Warunki środowiskowe w pomieszczeniach

Transkrypt

1 Warunki środowiskowe w pomieszczeniach W fermowej produkcji jaj i mięsa ptaki są utrzymywane w kontrolowanych warunkach środowiskowych, które zmieniają się wraz z wiekiem ptaków. Duża koncentracja ptaków na 1 m 2 powierzchni budynku oraz duże wymagania obecnych linii czy rodów kur odnośnie warunków środowiskowych sprawiają, że kurnik musi być wyposażony w niezawodne urządzenia zapewniające odpowiedni mikroklimat w pomieszczeniach. O właściwych warunkach środowiskowych w pomieszczeniu oprócz materiału budowlanego, z którego są one zbudowane, i technologii decydują takie czynniki, jak: wentylacja, ogrzewanie, oświetlenie i obsada ptaków na 1 m 2 pomieszczenia. Maksymalna obsada ptaków na ściółce Gatunek Wiek (tyg. życia) Obsada szt./1 m 2 powierzchni budynku Kury mięsne do 8 8 powyżej 8 do 20 7 powyżej 20 5 Brojlery kurze do 3 35 powyżej 3 do 5 22 powyżej 5 17 Indyki do 8 7 powyżej 8 do 14 4 powyżej 14 do 29 3 powyżej 29 2 Indyki rzeźne do 3 32 powyżej 3 do 6 12 powyżej 6 do 16 4 powyżej 16 3 Gęsi do 3 5 powyżej 3 do 6 3 powyżej 6 do 28 2 powyżej 28 1 Kaczki do 4 10 powyżej 4 do 8 7. powyżej 8 5

2 System wentylacyjny Musi zapewnić dostateczną wymianę powietrza równomiernie w całym kurniku. Powinien on być tak rozwiązany, aby zimne powietrze nie opadało na ptaki oraz by nie występowały przeciągi. Aby uzyskać wymaganą temperaturę i właściwą wentylację w całym kurniku, otwory wentylacyjne lub wentylatory muszą zapewnić wejście dostatecznej ilości powietrza do wszystkich miejsc w kurniku. Właściwą wentylację zapewnia wejście powietrza z szybkością od 1 do 3 m/sek. Wszystkie kanały wlotowe powietrza muszą być usytuowane równomiernie, najlepiej na ścianach bocznych. Musi być także zachowana proporcja powierzchni kanałów nawiewnych do powierzchni kanałów wylotowych. Proporcje te są ważne, aby wytworzyć stałe podciśnienie wewnątrz budynku. Wszystkie kanały wlotowe muszą mieć osłony zewnętrzne. System wentylacyjny powinien uwzględniać stopniową wymianę powietrza od kilku do kilkunastu m 3 /h, gdy temperatura na zewnątrz budynku jest wysoka lub kiedy wzrasta liczba kg masy ciała na 1 m 2 kurnika. Dopuszczalna prędkość ruchu powietrza w pomieszczeniach Kierunek użytkowania Prędkość ruchu powietrza (m/s) zima (20 C) lato (30 C) Kurczęta typu nieśnego i mięsnego (wychów) 0,2-0,3 1,0 Kury nieśne i mięsne 0,3-0,5 1,0-1,5 Kurczęta brojlery 0,2-0,3 1,0 Szybszy ruch powietrza w pomieszczeniu ptaki odczuwają jako przeciągi, a stopień wrażliwości na nie zależy od gatunku ptaków, ich wieku oraz temperatury otoczenia. Dobrze działająca wentylacja powinna zapewnić odpowiedni skład powietrza w pomieszczeniu, nie dopuszczając do szkodliwego stężenia gazów: amoniaku, dwutlenku węgla i siarkowodoru. Najwyższe dopuszczalne stężenie szkodliwych gazów w powietrzu kurnika dla drobiu wynosi: dwutlenek węgla (C02) ppm amoniak (NH3) - 20 ppm

3 siarkowodór (H2S) - 5 ppm Najczęściej spotykanym szkodliwym gazem w kurniku, którego zawartość przekracza dopuszczalne normy, jest amoniak. Źródłem jego powstawania są: rozkładający się pomiot, resztki paszy i ściółka. Największe stężenie amoniaku występuje w górnych partiach kurnika. Należy pamiętać o tym, że nadmierne stężenie amoniaku powoduje obniżenie wyników produkcyjnych, a także wpływa na zdrowotność ptaków. Podobna sytuacja jest w wypadku nadmiernego stężenia dwutlenku węgla i siarkowodoru. Siarkowodór jako gaz cięższy od powietrza występuje tuż nad ściółką i jest bardzo łatwo wchłaniany do organizmu ptaka przez skórę i drogi oddechowe. Aby uzyskać w kurniku optymalny skład powietrza, należy zachować wskaźniki wymiany powietrza, które zależą od pory roku, obciążenia kurnika oraz kierunku użytkowania drobiu. Wskaźniki wymiany powietrza w kurniku Kierunki użytkowania drobiu (chów ściółkowy) Wskaźnik wymiany powietrza (m 3 /h/kg) zima lato Kurczęta młode (1-21 tyg.) 0,5 5,0 Kury nieśne 0,5 6,0 Kury mięsne 0,5 5,0 Kurczęta brojlery 0,5 5,0 Wskaźnik wentylacji minimalnej zimowej zapewnia usunięcie nadmiaru pary wodnej w okresach chłodnych. W pomieszczeniach rozróżniamy wentylację naturalną, samoczynną oraz wentylację dynamiczną, czyli wymuszoną. Wentylacja naturalna może być stosowana w małych kurnikach, w których utrzymujemy małą liczbę ptaków. Wymiana powietrza między pomieszczeniem a otoczeniem odbywa się w sposób niekontrolowany przez okna, drzwi lub szczeliny. Przy wentylacji naturalnej wykorzystuje się różnice ciśnień powstałe wskutek różnicy temperatur oraz działanie wiatru. Ciepłe powietrze, unosząc się, powoduje zwiększenie ciśnienia w górnych częściach pomieszczenia. W dolnej części kurnika wytwarza się podciśnienie. Do wentylacji naturalnej służą kanały nawiewne i wyciągowe. Naturalna wentylacja funkcjonuje lepiej, gdy różnica poziomów wlotów i wylotów powietrza jest większa. Uzyskuje się wówczas tak zwany efekt kominowy przy 40% spadku dachu.

4 Aby niekontrolowany ruch powietrza nie przeszkodził w utrzymaniu wysokiej temperatury, koniecznej w pierwszych dniach odchowu, należy dobrze uszczelnić budynek. Najprostszym sposobem jest doprowadzenie powietrza przez poziome, najczęściej podłużne otwory umieszczone w ścianach frontowych, pomiędzy oknami lub nad nimi oraz w ścianie przeciwległej. Otwory te mogą być okresowo zamykane przy pomocy klap zasuwanych lub zamocowanych na zawiasach. W budynkach letnich zabezpiecza się je tylko siatką, aby uniemożliwić wejście do pomieszczenia innych zwierząt. Powietrze z kurnika odprowadzane jest kanałami wyciągowymi. Bardzo ważne jest uszczelnienie i ocieplenie ścianek przewodu wyciągowego, co zapobiega skraplaniu się pary wodnej. Wewnątrz kurnika przewody wyciągowe umieszczone są na wysokości cm nad podłogą, a na zewnątrz co najmniej 50 cm nad dachem. Najczęściej stosowane są wywietrzniki żaluzjowe. W obecnie budowanych kurnikach do produkcji wielkotowarowej stosuje się wentylację dynamiczną (mechaniczną). Wyróżniamy w niej wentylację wywiewną, którą stanowią wentylatory, oraz wentylację nawiewną, czyli kanały wlotowe powietrza. Wentylatory, umieszczone zwykle wzdłuż jednej ze ścian długich budynku, usuwają z pomieszczenia powietrze, stwarzając podciśnienie wewnątrz budynku i powodując zasysanie świeżego powietrza przez kanały wlotowe. Jeżeli kanały wlotowe umieszczone są po przeciwnej stronie wentylatorów, to wentylację taką nazywamy poprzeczną. Systemy wentylacji: a - poprzecznej, b - sufitowej Jeżeli wentylatory zainstalujemy w dachu budynku, a kanały wlotowe powietrza w ścianach długich budynku, będzie to wentylacja pionowa górna.

5 Wentylacja pionowa z wentylatorem wbudowanym w komin Temperatura Temperatura w kurnikach jest ważnym czynnikiem, który wpływa na warunki odchowu i wyniki produkcyjne. Szczególnie ważne są pierwsze tygodnie odchowu, dlatego że kurczęta mają słabo rozwinięty układ termo- regulacyjny. W związku z tym w pomieszczeniach należy zapewnić ptakom optymalną temperaturę, która zależy od wieku ptaków. Temperatury optymalne w strefie bytowej ptaków Temperatura ( C) Wiek pod sztuczną kwoką Kury nieśne w pomieszczeniu w pomieszczeniu ze sztuczną kwoką bez sztucznej kwoki dzień: tydzień: powyżej Kury mięsne dzień: tydzień:

6 powyżej Kurczęta brojlery Dzień: tydzień: Indyki Dzień: tydzień: powyżej Indyki brojlery Dzień: tydzień: i powyżej Kaczki Dzień: tydzień: i powyżej Gęsi

7 Dzień: tydzień: i powyżej Dla zapewnienia optymalnej temperatury w pomieszczeniu możemy stosować centralne ogrzewanie całego budynku lub ogrzewanie centralne połączone z ogrzewaniem miejscowym przez sztuczne kwoki. Wysokość temperatury w całym pomieszczeniu zależy od systemu ogrzewania w kurniku. Przy zastosowaniu sztucznej kwoki temperaturę mierzymy na wysokości grzbietu ptaka, natomiast w całym pomieszczeniu na wysokości 1-1,5 m nad podłogą. Dobrym wskaźnikiem prawidłowej temperatury w kurniku jest zachowanie się ptaków. Jeżeli ptaki za bardzo skupiają się pod sztuczną kwoką, wskazuje to na niedogrzanie, natomiast oddalanie się od niej - na przegrzanie. a - za niska, b - za wysoka, c - optymalna Zachowanie się piskląt w zależności od temperatury Równomierne rozmieszczenie kurcząt pod kwoką oznacza, że temperatura jest właściwa. Zbyt niska temperatura w pomieszczeniu w pierwszych dniach odchowu jest często przyczyną schorzeń nerek, występowania biegunek i kulawizn. Następuje znaczny wzrost zużycia paszy na kg przyrostu masy ciała oraz występuje niska nieśność. Niekorzystna jest również wysoka temperatura. Powoduje przegrzanie ptaków oraz trudności z oddychaniem. Ptaki spożywają mniej paszy, przez co spada tempo wzrostu oraz nieśność. Nioski znoszą jaja o mniejszej masie oraz cieńszej skorupie.

8 Przy zbyt wysokiej temperaturze ptaki oddają nadmiar ciepła przez nastroszenie piór, podnoszenie skrzydeł oraz szybszy oddech przy otwartym dziobie. Wilgotność Wilgotność w pomieszczeniu zależy od prawidłowego działania wentylacji. Wilgotność względna powietrza w kurniku powinna wynosić od 65 do 75% i zależy od temperatury w pomieszczeniu. Przy temperaturze C może wynosić 75%. Przy wyższych temperaturach należy utrzymywać niższą wilgotność - w granicach 60-65%. Szczególnie ważne jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności przy odchowie piskląt, u których w pierwszych dniach życia termoregulacja odbywa się poprzez drogi oddechowe. Podwyższenie lub obniżenie strat wody przez drogi oddechowe umożliwia pozbycie się nadmiaru ciepła. Wilgotność względna w takich pomieszczeniach nie powinna być mniejsza niż 70%. Wilgotność w budynku zależy m.in. od: obsady ptaków, ilości wody rozlewanej przez kurczęta, wilgotności powietrza na zewnątrz budynku, ilości pomiotu oraz wody parującej ze stropów i ścian. Zbyt wysoka wilgotność w pomieszczeniu - szkodliwa dla ptaków zarówno przy wysokiej, jak i niskiej temperaturze - powoduje obniżenie produkcji oraz zwiększa podatność na choroby. Niższa wilgotność może powodować odwodnienie organizmu, ptaki więcej piją wody, zmniejsza się apetyt, a tym samym pogarszają się wyniki produkcyjne oraz zdrowotność. Mała ilość pary wodnej w powietrzu powoduje nadmierne wysuszenie upierzenia oraz błon śluzowych górnych dróg oddechowych, co sprzyja rozwojowi chorób bakteryjnych. Trudności z utrzymaniem optymalnej wilgotności występują najczęściej w pierwszych tygodniach odchowu kurcząt w budynkach z centralnym ogrzewaniem lub z centralnym ogrzewaniem i miejscowymi źródłami ciepła. Zachodzi wówczas konieczność nawilżania powietrza przez stosowanie nawilżaczy z regulowanym dopływem wody, rozstawienie pojemników z wodą, okrywanie grzejników centralnego ogrzewania wilgotnymi płótnami lub spryskiwanie korytarzy.

9 Oświetlenie Intensywna produkcja drobiarska odbywa się w budynkach bez wybiegu, często budynki pozbawione są okien, a co za tym idzie również naturalnego oświetlenia. Światło wpływa dodatnio nie tylko na wzrost i rozwój ptaka, ale również na wyniki produkcyjne, a w szczególności na nieśność. Znaczenie ma zarówno barwa światła, jak również natężenie oraz długość oświetlenia. Przy świetle elektrycznym możliwa jest produkcja zarówno brojlerów kurzych, jak również wysoka produkcja jaj. Światło naturalne, szczególnie w zakresie promieniowania ultrafioletowego, działa na ptaka korzystnie i wpływa na wytwarzanie witaminy D, która reguluje przemianę fosforowo-wapniową. Działa też bakteriobójczo, dokonując niejako naturalnej dezynfekcji. Tylko te ptaki, które przebywają na zewnątrz budynku mają możliwość korzystania z promieni słonecznych. W budynkach bezokiennych stosujemy oświetlenie elektryczne, liczba godzin światła zależy od wieku ptaków. Na podstawie licznych badań opracowano programy oświetlenia, czyli normy długości dnia świetlnego w połączeniu z intensywnością światła tak dla okresu odchowu ptaków, jak również użytkowania nieśnego. Programy świetlne dla stad reprodukcyjnych i towarowych niosek zostały omówione szczegółowo we wcześniejszych rozdziałach. Między licznymi programami oświetlenia, które są opracowane przez znaczące firmy drobiarskie, występują niewielkie różnice. Program świetlny powinien stworzyć odpowiednie warunki dla optymalnego wzrostu i rozwoju ptaków. Wychów kurek przy zbyt długim dniu świetlnym oraz nadmiernym natężeniu światła prowadzi do zbyt szybkiego osiągania dojrzałości płciowej, czego efektem jest znoszenie jaj małych, nieodpowiadających wymogom jaj konsumpcyjnych czy wylęgowych. Spotykamy się z tym przy wychowie kurcząt na wybiegach w okresie wiosenno-letnim, czyli długiego dnia, w gospodarstwach utrzymujących małe stadka kur. Jeżeli dzień świetlny jest za krótki oraz zbyt małe natężenie światła, następuje opóźnienie dojrzałości płciowej kur, a tym samym obniżają się wyniki produkcyjne. Na wyniki produkcyjne wpływa nie tylko liczba godzin światła, ale także jego intensywność. Światło zbyt mocne zwiększa ruchliwość ptaków, co wpływa z kolei na zużycie paszy, wzrasta zapylenie powietrza, co może sprzyjać występowaniu pterofagii i kanibalizmowi.

10 Niedostateczne oświetlenie, szczególnie w pierwszych dniach odchowu kurcząt, utrudnia ptakom pobieranie karmy. W kurnikach z oknami istotny wpływ na jasność pomieszczenia ma stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi. Powinien on wynosić jak 1:6-20. W kurnikach oświetlenie elektryczne stanowią najczęściej żarówki, które powinny być rozmieszczone równomiernie w całym kurniku. Najlepiej stosować żarówki o mocy 60 W, które dają światło równomiernie rozproszone. Liczbę żarówek potrzebnych w kurniku możemy obliczyć na podstawie wzoru: gdzie: L - liczba żarówek, P - powierzchnia kurnika (m 2 ), Z - pożądane natężenie światła (lx), W - moc żarówek (W), S1 - współczynnik zależny od mocy żarówki. Współczynnik S, przy żarówce o mocy 15 W wynosi 3,8; o mocy 25 i 40 W - 4,2; o mocy 60 W - 5,0. Oprócz światła białego w pomieszczeniach możemy stosować światło czerwone lub niebieskie. W pierwszych dniach odchowu kurcząt zastosowanie światła czerwonego wpływa uspokajająco na ptaki i zapobiega agresywności, natomiast światło niebieskie lub fioletowe jest niewidoczne dla ptaków, a obsługa może przy nim wykonywać różne prace.