Nieśne użytkowanie kur

Transkrypt

1 Nieśne użytkowanie kur Do produkcji jaj konsumpcyjnych używa się obecnie mieszańców towarowych kur, które w cyklu produkcyjnym trwającym ok. 52 tygodnie znoszą do 300 jaj. Tak wysoka nieśność jest wynikiem współdziałania dwóch podstawowych grup czynników: genetycznych i środowiskowych. Zapewnienie nioskom optymalnych warunków środowiskowych pozwala w pełni ujawnić założenia dziedziczne wysokiej nieśności. Czynniki genetyczne wpływające na nieśność Do czynników genetycznych wpływających na nieśność w pierwszym roku użytkowania należą: szybkość dojrzewania płciowego, intensywność nieśności, długość pauzy zimowej, kwoczenie i wytrwałość w nieśności. Szybkość dojrzewania płciowego jest to czas od wyklucia do zniesienia pierwszego jaja i zależy od typu użytkowego oraz długości dnia w okresie wychowu. W chowie przyzagrodowym kurczęta lężone wiosną są odchowywane w okresie zbyt długiego dnia, dlatego za szybko uzyskują dojrzałość płciową i zaczynają za wcześnie znosić jaja. Z tego względu, że nie zakończyły wzrostu, znoszą przez jakiś czas jaja o małej masie. Cecha ta jest ujemnie skorelowana z całoroczną nieśnością, kury wcześniej dojrzewające znoszą więcej jaj w pierwszym roku nieśności, a późno dojrzewające mniej. U kur nieśnych optymalny wiek rozpoczęcia nieśności to tydzień. W chowie intensywnym aby wprowadzić kury w odpowiednim wieku w nieśność, stosuje się programy światła. Intensywność nieśności zależy od rytmu znoszenia jaj, na który składają się serie codziennie znoszonych jaj oraz przerwy między seriami. Kury znoszą jaja w charakterystycznym dla siebie rytmie. Im więcej jaj jest w serii, a przerwy między seriami krótsze, tym intensywność nieśności jest wyższa i kura jest lepszą nioską. Kury znoszące ok. 300 jaj rocznie znoszą jaja

2 w seriach długich powyżej 10 jaj z krótkimi przerwami. Miarą tej cechy jest tempo nieśności początkowej liczone zwykle w okresie 100 pierwszych dni nieśności: liczba jaj zniesionych tempo nieśności począt. = x 100 liczba dni objętych kontrolą Istnieje wysoka dodatnia korelacja między tempem nieśności początkowej a liczbą jaj zniesionych w pierwszym roku nieśności. Pauza zimowa jest to przerwa w nieśności w okresie zimowym, która trwa dłużej niż 7 dni. W chowie intensywnym występowanie pauzy zimowej zostało bardzo ograniczone ze względu na dobre warunki środowiskowe. Kwoczenie jest to chęć wysiadywania jaj przez kurę i wodzenia piskląt. W czasie kwoczenia kury nie znoszą jaj, mają podwyższoną temperaturę, charakterystyczny głos i uporczywie siedzą w gniazdach. Kwoczenie wywołuje hormon prolaktyna, który jest wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Występowaniu kwoczenia sprzyjają pozostawione w gnieździe jaja, zbyt wysoka temperatura w kurniku, źle zbilansowane mieszanki oraz nieodpowiednie oświetlenie. Intensywność występowania tego zjawiska zależy od rasy kur, rodu, ale występują również różnice osobnicze w obrębie rodu. Kwoczenie jako cechę niekorzystną z punktu widzenia hodowcy można przerwać lub częściowo ograniczyć, oddzielając kwoczące kury, zwiększając natężenie oświetlenia i wydłużając czas oświetlenia oraz podwyższając zawartość białka w paszy. Mieszańce nieśne utrzymywane obecnie nie wykazują tej niepożądanej cechy. Wytrwałość w nieśności jest to czas od zniesienia pierwszego jaja do pierwszej wymiany piór, czyli inaczej pierzenia. Pierzenie wywołuje hormon tyroksyna, który jest wydzielany przez tarczycę. Pierzenie może trwać kilka tygodni i w tym czasie kury nie znoszą jaj, chociaż bardzo dobre nioski mogą je znosić. Przyjmuje się, że wytrwałość w nieśności jest dobra,

3 jeżeli u nioski następuje pierwsza całkowita wymiana piór po upływie 315 dni nieśności, tj. po 45 tygodniach produkcji. Obecnie w produkcji towarowej jaj konsumpcyjnych zjawisko to występuje bardzo rzadko, a jeżeli już występuje to znacznie później. Naturalną wymianę piór w stadzie możemy skrócić, stosując zootechniczne i chemiczne metody przepierzania polegające na wywołaniu stresu w stadzie. O tym, czy opłaca się przepierzać kury po pierwszym roku użytkowania nieśnego i utrzymywać przez drugi cykl nieśności, decydują względy ekonomiczne. Czynniki środowiskowe wpływające na nieśność Do czynników środowiskowych wpływających na nieśność zaliczamy: światło, żywienie i mikroklimat. Światło Światło, padając na gałkę oczną, podrażnia nerw wzrokowy, który oddziałuje na układ neurohormonalny ptaka, sterujący procesami fizjologicznymi związanymi z reprodukcją. Impuls z nerwu wzrokowego przekazywany jest do jądra nadwzrokowego podwzgórza, w którym oprócz komórek nerwowych znajdują się komórki neurosekrecyjne. Komórki te wydzielają neurosekret do układu krwionośnego. Podwzgórze pełni kontrolę nad przysadką mózgową, która stanowi część układu dokrewnego i pełni podstawową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu rozrodczego. Przedni płat przysadki mózgowej wydziela następujące hormony gonadotropowe: FSH (Follicle Stimulating Hormone), który odpowiada za wzrost i aktywność wydzielniczą pęcherzyków jajnikowych, LH (Luteinizing Hormone), który odpowiada za rozwój jajnika, wydzielanie przez jajnik hormonów sterydowych i owulację, prolaktynę, która pełni podstawową rolę w zjawisku kwoczenia oraz uczestniczy w gospodarce wodnej organizmu. Jajnik pod wpływem hormonów gonadotropowych wydziela trzy rodzaje sterydowych hormonów płciowych: estrogeny, androgeny i progesteron. Hormony te biorą udział we

4 wszystkich procesach tworzenia się jaja, kontroli rytmu owulacji i znoszenia jaja, rozwoju jajowodu i kości szpikowych, a także odgrywają ważną rolę w czasie pierzenia i wykształcania drugorzędnych cech płciowych. Od liczby godzin światła uzależniona jest więc aktywność przedniego płata przysadki mózgowej i jajnika. Aby uniezależnić się od różnej długości dnia w ciągu roku i stworzyć nioskom najlepsze warunki do uzyskania maksymalnej nieśności, w produkcji fermowej stosuje się programy światła. W warunkach naturalnych, gdy kurczęta odchowywane są w okresie długiego dnia (wiosna, lato), za szybko uzyskują dojrzałość płciową i za wcześnie rozpoczynają nieśność, nie będąc w pełni rozwinięte. Nieśność kur przypada wtedy na okres skracającego się dnia i nioski znoszą dużo mniej jaj niż znosiłyby przy optymalnej długości dnia. W chowie ekstensywnym znana jest sezonowość produkcji jaj w zależności od pory roku. Jesienią i zimą kury znoszą mniej jaj, natomiast wiosną i latem więcej. Program świetlny umożliwia w pełni ujawnić genetyczne uwarunkowania wysokiej nieśności kur. Aby można było stosować program światła, musimy dysponować kurnikiem dokładnie zaciemnionym, by nie padało światło z zewnątrz. Dla każdej linii kur opracowany jest dokładny program świetlny od pierwszego dnia odchowu piskląt do końca użytkowania nieśnego. Dokładny opis programu światła oraz warunki odchowu i wyniki produkcyjne zamieszczane są w instrukcji prowadzenia stad. Programy świetlne dla poszczególnych linii kur nieśnych różnią się nieznacznie i dotyczą głównie sposobów skracania lub wydłużania dnia. W tabeli zestawiono programy świetlne dla stad rodzicielskich i towarowych kur nieśnych ISA Brown. Generalną zasadą wszystkich programów światła jest niewydłużanie dnia i niezwiększanie natężenia światła w okresie odchowu oraz nieskracanie ani niezmniejszanie natężenia światła w okresie nieśności. Wydłużanie dnia oraz zwiększanie natężenia światła w czasie odchowu może doprowadzić do zbyt wczesnego uzyskania dojrzałości płciowej stada, natomiast skracanie dnia w okresie nieśności powoduje jej spadek. Najczęściej w okresie nieśności stosuje się godzin światła. Stosowanie programu światła ma na celu: rozpoczęcie nieśności w odpowiednim wieku,

5 szybkie rozniesienie stada", tzn. uzyskanie dojrzałości płciowej przez wszystkie kury w tym samym krótkim okresie. Stado po 2 tygodniach od rozpoczęcia nieśności uzyskuje 50% nieśności. Kury przez bardzo krótki okres znoszą jaja małe, a po 2 tygodniach masa jaj w stadzie przekracza 50 g, zwykle do 8 tygodnia od rozpoczęcia nieśności kury uzyskują maksymalną nieśność (min. 90%), spadek nieśności jest łagodny, gdyż nie jest spowodowany żadnym czynnikiem środowiskowym, a jest on naturalny - fizjologiczny. Programy światła dla stad rodzicielskich i towarowych kur nieśnych ISA Brown Stado rodzicielskie Stado towarowe wiek światło wiek światło (tyg.) (godz.) (W/m 2 ) (tyg.) (godz.) (W/m 2 ) 1-2 dni dni dni dni dni , , , , od ,5 2 od

6 Na rysunku przedstawiono krzywą nieśności kur w stadzie w pierwszym roku produkcji, w warunkach kontrolowanego dnia. Optymalny termin wejścia kur w nieśność jest wtedy, gdy ptaki zakończą podstawową fazę wzrostu. Jeżeli stado jest dobrze wyrównane, możliwe jest opóźnienie lub przyspieszenie o kilka dni dojrzałości płciowej. Szczególnie ważne jest wprowadzenie kur w odpowiednim wieku w nieśność w stadach rodzicielskich, które dostarczają nam jaja wylęgowe. Masa jaj wylęgowych nie powinna być mniejsza niż 54 g. W praktyce dosyć często mamy do czynienia z przyspieszaniem dojrzałości płciowej, co niekorzystnie odbija się na zdrowiu kur. Mogą występować takie schorzenia, jak: kanibalizm, zaparcia, wypadanie lub zapalenie jajowodu, obniżenie jakości znoszonych jaj (kury znoszą małe jaja, z wadami budowy, więcej jest jaj dwużółtkowych i ze zniekształconą skorupą). Doświetlanie w budynkach z oknami W chowie półintensywnym i ekstensywnym, kiedy pomieszczenia dla kur mają okna, można wydłużać długość dnia, stosując doświetlanie. Należy pamiętać o zasadzie, aby między 12 a 18 tygodniem życia ptaków nie wydłużał się dzień, gdyż kurczęta w tym wieku są bardzo wrażliwe na stymulację świetlną. W naszych warunkach pisklęta lężone w maju lub czerwcu

7 mogą pozostawać pod wpływem naturalnej długości dnia świetlnego, gdyż dojrzałość płciową uzyskują podczas skracającego się dnia. Doświetlanie rozpoczyna się w 18 tygodniu życia, przyjmując za punkt wyjścia naturalną długość dnia. Na rysunku przedstawiono schemat programu światła dla kur nieśnych utrzymywanych w budynkach z oknami w warunkach skracającego się dnia.