Ocena jakości jaj oraz efektywności ekonomicznej ich pozyskiwania w aspekcie rolnictwa ekologicznego

Transkrypt

1 Ocena jakości jaj oraz efektywności ekonomicznej ich pozyskiwania w aspekcie rolnictwa ekologicznego dr hab. Ewa Gornowicz, prof. nadzw. IZ-PIB Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Kołuda Wielka, Stacja Zasobów Genetycznych Drobiu Wodnego w Dworzyskach Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Schematu III pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Instytucja Zarządzająca PROW na lata : Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

2 Chów kur nieśnych zgodnie z oczekiwaniami rolnictwa ekologicznego opiera się na zasadzie poszanowania wysokich standardów dotyczących dobrostanu ptaków. Szczegółowe wymogi w tym zakresie określone są w przepisach: rozporządzeniu Rady (WE) nr 834/2007, rozporządzeniu Komisji (WE) nr 889/2008, ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym oraz rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie niektórych warunków produkcji ekologicznej z dnia 18 marca 2010 r. Spośród mieszańców towarowych kur nieśnych do tego typu chowu kwalifikują się ptaki przeznaczone do półintensywnej produkcji jaj, przede wszystkim krajowe zestawy hodowlane, takie jak Rosa 1, Rosa 3, Rosa 4, Rosa 5, Messa 443 i Astra Eksperymentalna. Grzędy i gniazda w pomieszczeniu dla kur Można także wykorzystać materiał pochodzący z zagranicznych hodowli Dominant (Sussex D-104, Blue D-107, Black D-109, Black D- 149, Brown D-192, Amber D-843, Barred D-959 i Partridge D-300).

3 Sussex Rhode Island Red Żółtonóżka kuropatwiana Zielononóżka kuropatwiana Przy doborze ras kur należy uwzględnić ich zdolności dostosowania się do miejscowych warunków, żywotność i odporność na choroby, zaleca się propagowanie jak największej różnorodności biologicznej (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r.).

4 JAKOŚĆ JAJ cechy fizyczne + cechy chemiczne masa jaja i jego frakcji (g), wysokość białka gęstego (mm), jednostki Haugha (jh), barwa żółtka (punkty w skali La Roche a), barwa skorupy (%), odkształcenie elastyczne skorupy (μm), grubość skorupy bez błon (μm), gęstość skorupy (mg/cm 2 ), wysokość komory powietrznej (mm), indeks kształtu (%), wartość stężenia jonów wodorowych (ph) białka i żółtka. podstawowy skład chemiczny białka: zawartość białka ogólnego, zawartość wody, zawartość popiołu, podstawowy skład chemiczny żółtka: zawartość białka ogólnego, zawartość wody, zawartość popiołu, zawartość tłuszczu, szczegółowy skład chemiczny: zawartość witamin, zawartość składników mineralnych, profil kwasów tłuszczowych, aminokwasów, nutraceutyki np. lizozym składniki szkodliwe np. metale ciężkie, pestycydy, leki, itp.

5 Barwa skorupy (% odbicia światła) skalowanie aparatu Masa jaja i jego elementów morfologicznych ważenie na wadze laboratoryjnej pomiar barwy skorupy

6 Skorupa jaja odkształcenie elastyczne - aparat firmy N.V. Marius-Utrecht (Holandia), dokładność do1 µm grubość skorupy bez błon podskorupowych - mikrometr Mitutoyo (Japonia), również z dokładnością do 1 µm

7 Skorupa jaja badanie analizatorem tekstury TA. XT plus Stable Micro Systems Odkształcenie elastyczne skorupy przy nacisku 500, 1000 i 1500g Wytrzymałość skorupy

8 wysokość białka gęstego (mm) barwa żółtka (punkty w skali La Roche a)

9 Pomiar stężenia jonów wodorowych ph w białku i żółtku jaj, pehametr Metler Toledo Indeks (kształt) jaja - stosunek szerokości i długości aparatem Shape-Meter firmy N.V. Van Doorn-De Bilt (Holandia), skalowanym od 65 do 85% Lampa do ręcznego prześwietlania jaj (ovolux) i specjalistyczna miarka o podziałce milimetrowej - mierzenie wysokości komory powietrznej

10 Różnice w barwie skorupy jaj w zależności od pochodzenia kur (numery od 1 do 4) oraz różnice w wielkości jaja od kur Rhode Island Red z chowu ekologicznego (nr 3) i z chowu wybiegowego konwencjonalnego (nr 5)

11 ,85 45,41 28,62 26,66 46,67 48,37 Zielononóżka kuropatwiana Żółtonóżka kuropatwiana Rhode Island Red Sussex 29,42 27,28 12,94 12,7 13,07 12,56 5,41 5,78 5,64 5,88 Masa jaja, g Masa białka, g Masa żółtka, g Masa skorupy, g Wykres 1. Masa jaj i ich składników ekologiczny chów kur czterech ras zachowawczych

12 ,07 61,98 Kury chów ekologiczny Kury chów konwencjonalny* ,00 37, ,82 16,39 Masa jaja, g Masa białka, g Masa żółtka, g Masa skorupy, g Objaśnienie: * - badania własne, średnie dla pięciu zestawów hodowlanych- - Lohmann Brown Classic, HY Line Brown, ISA Brown, Astra S i Dominat Wykres 2. Porównawcze zestawienie masy jaj i ich składników - kury z ekologicznego chowu i nioski towarowe utrzymywane na wolnym wybiegu konwencjonalnie Różnice wyniosły: -masa jaja 31,68% -masa białka 34,25% -masa żółtka 27,84% -masa skorupy 11,44% 5,68 5,03

13 Wysokość białka, mm Zielononóżka kuropatwiana Żółtonóżka kuropatwiana Rhode Island Red Sussex Jednostki Haugha ph białka Barwa żółtka, skala La Roche' a ph żółtka Wykres 3. Cechy fizyczne białka i żółtka jaj kur czterech ras zachowawczych z ekologicznego chowu ,24 9,27 Barwa żółtka, skala La Roche' a 6,31 Kury chów ekologiczny Kury chów konwencjonalny 6,78 Wartość ph żółtka Wykres 4. Porównawcze zestawienie wartości cech żółtka jaj od kur z ekologicznego chowu i od niosek towarowych utrzymywanych na wolnym wybiegu konwencjonalnie

14 Tabela 1. Porównawcze zestawienie wartości cech fizycznych białka jaj od kur z ekologicznego chowu i od niosek jaj konsumpcyjnych utrzymywanych konwencjonalnie Cecha N Kury chów ekologiczny N Kury chów konwencjonalny Wysokość białka, mm 80 8, ,91 S 80 1, ,05 V 80 15, ,1 SEM 80 0, ,15 Jednostki Haugha 80 93, ,64 S 80 6, ,19 V 80 6,6 50 8,8 SEM 80 0, ,02 Wartość ph białka 80 9, ,51 S 80 0, ,13 V 80 1,1 50 1,3 SEM 80 0, ,02

15 Różnice w cechach fizycznych jaj z chowu wybiegowego konwencjonalnego (A) i ekologicznego (B)

16 Tabela 2. Porównawcze zestawienie wartości cech fizycznych jaj od kur z ekologicznego chowu i od niosek jaj konsumpcyjnych utrzymywanych konwencjonalnie Cecha N Kury chów ekologiczny N Kury chów konwencjonalny Indeks kształtu jaja, % x 80 76, ,76 S 80 2, ,72 V 80 3,6 50 4,9 Wysokość komory powietrznej, mm x 80 2, ,81 S 80 0, ,49 V 80 17, ,9 Przeciętnie indeks kształtu jaja kurzego wynosi od 73 do74%, przy wahaniach od 61 do 86%.

17 Tabela 3. Porównawcze zestawienie wartości cech fizycznych skorupy jaj od kur z ekologicznego chowu i od niosek jaj konsumpcyjnych utrzymywanych konwencjonalnie Cecha N Kury chów ekologiczny N Kury chów konwencjonalny Barwa skorupy, pkt -cecha zależy od doboru genetycznego kur x 80 45, ,18 S 80 4, ,11 Gęstość skorupy, mg/cm 2 x 80 91, ,96 S 80 7, ,88 Odkształcenie elastyczne skorupy, µm x 80 21, ,08 S 80 4, ,50 Grubość skorupy, µm x , ,98 S 80 27, ,42

18 Odkształcenie elastyczne skorup jaj kurzych, przy zastosowaniu nacisku 500g, zawiera się w przedziale wartości od 15 do 50 μm, w zależności od wytrzymałości skorup. W celu uniknięcia większych strat w obrocie handlowym jaj, na skutek pęknięć skorupy zakłada się, że jej grubość powinna wynosić co najmniej 330 μm.

19 Tabela 4. Zawartość tłuszczu (%) w żółtku jaja kur czterech ras zachowawczych z doświadczalnego ekologicznego chowu i od niosek jaj konsumpcyjnych utrzymywanych konwencjonalnie Zielononóżka kuropatwiana Żółtonóżka kuropatwiana Rhode Island Red Sussex kury chów ekologiczny kury chów konwencjonalny x 31,73 a 31,26 a 32,14 a 31,83 a 31,74 a 32,54 b s 1,40 1,71 1,60 2,13 1,72 0,64 V 4,5 5,0 4,6 5,3 4,85 2,0

20 Tabela 5. Zestawienie kosztów bezpośrednich ekologicznego chowu kur Koszt Okres wychowu (do 18 tygodnia życia ) Koszt brutto, zł Okres produkcji nieśnej (do 54 tygodnia życia ) Koszt brutto, zł Zakupu kurcząt 356szt. x 6zł/szt. 2136,00 Obsługi (+koszty certyfikacji) 123h x 28zł/h 3444,00 178h x 28zł/h 4984,00 Zużycia pasz: - pszenica 48,65q x 75zł/q 3648,75 48,8q x 75zł/q 3660,00 - jęczmień 1,04q x 40zł/q 41,60 - zielonka pasiona 23,50q x 6,50zł/q 152,75 36,60q x 6,50zł/q 237,90 Amortyzacji obiektów chowu: 649, ,00 Ściółka: 5,00q słomy x 15zł/q 75,00 7,6q słomy x 15zł/q 114,00 Media: - woda 8,7m 3 x 3,50zł/m 3 30,45 13,2m 3 x 3,50zł/m 3 46,20 - en. el 1051kWh x 0,47zł/kWh 493, Wh x 0,47zł/kWh 1330,10 Opieka weterynaryjna 583,00 Padnięcia i ubytki zdrowotne 33 sztuki 79 sztuk Pozostałe np. pasze mineralne: 796,22 Opakowania 85,00 Razem , ,20 Liczba zniesionych jaj szt. Koszty ogółem chowu 356 kur do wieku 54 tygodni 23804,92 zł Koszt pozyskania 1 jaja w wieku kur 54 tygodni 1,10zł

21 sztuk ,29 74,4 68,31 62,15 55,97 49,77 55,18 50,54 43,54 45,79 37,31 41,01 31,08 36,1 24,85 31,33 26,65 18,63 22,08 26,59 12,44 17,66 23,43 20,28 6,59 13,37 17,21 9,27 0 0,01 0,02 0,1 0,31 0,64 1,07 1,77 3,17 4,83 6,9 9,17 11,7 14,34 0,01 0,02 0,05 0,19 1,92 5,5 0 0,01 0,02 0,14 0,58 2, tydzień życia kur doświadczalny chów ekologiczny chów konwencjonalny *ras zachowawczych kur chów konwencjonalny **zestawów komercyjnych kur Wykres 5. Liczba (szt.) jaj - narastająco od kury stanu średniego w okresie od 19 do 36 tygodnia życia kur, porównawczo z doświadczalnego ekologicznego chowu i z chowu konwencjonalnego

22 PODSUMOWANIE 1. Koszty bezpośrednie wychowu kur zgodnie z wymogami ekologicznego rolnictwa są o około 100% wyższe niż koszty ponoszone w konwencjonalnym chowie kur nieśnych. Wynoszą one odpowiednio 31 zł i 15 zł na jedną kurę odchowywaną w okresie od 0 do 19 tygodnia życia. 2. Początkowe tempo nieśności kur w chowie ekologicznym jest około sześcio;-siedmio - krotnie niższe niż tempo nieśności w tym okresie kur utrzymywanych konwencjonalnie. 3. W chowie ekologicznym kur należy liczyć się ze znacznymi ubytkami zdrowotnymi ptaków, dochodzącymi do 39% populacji. Poza przyczynami typowymi dla chowu kur, ubytki te spowodowane są kanibalizmem, charłactwem powstałymi na tle niedoborów żywieniowych, głównie niezbilansowania zawartości białka oraz grasowaniem zwierząt dziko żyjących np. lisy, psy, kuny, itp.

23 4. Jaja kur pozyskane z chowu ekologicznego kur ras zachowawczych są mniejsze i lżejsze o 25% wobec jaj z chowu konwencjonalnego niosek. 5. Skorupy jaj z chowu ekologicznego kur są grube i gęste. 6. Białko jaj kur z chowu ekologicznego cechowało się parametrami na poziomie bardzo wysokim, pożądanym przez konsumentów. 7. Żółtko jaj kur z chowu ekologicznego było intensywnie i równomiernie wybarwione, powyżej 12 jednostek w skali La Roche a. Zawierało ono znacznie mniej tłuszczu (o 0,8%) niż jaja niosek utrzymywanych konwencjonalnie. 8. Analiza efektywności ekonomicznej wykazała, iż od stada kur ras zachowawczych utrzymywanych średnio 72 tygodnie w chowie ekologicznym można pozyskać około 131 jaj od sztuki stanu średniego (nieśność na poziomie 59,55%) przy ogólnych kosztach wynoszących 0,82 zł/jajo.

24 Utrzymanie kur zgodnie z wymogami ekologicznego chowu

25 LISTA 12 POWODÓW DO SPOŻYWANIA JAJ, OPRACOWANA PRZEZ IEC (International Egg Commission) 1. Jaja to jedne z najbardziej wielofunkcyjnych produktów żywnościowych na rynku. 2. Jaja mają jeden z najwyższych wskaźników koncentracji składników pokarmowych. 3. Gdy mówimy o białku jaja, powinniśmy pamiętać, że zostało ono uznane przez naukowców za białko wzorcowe, którego skład i proporcje zawartości poszczególnych aminokwasów przyjmuje się za 100, przyrównując do wartości biologicznej białek innego pochodzenia (mięso, ryby, zboża itd.). 4. Tłuszcz znajdujący się w jaju to w dwóch trzecich wysoko zdrowotne nienasycone kwasy tłuszczowe. 5. Kupowanie jaj, wysokowartościowych produktów pod względem pokarmowym, jest jednym z najlepszych sposobów nabywania białka. 6. Każda pora dnia jest dobra na spożywanie jaj. 7. Żółtko jaja jest doskonałym źródłem choliny, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania naszego mózgu. 8. Zawarte w jajach luteina i zeaksantyna są dwoma nowopoznanymi składnikami pokarmowymi, dzięki którym jaja zostały zaliczone do tzw. żywności funkcjonalnej. 9. Jaja są produktem do przyrządzenia niezwykle eleganckich dań na uroczyste okazje. 10. Wzbogacenie odchudzającej diety w białko jaja, przyczynia się do większej stabilizacji poziomu cukru we krwi, co powoduje utrzymywanie się uczucia sytości przez dłuższy czas. 11. Dzieci lubią jaja, a rosnący organizm potrzebuje składniki pokarmowe. Zatem jaja jako doskonałe źródło aminokwasów mogą być świetnym pożywieniem dla dzieci. 12. Październikowy Światowy Dzień Jaja warto wykorzystać jako inspirację do stworzenia nowych potraw z udziałem jaj. Światowy Dzień Jaja zawsze w drugi piątek października

26 Dziękuję za uwagę