Edukacja a rynek pracy chaos czy synergia? Katowice, 15 września 2011

Transkrypt

1 2011 Edukacja a rynek pracy chaos czy synergia? Katowice, 15 września 2011

2 Edukacja a rynek pracy chaos czy synergia? prelegenci: dr Magda Jelonek UEK, ekspert BKL moderator: Maja Dobrzyoska, PARP paneliści: Katarzyna Konarska Dyrektor Loży Bielskiej BCC Zbigniew Martyniak Kierownik Oddziału, Kuratorium Oświaty w Katowicach Tadeusz Kiecka Niechajowicz Kierownik projektu, Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach

3 Plan prezentacji 1. Ogólne informacje o badaniu 2. Szkoły ponadgimnazjlane kluczowe wyzwania 3. Szkoły wyższe kluczowe wyzwania

4 Czas realizacji badania BADANIE UCZNIÓW od 01 września do 22 października 2010 r. BADANIE STUDENTÓW INFORMACJE WSTĘPNE od 30 sierpnia 2010 r. do 19 stycznia 2011 r. Technika Liczba badanych ankieta audytoryjna na próbie uczniów ostatnich roczników szkół ponadgimnazjalnych (warstwowana ze względu na województwo i typ szkoły) ankieta audytoryjna na próbie studentów: ostatniego roku (w przypadku studiów I stopnia), ostatnich dwóch lat (jednolitych studiów magisterskich i studiów trwających nieparzystą liczbę semestrów), niezależnie od roku (uzupełniających studiów magisterskich). Dobór losowy systematyczny na posortowanym zbiorze ze względu na: rodzaj studiów, typ uczelni, kierunki techniczne i nietechniczne uczniów z 1 461szkół uczniów studiujących na 1600 kierunkach Badane szkoły zasadnicze szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące, licea profilowane, technika, szkoły policealne (ponadgimnazjalne) Szkoły wyższe bez: szkół resortu obrony narodowej (szkoły wojskowe, marynarki wojennej i oficerskie), szkół resortu spraw wewnętrznych i administracji (szkoły policji i straży pożarnej), wyższych szkół morskich.

5 SZKOLNICTWO PONADGIMNAZJALNE

6 Wyzwanie 1. Niezadawalający stopieo (realnego) zróżnicowania ścieżek w edukacji ponadgimnazjalnej Studia 20% kobiet z ZSZ planuje kontynuację nauki w liceachl 74% planuje kontynuację nauki na studiach Dominująca ścieżka wybór blisko połowy uczniów 75% uczniów planuje dalsze kształcenie na studiach Liceum ogólnokształcące Kształcenie zawodowe Wybór co 7 ucznia Tendencje do uzupełniania wykształcenia w technikach oraz liceach Licea profilowane Najmniejsze zainteresowanie Dalsza marginalizacja znaczenia ścieżki: Ponadto wybór nietrafiony

7 Plany edukacyjne uczniów Wzrost aspiracji młodzieży Dalsze kształcenie planuje 86% uczniów: Liceum ogólnokształcące 99% Liceum profilowane Technikum 94% 91% >70% uczniów Studia dzienne Studia zaoczne Zasadnicza szkoła zawodowa Szkoła policealna (ponadgimnazjalna) 80% 89% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Technikum Liceum

8 Wyzwanie 2. Szkoły zawodowe jako nadal gorsza jakościowo alternatywa dla uczniów? Utrwalone, duże różnice pomiędzy kształceniem zawodowym i ogólnym Selekcyjny charakter (grupujący uczniów słabszych) Niewystarczająca jakość kształcenia zawodowego Odsetek uczniów, którzy osiągają najsłabsze wyniki (poniżej poziomu 2) w badaniu PISA 2009 Prognoza: zwiększone zapotrzebowanie na zawody z wysokimi komp. matematycznymi i/lub znajmością rozumowania w naukach przyrodniczych plus wysokie kompetencje społeczne Obecnie (BKL): Uczniowie ZSZ najniższe oceny kompetencji niemal we wszystkich wymiarach

9 Struktura kształcenia w 2009/2010 podstawowe informacje 11,1 tys. szkół ponadgimnazjalnych 21% 6% 29% licea ogólnokształcące 44% technika i ogólnokształcące szkoły artystyczne zasadnicze szkoły zawodowe i przysposabiające do pracy licea profilowane Współczynnik skolaryzacji netto zasadnicze zawodowe licea ogólnokształcące i profilowane ogółem mężczyźni kobiety technika

10 odsetek uczniów Wyzwanie 3. Problem równości w dostępie do różnych form kształcenia i możliwości jego kontynuowania 90% zależnośd między wyborem typu 80% 70% 79% szkoły ponadgimnazjalnej a wykształceniem ojca i w konsekwencji wyborem ścieżki edukacyjnej i zawodowej niższe prawdopodobienstwo uzyskania wyksztalcenia wyższego dla dzieci ojców z niskim wykształceniem 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 44% 37% 19% 46% 38% 16% 54% 33% 13% podstawowe zawodowe średnie wyższe wykształcenie ojca Zasadnicza szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące Technikum 15% 7%

11 Wyzwanie 4. Zagrożenie wystąpieniem luki kwalifikacyjnej w grupie zawodów robotniczych i rzemieślniczych Wysoki popyt na zawody robotnicze: Największa liczba poszukiwanych pracowników należy do grupy robotników wykwalifikowanych i rzemieślników Największy popyt na pracowników dotyczył zawodów robotniczych, w szczególności robotników budowlanych. Ogólnie: popyt na pracowników fizycznych wynosił przynajmniej 40% wszystkich wymienionych zawodów, do których pracodawcy szukali ludzi. Malejąca podaż robotników i rzemieślników: proporcja absolwentów szkół zasadniczych zawodowych od kilku lat pozostaje stabilna względem absolwentów pozostałych typów szkół, ALE: zmniejsza się bezwględna liczba osób opuszczających ten rodzaj szkoły. DODATKOWO: - struktura kształcenia nie jest dopasowana do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców - odpływ z tych grup zawodów potencjalnych pracowników

12 Planowane kierunki kształcenia a obecne potrzeby pracodawców Odsetek uczniów Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury 17,6 19 Specjaliści do spraw zdrowia Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 13,8 13,2 Specjaliści nauczania i wychowania 6,8 Pracownicy usług osobistych Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych Średni personel do spraw biznesu i administracji Średni personel do spraw zdrowia Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni Średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni Pracownicy usług ochrony Robotnicy budowlani i pokrewni - z wyłączeniem elektryków 4,6 4,5 4,2 3,2 2,4 2,1 1,9 1,4 1 0,8

13 Wyzwanie 5. Niedopasowanie podaży i popytu o charakterze kompetencyjnym Trudności ze znalezieniem pracownika w zakresie grup zawodów: Niespełnianie wymogów pracodawcy Niedobory kompetencyjne (dominują zawodowe) Robotnicy i rzemieślnicy: -robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 26% -operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 17% Główna przyczyna: -Niedobory komp. zawodowych -Także: samoorganizacyjne, techniczne Technicy i inny średni personel -problemy zgłosiło 15% pracodawców Główna przyczyna: -Niedobory komp. zawodowych -Także: interpersonalne, samoorganizacynje, Pracownicy usług i sprzedawcy -problemy zgłosiło 16% pracodawców Główna przyczyna: -Niedobory komp. zawodowych -Także ogólne: interpersonalne, kognitywne, samoorganizacyne, matematyczne (sprzedawcy)

14 Uczniowie ocena posiadanych kompetencji Ogólnie najwyżej oceniane są: kompetencje w zakresie obsługi komputera i wykorzystania internetu (4,09/5) Nieco wyżej w tym zakresie oceniają siebie mężczyźni i uczniowie liceów kompetencje interpersonalne (4,03/5) Towarzyszy temu najwyższy poziom skłonności do wykonywania prac związanych z tymi kompetencjami Najniżej oceniane są kompetencje w zakresie: OCENA PRACODAWCÓW: Poza kompetencjami zawodowymi jest to najczęstszy deficyt wśród starających się o pracę: na stanowiskach kierowniczych, techników średniego szczebla oraz pracowników biurowych i pracowników przy pracach prostych. Obsługi, naprawy i montowania urządzeo technicznych (2,58/5): - Zdecydowanie wyżej mężczyźni - Nieco wyżej uczniowie ZSZ i techników -Lepiej szkoły publiczne Wykonywania obliczeo (3,08): -nieco powyżej tej średniej znaleźli się uczniowie LO - Nieznacznie lepiej szkoły publiczne

15 Wyzwanie 6. Płed, jako czynnik różnicujący aspiracje zawodowe 0% 20% 40% 60% 80% 100% Przedstawiciele władz Specjaliści Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi Pracownicy usług i sprzedawcy Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i Robotnicy przemysłowi i Operatorzy i monterzy maszyn 19% 63% 41% 81% 70% 13% 7% 6% 81% 37% 59% 19% 30% 87% 93% 94% ODZWIERCIEDLENIE WYBORÓW NA RYNKU PRACY: Płed jest dla połowy przedsiębiorców bez znaczenia, ale tylko dla wyższych zawodów (od kierowniczych do usługowych). Poza tym większośd woli mężczyzn z wyjątkiem: zawodów biurowych i usługowych kobieta mężczyzna Kobiety zdecydowanie przeważają wśród deklarujących chęd dalszego kształcenia w zawodach biurowych (81%) i usługowych (70%) Wśród wybierających zawody specjalistów dominują kobiety, ale głównie w obszarach: nauczania, zdrowia, dziedzin społecznych i kultury Mężczyźni dominują obszary specjalistów ITC i nauk matematyczne i technicznych

16 Klasa wielkości miejscowości Wyzwanie 6. Miejsce zamieszkania, jako czynnik różnicujący aspiracje edukacyjne Odsetek uczniów uczestniczących w dodatkowych szkoleniach ze względu na wielkość miejscowości, w której znajduje się szkoła Warszawa miasta ponad 500 tys. miasta tys. miasta tys. miasta tys. miasta tys. miasta tys. miasta do 10 tys. wieś

17 Uczestnictwo w dodatkowych szkoleniach w podziale na województwa 52% 57% 52% 58% 53% 54% 49% 57% 58% 57% 51% 53% 52% 55% 48% 56%

18 Odsetek uczniów deklarujących potrzebę dodatkowych szkoleń przed rozpoczęciem pracy 87% 87% 90% 87% 89% 86% 88% 89% 92% 89% 82% 85% 90% 86% 83% 88%

19 SZKONICTWO WYŻSZE

20 Kluczowe wyzwania dla systemu kształcenia na poziomie wyższym wstępne założenia system kształcenia wyższego działa w perspektywie długookresowej (kilkuletniej), podczas, gdy potrzeby rynku pracy (zwłaszcza kraju rozwijającego się) nie są stabilne w czasie system kształcenia na poziomie wyższym jest silnie sprzężony z systemem kształcenia na niższych poziomach w chwili obecnej polski sektor szkolnictwa wyższego znajduje się w fazie doganiania systemów krajów zachodnich oraz w fazie intensywnych reform, które już przez sam fakt destabilizacji systemu stwarzają istotną szansę dla wdrażania wszelkich zmian sektor akademicki aby zwiększyd skutecznośd działania powinien w sposób ciągły dopasowywad modele kształcenia uniwersyteckiego do zmieniającej się rzeczywistości, w tym do zmian, jakie obserwuje się w młodym pokoleniu

21 Wyzwanie 1 - Wysoki poziom przeedukowania społeczeostwa ( nadmiar kwalifikacji, niekoniecznie nadmiar kompetencji ) 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0, % poszukiwani specjaliści 40% wskaźnik skolaryzacji Źródło: BKL Badanie Pracodawców 2010 i Badanie Studentów 2010 oraz GUS, Szkoły wyższe i ich finanse w 2009 r.

22 Wyzwanie 2 - Zbytnie rozbudowanie segmentu kierunków społecznych i pedagogicznych (masowośd kształcenia w tym obszarze) i równoczesny niedobór absolwentów niektórych kierunków technicznych i zdrowia Zawody w jakich najczęściej poszukiwani są pracownicy (podgrupa: zawody specjalistyczne) Procent w obrębie specjalistów Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 20% Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 13% Specjaliści do spraw zdrowia 41% Specjaliści nauczania i wychowania 5% Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych 12% Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury 9% Liczba studentów kształcących się na poszczególnych kierunkach studiów Procent w obrębie specjalistów kształcenie 10% nauki humanistyczne i sztuka 17% nauki gospodarcze 14% nauki społeczne i prawo 15% nauka 11% zdrowie i opieka społeczna 8% technika i przemysł 19%

23 Ocena kierunku studiów Czy wybrał(a)by Pan(i) ponownie ten sam kierunek studiów? (N = 29870) NAJBARDZIEJ NIEZADOWOLENI: studenci kierunków społeczno humanistycznych, którzy studiują na politechnikach, studenci nauk społecznych lub humanistycznych uczący się na uniwersytetach, studenci uczący się prawa poza uniwersytetami, studenci kierunków inżynieryjno - technicznych uczący się na uczelniach ekonomicznych i rolniczych zdecydowanie nie 4% raczej nie 12% zdecydowanie tak 37% raczej tak 47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Odsetek studentów poszczególnych grup kierunków deklarujących, że nie zdecydowaliby się raz jeszcze studiowad na tym samym kierunku (N = 29870) architektury i budownictwa artystyczna 5% 5% weterynaryjna 5% rolnicza, leśna i rybactwa społeczna 20% 21% opieki społecznej 30% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

24 Wyzwanie 3 - Prognozowane zmniejszenie liczby wyborów kierunków humanistycznych i społecznych, a zwiększenie matematycznych, fizycznych i technicznych oraz zdrowia pogorszenie się jakości kandydatów na studia hum - społ. Brak rzetelnej informacji o szansach rynkowych absolwentów Nieskuteczny system doradztwa zawodowego podejmowanie wyborów niekoniecznie opłacalnych rynkowo pogarszanie się jakości kształcenia w szkołach obowiązkowych

25 PROFIL HUMANISTYCZNO - SPOŁECZNY PROFIL TECHNICZNY - w nieco mniejszym stopniu zadowoleni z wyboru kierunku kształcenia - nieco niżej oceniają swoje szanse na znalezienie w przyszłości dobrej pracy - częściej studiują dwa kierunki (zazwyczaj podobne do siebie) - częściej są skłonni zmienid kierunek kształcenia po studiach I stopnia (zazwyczaj na podobny do studiowanego) - częściej pracują w trakcie studiów (wykonując prace niezgodne z profilem kształcenia) - nieco mniej skłonni do założenia własnego biznesu - posiadający niższe aspiracje zarobkowe - ogólnie niżej oceniają posiadane kompetencje - nieco częściej są skłonni uzupełniad posiadane kompetencje - w nieco większym stopniu zadowoleni z wyboru kierunku kształcenia - nieco wyżej oceniają swoje szanse na znalezienie w przyszłości dobrej pracy - rzadziej studiują dwa kierunki (niekoniecznie podobne do siebie) - rzadziej są skłonni zmienid kierunek kształcenia po studiach I stopnia - rzadziej pracują w trakcie studiów - nieco bardziej skłonni do założenia własnego biznesu - posiadający wyższe aspiracje zarobkowe - ogólnie wyżej oceniają posiadane kompetencje - nieco rzadziej są skłonni uzupełniad posiadane kompetencje

26 Wyzwanie 4 - Silne niedopasowanie popytu do podaży w zakresie zawodów specjalistycznych mające charakter luk kompetencyjnych specjaliści nauczania i wychowania - luki w zakresie kompetencji ogólnych i społecznych (braki kompetencyjne w zakresie: komunikatywności, samodzielności, umiejętności twórczych, dyspozycyjności, staranności, skrupulatności, dokładności i dbałości o szczegóły ) specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania - luki w zakresie kompetencji zawodowych (umiejętnośd oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa, znajomośd zagadnieo procesu rozliczania, stosownie ustawy o finansach publicznych, znajomośd narzędzi marketingowych, znajomośd przepisów podatkowych, prawa zamówieo publicznych) W przypadku zawodów informatycznych za lukę kompetencyjną odpowiada niedopasowana do wymagao rynku pracy struktura specjalizacji.

27 Ocena praktycznego przygotowania studentów Czy te studia nauczyły Pana(-ią) praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy? (N = 29391) 80% 60% 40% 20% 0% 25% nie 75% Najsilniej sukces rynkowy z kierunkiem studiów wiążą uczący się na: politechnikach, uczelniach ekonomicznych, AWF-ach, szkołach artystycznych Słabiej swoje szanse rynkowe wiążą z kierunkiem kształcenia studiujący na uniwersytetach i uczelniach kościelnych (w przypadku dwóch ośrodków akademickich: Krakowa i Warszawy oceny te są wyższe). tak KTO NAJNIŻEJ OCENIA SWOJE PRZYGOTOWANIE PRAKTYCZNE?: Studenci studiujący w ramach grup: weterynaryjnej (zaledwie 32% deklaruje, że studia przekazały wiedzę praktyczną!!!), prawnej (54%), społecznej (63%) Studenci uniwersytetów studiujący kierunki społeczne i humanistyczne Jak Pan(i) uważa, czy wiedza i umiejętności zdobyte przez Pana(- ią) w ramach studiów zwiększą Pana(-i) szanse na znalezienie dobrej pracy? (N = 28316) 100% 50% 0% 19% nie 81% tak 27

28 Wyzwanie 5 - Istotne luki kwalifikacyjne zidentyfikowane w obszarze zawodów zaklasyfikowanych do grupy specjaliści do spraw zdrowia najtrudniej znaleźd pracownika najmniej aplikacji na określone stanowisko najczęstsze braki kompetencyjne - brak uprawnieo i licencji

29 Wyzwanie 6 - Niski poziom wiedzy i świadomości tego, czym są kompetencje, a także problemy z adekwatną oceną poziomu posiadanych umiejętności Brak rzetelnej informacji z rynku Nieskuteczny system doradztwa zawodowego Większa przypadkowość wyborów edukacyjnych Równocześnie: Niski poziom zadowolenia z praktycznego aspektu kształcenia

30 Wyzwanie 7 - Nowe ścieżki kształcenia Równocześnie niski poziom zadowolenia z praktycznego aspektu kształcenia w szkołach wyższych Wzrost zainteresowania kierunkami technicznymi Wzrost zainteresowania studiami niestacjonarnymi Wzrost mobilności poziomej

31 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ. ZAPRASZAMY DO DYSKUSJI.. dr Magdalena Jelonek