PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH W ROKU SZKOLNYM 2013/2014

Transkrypt

1 PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 Logopeda to specjalista zaburzeń mowy. Prowadzi czynności mające na celu usunięcie zaburzeń mowy, a ściślej złagodzenie skutków tych zaburzeń. Pomaga pokonywać trudności dzieci w porozumiewaniu się z osobami z bliższego i dalszego otoczenia. Po każdorazowych ćwiczeniach w gabinecie logopedycznym logopeda przekazuje dokładne wskazówki dotyczące tego, jak pracować z dzieckiem w domu. Skuteczność terapii w znacznej mierze zależy od stosowania się do tych zaleceń. Rodzice powinni powtarzać z dzieckiem materiał opracowany w gabinecie logopedycznym, ponieważ logopeda może przejść do następnego etapu tylko wtedy, gdy wcześniejsze ćwiczenia zostały dobrze utrwalone. W ramach ćwiczeń domowych bardzo ważna jest systematyczność. Lepsze i szybsze efekty osiąga się, gdy ćwiczymy codziennie przez 15 minut, aniżeli raz czy dwa razy w tygodniu po godzinie. Systematyczne powtarzanie zleconego materiału wyrazowego z wywołanymi przez logopedę głoskami, pozwoli na automatyzację prawidłowej wymowy i posługiwanie się nią w mowie spontanicznej, a nie tylko w gabinecie logopedycznym. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego Sprawność aparatu artykulacyjnego ma ogromny wpływ na wyrazistość mówienia, dlatego język, policzki i wargi wymagają odpowiedniej i systematycznej gimnastyki. Efektem ćwiczeń jest nie tylko sprężystość tej części aparatu mowy, ale także dobra koordynacja ruchowo słuchowa i ruchowo wzrokowa, co ma związek nie tylko z rozwojem mowy, ale także z ogólnym rozwojem dziecka. Ćwiczenia powinny być wykonywane precyzyjnie. Ruchy warg i języka muszą być wyraziste, dokładne, zgodne z poleceniem. W wielu ćwiczeniach pilnujemy, by buzia była szeroko otwarta, to znaczy że broda musi być opuszczona i nieruchoma, nie przesuwa się na boki, nie podjeżdża do góry w trakcie ćwiczenia. Najlepiej ćwiczenia te wykonywać przy lusterku, choć można także wykorzystać każdą inną sytuację nawet bez lusterka, np. w czasie jazdy samochodem, w czasie spaceru. UNIWERSALNY ZESTAW ĆWICZEŃ APARATU ARTYKULACYJNEGO ( JĘZYKA, WARG, POLICZKÓW, PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO ORAZ ŻUCHWY): Ziewanie przy bardzo szeroko otworzonej buzi. Bardzo staranne wymawianie samogłosek: o-e, a-u, i-e, a-e. Liczenie zębów dotykamy czubkiem języka po kolei dolnych (a później górnych) zębów podczas szerokiego otwierania jamy ustnej. Malowanie sufitu w buzi przy otwartej buzi język przesuwa się od zębów do gardła. Kląskanie przyklejanie do podniebienia całego języka i głośne jego odklejanie. Piłeczka w buzi wypychanie językiem policzków od środka. Baloniki - nadymanie policzków i wystrzelanie powietrza na głosce p. Uśmiech i dziubek szeroki uśmiech na złączonych wargach i Dziubek (jak do całusków). Szuflada wysuwanie brody do przodu przy uchylonych ustach i powrót do pozycji spoczynkowej. Głośne (i celowe) chrapanie.

2 Ćwiczenia słuchowe Zabawy i ćwiczenia słuchowe mają ogromny wpływ na rozwój mowy, ale także w znacznym stopniu warunkują naukę czytania i pisania, stanowią więc ważny element kształcenia dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ich zadaniem jest uwrażliwić dziecko na dźwięki mowy, na pojedyncze głoski, sylaby. Mają doskonalić umiejętność wyodrębniania i różnicowania dźwięków ( sylab, głosek ), łączenia ich w wyrazy. Kiedy dziecko zaczyna dopytywać się jaka to litera, to zwróćmy szczególną uwagę na prawidłowe wybrzmiewanie głosek. Nie wymawiamy ty lecz krótko t (bo ty to są 2 głoski t - y). Jeśli dostarczamy dziecku złych wzorców, nie dziwmy się że wyraz tata przegłoskuje ono jako: TY-A-TY-A, mama MY-A-MY-A. Pamiętajmy, że wszystkie spółgłoski wymawiamy krótko bez elementu wokalicznego w postaci y.... Wbrew pozorom nie jest to łatwe i wielu dorosłych powinno nauczyć się prawidłowego głoskowania. Inaczej sprawimy, że dziecko będzie miało trudności z analizą i syntezą słuchową wyrazów, a w przyszłości trudności w czytaniu i pisaniu. Pamiętajmy przy tym, by nie mówić o tym, że dziecko słyszy literkę - dziecko po prostu słyszy dźwięk, np. dźwięk m. PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ SŁUCHOWYCH: Wystukiwanie lub wyklaskiwanie rytmów np. Powtórz tak, jak wyklaskałam ( np. dwa uderzenia szybsze, jedno wolniejsze itp. Wysłuchiwanie, zapamiętywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia ( Zamknij oczy, posłuchaj, powiedz, co słyszałeś Odgadywanie odgłosów zwierząt, maszyn Wyklaskiwanie imion ( jedna sylaba imienia to jedno klaśnięcie ). Wyklaskiwanie nazw różnych przedmiotów lub odgadywanie, jaki wyraz wyklaskała druga osoba. Zagadki polegające na nazywaniu przedmiotów z podziałem na sylaby ( lub na głoski ), np. sa mo cho dzi - ki. Wykonując to ćwiczenie warto wydłużać przerwy między kolejnymi sylabami. Zagadki zadajemy je wg wzoru: Co to jest? To jest okrągłe, czerwone, do jedzenia, kroimy to na kanapki, zaczyna się na po, Co tu jest? Nakładamy to na nóżki, kiedy pada deszcz, i zaczyna się to na ka Jakie zwierzątko słychać w wyrazie? zalew, kozaki, listek, kotlet, burak Ćwiczenia odechowe Oddychanie łączy się z procesem mówienia silny oddech to silny i wyrazisty głos, oddech słaby i nierównomierny ma czasem związek z niepłynnością mówienia, nieumiejętność kierowania strumieniem powietrza w czasie wydechu łączy się niekiedy z wadami wymowy. Staramy się różnicować wydech raz powinien być on krótki i silny, raz długi, równomierny i spokojny. Ważne jest przy tym, by wargi ściągnięte były w dzióbek łatwiej wówczas kontrolować strumień powietrza. PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH: Dmuchanie przez rurkę ( przez słomkę ) do szklanki z wodą. Dmuchanie na wiatraczek, skrawki waty, papieru, piórka. Można urządzić zawody kto dalej dmuchnie piłeczkę? Dmuchanie na świeczkę zdmuchiwanie świeczki ( mocny wydech ), tańczący płomyk ( wydech lekki i długi ). Wydmuchiwanie baniek mydlanych.

3 Ćwiczenia logopedyczne * Ćwiczenia oddechowe: Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe. Przykłady: Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami. Dmuchanie na płomień świecy. Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek. Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek. Chłodzenie gorącej zupy dmuchanie ciągłym strumieniem. Zdmuchiwanie mlecza długo, aż spadną wszystkie nasionka. Chuchanie na zmarznięte ręce. Naśladowanie lokomotywy wydmuchiwanie nadmiaru pary ffff, szszsz. Naśladowanie balonika wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem sssss. Nadmuchiwanie balonika. Naśladowanie syreny eu-eu- eu, au-au-au na jednym wydechu. Wyścigi chrupek dmuchanie w parach. Dmuchanie na piórko, aby nie spadło. Liczenie na jednym wydechu. Powtarzanie zdań na jednym wydechu najpierw krótkich, potem coraz dłuższych. Powtarzanie zdań szeptem. Naśladowanie śmiechu różnych osób: - staruszki: che- che- che - kobiety wesołe cha- cha- cha - mężczyzny rubaszne ho- ho- ho - dziewczynki piskliwe, chichotliwe chi- chi- chi. * Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/.. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania. Optymalną sytuacją byłoby, gdyby ćwiczenia prowadzone były według zaleceń logopedy. Ćwiczenia logopedyczne początkowo powinny być wykonywane przy kontroli wzrokowej przed lustrem, stopniowo przechodząc do ćwiczeń bez kontroli wzroku. Większość ćwiczeń wymaga wielokrotnego powtarzania, więc konieczne jest stosowanie metod zabawowych podczas ćwiczeń oraz zmiany środków używanych przez logopedę.

4 Ćwiczenia warg: Wymawianie na przemian a-o przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej. Oddalanie od siebie kącików ust wymawianie iii. Zbliżanie do siebie kącików ust wymawianie uuu. Naprzemienne wymawianie i u. Cmokanie. Parskanie / wprawianie warg w drganie/. Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie). Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową. Układanie ust jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y-e, u-a-i-o-e-y, o-a-y-i-u, e-y-i-o-a-u, u-i-y-a-o. Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u, i-a, u-o, o-i, u-i, a-o, e-o itp. Wysuwanie warg w ryjek, cofanie w uśmiech. Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo. Wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami. Ćwiczenia języka: Głaskanie podniebienia czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta. Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego. Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/. Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej. Kląskanie językiem. Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust / żuchwa opuszczona/. Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust. Rurka wargi ściągnięte i zaokrąglone unoszą boki języka. Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt łopaty i grota. Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej. Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte. Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie: Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej. Płukanie gardła ciepłą wodą. Chrapanie na wdechu i wydechu. Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie. Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk Wypowiadanie sylab / jak wyżej/ i logatomów: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę itp. Nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.

5 Ćwiczenia policzków: Nadymanie policzków gruby miś. Wciąganie policzków chudy zajączek. Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza. Naprzemiennie gruby miś chudy zajączek. Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę. Ćwiczenia prawidłowego połykania / wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym/: Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach. Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego. Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny. Ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady przyklejonym do wałka dziąsłowego. TERAPIA NIE POLEGA NA SAMYM PRZYCHODZENIU DZIECKA NA ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE, ALE NIEZWYKLE WAŻNE JEST DOKŁADNE I SYSTEMATYCZNE WYKONYWANIE ZALECEŃ LOGOPEDY W DOMU.EFEKTYWNOŚĆ ĆWICZEŃ W DUŻEJ MIERZE ZALEŻY OD WSPÓŁPRACY Z DOMEM, Z RODZAICAMI DZIECKA.