bitych dla prestizçu przez pierwszych wøadcoâ w polskich jako ¹Gnezdun civitasº. To wszystko sâwiadczy, zçe wprawdzie organizacja panâ stwowa w konâ cu X wieku juzç istniaøa, ale termin, jakim oâ w twoâ r okresâlano øaîczyø sieî z osârodkiem gniezânienâ skim. Spro bujmy wieî c wyjasânicâ, co sieî staøo, zçe takie nazewnictwo zostaøo przyjeîte i jak potem doszøo do zmiany tej nazwy. W tej materii w sukurs przychodzaî nam badania archeologiczne, a szczegoâ lnie ustalenia ostatnich lat, okresâlajaîce precyzyjnie daty etapoâ w rozwoju ziem polskich. Mianowicie na skutek badanâ dendrochronologicznych, dajaîcych mozçliwosâcâ precyzyjnego ustalania daty sâcieî cia drzew uzçywanych w przeszøosâci do wznoszenia drewnianych konstrukcji (obronnych i mieszkalnych), udaøo sieî stwierdzicâ, zçe w rozwoju Wielkopolski (i innych ziem polskich roâ wniezç) decydujaîcaî cezureî stanowi okres mieîdzy 930 a 940 rokiem. WoÂwczas opuszczono (bo ulegøy spaleniu) niewielkie groâdki plemienne rozwijajaîce sieî od VIII wieku w mieîdzyrzeczu Obry i Warty, a osadnictwo przeniosøo sieî na tereny Wielkopolski poâ ønocno-wschodniej, w okolice Go ry Lecha w GniezÂnie. Wzniesiono tam woâ wczas szereg grodoâ w, zakøadanych w miejscach dotychczas niezasiedlonych, w Poznaniu, GniezÂnie, Ostrowie Lednickim, Gieczu i innych. Te grody byøy jednak zupeønie roâ zçne od poprzednio wznoszonych, niewielkich obiektoâ w plemiennych. Budowano je wedøug z goâ ry zaøozçonego, jednolitego planu, a ich konstrukcje obronne byøy wysokiej jakosâci. DosÂc powiedziecâ, zçe otaczajaîce owe warownie waøy drewniano-ziemne miaøy wysokosâcâ kilkunastu metroâ w, a u podstawy dochodziøy do 18 metroâ w szerokosâci, czeî sto byøy zwielokrotnione do dwu lub trzech linii obwaøowanâ, przedzielanych fosami. Takie konstrukcje wymagaøy wielkiego wysiøku logistycznego, zwiaîzanego z pozyskaniem olbrzymiej ilosâci dobrego budulca, sâciaîgnieî cia go na miejsce budowy oraz odpowiedniej organizacji pracy. CechaÎ charakterystycznaî tych obwaøowanâ byøa tak zwana konstrukcja hakowa, zapobiegajaîca rozsuwaniu sieî podstawy 1 B. KuÈ rbis, Na progach historii, Poznan 2001, s. 77±79.
3 Polska i Polacy za pierwszych Piastów 55 waøu pod cieîzçarem kolejnych nawarstwienâ, typowa dla budownictwa wczesnopiastowskiego. Omawiane grody byøy wznoszone przed objeî ciem wøadzy przez Mieszka, najpewniej juzç za panowania jego ojca, znanego pod imieniem Siemomysøa, a kolejnaî rozbudoweî notujemy w latach 80. X wieku. Z legendy dynastycznej rodu Piasto w znamy dwu kolejnych poprzednikoâ w Mieszka: Siemowita i Lestka, wywodzaîcych sieî od mitycznego protoplasty rodu Piasta. SkaÎd wywodzili sieî Piastowie ± nie wiemy, chocâ dane archeologiczne wskazujaî na tereny Wielkopolski poøudniowo-zachodniej z osârodkiem w Kaliszu. Ten groâ d bowiem, jako jedyny uniknaîø spalenia w czasie ekspansji Piasto w na poâ ønoc, co wieî cej, zostaø wzmocniony wzniesieniem ponad dwudziestu grodoâ w w najblizçszej okolicy, a sam Kalisz znacznie rozbudowano. Bardzo interesujaîco przedstawiajaî sieî roâ wniezç wyniki badanâ na obu grodach: w Kaliszu i GniezÂnie, gdyzç w najstarszej fazie funkcjonowaøy w nich najpewniej poganâ skie osârodki kultowe. To byøy usypane z kamieni kurhany, otoczone rowem, na ktoâ rych odbywaøy sieî jakiesâ obrzeî dy poganâ skie. Nizinne poøozçenie grodu w Kaliszu spowodowaøo zapewne koniecznosâcâ powoøania w nim wywyzçszonego nad okoliceî miejsca sakralnego. Fakt, zçe w ramach podboju nowego terytorium najpierw zaczeî to sieî osiedlacâ w GniezÂnie wokoâ ø Go ry Lecha roâ wniezç wskazuje na objeî cie przez Piasto w w posiadanie najwyzçszego punktu w okolicy, co utozçsamiano woâ wczas ze søowianâskim prawem do terytorium. Nie zgadzam sieî w tym przypadku ze zdaniem tych badaczy, ktoâ rzy saîdzaî, zçe osârodek kultowy na Go rze Lecha istniaø p r z e d podbojem przez PiastoÂw tej czeîsâci Wielkopolski. SaÎdzeÎ, zçe dlatego wybrano Gniezno i GoÂreÎ Lecha na centrum tworzonej organizacji (jeszcze woâ wczas plemiennej), bo byø to widomy znak wysokosâciowy podboju okolicznego terytorium. I dla tego samego ¹uprawomocnieniaº owego podboju zaøozçono tam osârodek kultowy. Jego nikøe resztki w postaci rowu i kamiennego nasypu zachowaøy sieî w najwyzçszej partii Go ry Lecha, pod fundamentami kosâcioøa sâw. Jerzego. Ro wniezç oâ wczesna nazwa panâ stwa (Schinesghe), utworzona od nazwy Gniezna, wskazuje na rangeî tego osârodka. Niewielki kurhan kamienny w Kaliszu spadø woâ wczas zapewne do
4 56 Maria Miœkiewicz roli miejscowego osârodka kultu, zwiaîzanego z pierwotnaî rodowaî domenaî PiastoÂw 2. Sytuacja ulegøa zmianie po przyjeî ciu chrzesâcijanâ stwa i zniszczeniu dawnych, poganâ skich osârodkoâ w kultowych. Od 966 roku pojawiøa sieî mozçliwosâcâ organizowania panâ stwa na nowych zasadach, zgodnych z oâ wczesnymi zwyczajami europejskimi i systemem feudalnym. Zhierarchizowany kosâcioâ ø dodatkowo uøatwiaø administrowanie w zmienionych warunkach spoøecznych i politycznych, wprowadzajaîc møode panâ stwo w orbiteî chrzesâcijanâ skiego sâwiata zachodniej Europy. Po raz pierwszy nowa nazwa ¹Poloniaº pojawiøa sieî w poczaîtkach XI wieku i oznaczaøa ziemie podbite lub przyøaîczone do scentralizowanego organizmu, nad ktoâ rym wøadzeî zwierzchniaî speøniaø przedstawiciel dynastii piastowskiej. To byø jednoczesânie koniec budowy podstaw terytorialnych panâ stwa polskiego. Rozwo j tego organizmu przebiegaø podobnie do innych panâ stw, zaroâ wno søowianâ skich, jak i zachodnioeuropejskich. Nie byø to proces ewolucyjny, zachodziøy w nim i nagøe zaøamania, i kolejne odbudowy, powodowane czynnikami wewneî trznymi i zewneî trznymi. Do tych pierwszych mozçna zaliczycâ bunt Miecøawa czy wygnanie na WeÎ gry Bolesøawa S miaøego po jego zatargu z biskupem Stanisøawem, do drugich ± najazdy Brzetysøawa, ksiaîzçaît ruskich baîdzâ wøadcoâ w ottonâskich. Te zagadnienia szeroko komentowane byøy i saî w roâ zçnych pracach historykoâ w, poczynajaîc od Lelewela, a na wspoâ øczesnych badaczach wczesnego sâredniowiecza konâ czaîc. Ja jednak chciaøabym sieî skoncentrowacâ na wymowie danych archeologicznych, ktoâ re nasâwietlajaî te zagadnienia z innego punktu widzenia. Dokøadna analiza wynikoâ w badanâ wykopaliskowych pozwala nam bowiem odtwarzacâ proces historyczny wprawdzie zgodny z nielicznymi przekazami pisanymi, ale znacznie wzbogacony o kontekst kulturowy. Na plan pierwszy wysuwa sieî w tym zakresie mozçliwosâcâ okresâlenia, a zatem i odroâzçnienia, swoich i obcych, ktoârzy u progu panâstwowosâci tworzyli zreî by spoøeczenâ stwa polskiego. Okres wczesnego panâstwa byø czasem wyrazânych przemieszczenâ ludnosâciowych, zwiaîza- 2 T. Baranowski, GroÂd w Kaliszu, w: Civitates principales. Katalog wystawy, red. T. Janiak, S. Stryniak, Gniezno 1998, s. 49±50.
5 Polska i Polacy za pierwszych Piastów 57 nych ze znacznaî mobilnosâciaî roâ zçnych grup i jednostek. Skøadaøy sieî na niaî trudnosâci gospodarcze, przemiany spoøeczne, ideologiczne, demograficzne i inne, ktoâ re miaøy wpøyw na ksztaøtowanie sieî danej spoøecznosâci. Na wsteî pie trzeba jednak ustalicâ, od kiedy i w stosunku do kogo mozçemy moâ wicâ o poczuciu przynalezçnosâci do grupy. W okresie panowania ustroju plemiennego wieîzâ utrwalona wspoâlnotaî terytorialnaî, tradycjaî, kultem i jeî zykiem miaøa odniesienie do identyfikacji jednostek w ramach plemienia. Wedøug definicji B. Zientary polityczny charakter wspoâ lnoty plemiennej dotyczyø grupy ludzkiej przekonanej o wspoâ lnym pochodzeniu, posiadajaîcej wspoâ lnaî tradycjeî historycznaî, odbijajaîcaî sieî roâ wniezç w religii, prawie, obyczajach, stroju i innych elementach zçycia wspoâlnoty 3. MozÇna zatem uznacâ, zçe plemieî byøo organizacjaî øaîczaîcaî ludnosâcâ jednorodnaî etnicznie. PlemieÎ z trudem przyjmowaøo obcych, a jesâli juzç ± byøy to zwykle jednostki wybitne, jak na przykøad kupiec frankonâ ski ± Samo, zaøozçyciel efemerycznego, ale za to pierwszego panâstwa søowianâskiego w VII wieku. W zâroâ døach pisanych zachowaøy sieî nieliczne dane dotyczaîce ustroju plemiennego na ziemiach polskich. PodstawowaÎ organizacjeî spoøecznosâci plemiennych realizowano (zresztaî na caøej SøowianÂszczyzÂnie) w ramach dziaøanâ wiecu, czyli zebrania ogoâ øu czøonkoâ w plemienia. Ten system zostaø jednak w poczaîtkach panâ stwowosâci znacznie osøabiony. Miaøy na to wpøyw nie tylko przemiany cywilizacyjne, ale i posteî pujaîce rozwarstwienie spoøeczne. Polityczna rola wiecu powoli zanikaøa na rzecz wøadzy naczelnej, a jej prerogatywy zaczeîøy przechodzicâ na radeî ksiaîzçeîcaî. Jej czøonkowie nalezçeli zapewne do naczelnikoâw rodoâw lub osoâb w inny sposoâb zasøuzçonych dla wøadcy. Najstarszy opis istnienia takiej warstwy mamy w kronice Galla Anonima, ktoâ ry stwierdziø, co nasteî puje: ¹Miaø zasâ kroâ l [...] przyjacioâø i doradcoâw [...] z ktoârymi prowadziø tajne narady w sprawach kroâ lestwaº. W przypadku zdrady wtraîcaø niektoâ rych do lochu, lecz gdy za wstawiennictwem zçony uøaskawiø ich od sâmierci: ¹Starszych pomieî dzy nimi søowami tylko karciø, do møodszych zasâ ze søowami stosowaø i roâzgi. A tak po ojcowsku napomniawszy, przyodzie- 3 B. Zientara, SÂwit narodoâw europejskich, Warszawa 1985, s. 320.
6 58 Maria Miœkiewicz waø ich w stroje kroâlewskie, dawaø podarunki i zlewaø na nich zaszczyty, po czym pozwalaø im z radosâciaî udacâ sieî do domu... Tak rozumnie skøaniaø wszystkich swoich poddanych, by sieî go bali i kochali zarazemº 4. Z tego przekazu wynika, zçe rozwarstwienie spoøeczne na ¹ludº i ¹dostojniko wº dokonaøo sieî juzç za Bolesøawa Chrobrego. Przy tej okazji powstaje dodatkowe pytanie: sposâroâ d jakich grup etniczno-spoøecznych rekrutowali sieî polscy mozçni. Teza, zçe byli to przede wszystkim czøonkowie miejscowych rodoâ w, wydaje sieî nazbyt prosta. Okres wczesnego sâredniowiecza obfitowaø bowiem w znaczne przepøywy ludnosâci, takzçe (a czasem przede wszystkim) ± elit. To nie dziwi w warunkach ustawicznych walk, najazdoâ w, napadoâ w, rabunkoâw. Zdobywanie øupoâw byøo jednym ze sposoboâw bogacenia sieî, a wøadcy polscy nie byli w tym przypadku wyjaîtkiem. Chrobry zacheîcaø swoje wojska do boju z Rusinami nasteîpujaîco: ¹jezÇeli jak to zwyklisâcie dzielnie natrzecie, jezçeli przywiedziecie sobie na pamieî câ wøasne przechwaøki i obietnice c z y n i o n e p r z y p o d z i a l e ø u - p oâ w u m n i e n a u c z t a c hº [podkr. ± M.M.] 5, to bitwa na pewno beî dzie zwycieî ska. Wojami byli nie tylko miejscowi. Istniaøa caøa gromada wolnych rycerzy, najczeî sâciej møodszych synoâ w, ktoâ rzy nie mogli liczycâ na udziaø w spadku rodzinnym, najmujaîcych sieî do druzçyn mozçnowøadczych na søuzçbeî, liczaîc na øatwe wzbogacenie sieî. Byø to w Europie proceder powszechny, a przodowali w nim Skandynawowie. Nikogo tezç nie dziwiøo, zçe na zakonâ czenie Zjazdu GniezÂnien skiego w 1000 roku Bolesøaw, oproâ cz innych daroâ w, ofiarowaø cesarzowi 300 pancernych, co spowodowaøo, izç Otto III ¹wesoøo powracaø do domuº 6. MozÇna z tego wyciaîgnaîcâ wniosek, zçe ani pochodzenie, ani trudnosâci z przyswojeniem miejscowego jeî zyka nie stanowiøy zçadnej przeszkody w przyjeîciu na søuzçbeî, byle kandydat byø bitny i lojalny. To pierwsze zapewniaøo oâ wczesne wychowanie. I tak Bolesøaw III (Krzy- 4 Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, tøum. R. Grodecki, Wrocøaw±Warszawa± KrakoÂw 1965, I [13]. 5 Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, I [6]. 6 Kronika Thietmara, tøum. J. Jedlicki, Poznan 1953, s. 208±209.
7 Polska i Polacy za pierwszych Piastów 59 wousty), ¹aczkolwiek jest zwyczajem chøopcoâ w szlachetnego rodu zabawiacâ sieî psami i ptakami [...] jeszcze w pacholeî ctwie cieszyø sieî søuzçbaî rycerskaîº (polowaniem, wyprawami na wroga) 7. Zas lojalnosâcâ zapewniaøa sâwieîta zasada feudalizmu, nakazujaîca wiernosâcâ swojemu panu. Dlatego takzçe nie byøo obaw, by najemni druzçynnicy zdradzali swego wøadceî, bo na to nie pozwalaø im honor i skøadana przysieîga. SkaÎd wieî c mozçemy dowiedziecâ sieî, kim byli oâ wczesâni czøonkowie wojsk ksiaîzçeî cych i kroâ lewskich (a takzçe druzçyn mozçnowøadczych)? Odpowiedzi dostarczajaî nam zâroâ døa archeologiczne. Po pierwsze, mozçemy tu przywoøacâ budowle (sâwieckie i sakralne) wznoszone z kamienia; po drugie, nalezçy zwroâ cicâ uwageî na nietypowe pochoâ wki odkrywane coraz liczniej na ziemiach polskich. JesÂli chodzi o budowle kamienne, to ich pojawienie sieî zwiaîzane jest z chrystianizacjaî zapoczaîtkowanaî chrztem Mieszka w 966 roku. WoÂwczas to przybyli wraz z DobrawaÎ duchowni czescy. Od czasu powoøania biskupstwa misyjnego w Poznaniu (968 r.) i kolejnych biskupstw w Krakowie, Wrocøawiu i Koøobrzegu, erygowanych podczas Zjazdu w 1000 roku wraz z metropoliaî gniezânienâskaî, do Polski napøywali duchowni niemieccy, potem iryjscy, italscy, wreszcie pojawili sieî takzçe miejscowi. Wszyscy oni charakteryzowali sieî umiejeî tnosâciaî czytania i pisania, znajomosâciaî øaciny, umiejeî tnosâciami administrowania, dyplomacji etc. Oni roâ wniezç od poczaîtku wprowadzania chrzesâcijanâ stwa stanowili trzon kadry urzeî dniczej sâwieckiego aparatu wøadzy, dodatkowo budujaîc miejscowaî hierarchieî duchowienâ stwa. Widomym znakiem ich przybycia byøy przede wszystkim budowle wznoszone z kamienia. Architektonicznie wzorowano je na obiektach czeskich, ottonâ skich, italskich, mozçe niekiedy roâ wniezç bizantyjskich. PoczaÎtkowo byøy to rotundy i maøe jednonawowe kosâcioâ øki z poâ øokraîgøaî absydaî, zawsze wznoszone w centralnych grodach panâstwa. Przy nich powstawaøy budowle sâwieckie (lub uzçytkowane przez duchownych) tak zwane palatia, prostokaîtne, czasem pieî trowe (np. Ostro w Lednicki), czasem z podcieniami podtrzymywanymi kolumnadaî (WisÂlica). Obecnie znamy ponad 10 tego typu monumentalnych zaøozçenâ, ktoâ re w oâ wczesnej drewnianej rzeczywistosâci musiaøy wy- 7 Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, II [9].
8 60 Maria Miœkiewicz wieracâ ogromne wrazçenie i cieszycâ sieî wielkim prestizçem. Rzecz charakterystyczna, zçe te budowle z zaøozçenia miaøy søuzçycâ jedynie wøadcy i miejscowej elicie. Byøy bowiem niewielkie, ale wejsâcie do nich prowadziøo z palatium prosto na podwyzçszonaî emporeî. Tam søuchaø nabozçenâ stw ksiaîzçeî z rodzinaî, pozostali zajmowali miejsca na parterze. Pierwszy kosâcioâ ø, na planie troâ jnawowej bazyliki, przeznaczony dla wszystkich mieszkanâ coâ w okolicy wznioâ sø na Wawelu Bolesøaw Chrobry, a pierwszy kosâcioâ ø zbudowany na podgrodziu powstaø w PrzemysÂlu. Ten ostatni datowany jest na II poøoweî XI wieku, co pokazuje, zçe prawie wiek musiaø upøynaîcâ, by dostrzezçono potrzebeî szerzenia nowej wiary posâroâ d ludu. JesÂli chodzi o eliteî spoøecznaî, to znowu wiele na ten temat moâwiaî nam zâroâ døa archeologiczne. Pocho wki z wneî trz kosâcioøoâ w mogaî dotyczycâ osoâ b o obcym pochodzeniu (np. biskupa Maura zøozçonego w krypcie kosâcioøa w TynÂcu). Z okresu wøadania pierwszych PiastoÂw mamy roâ wniezç posâwiadczone pojedyncze pochoâ wki, baîdzâ caøe cmentarzyska, ktoâ re nie byøy zakøadane wedøug zwyczaju miejscowego i øaîczymy je z osadnictwem obcych druzçynnikoâ w. NalezÇaÎ do nich przede wszystkim cmentarzyska w Lutomiersku koøo èodzi, w Ciepøem i S wielubiu na Pomorzu oraz w Pokrzywnicy koøo Møawy. Pojedyncze pochoâ wki obcych odkryto ostatnio roâ wniezç w Kaødusie na Kujawach 8. Groby te majaî kilka cech wspoâlnych, a mianowicie znajdujemy w nich bogate wyposazçenie meî zçczyzn w importowanaî bronâ (pieî knie zdobione miecze, topory i ostrogi), niemiejscowe ozdoby (zapinki skandynawskie, sprzaîczki ruskie) srebrne i szklane ozdoby kobiece, przedmioty zbytku (misy braîzowe, zdobione wiaderka, monety). Kolejnym elementem wyroâzçniajaîcym jest forma grobu, w ktoârej pochoâ wek zøozçono w obstawie z kilku gøazoâ w ustawionych w ksztaøcie øodzi lub czworokaîta z zabrukowanaî powierzchniaî baîdzâ w sarkofagu z pøyt kamiennych. JesÂli znajdujemy takie groby poza obreî bem kosâcioøoâw, na oddzielnych nekropolach, to mozçemy saîdzicâ, zçe odmiennosâcâ stosowanego rytuaøu, znajdujaîcego odpowiedniki poza ziemiami polskimi, potwierdza obcosâcâ etnicznaî owych zmarøych. 8 A. Buko, Archeologia Polski wczesnosâredniowiecznej, Warszawa 2005, s. 357±358.
9 Polska i Polacy za pierwszych Piastów 61 Niekiedy wspoâ øwysteî pujaî z nimi groby typowe dla miejscowego osadnictwa, nie tak bogato wyposazçone baîdzâ nalezçaîce tylko do kobiet, co dowodzi, zçe przybysze wøaîczali sieî w danaî spoøecznosâcâ przez ozçenki, a bycâ mozçe niektoâre kobiety, takzçe bogato w grobach zaopatrzone, przybyøy na nasze ziemie wraz z meî zçami. MozÇemy roâ wniezç okresâlicâ kierunki owego napøywu druzçynnikoâ w, gdyzç ich cmentarze saî zgrupowane wyøaîcznie w pasie Polski poâønocnej i nie przekraczajaî Pilicy. Widac wieî c wyrazânie, zçe pierwsi Piastowie musieli uzupeøniacâ swoje siøy zbrojne nie na ziemiach, ktoâ re zamierzali dopiero przyøaîczycâ (jak np. S laîsk czy Maøopolska), ale poza miejscowymi wsparciem dla nich byli przybysze z poâ ønocy i z poâ ønocnego wschodu (Skandynawowie, Baøtowie, Rusini). Te fakty jasno dowodzaî sporej penetracji naszych ziem przez ludzi obcych etnicznie. I tu dochodzimy do kolejnego problemu, a mianowicie do identyfikacji etnicznej poszczegoâ lnych grup lub osoâb. Wydaje sieî, zçe w przypadku elit sprawa ta nie miaøa wieîkszego znaczenia. Mamy roâ wniezç dowody na ¹wzÇenianieº sieî w miejscowaî ludnosâcâ caøych grup. Badania antropologiczne tego zagadnienia na materiaøach kostnych uzyskanych w trakcie badanâ wykopaliskowych cmentarzysk z XI wieku w Sandomierzu wykazaøy, zçe grupa meî zçczyzn przybyøa woâ wczas z Wielkopolski pojmowaøa za zçony kobiety miejscowe. Kwatery rodzinne zakøadane w kolejnych rzeî dach cmentarza nie zostawiajaî w tym wzgleîdzie zçadnych waîtpliwosâci 9. WiaÎzÇaÎc te sprawy z najazdem ksieî cia czeskiego Brzetysøawa (1038 r.), mozçemy je zilustrowacâ dodatkowo opisem Galla Anonima o ucieczce rzesz ludzi z Wielkopolski (gøoâ wnie na Mazowsze). ¹A wspomniane miasta [Gniezno i PoznanÂ] tak døugo pozostaøy w opuszczeniu, zçe w kosâciele sâw. Wojciecha meî czennika i sâw. Piotra apostoøa dzikie zwierzeîta zaøozçyøy swe legowiskaº 10. To jednak byøy peregrynacje w obreî bie jednego kraju, a wobec tego mozçna sieî spodziewacâ, zçe przybysze nie byli traktowani jak obcy. Czy ludnosâcâ wiejska miaøa juzç woâ wczas sâwiadomosâcâ narodowaî? B. Zientara pisze, zçe dopiero 9 T. Rysiewska, Struktury pokrewienâstwa utrwalone na cmentarzyskach, w: Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w ksztaøtowaniu sieî nowej Europy, KrakoÂw Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, I [19].
10 62 Maria Miœkiewicz terytorialnosâcâ uczucâ plemiennych jest drogaî do wytworzenia sâwiadomosâci narodowosâciowej, a owa terytorializacja mozçe sieî dokonacâ poprzez stworzenie przez plemieî trwaøej organizacji panâstwowej 11. SaÎdzeÎ, zçe wieî kszaî roleî w tym procesie odgrywaøa wøadza (zaroâwno sâwiecka, jak i duchowna), jako czynnik integrujaîcy, wchøaniajaîcy obcych w miejscowe spoøeczenâ stwo. ZresztaÎ przykøad szedø z goâry ± od wøadcy, ktoâry zabiegaø o stosowne koligacje z rodami panujaîcymi Europy, co w oâwczesnych warunkach sprzyjaøo zawiaîzywaniu takzçe politycznych sojuszy. Jest jednak pewna rysa na tym dosâcâ jednolitym obrazie, a dotyczy ona zachowanâ politycznych mozçnowøadcoâ w. Mamy w tym wzgleî dzie co najmniej trzy interesujaîce przykøady z poczaîtkoâ w XI wieku (dwa zwiaîzane z Mazowszem i jeden z Maøopolski i S laîska). Mianowicie niezwykle trwaøa wydaje sieî lojalnosâcâ mozçnych wzgleî dem dynastii piastowskiej. O ile w jej obreî bie dochodziøo do gwaøtownych zajsâcâ (np. wygnanie braci przyrodnich wraz z macochaî OdaÎ przez Bolesøawa Chrobrego, osâlepienie Zbigniewa przez Krzywoustego i kolejne niesnaski wybuchajaîce wsâroâ d jego synoâ w w sprawie dzielnicy senioralnej), o tyle generalnie poza Piastami zçaden inny roâ d nie zdoøaø przejaîcâ w Polsce wøadzy. Wszechwøadny palatyn Sieciech, sprawujaîcy rzaîdy w imieniu bezwolnego Wøadysøawa Hermana, zostaø w konâ cu odsunieîty od wøadzy. PoteÎzÇny wielkopolski roâd AwdanÂcoÂw, ktoâry wydaø mozçnych palatynoâ w i fundatoroâ w klasztornych, straciø zaufanie Bolesøawa Krzywoustego i po XII wieku nie odzyskaø juzç znaczenia. Jeszcze inaczej potoczyøy sieî losy czesânika Mieszka II ± Miecøawa. Ten z kolei chciaø posiaîsâcâ we wøadanie prowincjeî panâ stwa Piasto w ± Mazowsze. On jeden prawdopodobnie moâ gø pochodzicâ ze Skandynawii lub ze sârodowiska Rusi poâ ønocno-zachodniej, gdzie mieszaøa sieî ludnosâcâ baøtyjska, søowianâ ska i finâ sko-wikinâ ska. On tezç zapewne za gøoâ wny obszar rezydencjonalny obraø poâ ønocne ziemie Mazowsza w dorzeczu goârnego Orzyca. Tam bowiem w XI wieku zaøozçono dwa blisko siebie poøozçone grody w Grzebsku i w Tan sku- Przedborach, kilka cmentarzysk z bogato wyposazçonymi pochoâ wkami: w Pokrzywnicy, èaîczynie i Tan sku; tam odkryto pochodzaîcy 11 Zientara, SÂwit narodoâw europejskich, s. 33.
11 Polska i Polacy za pierwszych Piastów 63 z tego samego okresu skarb ozdoâb i monet srebrnych w Brzozowie Nowym; tam wreszcie byøo najwieî ksze zageî szczenie osadnictwa na caøym Mazowszu. Dokøadne badania powierzchniowe doprowadziøy do odkrycia w najblizçszej okolicy kilkudziesieî ciu dalszych stanowisk wczesnosâredniowiecznych, datowanych na XI±XII wiek. Miecøaw, jak pisze Gall Anonim, ¹ufny w odwageî swego wojska, a nadto zasâlepiony zçaîdzaî zgubnej ambicji, proâ bowaø zuchwale sieî gnaîcâ po to, co mu sieî nie nalezçaøo ani z prawa zçadnego, ani z przyrodzeniaº 12. A wieîc jedynie zçaîdza wøadzy byøa u niego motorem napeîdowym, by sieîgnaîcâ po wøadztwo nad Mazowszem. Owa ziemia ± jak uwazça kronikarz ± Miecøawowi sieî nie nalezçaøa, gdyzç nie byø krewnym PiastoÂw i celu swego buntu nie osiaîgnaîø, gdyzç ± w 1047 roku zginaîø w wielkiej bitwie wydanej przez Kazimierza, w ktoârej roâwniezç dokonano wielkiej rzezi Mazowszan. O takich wøasânie wypadkach sâwiadczaî cmentarzyska nad goâ rnym Orzycem, na ktoâ rych, jak saîdzeî, zostali pochowani druzçynnicy Miecøawa, wyposazçeni w bogate uzbrojenie i inne przedmioty luksusowe, stanowiaîce owoc rabunku baîdzâ udziaøu w øupach. O ich etnicznej proweniencji sâwiadczaî liczne importy, gøoâ wnie skandynawskie i baøtyjskie, wchodzaîce w skøad wyposazçenia pochoâ wkoâ w, nie tylko meî skich, ale i kobiecych. Przedmioty te wskazujaî na tereny, z jakich przybyøy rodziny nad Orzyc. Nie byli to wieî c tylko najemnicy ± rycerze, ale roâ wniezç kobiety i dzieci. Byc mozçe, zçe ich zajeî cia wojenne uzupeøniaøy dziaøania handlowe na szlaku ze wschodu na Pomorze i do Wielkopolski, czego sâladem mozçe bycâ skarb z Brzozowa. Z kolei o zainteresowaniu wøadcoâ w polskich tym samym szlakiem i terenami do niego przylegajaîcymi sâwiadczaî dwa dokumenty. Pierwszy, z roku 1065, to tak zwany falsyfikat mogilenâ ski z nadaniem dla klasztoru w Mogilnie, gdzie m.in. wymienione saî przeprawa przez Orzyc oraz groâ d w Grzebsku. Drugi ± to spis doâ br biskupstwa pøockiego, erygowanego w 1075 roku z inspiracji Bolesøawa S miaøego. Czy w sâwietle powyzçszych rozwazçanâ mozçemy okresâlicâ, od kiedy i wsâroâ d jakich grup spoøecznych mogøa wyksztaøcicâ sieî wieî zâ przynalezçnosâci ponadplemiennej? Na pewno takie poczucie øaîcznosâci ze 12 Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, I [20].
12 64 Maria Miœkiewicz wspoâ lnotaî mozçna odniesâcâ do pierwszych wøadcoâ w i przejawianej przez warstweî rycerskaî lojalnosâci wobec dynastii. Wøadcom wieî cej wolno, wøadcy mogaî walczycâ o wøadzeî, ale dzieje sieî to w obreîbie dynastii panujaîcej. MozÇni niekiedy proâ bujaî sieî temu przeciwstawicâ, ale ich proâby, bez wzgleîdu na to, czy pochodzaî oni z miejscowych, czy obcych rodoâ w, nie konâ czaî sieî powodzeniem. PrzewazÇa bowiem lojalnosâcâ pozostaøych wobec panujaîcej dynastii. Rycerze, nawet najemni, saî wierni panujaîcemu, gdyzç jest to fundamentalna zasada feudalna. Przyjmowani saî tezç z czasem w ramy miejscowych spoøecznosâci, o czym sâwiadczaî pojedyncze pochoâ wki obcych na cmentarzach uzçywanych przez ogoâø (np. Ciepøe, Kaødus). Natomiast nie wiemy nic na temat poczucia przynalezçnosâci narodowosâciowej wsâroâ d ogoâ øu wolnych mieszkanâ coâ w ± chøopoâ w, rzemiesâlnikoâ w, urzeî dnikoâ w panâskich. SøuzÇyli Piastom przez pøacenie danin, mogli bycâ wzywani do walki w razie zagrozçenia najazdem, powoli sieî chrystianizowali, a takzçe zasilali kadry duchowienâ stwa. Ich sâwiadomosâcâ bardziej zapewne wiaîzaøa sieî z przywiaîzaniem do regionu, miejscem gospodarowania, ze stosunkami saîsiedzkimi i obowiaîzkami wzgleî dem wøasnego rodu. Wydaje sieî, zçe dopiero wiek XIII, kiedy chrzesâcijanâ stwo upowszechniøo sieî wpøynaîø na zmiany w mentalnosâci. Po zânym przejawem tego procesu beî dzie dopiero twoâ rczosâcâ Mikoøaja Reja, ktoâ ry stwierdziø: ¹A niechaj narodowie wzçdy postronni znajaî, izç Polacy nie geîsi, izç swoâj jeîzyk majaîº.
Teleturniej historyczny
Teleturniej historyczny 1. Co oznacza przydomek Chrobry? a) piękny b) wielki c) wspaniały d) mężny d) lekarski 2. Wskaż poprawną kolejność przedstawionych władców. a) Bolesław Krzywousty, Mieszko I, Bolesław
Bardziej szczegółowoWykopaliska na Starym Mieście Published on Kalisz (http://www.kalisz.pl)
Data publikacji: 23.07.2015 Zakończył się pierwszy etap badań archeologicznych na Starym Mieście w Kaliszu w sezonie 2015. Wykopaliska te są wspólnym przedsięwzięciem Instytutu Archeologii i Etnologii
Bardziej szczegółowoZespół I. Karta pracy
01 Zespół I 1. Na podstawie legendy o Popielu i Piaście (tekst źródłowy nr 1 i nr 2) oraz historyjki obrazkowej ustal przebieg wydarzeń i napisz pod każdym obrazkiem swój krótki komentarz: 01 2. Ustal
Bardziej szczegółowoOCHRONA PRAWA DO WOLNOSÂ CI RELIGIJNEJ W PRAWIE TRAKTATOWYM UNII EUROPEJSKIEJ
A R T Y K U è Y STUDIA Z PRAWA WYZNANIOWEGO Tom 7 ± 2004 KRZYSZTOF WARCHAèOWSKI OCHRONA PRAWA DO WOLNOSÂ CI RELIGIJNEJ W PRAWIE TRAKTATOWYM UNII EUROPEJSKIEJ Prawo pierwotne 1 WspoÂlnot Europejskich zawarte
Bardziej szczegółowoPolska pierwszych Piastów materiały do sprawdzianu
Polska pierwszych Piastów materiały do sprawdzianu Temat: Słowianie i pierwsze państwa słowiańskie 1. Słowianie zanim przyjęli chrześcijaństwo wyznawali politeizm czyli wiarę w wielu bogów, do najważniejszych
Bardziej szczegółowoDruk i oprawa WSCHÓD Agencja Usługowa ul. Długa 5, 20-346 Lublin www.wschod.lublin.pl
/2007 Druk i oprawa WSCHÓD Agencja Usługowa ul. Długa 5, 20-346 Lublin www.wschod.lublin.pl A R T Y K U è Y STUDIA Z PRAWA WYZNANIOWEGO Tom 10 ± 2007 ARTUR MEZGLEWSKI DZIAèALNOSÂ CÂ ZWIAÎZKOÂ W WYZNANIOWYCH
Bardziej szczegółowoPersonalizm w polskiej sztuce
Tadeusz Boruta Personalizm w polskiej sztuce PodejmujaÎc temat ¹Personalizm w polskiej sztuceº powinienem na wsteî pie poczynicâ pewne zastrzezçenia. Przede wszystkim muszeî zaznaczycâ, zçe w krytyce czy
Bardziej szczegółowoPolska w czasach Bolesława Chrobrego. Historia Polski Klasa V SP
Polska w czasach Bolesława Chrobrego Historia Polski Klasa V SP Misja chrystianizacyjna św. Wojciecha. 997 r. Zjazd Gnieźnieński 1000 r. Koronacja Bolesława Chrobrego 1025r. Sytuacja wewnętrzna i zewnętrzna
Bardziej szczegółowoTest z zakresu rozwoju państwa polskiego do czasów Kazimierza Odnowiciela
Test z zakresu rozwoju państwa polskiego do czasów Kazimierza Odnowiciela 1. Na podstawie mapy zamieszczonej poniżej uzupełnij podaną tabelę. Słowianie Zachodni Słowianie Południowi Słowianie Wschodni
Bardziej szczegółowoKryzys monarchii piastowskiej
Kryzys monarchii piastowskiej 1. Panowanie Mieszka II (1025-1031, 1032-1034) Koronacja w 1025r.; w testamencie chrobry pominął Bezpryma i Ottona Zaangażował się w konflikt z Niemcami (wyprawy na Saksonię)
Bardziej szczegółowoKilka uwag na temat roli retoryki w ksztaøceniu humanistycznym
Czøowiek w Kulturze 21 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawøa II Kilka uwag na temat roli retoryki w ksztaøceniu humanistycznym Zastano wmy sieî nad znaczeniem, jakie posiada retoryka w wyksztaøceniu
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną)
PLAN WYNIKOWY DLA KLASY I TECHNIKUM (z praktyką miesięczną) NR PROGRAMU: DKOS 4015 90/02. I. Dzieje najdawniejsze - źródła archeologiczne i materialne do dziejów najdawniejszych, - systemy periodyzacji
Bardziej szczegółowo966 rok założenie Akademii Krakowskiej 1410 rok chrzest Mieszka I 1364 rok zjazd w Gnieźnie 1000 rok bitwa pod Grunwaldem
Lekcja Temat: Lekcja powtórzeniowa. 1. Połącz każdą datę z odpowiednim wydarzeniem. DATA 997 rok unia Polski z Litwą 1226 rok misja świętego Wojciecha w Prusach 1385 rok koronacja Bolesława Chrobrego na
Bardziej szczegółowoMieszkańcy grodu i podgrodzia POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO
Mieszkańcy grod i podgrodzia POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO Początki państwa polskiego Znacie jż legendę o powstani państwa polskiego, poznajcie teraz fakty. https://www.yotbe.com/watch?v=apmigj0pi-u http://platforma.historiadlapolonii.pl/pload/files/slowianie/mieszkoi.mp4
Bardziej szczegółowoR o z e t ka. Rozetka wyjaśnia dwa ważne pojęcia:
Rozetka wyjaśnia dwa ważne pojęcia: CHRZEST: w religii chrześcijańskiej: oczyszczenie z grzechu pierworodnego i przyjęcie do wspólnoty. Źródło:http://sjp.pl/chrzest CHRZEST POLSKI było to ogromnie ważnie
Bardziej szczegółowoWymagania programowe
Wymagania programowe dla klasy IV szkoły podstawowej według programu Nowej Ery adana czynność uczniów 1 I. HISTORI WOKÓŁ NS wie, czym jest historia zna, kto tworzy historiê wie, co to s¹ Ÿród³a historyczne
Bardziej szczegółowoAnna Korzycka Rok IV, gr.1. Mapa i plan w dydaktyce historii. Pytania. Poziom: szkoła podstawowa, klasa 5.
Anna Korzycka Rok IV, gr.1 Mapa i plan w dydaktyce historii. Pytania Poziom: szkoła podstawowa, klasa 5. 1. Na podstawie mapy Polska za Bolesława Chrobrego podaj miejscowości będące siedzibami arcybiskupa
Bardziej szczegółowoks. dr hab. Franciszek Longchamps de Bérier, prof. UJ ks. dr hab. Mirosław Sitarz, prof. KUL
12 ZESPÓŁ REDAKCYJNY ks. dr hab. Franciszek Longchamps de Bérier, prof. UJ ks. dr hab. Mirosław Sitarz, prof. KUL Wydawnictwo KUL Lublin 2009 12/2009 REDAKCJA Elżbieta Struś OPRACOWANIE KOMPUTEROWE Hanna
Bardziej szczegółowoZadanie 1. (2 p.) Wskaż wydarzenie chronologicznie pierwsze stawiając przy nim literę,,a" i chronologicznie ostatnie stawiając przy nim literę,,b".
VIII POWIATOWY KONKURS z HISTORII pod patronatem Jurajskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Twórczych,,POLSKA PIASTÓW OD MIESZKA I DO KAZIMIERZA WIELKIEGO" Etap powiatowy 2014/2015 KOD UCZNIA Informacje dla
Bardziej szczegółowoTerroryzm edukacyjny IMELDA CH ODNA. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II
IMELDA CH ODNA Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II Terroryzm edukacyjny Edukacja, jako jeden z podstawowych elementoâw ludzkiej kultury, jest przedmiotem rozwazçanâ wieludziedzin, stawiajaîcych
Bardziej szczegółowoWSTÊP POMORZE WARMIA I MAZURY WIELKOPOLSKA MAZOWSZE MA OPOLSKA ŒL SK STR. 5-7 STR. 8-23 STR. 24-27 STR. 28-33 STR. 34-49 STR. 50-83 STR.
POLSKA WSTÊP STR. 5-7 POMORZE STR. 8-23 WARMIA I MAZURY STR. 24-27 WIELKOPOLSKA STR. 28-33 MAZOWSZE STR. 34-49 MA OPOLSKA STR. 50-83 ŒL SK STR. 84-96 POLSKA Kraj w œrodkowej Europie pomiêdzy Morzem Ba³tyckim
Bardziej szczegółowoRola uniwersytetu w kulturze ± Jan Paweø II (cytaty)
Czøowiek w Kulturze 21 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawøa II Rola uniwersytetu w kulturze ± Jan Paweø II (cytaty) Pontyfikat Jana Pawøa II zaowocowaø wielkaî ilosâciaî wypowiedzi PapiezÇa o uniwersytecie.
Bardziej szczegółowoAutorzy: Sara Pawelska Patrycja Rychter
Autorzy: Sara Pawelska Patrycja Rychter Opiekunowie: mgr Magdalena Cieślak mgr Paulina Chłopkowska Zespół Szkół nr 1 im. Stefana Garczyńskiego ul. Powstańców Wielkopolskich 43, 64-360 Zbąszyń Telefon:
Bardziej szczegółowoK O N K U R S Z H I S T O R I I dla uczniów szkoły podstawowej - etap szkolny
............... kod pracy ucznia....................... pieczątka nagłówkowa szkoły K O N K U R S Z H I S T O R I I dla uczniów szkoły podstawowej - etap szkolny Drogi Uczniu, Przeczytaj uważnie instrukcję
Bardziej szczegółowoKAZIMIERZ ODNOWICIEL. Zuzanna Jankowska Zespół Szkół w Pobiedziskach im. Kazimierza Odnowiciela Klasa 6e
KAZIMIERZ ODNOWICIEL Zuzanna Jankowska Zespół Szkół w Pobiedziskach im. Kazimierza Odnowiciela Klasa 6e Kazimierz I Karol Odnowiciel Kazimierz Karol, zwany Odnowicielem, urodził się 25 lipca 1016 roku.
Bardziej szczegółowoskazanych, zwiaîzanego z posteîpujaîcaî marginalizacjaî spoøecznaî, wynikajaîcaî przede wszystkim z bezdomnosâci, bezrobocia i naduzçywania alkoholu.
SèOWO WSTEÎPNE Prezentowana publikacja jest interdyscyplinarnaî proâbaî znalezienia odpowiedzi na pytania dotyczaîce roli wartosâci moralnych zaroâ wno w procesie socjalizacji, jak i w oddziaøywaniach
Bardziej szczegółowoKLAUZULE WYZNANIOWE W KONSTYTUCJI RP
A R T Y K U è Y STUDIA Z PRAWA WYZNANIOWEGO Tom 8 ± 2005 JAROSèAW SZYMANEK KLAUZULE WYZNANIOWE W KONSTYTUCJI RP Szeroko pojeî ta problematyka wyznaniowa, albo jeszcze lepiej sâwiatopoglaîdowa, jest dzisiaj
Bardziej szczegółowopoprawnie posługuje się terminami: dzieje, archeologia, źródła pisane, źródła materialne rozróżnia pracę historyków i archeologów
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne z historii dla klasy 4 Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji niedostateczny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział 1.
Bardziej szczegółowoPrzemys owie wielkopolscy od ksi cia dzielnicowego do króla Polski
Przemys owie wielkopolscy od ksi cia dzielnicowego do króla Polski WYDAWNICTWO POKONFERENCYJNE pod redakcjà prof. dr hab. Hanny Kóčki-Krenz Konferencja popularnonaukowa towarzyszàca Dniom Grodu Przemys
Bardziej szczegółowoHISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV
2016-09-01 HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO KLASA IV Podstawa programowa przedmiotu SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami
Bardziej szczegółowoZnaczenie Chrztu Polski w tworzeniu zrębów państwowości
Znaczenie Chrztu Polski w tworzeniu zrębów państwowości A U T O R : K L A U D I A J A R O S Z A D R E S S Z K O Ł Y: 6 4-310 LW Ó W E K U L. G I M N A Z J A L N A 1 K O R Z Y S TA Ł A M Z P O M O C Y PA
Bardziej szczegółowoSTOSUNKI POLSKOKRZYŻACKIE ZA PANOWANIA DYNASTII PIASTÓW
STOSUNKI POLSKOKRZYŻACKIE ZA PANOWANIA DYNASTII PIASTÓW DYNASTIA PIASTÓW Krzyżacy Z chrześcijańskim Księstwem Mazowieckim sąsiadowały pogańskie plemię, które najeżdżały na kraj Konrada Mazowieckiego. Regularnie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne dla uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z historii i społeczeństwa dla klasy 4
Wymagania edukacyjne niezbędne dla uzyskania poszczególnych śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z historii i społeczeństwa dla klasy 4 Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca
Bardziej szczegółowo#ZwiedzajSzlakPiastowski
#ZwiedzajSzlakPiastowski Zapraszamy! Nasze atuty: - sprawdzone hotele - najlepsze restauracje - doświadczeni piloci - kompetentni przewodnicy - profesjonalna obsługa - sprawna organizacja - szybkie działanie
Bardziej szczegółowoPublikacje dostępne w Powiatowym Centrum Informacji Turystycznej, Rynek 14, Gniezno
Publikacje dostępne w Powiatowym Centrum Informacji Turystycznej, Rynek 14, Gniezno Encyklopedia Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej Jednotomowa encyklopedia stanowiąca kompendium wiedzy o Gnieźnie i regionie.
Bardziej szczegółowoREGULAMIN KONKURSU POWIATOWEGO,, POLSKA W CZASACH POCZĄTKÓW PAŃSTWOWOŚCI
REGULAMIN KONKURSU POWIATOWEGO Konkurs przeznaczony jest dla uczniów szkół podstawowych z powiatu polkowickiego. Konkurs indywidualny w etapie szkolnym i drużynowy w etapie powiatowym Organizatorem konkursu
Bardziej szczegółowoWydawnictwo KUL Lublin 2008 11/2008
11 ZESPÓŁ REDAKCYJNY Wydawnictwo KUL Lublin 2008 11/2008 REDAKCJA Lucyna Górna OPRACOWANIE KOMPUTEROWE Hanna Prokopowicz OKŁADKA NA PODSTAWIE PROJEKTU Agnieszki Smreczyńskiej-Gąbki Copyrigt by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoArkadiusz Tabaka Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu
Wystawa "Skarby średniowieczne Wielkopolski" w muzeach w Gdańsku, Bytomiu, Gorzowie Wielkopolskim i Wągrowcu Studia Lednickie 12, 189-194 2013 Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Wystawa Skarby średniowieczne
Bardziej szczegółowoKonkursy Przedmiotowe w roku szkolnym 2017/2018
PROGRAM MERYTORYCZNY KONKURSU HISTORYCZNEGO DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO I. CELE KONKURSU kształcenie umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy historycznej; rozbudzanie ciekawości
Bardziej szczegółowoPoczątki państwa polskiego
Początki państwa polskiego 1. Państwo Mieszka I (960-992) Piastowie opanowali Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze, siedziby Lędzian Władcą plemienia Polan był Mieszko I Informacje o państwie mieszka pochodzą
Bardziej szczegółowoHISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM PODSTAWOWY (PP) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Bardziej szczegółowoHistoria Polski Klasa V SP
Temat: Bolesław Krzywousty i jego testament. Historia Polski Klasa V SP Bolesław Krzywousty ur. 20 sierpnia 1086, zm. 28 października 1138. Był synem Władysława Hermana i Judyty Czeskiej. Książę Śląski,
Bardziej szczegółowoInstytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Towarzystwo Naukowe Doktorantów Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Towarzystwo Naukowe Doktorantów Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Konferencja naukowa SPÓR O POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO HISTORIOGRAFIA
Bardziej szczegółowoBADANIE DIAGNOSTYCZNE
Centralna Komisja Egzaminacyjna BADANIE DIAGNOSTYCZNE W ROKU SZKOLNYM 2011/2012 CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI GRUDZIEŃ 2011 Numer zadania 1. 2.
Bardziej szczegółowoZadanie 1. (6 p.) Wpisz we wskazane na mapie miejsca nazwy plemion zamieszkujących ziemie polskie.
KOD UCZNIA VIII POWIATOWY KONKURS z HISTORII pod patronatem Jurajskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Twórczych,,POLSKA PIASTÓW OD MIESZKA I DO KAZIMIERZA WIELKIEGO" Etap szkolny 2014/2015 Informacje dla
Bardziej szczegółowoJak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Jak budowano w średniowieczu? Z wizytą w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie CELE OGÓLNE Zapoznanie uczniów z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi architektury okresu średniowiecza. Przedstawienie
Bardziej szczegółowoPoczątki Państwa Polskiego
Początki Państwa Polskiego Poznajemy pojęcia - Legenda CO TO JEST LEGENDA? Legenda o Czechu, Lechu i Rusie LEGENDA O CZECHU, LECHU I RUSIE A teraz fakty HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=AP MIGJ0PI- U Początki
Bardziej szczegółowoBADANIA ARCHEOLOGICZNE NA STANOWISKU POZNAŃ NR 3 IDENTYFIKACJA POŁOŻENIA RELIKTÓW KOLEGIATY MARCINA IGNACZAKA PLAC KOLEGIACKI PW. ŚW.
BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA STANOWISKU POZNAŃ NR 3 PLAC KOLEGIACKI IDENTYFIKACJA POŁOŻENIA RELIKTÓW KOLEGIATY PW. ŚW. MARII MAGDALENY POD REDAKCJĄ MARCINA IGNACZAKA Miejska Kolegiata pw. Św. Marii Magdaleny
Bardziej szczegółowoHISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE
HISTORIA - GIMNAZJUM WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA I PRAHISTORIA Czas w historii. Klasyfikacja źródeł historycznych. Pradzieje ludzkości. Ocena dopuszczająca: zna pojęcia źródło historyczne, era ; zlokalizuje
Bardziej szczegółowoHISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego)
2019-09-01 HISTORIA klasa 1 Liceum Ogólnokształcącego (4 letniego) Treści z podstawy programowej przedmiotu POZIOM ROZSZERZONY (PR) SZKOŁY BENEDYKTA Podstawa programowa HISTORIA klasa 1 LO (4-letnie po
Bardziej szczegółowoUDZIAè KOSÂ CIOèOÂ W I INNYCH ZWIAÎZKOÂ W WYZNANIOWYCH W REALIZACJI ZADANÂ Z ZAKRESU OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO W POLSCE
A R T Y K U è Y STUDIA Z PRAWA WYZNANIOWEGO Tom 9 ± 2006 ZDZISèAW ZARZYCKI UDZIAè KOSÂ CIOèOÂ W I INNYCH ZWIAÎZKOÂ W WYZNANIOWYCH W REALIZACJI ZADANÂ Z ZAKRESU OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO W POLSCE Z preambuøy
Bardziej szczegółowoZamki na piasku: psychologiczne determinanty sukcesu i trwa³oœci pseudonauki
Tomasz Witkowski Wydawnictwo MODERATOR Taszów FILOZOFIA PRZYRODY I NAUK PRZYRODNICZYCH 3 Zamki na piasku: psychologiczne determinanty sukcesu i trwa³oœci pseudonauki 1. Wybrane determinanty sukcesu i trwaøosâci
Bardziej szczegółowoPsychologiczne uwarunkowania terroryzmu jako zjawiska globalnego
ADAM BIELA, DOROTA BRYK, GRZEGORZ KIDA, MARIUSZ WO OÑCIEJ Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II Psychologiczne uwarunkowania terroryzmu jako zjawiska globalnego ZÇ yjemy w okresie cywilizacyjnym
Bardziej szczegółowoEgzamin Gimnazjalny z WSiP LISTOPAD Analiza wyników próbnego egzaminu gimnazjalnego. Część humanistyczna HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Egzamin Gimnazjalny z WSiP LISTOPAD 2015 Analiza wyników próbnego egzaminu gimnazjalnego Część humanistyczna HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Arkusz egzaminu próbnego składał się z 23 zadań zamkniętych
Bardziej szczegółowoNie racjonalnych powodów dla dopuszczenia GMO w Polsce
JANUSZ WOJCIECHOWSKI POSEŁ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO WICEPRZEWODNICZĄCY KOMISJI ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Tekst wystąpienia na Konferencji: "TRADYCYJNE NASIONA - NASZE DZIEDZICTWO I SKARB NARODOWY. Tradycyjne
Bardziej szczegółowoSPIS TRESÂ CI. Benedykta XVI przemoâ wienie do uczestnikoâ w zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej... 11. ARTYKUèY
TOM 4 2009 SPIS TRESÂ CI Søowo wsteîpne... 7 Benedykta XVI przemoâ wienie do uczestnikoâ w zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej......... 11 ARTYKUèY Ks. Antoni T r o n i n a, SÂ rodowisko
Bardziej szczegółowoPolska i świat w XII XIV wieku
Test a Polska i świat w XII XIV wieku Test podsumowujący rozdział I 1. Czytaj uważnie tekst i zadania. 2. W zadaniach od 1. do 3., 5., 6. oraz od 10. do 1 3. znajdują się cztery odpowiedzi: A, B, C, D.
Bardziej szczegółowo01-02.05 VIII Mistrzostwa Polski Liturgicznej Służby Ołtarza w Piłce Nożnej Halowej o Puchar KnC
01-02.05 VIII Mistrzostwa Polski Liturgicznej Służby Ołtarza w Piłce Nożnej Halowej o Puchar KnC 01-04.05 Oaza rekolekcyjna animatorów ewangelizacji (ORAE), Dąbrówka 01-05.05 Pielgrzymka KSM śladami wiary
Bardziej szczegółowoPoziom P-podstawowy PPponadpodstawowy. Zadanie 1 P (0-5) Wpisz we wskazane na mapie miejsca nazwy plemion zamieszkujących ziemie polskie w X wieku.
Imię i nazwisko Sprawdzian diagnozujący wiadomości i umiejętności dla klasy V Dział: Dynastia Piastów na polskim tronie Nr w dzienniku.. Kl. V Poziom P-podstawowy PPponadpodstawowy Liczba pkt. Ocena Zadanie
Bardziej szczegółowoWIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Egzamin maturalny maj 2009 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE DLA OSÓB NIESŁYSZĄCYCH POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zasady oceniania: za rozwiązanie zadań z arkusza podstawowego można uzyskać maksymalnie
Bardziej szczegółowoLegenda o św. Wojciechu z Drzwi Gnieźnieńskich. Danuta Konieczka-Śliwińska. Scenariusz lekcji historii dla szkoły ponadpodstawowej/ponadgimnazjalnej
Legenda o św. Wojciechu z Drzwi Gnieźnieńskich Danuta Konieczka-Śliwińska % Scenariusz lekcji historii dla szkoły ponadpodstawowej/ponadgimnazjalnej 45 min. Czas trwania:! Temat lekcji: Legenda o św. Wojciechu
Bardziej szczegółowoKRAKÓW ZNANY I MNIEJ ZNANY AUDIO A2/B1 (wersja dla studenta) - Halo! Mówi Melisa. Paweł, to ty? - Cześć! Miło cię słyszeć! Co u ciebie dobrego?
KRAKÓW ZNANY I MNIEJ ZNANY AUDIO A2/B1 (wersja dla studenta) - Halo! Mówi Melisa. Paweł, to ty? - Cześć! Miło cię słyszeć! Co u ciebie dobrego? - Wiesz, za dwa miesiące przyjeżdżam do Krakowa na stypendium,
Bardziej szczegółowoNa koniec stażu skandynawska szkoła eksploracji i ekspozycji stanowisk archeologicznych!
Na koniec stażu skandynawska szkoła eksploracji i ekspozycji stanowisk archeologicznych! 07. 11.2015 W sobotę spotkaliśmy się około południa przy Muzeum i pojechaliśmy w teren. Pierwszym punktem naszej
Bardziej szczegółowoKONKURS HISTORYCZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
...... kod pracy ucznia pieczątka nagłówkowa szkoły KONKURS HISTORYCZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH ETAP SZKOLNY Drogi Uczniu, witaj na I etapie konkursu historycznego. Przeczytaj uważnie instrukcję
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2013. WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE dla osób niesłyszących
Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2013 WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE dla osób niesłyszących POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Egzamin maturalny z wiedzy o społeczeństwie
Bardziej szczegółowoRozbicie dzielnicowe
Rozbicie dzielnicowe 1. Testament Bolesława Krzywoustego Krzywousty obawiał się sporu między synami 2 zasady: 1. Zasada pryncypatu jeden z synów sprawuje władzę nad pozostałymi braćmi 2. Zasada senioratu
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE W PROBLEMATYKEÎ KARANIA
SèOWO WSTEÎPNE W dniach 25-26 maja 2004 r. odbyøo sieî w ZamosÂciu sympozjum naukowe na temat Autorytet i godnosâcâ søuzç b penitencjarnych a skutecznosâcâ metod resocjalizacji zorganizowane przez KatedreÎ
Bardziej szczegółowonotka z pielgrzymki 2016 Szczęść Boże!
notka z pielgrzymki 2016 Szczęść Boże! Dnia 25 czerwca 2016 roku z parafii pw. Św. Teresy Benedykty od Krzyża wyruszyła parafialna pielgrzymka autokarowa do Pakości i Gniezna. Nad duchową stroną wyprawy
Bardziej szczegółowoPersonalizm we wspó³czesnej literaturze polskiej
Krzysztof Dybciak Personalizm we wspó³czesnej literaturze polskiej I Zacznijmy od sprawdzenia, jaka jest kondycja personalizmu we wspoâ øczesnej wiedzy o literaturze. Bez szeroko zakrojonych kwerend i
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja stanu posiadania powiatu gorlickiego. Oprac. J. Marecki
Inwentaryzacja stanu posiadania powiatu gorlickiego Oprac. J. Marecki http://zasoby-ludzkie.wup-krakow.pl/powiat-6-powiat_gorlicki.html Inwentaryzacja stanu posiadania powiatu gorlickiego Czym jest krajobraz
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo społeczne
Bezpieczeństwo społeczne Potrzeby współczesnego społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa Potrzeba - odczuwany brak czegoś i chęć jego zaspokojenia. W literaturze znana jest hierarchia potrzeb według Maslowa
Bardziej szczegółowo5. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW
5. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW 1) Kiedy odkryto pierwsze ślady człowieka w Polsce? a) 600 tysięcy lat temu b) 40 tysięcy lat temu c) 500 tysięcy lat temu d) 10 tysięcy lat temu 2) Plemiona, których nazwy
Bardziej szczegółowoPolska Piastów. przez dynastię Piastów opisał w swojej kronice Gall Anonim.
Polska Piastów Polska powstała na terenach zamieszkanych przez liczne plemiona słowiańskie. Z jednego z nich Polan wywodził się władca, który miał wizję stworzenia państwa na wzór sąsiednich i siłę, by
Bardziej szczegółowoBERNARDYNÂ SKA POMOC BEZDOMNYM I UBOGIM W RADOMIU
BERNARDYN SKA POMOC BEZDOMNYM I UBOGIM W RADOMIU BezdomnosÂc stanowi powazçny problem spoøeczny. NalezÇy jednak zauwazçycâ, zçe zjawisko bezdomnosâci nie jest czymsâ nowym. Istnieje od dawna, chocâ jego
Bardziej szczegółowo2. Podział administracyjny? Административное деление. Kujawsko-pomorskie Małopolskie Podlaskie Warmińsko-mazurskie
Pytania z geografii Polski Вопросы с географии Польши 1. Powierzchnia Polski? Площадь Польши? Powierzchnia Polski wynosi 312 685 km2 i pod względem powierzchni Polska jest dziewiątym krajem w Europie.
Bardziej szczegółowo¹ROZPRACOWANIE KATOLICKICH ORGANIZACJI MASOWYCHº
STUDIA Z PRAWA WYZNANIOWEGO Tom 7 ± 2004 ¹ROZPRACOWANIE KATOLICKICH ORGANIZACJI MASOWYCHº NOWELIZACJA PRAWA O STOWARZYSZENIACH W S WIETLE TAJNEJ INSTRUKCJI MBP Z 1 WRZES NIA 1949 R. Ustro j komunistyczny
Bardziej szczegółowo1. Pochodzenie Słowian
Słowianie i Węgrzy 1. Pochodzenie Słowian Do V w. zamieszkiwali tereny między Karpatami, Prypecią a Dnieprem W V wieku początek ekspansji osadniczej Początkowo zajmowali tylko tereny opuszczone przez barbarzyńców,
Bardziej szczegółowoPowiatowy Konkurs Historyczny Polska Piastów etap powiatowy
Honorowy Patronat Pan Jarosław Szlachetka Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Pan Józef Tomal Starosta Powiatu Myślenickiego Pan Paweł Machnicki Burmistrz Gminy i Miasta Dobczyce Pan Paweł Piwowarczyk
Bardziej szczegółowoSeminarium. 9 września 2011 r. Minikowo
Seminarium Produkty Lokalne - Szanse i Wyzwania 9 września 2011 r. Minikowo Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Prezentacja opracowana przez
Bardziej szczegółowoWYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ
WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ Poniżej zapisano ogólne i szczegółowe wymagania podstawy programowej kształcenia ogólnego z historii na III etapie kształcenia,
Bardziej szczegółowoLeszek Wetesko (Gniezno)
LESZEK WETESKO, JESZCZE RAZ O STOŁECZNOŚCI GNIEZNA Leszek Wetesko (Gniezno) JESZCZE RAZ O STOŁECZNOŚCI GNIEZNA Michał Muraszko, Państwo Gnieźnieńskie. Wybrane zagadnienia z historii wczesnego średniowiecza,
Bardziej szczegółowo60 lat Stacji Archeologicznej PAN Published on Kalisz (http://www.kalisz.pl)
Data publikacji: 03.09.2014 Trwa sesja popularno-naukowa "Badania, postacie i odkrycia" zorganizowana w 60. rocznicę powstania placówki archeologicznej PAN w Kaliszu. Władze miasta, dyrekcja Instytutu
Bardziej szczegółowoPRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2016/2017 HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2016/2017 HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Zadanie 1. (0 1) 6. Dziedzictwo antyku. Uczeń: 1) charakteryzuje
Bardziej szczegółowoKONKURS HISTORYCZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH ETAP SZKOLNY KLUCZ ODPOWIEDZI
KONKURS HISTORYCZNY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH ETAP SZKOLNY KLUCZ ODPOWIEDZI Zadanie 1. (0-2 pkt) A. TAK; ten sam kodeks; dotyczą tego samego kodeksu Uwaga: jeśli uczeń napisał NIE zero punktów za
Bardziej szczegółowoSpis treêci. Wprowadzenie
Od autora... 8 Wprowadzenie 1. Co to jest Êredniowiecze... 10 2. Chronologia epoki... 12 3. Âredniowiecze europejskie a inne cywilizacje... 14 4. Jak poznajemy Êredniowiecze?... 14 5. Wczesne Êredniowiecze...
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów... Wykaz stron internetowych... Wykaz podstawowej literatury... Przedmowa...
Spis treści Wykaz skrótów... Wykaz stron internetowych... Wykaz podstawowej literatury... Przedmowa... XIII XVII XIX XXI Rozdział I. Zagadnienia wstępne... 1 1. Uwagi terminologiczne... 1 1 2. Elementy
Bardziej szczegółowoTrasa: Poznań Kórnik Rogalin Puszczykowo Lednica Gniezno Biskupin ( 5 dni )
Termin: 03 07.09.2018r Trasa: Poznań Kórnik Rogalin Puszczykowo Lednica Gniezno Biskupin ( 5 dni ) W programie: I dzień 08.00 - wyjazd z Kętrzyna Przyjazd do Poznania Zakwaterowanie w ART Hostel Poznań
Bardziej szczegółowowymagania programowe z historii dla klasy II gimnazjum do programu nauczania Śladami przeszłości - wyd. Nowa Era (2 godziny tygodniowo)
wymagania programowe z historii dla klasy II gimnazjum do programu nauczania Śladami przeszłości - wyd. Nowa Era (2 godziny tygodniowo) Temat lekcji. Zajęcia organizacyjne. Kryteria oceniania z historii
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE. Zagadnienia do etapu I: 1. Ziemie polskie przed panowaniem Mieszka I: a) plemiona polskie i ich siedziby,
OPRACOWANIE Zagadnienia do etapu I: 1. Ziemie polskie przed panowaniem Mieszka I: a) plemiona polskie i ich siedziby, Pomorzanie, Wolinianie Pomorze Polanie Wielkopolska Lubuszanie ziemia lubuska Goplanie
Bardziej szczegółowoWymagania na poszczególne stopnie z historii klas I-III gimnazjum
Wymagania na poszczególne stopnie z historii klas I-III gimnazjum Kryteria oceniania historia kl. I Ocena dopuszczająca. Poziom wymagań konieczny. - zna pojęcia źródło historyczne, era, zlokalizuje na
Bardziej szczegółowoChRZEST POLSKI. Gimnazjum Bolewice ul. Sportowa 24a Bolewice Tel Przygotowały: Weronika Kaczmarek Wiktoria Jędrzejczak
Przygotowały: Weronika Kaczmarek Wiktoria Jędrzejczak Gimnazjum Bolewice ul. Sportowa 24a 64-305 Bolewice Tel.614411793 ChRZEST POLSKI Pomoc: mgr Jerzy Nikolin SPIS TREŚCI 1. Kilka słów od Nas. 2. Podstawowe
Bardziej szczegółowoSprawdzian nr 1. Rozdział I. Początek wieków średnich. 1. Na taśmie chronologicznej zaznacz i zapisz datę, która rozpoczyna średniowiecze.
Rozdział I. Początek wieków średnich GRUPA A 0 1. Na taśmie chronologicznej zaznacz i zapisz datę, która rozpoczyna średniowiecze. 400 500 600 700 800 2. Uzupełnij poniższe zdania. a) Słowianie zasiedlili
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje
Bardziej szczegółowoa) W Polsce w X XII wieku większość ludzi mieszkała w osadach. b) Wiek X rozpoczął się w roku. c) Wiek XII zakończył się w roku.
1. Uzupełnij poniższe zdania. a) W Polsce w X XII wieku większość ludzi mieszkała w osadach. b) Wiek X rozpoczął się w roku. c) Wiek XII zakończył się w roku. 2. Przedstaw obowiązki władcy w Polsce w X
Bardziej szczegółowoO Kaliszu na Szlaku Bursztynowym i programie Kalisia 18 1/2. Kalisia 18 1/2
O Kaliszu na Szlaku Bursztynowym i programie 1 Oto mapa Klaudiusza Ptolemeusza, zrekonstruowana w ostatnich latach, która służyła przez wieki, aż do średniowiecza, jako obraz świata. To na niej umieścił
Bardziej szczegółowoHistoria. Zeszyt ćwiczeń
Historia 4 Zeszyt ćwiczeń 1 Barbara Walkowicz Szymon Ciechanowski Historia Zeszyt ćwiczeń dla klasy czwartej szkoły podstawowej 1 Śladami historii 1.1 Historia nauka o przeszłości 1 Rozwiąż rebus. Napisz,
Bardziej szczegółowoHISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA
2016-09-01 HISTORIA KLASA I GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA Cele kształcenia wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je
Bardziej szczegółowoHerbord o diecezji kaliskiej ok n.e.
03.05.2014 Herbord o diecezji kaliskiej ok. 1124 n.e. Autor: Wieczorna Image not found http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_ Czy w latach 1076-1136r. istniało biskupstwo kaliskie? Część autorów wyraża
Bardziej szczegółowoMONARCHIA KAZIMIERZA WIELKIEGO ( )
Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Instytut Historii Państwa i Prawa Zakład Historii Administracji Studia Stacjonarne Administracji pierwszego stopnia Agata Jamróz MONARCHIA
Bardziej szczegółowoTrzebnica. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków. pod redakcją Leszka Wiatrowskiego. Wrocław Trzebnica 1995 Wydawnictwo DTSK Silesia
Trzebnica Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków pod redakcją Leszka Wiatrowskiego Wrocław Trzebnica 1995 Wydawnictwo DTSK Silesia Spis treści Przedmowa (Henryk Jacukowicz) 5 Wstęp (Jerzy Kos, Leszek
Bardziej szczegółowo