ZAGADNIENIA EKONOMICZNE W PLANACH URZĄDZENIA LASU

Transkrypt

1 WSPÓŁCZESNE PROBLEMY EKONOMIKI LEŚNICTWA ZAGADNIENIA EKONOMICZNE W PLANACH URZĄDZENIA LASU Janusz Dawidziuk Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Puszczykowo, 7-9 czerwca 2011 r.

2 Zagadnienia ekonomiczne w kolejnych cyklach urządzania lasu Instrukcja urządzania lasu (1957) urządzanie definitywne Charakterystyka czynników ekonomicznych wpływających na kształtowanie produkcji leśnej, z uwzględnieniem powiązania leśnictwa z innymi gałęziami gospodarki narodowej: układ przestrzenny lasów i zadrzewień oraz podział lasów na ochronne i gospodarcze gęstość zaludnienia, stosunki robotnicze, udział prac leśnych wykonywanych przez ludność miejscową ośrodki przemysłu leśnego, drzewnego i innych opartych na surowcu drzewnym lokalne zapotrzebowanie na surowiec drzewny i inne produkty leśne charakter gospodarki rolnej, jej struktura i powiązanie potrzeb rolnictwa z gospodarką leśną rodzaje, kierunki i stan szlaków komunikacyjnych publicznych i leśnych procent zmechanizowania prac gospodarczych Instrukcje urządzania lasu (1970, 1980, 1994); I-III rewizje urządzania lasu Uszczegółowienie danych tabelarycznych (rodzaju transportu drewna, jego sprzedaŝy według odbiorców, struktury zatrudnienia według czynności gospodarczych, nakładów na zagospodarowanie lasu, uzupełnienie wskaźnikami dochodów i nakładów z bilansu nadleśnictwa z 3 ostatnich lat Instrukcja urządzania lasu (2003) IV rewizja urządzania lasu lasu syntetyczna ocena warunków ekonomicznych w granicach zasięgu działania nadleśnictwa, zestawienie ekonomicznych wskaźników gospodarki leśnej ramowy plan ekonomiczny na 10 lat (ekspertyza ekonomiczna).

3 Zagadnienia ekonomiczne w kolejnych cyklach urządzania lasu c.d. Instrukcja urządzania lasu z 2003 r. przewiduje sporządzenie ekspertyzy ekonomicznej nadleśnictwa, po wcześniejszym opracowaniu odpowiednich wytycznych oraz ich zatwierdzeniu przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Na podstawie Umowy z dnia 12 października 2009 r. z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej wykonało pracę wdroŝeniową w wybranym nadleśnictwie wytycznych Ekspertyzy ekonomicznej nadleśnictwa opracowanej w Instytucie Badawczym Leśnictwa (autorzy: Jan Głaz i Janusz Dawidziuk). WdroŜenia dokonano poprzez sporządzenie Aneksu ekonomicznego do planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Krynki na lata , tj. na okres obowiązywania aktualnego planu urządzenia lasu.

4 Zasadnicze cele aneksu ekonomicznego Kompleksowa wycena majątku nadleśnictw (uwzględniająca grunty leśne i drzewostany), włączenie wartości majątku leśnego do analiz ekonomicznych Ocena ekonomiczna realizacji ubiegłego okresu gospodarczego Oszacowanie elementów składowych wskaźnika efektywności funkcjonowania nadleśnictwa - koszty/przychody w warunkach nowego PUL Oszacowanie przepływu środków funduszu leśnego w warunkach nowego PUL nadleśnictwa Obiektywizacja kryteriów przepływu środków pomiędzy jednostkami LP Wykaz pilnych przedsięwzięć organizacyjnych i ekonomicznych optymalizujących funkcjonowanie nadleśnictwa Ekspercki charakter PUL Kształcenie kadr ekonomicznych

5 Wycena majątku nadleśnictwa Kompleksowa wycena majątku nadleśnictwa obejmuje wycenę: Gruntu leśnego Majątku związanego z gospodarką leśną Szkółka leśna fot. K. Barc Osada leśna Bojany fot. K. Barc Drzewostanów Pozaprodukcyj nych funkcji lasów Wyłączony drzewostan nasienny fot. K.Barc Bociany czarne fot. K.Barc

6 Podstawowe cele wyceny majątku nadleśnictwa Wycena wartości gruntów leśnych i drzewostanów w nadleśnictwach LP pozwoli m.in. na: Kompleksową wycenę wartości majątku Skarbu Państwa zarządzanego przez LP (nadleśnictwa) cel statystyczny Śledzenie dynamiki zmian tego majątku w czasie cel analityczny Porównywanie potencjału produkcyjnego poszczególnych nadleśnictw a tym samym ocenę efektywności ich działania Uzyskanie instrumentu obiektywnej alokacji do nadleśnictw (np. Funduszu leśnego) cel planistyczny Tworzenie podstaw pod nowy system podatkowy

7 Wycena drzewostanów Wycenę drzewostanów przeprowadzono za pomocą aplikacji Wartościowanie lasu w programie komputerowym TAKSATOR, przy czym naleŝy wprowadzić: - średnią cenę sprzedaŝną drewna w nadleśnictwie w roku sporządzenia wyceny (w Nadleśnictwie Krynki, w 2007 roku wynosiła 124,33 zł) - cenę drewna z trzech kwartałów danego roku ogłoszoną przez Prezesa GUS (w 2007 r. wynosiła 147,28 zł) - współczynnik przeliczeniowy średniej ceny drewna w danym Nadleśnictwie do średniej ceny drewna w Lasach Państwowych (w nadleśnictwie Krynki obliczono: 124,33:147,28 = 0,84) - średnią cenę pozyskania i zrywki drewna w danym nadleśnictwie (w Nadleśnictwie Krynki w 2007 r. wynosiła 35,0 zł/m3).

8 Przykładowe Zestawienie wartości drzewostanów Nadleśnictwa Krynki Jednostka Wartość m 3 zł Współ. przel. zł (kol.3/kol.4) Według wartości sprzedaŝnej drzewostanów rzeczywistych Według wartości sprzedaŝnej drzewostanów optymalnych w wieku rzeczywistym , Stopień wykorzystania potencjału produkcyjnego drzewostanów i siedlisk 0,79

9 Wycena gruntów nadleśnictwa Obliczeń wartości gruntów leśnych zalesionych i niezalesionych moŝna dokonać za pomocą aplikacji Wartościowanie lasu w programie komputerowym TAKSATOR, przy przyjęciu: ceny ewidencyjnej gruntu leśnego wynikającej ze wskaźników szacunkowych (w m3 drewna z 1 ha gruntów stanowiących lasy), grupy typów siedliskowych lasu oraz okręgów podatkowych (według Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. z 2004 nr 207, poz i 2109) ceny transakcyjnej gruntu leśnego w wysokości 50 ceny rynkowej gruntu rolnego VI kl. w roku sporządzenia aneksu (słuŝy równieŝ do obliczenia wartości gruntów nieleśnych) wartości potencjalnej gruntu leśnego w wysokości 10 wartości drzewostanów zgodnych z gospodarczym typem drzewostanu, w wieku rębności i zadrzewieniu 1,0 (na jej podstawie obliczono równieŝ wartość gruntów związanych z gospodarką leśną)

10 Zestawienie wartości gruntów leśnych Nadleśnictwa Krynki Wartość gruntów leśnych Rodzaj wartości ewidencyjna potencjalna (10 wart. drzewost. optymalnych w wieku rębności) wg cen transakcyjnych Wartość gruntu w m Wartość gruntów leśnych wg średnich cen sprzedaŝy drewna/gruntu w Nadleśnictwie Krynki [zł] Wartość gruntów leśnych wg średnich cen sprzedaŝy drewna/gruntu w Lasach Państwowych [zł]

11 Przykładowe obliczenie wartości majątku trwałego (Nadleśnictwo Krynki) Lp. Klas rodz. GUS Nazwa Wartość brutto [zł] Wartość netto [zł] 1. I. Środki trwałe , , Grunty (w tym prawo wieczystego uŝytkowania gruntów) , , Budynki, lokale (w tym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu) , , Obiekty inŝynierii lądowej i wodnej , , Kotły i maszyny energetyczne 6 191, Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania , , Maszyny, urządzenia i aparaty gospodarki leśnej , , Urządzenia techniczne , , Środki transportu , , Inne środki trwałe , , Inwentarz Ŝywy 2 II. Wartości niematerialne i prawne , , Licencje i autorskie prawa majątkowe , ,61

12 Wartość majątku Nadleśnictwa Krynki wartość rzeczywista drzewostanów zł 71,40 wartość gruntów leśnych (zalesionych i niezalesionych) zł 25,22 wartość gruntów związanych z gospodarką leśną zł 0,52 wartość gruntów nieleśnych zł 1,38 ; wartość majątku trwałego związanego z gospodarką leśną ,48; wartość ogólna majątku nadleśnictwa zł 100,00.

13 Średnia cena 1 ha drzewostanów w Nadleśnictwie Krynki: 22309,5 zł Średnia cena gruntów w Nadleśnictwie Krynki: 7834 zł

14 Wycena funkcji ochronnych określenie wartości alternatywnych (utraconych korzyści z tytułu ograniczenia pozyskania surowca drzewnego) RóŜnica w wysokości uŝytkowania głównego UŜytki rębne zaliczone na etat Niezal. na etat Spodziewany przyrost bieŝący w drzewostanach przedrębnych UŜytki przedr. (55 z kol. 6) Razem (kol.3+4+7) m 3 brutto m 3 netto Spodz.5 przyr. (m 3 netto) m 3 netto m 3 brutto m 3 netto m 3 netto m 3 netto A. Wg zatwierdzonego planu B. Wg planu zmodyfikowanego (alternatywnego) RóŜnica (B A) Wa = RóŜ x (C Kpzr), Wa wartość alternatywna (zł w 10-leciu), RuŜ róŝnica grubizny w uŝytkowaniu rębnym i przedrębnym (m3 grubizny netto), C cena sprzedaŝy 1 m3 drewna wynikająca z komunikatu Prezesa GUS w 2007 r., Kpzr koszty pozyskania i zrywki (średnio w 2007 r.), Wa = m3 x (147,28 35,0) zł/ m3 = ,2 zł.

15 Ocena ekonomiczna gospodarki leśnej za ubiegły okres gospodarczy 1. Obliczanie wskaźnika oceny ekonomicznych efektów działalności gospodarczej nadleśnictwa (Wkp1). 2. Wyliczenie kwot i wskaźników przepływu środków Funduszu Leśnego. 3. Obliczenie innych wskaźników charakteryzujących ekonomiczną efektywność działalności nadleśnictwa nakłady inwestycyjne gospodarka finansowa produkcja globalna inne.

16 Wskaźnik oceny ekonomicznych efektów działalności gospodarczej nadleśnictwa (Wkp1) Wkp1 = K/P podstawowy miernik efektywności gospodarowania w nadleśnictwie K koszty działalności podstawowej i administracyjnej (z wyłączeniem Funduszu Leśnego i kosztów z tytułu nadzoru nad lasami niepaństwowymi) P przychody z działalności podstawowej i administracyjnej ( z wyłączeniem Funduszu Leśnego i przychodów z tytułu nadzoru nad lasami niepaństwowymi)

17 Wskaźnik efektywności gospodarowania (Wkp1) w poszczególnych latach ubiegłego okresu gospodarczego (Nadleśnictwo Krynki) Lata planu Przeciętny dla 10-lecia K/P 1,13 1,16 1,20 1,43 1,35 1,53 1,41 1,30 1,47 0,98 1,27

18 Kwoty i wskaźniki przepływu Funduszu Leśnego (Nadleśnictwo Krynki) Lata planu P (tys. zł) Ofl (tys. zł) Rlp Zpn (tys. zł) K (tys. zł) Wkp1 K+Ofl (tys. zł) Wkp1 1 Rbr P-K+Ofl (tys. zł) D/Wtbr Rbr +/- Zpn (tys. zł) D/Wtn (D/Wt Ofl) D/Wzer D/Wr (tys. zł) RóŜnica w dopł. z FL Col , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , R-m , , ,

19 Inne wskaźniki ekonomiczne w ubiegłym okresie gospodarczym (Nadleśnictwo Krynki) Rok Aktywa trwałe Kapitał własny Kapitał własny/ aktywa trwałe Zysk/strata Odpis amortyzacyjny , , , , , , , , , , Razem ,

20 Wartość produkcji globalnej (Nadleśnictwa Krynki w okresie ) Wycena według: SprzedaŜ Produkcja Globalna (PG) Pozyskanie w ubiegłym okresie Pozostało na pniu Cena 1 m3 Wartość PG pozostałej na pniu Ogółem wartość PG tys. zł tys. m3 tys. m3 tys. m3 zł/ m3 tys. zł tys. zł Średniej ceny drewna z 2007r 45740,2 1048,1 457,8 590,3 89, , ,0 Tablic wartości drzewostanów ,1 457,8 590,3 108, , ,0 Ceny drewna z trzech kwartałów 2007 (Prezes GUS) ,1 457,8 590,3 112, , ,7

21 Program ekonomiczny dla nadleśnictwa, biznes plan - zasady sporządzania 1. Charakterystyka nadleśnictwa 2. Aktualne i przewidywane warunki funkcjonowania nadleśnictwa 3. Stan infrastruktury i potrzeby inwestycyjne 4. Prognoza przychodów, nakładów i wyniku finansowego 5. Oszacowanie sytuacji finansowej nadleśnictwa 6. Wykaz pilnych przedsięwzięć organizacyjno-ekonomicznych optymalizujących funkcjonowanie nadleśnictwa 7. Podsumowanie i wnioski

22 Charakterystyka nadleśnictwa Wskaźniki warunków administracyjno-gospodarczych Lesistość Zaludnienie Wskaźnik bezrobocia Powierzchnia nadleśnictwa Wskaźnik zatrudnienia w tym: w SłuŜbie Leśnej Nazwa Powierzchnia zasięgu terytorialnego nadleśnictwa Wskaźnik koncentracji kompleksów leśnych Przeciętna odległość dojazdowa z leśnictw do biura nadleśnictwa Liczba jednostek administracyjnych kraju w zasięgu nadleśnictwa Przeciętna odległość wywozowa do odbiorców regionalnych i krajowych Udział rynku lokalnego w całości sprzedaŝy drewna Powierzchnia lasów innych form własności w zasięgu administracyjnym nadleśnictwa w tym: powierzchnia lasów nadzorowanych przez nadleśnictwo w administracji poza SłuŜbą Leśną Jednostka km 2 osób/km 2 od 0,01 do 10,0 km szt. ha km ha ha osób/1000 ha powierzchni nadleśnictwa Nadleśnictwo 382,23 45,14 15,07 11,4 0,46 4,9 Woj.: 1 Pow.:1 Gm.: ,22 68,5 65, ,8 2,0 0,8

23 Charakterystyka nadleśnictwa Wskaźniki stanu powierzchni leśnej Udział powierzchni lasów ochronnych Wskaźnik Ŝyzności siedlisk leśnych Nazwa Udział powierzchni drzewostanów wyłączonych z poboru masy Udział powierzchni TSL bagiennych, lasów mieszanych i lasów Udział powierzchni TSL wyŝynnych i górskich Udział drzewostanów z panującą Jd, Db, Bk i innych cennych liściastych Udział drzewostanów V i starszych klas wieku Udział powierzchni drzewostanów I kl.w. oraz KO i KDO Udział powierzchni drzewostanów gospodarstwa specjalnego i przerębowego Udział powierzchni drzewostanów zaliczonych do gospodarstwa przebudowy Wskaźnik wykorzystania potencjalnej produkcyjności drzewostanów i siedlisk leśnych Udział powierzchni nieleśnej w powierzchni ogółem Jednostka ha ha ha Nadleśnictwo 1145,64 9,07 773,38 5,6 5897,28 43,13 _ 1138,89 8, ,58 15, ,13 23,20 993,90 7,22 0,1 2,58 0,79 737,17 5,31

24 Charakterystyka nadleśnictwa Wskaźniki stanu i struktury zapasu Nazwa Wielkość zapasu drzewnego na pniu z bieŝącej inwentaryzacji Zasobność drzewostanów Zapas drzewostanów wyłączonych z uŝytkowania (zapas ochronny) Wskaźnik udziału zapasu ochronnego w zapasie ogółem Wskaźnik udziału zapasu podlegającego uŝytkowaniu w zapasie ogółem Wielkość zapasu drzewnego na pniu z poprzedniej inwentaryzacji Zasobność drzewostanów z poprzedniej inwentaryzacji RóŜnica wielkości zapasu drzewnego z bieŝącej i poprzedniej inwentaryzacji MiąŜszość grubizny brutto pozyskanej w ubiegłym 10-leciu Produkcja globalna drzewostanów w ubiegłym okresie gospodarczym (PG) Produkcyjność w ubiegłym okresie gospodarczym PG/ha/rok Zapas drzewny w jednostkach przeliczeniowych Przeciętny wiek drzewostanów na początku okresu gospodarczego Przeciętny wiek drzewostanów na końcu okresu gospodarczego Etat uŝytków głównych w tym: etat uŝytków rębnych etat uŝytków przedrębnych Wskaźnik zapasu drzewostanów przeszłorębnych do rocznego etatu uŝytków głównych Jednostka m 3 m 3 /ha pow. leśnej m 3 m 3 m 3 /ha pow. leśnej m 3 m 3 m 3 m 3 /ha/rok m 3 przeliczeniowe lat m 3 brutto netto m 3 Nadleśnictwo ,5 93, , ,32

25 Charakterystyka pozycji danego nadleśnictwa wśród innych nadleśnictw w regionie i w skali Lasów Państwowych Wskaźnik Jednostka miary Średnio w PGL LP Średnio w RDLP Nadleśnictwo Krynki Powierzchnia zasięgu terytorialnego nadleśnictwa km 2 70,2 84,9 38,2 Lesistość 23,5 24,0 45,1 Powierzchnia lasów nadleśnictwa tys. ha 16,9 18,9 14,1 Udział lasów ochronnych i rezerwatów 48,1 34,1 9,1 Udział TSL: bagiennych, lasów i lasów mieszanych 51,0 40,2 43,1 Udział TSL: wyŝynnych i górskich 13,2 - - Udział Jd, Db, Bk i innych cennych gat. liściastych 14,5 7,8 8,3 Udział V i st. klas wieku 21,5 22,9 15,4 Udział I i II kl.w. oraz KO, KDO i BP 33,2 29,9 23,2 Udział gospodarstw: specjalnego i przerębowego 19,0 7,2 Udział gospodarstwa przebudowy 0,1 0,1 Zasobność drzewostanów m 3 /ha Przeciętny wiek drzewostanów lat letni etat uŝytków głównych m 3 /1ha lasów 40,8 44,9 42,2 10-letni etat uŝytków rębnych m 3 /1ha lasów 20,2 18,8 11,6 Zatrudnienie bez stanowisk robotniczych osób na 1 tys. ha lasów 3,02 2,91 2,57 Średnioroczne przychody (bez Funduszu Leśnego) zł/1ha lasów 786,10 332,20 Średnioroczne koszty (bez Funduszu Leśnego) zł/1ha lasów 722,86 420,80

26 Dane dotyczące stanu infrastruktury (Nadleśnictwo Krynki) Wartośćśrodków trwałych ogółem Wartośćśrodków trwałych/1000 ha pow. nadleśnictwa w tym: budynki i budowle wartość/1000 ha pow. nadleśnictwa ilość/ amortyzacji z tego: budynki mieszkalne wartość/1000 ha pow. Nadleśnictwa amortyzacji zbędne budynki gospodarcze wartość/1000 ha pow. nadleśnictwa ilość amortyzacji zbędne drogi, mosty, przepusty wartość/1000 ha pow. nadleśnictwa ilość/ amortyzacji docelowe/zbędne środki transportowe i urządzenia techniczne wartość/1000 ha pow. nadleśnictwa ilość/ amortyzacji zbędne Nazwa Wskaźnik gęstości dróg w km/1000 ha pow. nadleśnictwa (wg mapy numerycznej) w tym: drogi z nawierzchnią ulepszoną drogi leśne z nawierzchnią ulepszoną Jednostka zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł zł km/1000ha Nadleśnictwo ,92 361,5 304,9 22,94 16/132,8 20,53 17, /22,89 3,1 94,2 1/53,27-53,4 7/60,61 10,0 17,65 1,60 0,62

27 Oszacowanie przeciętnej wielkości wpłat na Fundusz Leśny, bądź dopłat z tego funduszu dla Nadleśnictwa Krynki w okresie realizacji PUL na lata Lata planu urządzenia lasu P [zł] K [zł] Ofl /kwota [zł] K+Ofl [zł] Wkp2 (K/P) Wkp2 1 D/Wtbr P-(K+Ofl) [zł] K-P D/Wibr [zł] Przec./1rok ,10 1, R-m ,10 1, Przeciętna roczna dopłata do Nadleśnictwa Krynki z FL w poprzednim okresie gospodarczym wynosiła tys. zł

28 Rysunek 5. Usytuowanie Nadlesnictwa Krynki wsród innych nadlesnictw RDLP Bialystok pod wzgledem zapasu drzewostanów Zapas (tys,m3) Pisz Augustów Browsk Hajnówka Szczebra Borki Olecko Nurzec Dojlidy Pomorze Bielsk Czerwony Dwór Nowogród Rudka Knyszyn Rajgród Krynki Zapas (tys.m3) Zapas ochronny (tys.m3)

29 Rysunek 6. Miejsce Nadlesnictwa Krynki wsród nadlesnictw RDLP Bialystok pod wzgledem syntetycznego stopnia trudnosci (SST) 5,62 5,52 5,24 5,08 5,01 4,85 4,78 4,51 4,48 4,47 4,15 4,09 3,91 3,87 3,54 3,43 3,38 3,33 3,26 3,24 3,16 2,91 2,9 2,89 2,77 2,68 2,63 2,59 2,55 1,81 1, Pkt wedlug IBL 1 0 Nurzec Pisz Borki Rudka Bielsk Augustów Olecko Browsk Knyszyn Dojlidy Szczebra Czerwony Dwór Hajnówka Nowogród Rajgród Krynki Pomorze

30 Gęstośc dróg (km/1000ha) w Nadleśnictwach RDLP Białystok (wykres przykładowy) Średnio w RDLP - 20,93km/1000 ha km /1000 ha 10 5 Średnio w RDLP - 1,83km/1000 ha Knyszyn BiałowieŜa Nurzec 0 Pisz Dojlidy Bielsk Hajnówka GiŜycko Drygały Czerwony Dwór Supraśl ŁomŜa Browsk Czarna Białostocka Szczebra Rudka Nowogród Płaska Ełk Pomorze Rajgród śednia Waliły Maskulińskie Suwałki Augustów Krynki Głęboki Bród Borki Gołdap Olecko Drogi leśne Drogi leśne z nawierzchnią ulepszoną

31 Podsumowanie i wnioski Aneks ekonomiczny do planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa jako integralna części planu urządzenia lasu. Aneks ekonomiczny do planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa - istotne narzędzie w doskonaleniu funkcjonowania nadleśnictw oraz planowania na róŝnych szczeblach organizacji i zarządzania w Lasach Państwowych. Śledzenie dynamiki zjawisk ekonomiczno -gospodarczych w jednostkach Lasów Państwowych. Obiektywizacja rozdziału środków Funduszu Leśnego oraz środków inwestycyjnych pomiędzy jednostki Lasów Państwowych. Systematyczny rozwój zasobów leśnych w LP na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci jest m.in. konsekwencją ciągłości planowania urządzeniowego i profesjonalnej realizacji PUL przez LP. Wprowadzenie do praktyki urządzania lasu aspektu ekonomicznego w postaci aneksu PUL i jego konsekwentna analiza na KTG w dłuŝszym okresie czasu powinna, analogicznie jak w przypadku rozwoju zasobów, przyczynić się do wzrostu efektywności gospodarowania LP. Plan i analizy roczne rozszerzenie o plan i analizy średniookresowe (analizowanie, obiektywizowanie, inspirowanie do podnoszenia efektywności ekonomicznej),

32 Dziękuj kuję za uwagę DARZ BÓRB fot. K. Barc