WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY MAŁEGO DZIECKA

Transkrypt

1 WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY MAŁEGO DZIECKA Zdrowe, prawidłowo rozwijające się dziecko, od chwili narodzin wydaje dźwięki i komunikuje się głosem z otoczeniem płaczem, krzykiem, kwileniem, mruczeniem. Aby mowa rozwijała się prawidłowo dziecko musi urodzić się z prawidłowo funkcjonującymi zmysłami, przede wszystkim zmysłem słuchu. Nie mogą także wystąpić czynniki zakłócające rozwój (nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego, wady wrodzone np. rozszczep podniebienia miękkiego, rozszczep wargi, uszkodzenia obszaru mózgu odpowiedzialnego za mowę, opóźnione dojrzewanie układu nerwowego, przebywanie dziecka z osobami mającymi wady wymowy). Pod koniec pierwszego roku życia dziecko powinno już rozumieć kilka słów, pytanie gdzie, powinno wykonać polecenie daj, rozumieć zakaz nie wolno. Dziecko powinno chętnie powtarzać sylaby, próbować wypowiadać słowa. Rozwój mowy w drugim roku życia to okres szybkich zmian w rozwoju językowym. Znacząco wzrasta liczba wyrazów, którymi się dziecko posługuje, wzrasta sprawność narządów artykulacyjnych. Pod koniec tego zwykle pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe. W trzecim roku życia dziecko szybko rozwija swój system językowy. Wzbogaca zasób słownictwa, prawidłowo realizuje coraz więcej głosek i zaczyna stosować reguły gramatyczne. Okres przedszkolny to czas ostatecznego kształtowania się systemu językowego. Dziecko sześcioletnie swobodnie opowiada o wydarzeniach, odpowiada i zadaje pytania, stosuje zaimki, przyimki. Jeśli jednak rozwój nie przebiega prawidłowo, najlepiej udać się do logopedy, który oceni poziom rozwoju językowego dziecka, sprawność narządów artykulacyjnych, poziom zasobu słownictwa, umiejętność budowania zdań i formułowania dłuższych wypowiedzi, artykulację. Czynniki, które mogą wpływać na opóźniony rozwój mowy to między innymi: Zaburzenia słyszenia. Nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego. Wady wrodzone np. rozszczep podniebienia miękkiego, rozszczep wargi. Problemy z oddychaniem, Uszkodzenia obszaru mózgu odpowiedzialnego za mowę, Ciągłe stymulowanie prawej półkuli mózgu (poprzez oglądanie bajek, telewizor włączony przez cały dzień, dzieci mają do zabawy smartfony, tablety itp.). Opóźnione dojrzewanie układu nerwowego. Przebywanie dziecka z osobami mającymi wady wymowy. Na opóźnienie w rozwoju mowy ma również wpływ niedostateczne poświęcanie dziecku uwagi, niesłuchanie, gdy zaczyna mówić, brak rozmów, czytania książek. Pierwszymi terapeutami dziecka są rodzice, którzy powinni wspomagać rozwój mowy dziecka, a mogą to zrobić między innymi wykorzystując poniższy materiał do codziennych ćwiczeń w domu. Masaż narządów artykulacyjnych: czoło, policzki, żuchwę wargi język

2 Naturalna gimnastyka narządów mownych dziecka: ziewanie, zlizywanie z talerza smakołyków (roztopionego loda, kremu, czy posypki do lodów kolorowych patyczków),; oblizywanie warg posmarowanych miodem lub kremem, liczenie zębów przy okazji ich mycia, malowanie językiem w powietrzu kółek, linii, Ćwiczenia warg cmokać, parskać wargami, wysuwać wargi do przodu, tak jak przy gwizdaniu a następnie rozciągać, jak do uśmiechu; zakładać górną wargę na dolną i odwrotnie, nadymać jednocześnie oba policzki przy zwartych wargach, również na zmianę lewy i prawy; przy zwartych szczękach i wargach przesuwać kąciki ust: w prawo, w lewo, chowanie ust, przy zamkniętych szczękach unosić wargę górną (widoczne są tylko zęby górne), a następnie opuszczać wargę dolną (widoczne są tylko zęby dolne); rybka wymawiać na przemian "a" - "o" przy maksymalnym oddaleniu od siebie górnej i dolnej wargi, Wymawiać na przemian u i Ćwiczenia języka wysuwnie języka za jamę ustną, na dół, na boki, do góry; wysuwanie języka naprzemiennie - wąski i szeroki; wolno, potem coraz szybszej; unoszenie języka za zęby dolne, następnie górne; oblizywanie warg, unoszenie języka do wewnętrznej strony wargi najpierw dolnej, potem górnej; unoszenie języka do zębów najpierw dolnych, potem górnych; liczenie czubkiem języka zębów górnych najpierw od zewnętrznej, następnie od wewnętrznej strony; masowanie czubkiem języka zębów, wałka dziąsłowego, podniebienia; naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka; kląskanie językiem. Ćwiczenia podniebienia miękkiego wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej; chrapanie na wdechu i wydechu; głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie; wymawianie połączeń "k" i "g" z samogłoskami np.: ga, go, ge, gu, gi, gą, gę... i to samo z głoską "k": ka, ko, ke, ku, ki...; wypowiadanie sylab: "ak, ok, uk, ek, yk, ik ąk, ęk, aga, ogo, ugu, eke, ygy, iki, ago, ęgę". chuchanie na dłonie,

3 chrząkanie, balonik z buzi język między wargami picie przez słomkę gęstych napojów przenoszenie za pomocą słomki małych elementów, np.. kawałków styropianu, papierków itp.. Ćwiczenia oddechowe: dmuchanie na piórka, świecę, papierki, ręce, wodę, farbkę, dmuchanie przez słomkę, puszczanie baniek mydlanych; granie na trąbce, flecie, harmonijce; dmuchanie na papier, chustę; zdmuchiwanie domku z kart; dmuchanie na piłeczkę mecz rozdmuchiwanie przez słomkę na kartonie farby, odliczenie na jednym wydechu, powtarzanie zdań na jednym wydechu (krótkie, potem coraz dłuższe). Ćwiczenia słuchu fonematycznego kształtuje zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy. dziecko ma zasłonięte oczy ołówkiem uderzamy o kartkę papieru, pudełko, szklankę dziecko rozpoznaje jaki to dźwięk, uderzamy o blat stołu piłeczkami, kamykami, monetami, 2 szklanki jedna z wodą przelewanie wody, 2 łyżki stukamy o siebie, 2 klocki też stukamy o siebie, kartkę papieru drzemy na kawałki, w pudełku umieszczamy cukier, w drugim gwoździe, kamyki, kasztany i potrząsamy, tykający zegarek, dźwięk z magnetofonu dziecko odgaduje skąd dochodzi dźwięk, uderzamy o pokrywki, bębenek raz głośno, raz cicho dziecko odgaduje kiedy cicho, kiedy głośno, stukamy pałeczką raz szybko, raz wolno kiedy szybko, kiedy wolno, powtarzamy wystukiwany rytm, Ćwiczenia dodatkowe; ćwiczenia słuchowe, ćwiczenia dźwiękonaśladowcze, zabawy paluszkowe, zabawy ruchowe, śpiewanie piosenek zabawa w zgadywanki, kalambury, rymowanki (dziecko kończy zdania, wierszyki - wypowiadając ostatnie słowo), zagadki, śpiewanie piosenek, zabawa w zapamiętywanie (na materiale obrazkowym lub na konkretach dziecko odgaduje czego brakuje) rozpoznawanie piosenek po melodii, rytmie

4 zagadki słuchowe rozpoznawanie odgłosów otoczenia, odtwarzanie rodzaju i ilości usłyszanych dźwięków odgadywanie źródła dźwięków nauka wierszy, piosenek, Wierszyki rymowanki wielokrotnie powtarzane dziecku, zachęcą je do samodzielnego kończenia wersu/fragmentu wierszyka, Piosenki/wierszyki z pokazywaniem, (głowa ramiona, boogie wooogie,) Masażyki z pokazywaniem, Zrezygnowanie z oglądania telewizji. Te zabawy mają zachęcić dziecko do swobodnego, spontanicznego wypowiadania się. Przykładowe teksty do zabaw z dziećmi: Zwierzęce gadanie J. Beszczyński Co mówi bocian, gdy żabkę zjeść chce? Kle, kle, kle. Co mówi żaba, gdy bocianów tłum? Kum, kum, kum. Co mówi kotek, gdy mleczka by chciał? Miau, miau, miau Co mówi kura, gdy znosi jajko? Ko, ko, ko. Co mówi kogut, gdy budzi się w kurniku? Ku-ku-ryku. Co mówi koza, gdy jeść jej się chce? Me, me, me. Co mówi krowa, gdy brak jej tchu? Mu, mu, mu. Co mówi piesek, gdy kość zjeść by chciał? Hau, hau, hau. Co mówi baran, gdy spać mu się chce? Be, be, be. Co mówi ryba, gdy powiedzieć chce? Nic! Przecież ryby nie mają głosu! Co słychać na wsi? W. Chotomska Co słychać? Zależy - gdzie. Na łące słychać: Kle, kle! Na stawie: Kum, kum! Na polu: Ku - ku, ku - ku! Przed kurnikiem: Kukuryku! Ko - ko - ko - ko - ko! - w kurniku. Koło budy słychać: Hau, hau! A na progu: Miau... A co słychać w domu, Nie powiem nikomu! Co kotek miał? M. Kownacka Mały Jasio kotka przy kominku spotkał. Ukłonił się kapeluszem. Porozmawiać z kotkiem muszę:

5 Miał kotek siostrę? Miał kotek pazurki ostre? Miał kotek mamę i tatę? Miał kotek na grzbiecie łatę? I tak sobie przez godzinkę rozmawiali przed kominkiem. Dziadzio Mrok E. Zarembina Pada, pada deszcz. Chlupu, chlupu, chlup. Idzie dziadzio Mrok. Tupu, tupu, tup. Idzie dziadzio Mrok. Człapu, człapu, człap. Wyskoczyła noc, Za połę go łap. Zmyka dziadzio Mrok. Tupu, tupu, tup. A noc za nim brnie. Chlupu, chlupu, chlup. Odgłosy W. Zechenter Jedzie pociąg - fu, fu, fu Trąbi trąbka - tru, tu, tu A bębenek - bum, bum, bum Na to żabki - kum, kum, kum Konik człapie - człap, człap, człap Woda z kranu - kap, kap, kap Mucha bzyczy - bzy, bzy, bzy A wąż syczy - ssssss Baran beczy - be, be, be A owieczki - me, me, me Opracowanie: Marzena Grinig - Łupieżowiec