Spostrzeganie siebie w okresie adolescencji. Samoocena i jej wybrane społeczne źródła

Transkrypt

1 Spostrzeganie siebie w okresie adolescencji. Samoocena i jej wybrane społeczne źródła Iwona Sikorska, Marta Białecka-Pikul i Anna Kołodziejczyk Sympozjum VIII podczas XXV OKPR, czerwca 2016 Kraków Dorastanie i wczesna dorosłość czasem poznawania siebie i innych ludzi jako podmiotów mentalnych

2 Przesłanki Teoria umysłu w okresie adolescencji wiąże się ze spostrzeganiem siebie (Bosacki, 2014; Bosacki 2015) i jest refleksją nad umysłem innych ludzi oraz nad własnymi stanami i cechami (Piaget, 1972, 1981) Samowiedza ma aspekt poznawczy i ewaluatywny (Kozielecki, 1982; Damon i Hart, 1988; Harter, 1987, 1999, 2012) Samoocena, czyli ewaluatywny aspekt spostrzegania siebie zmienia się w okresie adolescencji pod wpływem samoobserwacji oraz ocen i opinii innych osób (Kossowska i Śmieja, 2009; Dymkowski, 1993; Łaguna, Lachowicz-Tabaczek, Dzwonkowska, 2007 )

3 Samoocena (Harter, 1987,1999, 2012) Globalna samoocena Samoocena w obszarze: osiągnięć szkolnych akceptacji społecznej osiągnięć sportowych związków romantycznych poprawności zachowania relacje przyjaźni umiejętności zarobkowania

4 Pytania badawcze 1. Jakie są związki samooceny globalnej z poszczególnymi obszarami samooceny w okresie wczesnej i średniej adolescencji? 2. Jak samoocena w okresie adolescencji wiąże się z ocenami szkolnymi?

5 Samoocena a oceny szkolne wraz z wiekiem zanika istotny statystycznie związek samooceny z wynikami szkolnymi (Alves-Martins, Peixoto, Gouveia-Pereira, Amaral i Pedro, 2002) badania 7-klasistów wykazały, iż wczesna samoocena jest istotnym predyktorem późniejszych osiągnięć szkolnych oraz wczesne osiągnięcia są istotnym predyktorem samooceny w zakresie matematyki (Trautwein,Lüdtke, Köller i Baumer, 2006) uczniowie nie mogący sprostać wymogom szkolnym znacznie gorzej oceniają siebie całościowo, a dla uczniów osiągających bardzo dobre wyniki w nauce charakterystyczna jest wysoka samoocena (Tucholska, 1998)

6 Metoda Grupa badana: N = 219 osób 13 latkowie: n=108: 53 dziewcząt; 55 chłopców 16 latkowie : n=111: 78 dziewcząt, 33 chłopców Narzędzia/techniki: Dane na temat ocen szkolnych: wyniki z języka polskiego i obcego, matematyki, przedmiotów kierunkowych oraz WF i zachowania uzyskano na koniec pierwszej klasy (czerwiec 2015) od n=145

7 Metoda: narzędzie Moja Charakterystyka Susan Harter, Self Perception Profile for Adolescents (SPP-A) adaptacja: Jan Cieciuch i Dominika Rusjan Badanie w październiku 2014

8 1. Jakie są związki samooceny globalnej z poszczególnymi obszarami samooceny w okresie wczesnej i średniej adolescencji?

9 Związki samooceny globalnej z samoceną w poszczególnych obszarach Samoocena globalna Samoocena-obszary: Cała grupa 13 latkowie 16 latkowie osiągnięcia szkolne,433,504,333 akceptacja społeczna,478,494,449 osiągnięcia sportowe,460,330,514 wygląd zewnętrzny,655,568,697 związki romantyczne,396,289,488 poprawność zachowania,088,108,009 relacje przyjaźni,171,128,259

10 Jakie obszary samooceny są predyktorami samooceny globalnej? Analiza regresji zmienne: wiek, płeć, obszary samooceny F (9, 166)=24,76, p<0,001; skor. R²=0, 563 Istotnymi predyktorami są samoocena w obszarze: wyglądu zewnętrznego: β=0,469*** akceptacji społecznej: β=0,265*** osiągnięć szkolnych: β=0,141*

11 Samoocena globalna: wiek x płeć

12 Samoocena w obszarze wyglądu zewnętrznego: wiek x płeć Dziewczęta < Chłopcy Gimnazjalistki < Licealistki Gimnazjaliści podobnie jak Licealiści

13 2. Jak samoocena w okresie adolescencji wiąże się z ocenami szkolnymi?

14 Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 13-latki OCENY Z OBSZARY SAMOOCENY ZACHOWANIA WF PRZEDMIOTY GŁÓWNE osiągnięcia szkolne 0,280 0,099 0,611 akceptacja społeczna -0,019 0,008-0,235 osiągnięcia sportowe 0,130 0,304 0,074 wygląd zewnętrzny 0,023 0,104 0,173 związki romantyczne -0,127-0,002-0,052 poprawność zachowania 0,281-0,146 0,179 relacje przyjaźni -0,123-0,155-0,175 SAMOOCENA GLOBALNA 0,122-0,095 0,208

15 Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 16-latki OCENY Z OBSZARY SAMOOCENY ZACHOWANIA WF PRZEDMIOTY GŁÓWNE osiągnięcia szkolne -0,053-0,033 0,173 akceptacja społeczna -0,099 0,069-0,202 osiągnięcia sportowe -0,232 0,490-0,225 wygląd zewnętrzny -0,465 0,018-0,266 związki romantyczne -0,339-0,053-0,372 poprawność zachowania 0,443-0,026 0,196 relacje przyjaźni -0,087-0,151-0,091 SAMOOCENA GLOBALNA -0,241 0,201-0,205

16 Dyskusja- samoocena w okresie adolescencji Wyższą globalną samoocenę przejawiali młodsi niż starsi badani Dla globalnej samooceny dorastających największe znaczenie ma WYGLĄD ZEWNĘTRZNY Samoocena osiągnięć szkolnych wiązała się z samooceną globalną w większym stopniu u badanych gimnazjalistów W obszarze samooceny wyglądu zewnętrznego stwierdziliśmy największe różnice indywidualne: gorsza samoocena dziewcząt niż chłopców, w tym niższa w grupie licealistek niż gimnazjalistek, podczas gdy samoocena chłopców nie różniła się w grupach wiekowych

17 Dyskusja - Samoocena a oceny szkolne Samoocena osiągnięć szkolnych i poprawności zachowania, to główne obszary pozytywnych związków samooceny i osiągnięć szkolnych uczniów Pozytywny związek osiągnięć szkolnych i globalnej samooceny wystąpił tylko u gimnazjalistów, był natomiast negatywny dla licealistów

18 Podziękowania Dziękujemy młodzieży, która wzięła udział w badaniach oraz dyrektorom szkół, wychowawcom klas i pedagogom, który wspierali nasze badania i wyrazili zgodę na ich prowadzenie w szkołach Badania prowadzono w ramach grantu NCN (UMO- 2013/10/M/HS6/00544) pt. Psychologiczne Ja w świecie społecznym: Przywiązanie, teoria umysłu i pojęcie Ja w okresie adolescencji