Ekspertyza ekonomiczna narzędzie w podejmowaniu decyzji w zakresie gospodarki leśne

Transkrypt

1 Ekspertyza ekonomiczna narzędzie w podejmowaniu decyzji w zakresie gospodarki leśne dr inż. Emilia Wysocka-Fijorek Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa EO /13 z dnia 7 marca 2013 r. Ekonomiczne aspekty realizacji ekologicznych, społecznych i gospodarczych funkcji lasów Kołobrzeg 1

2 Lasy w coraz większym stopniu obciążane są kosztami ochrony przyrody, zagospodarowania rekreacyjnego, a także certyfikacji. W konsekwencji obserwuje się wzrost kosztów i ograniczeń w prowadzeniu gospodarki leśnej, wzrasta także nacisk na różne funkcje społeczne i środowiskowe, w związku z czym dochody uzyskiwane ze sprzedaży drewna zmniejszają się.

3 Przesłanki do podjęcia badań

4

5 Zgodnie z zapisami Instrukcji w planie urządzenia lasu powinno się opracowywać charakterystykę warunków ekonomicznych gospodarki leśnej oraz prognozę spodziewanego wyniku ekonomicznego, ponadto Instrukcja daje możliwość sporządzania ekspertyzy ekonomicznej do planu urządzenia lasu w formie szczegółowej prognozy jako odrębnego opracowania ( 118 IUL t. 1).

6 Cel analiz ekonomicznych

7 Podstawowym celem ekspertyzy ekonomicznej jest określenie ekonomicznych uwarunkowań realizacji planu urządzenia lasu nadleśnictwa na podstawie syntetycznej analizy wyników gospodarki przeszłej z uwzględnieniem aktualnego stanu gospodarki leśnej w ustawowo przyjętej średniookresowej perspektywie planowania zadań gospodarczych.

8 Założenia metodyczne

9 Główne elementy ekspertyzy: Charakterystyka gospodarstwa leśnego Analiza gospodarki przeszłej Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL Dodatkowym elementem ekspertyzy jest analiza względnie utraconych korzyści kosztów alternatywnych.

10 Charakterystyka nadleśnictwa, ze szczególnym zwróceniem uwagi na elementu różnicujące je od innych jednostek w RDLP obejmująca m. in.: 1. strukturę powierzchni leśnej, 2. zapas i zasobność, 3. etat cięć i użytkowania zapasu, 4. intensywność użytkowania. Charakterystyka gospodarstwa leśnego

11 Analiza gospodarki przeszłej Przegląd dotychczasowej gospodarki obejmująca szczegółowy opis i przegląd najważniejszych wydarzeń przyrodniczych i gospodarczych, jakie miały miejsce w minionej dekadzie oraz analiza porównawcza nadleśnictwa, które stanowiły będą podstawę do formułowania wniosków i zaleceń na okres obowiązywania nowego planu urządzenia lasu.

12 Dane podstawowe Analiza gospodarki przeszłej (analiza danych podstawowych nieprzetworzonych): przychody koszty informacja rzeczowa Analiza wybranych parametrów w odniesieniu do: powierzchni leśnej rozmiaru pozyskania drewna inne

13 Z Systemu informatycznego Lasów Państwowych pobierane są dane dotyczące m.in.: Kosztów i przychodów Sprzedaży drewna Zagospodarowania lasu Zatrudnienia i płac Działalności ubocznej i dodatkowej Zarządzenia infrastrukturą Rynku i marketing Innych zagadnień charakterystycznych dla nadleśnictwa Utrzymania nadzoru nad lasami innych własności Przepływów środków funduszu leśnego Pozaprodukcyjnych funkcje lasu Analiza gospodarki przeszłej

14 Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL Podstawowe informacje niezbędne do opracowania prognozy kosztów, przychodów oraz wyniku finansowego nadleśnictwa na najbliższy okres zawarte są w planie urządzenia lasu, który określa m.in.: wielkości pozyskania drewna co bezpośrednio rzutuje na rozmiar przychodów.

15 Prognoza zmian wartości poszczególnych grup kosztów i przychodów odbywa się w trzech wariantach: Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL

16 Wytyczne ekonomiczne do nowego planu urządzenia lasu analiza SWOT ocena potrzeb inwestycyjnych Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL powiązania organizacyjne i ekonomiczne ocena stanu infrastruktury i określenie kierunków jej rozwoju przepływy funduszu leśnego oszacowanie skali dochodowości lub deficytowości

17 Ilościowy próg rentowności BEP i = K s c k jz Ks koszty stałe (Ks= Ka+Kp-Ksp+Ku-S) c średnia cena drewna w nadleśnictwie kjz koszty jednostkowe zmienne Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL Wartościowy próg rentowności BEP w = BEP i *c

18 Kryteria wyboru nadleśnictw porównawczych

19 Nadleśnictwo prezentowane jest na tle wybranych 4 jednostek. Analiza gospodarki przeszłej Benchmarking jest procesem porównywania własnej firmy nadleśnictwa z innymi nadleśnictwami, w celu ustalenia jaki jest stan obecny i czy potrzebna jest jakaś zmiana. Analiza warunków funkcjonowania nadleśnictwa prowadzona jest dla nadleśnictwa w perspektywie 10-letniej.

20 Analiza gospodarki przeszłej Wskaźnik stopni trudności gospodarowania (zwany mały STG"): powierzchnia przeliczeniowa siedlisk, przeliczeniowa wielkość pozyskania jako 1/10 etatu, przeliczeniowa wielkość zadań hodowlanych.

21 Tabele A: Nadleśnictwo nadleśnictwa, którego dotyczy analiza. RDLP 1 o pierwszej najbliższej wartość wskaźnika STG do wartości analizowanego nadleśnictwa. RDLP 2 o drugiej najbliższej wartość wskaźnika STG do wartości analizowanego nadleśnictwa. RDLP A o najniższej wartości wskaźnika STG w RDLP. RDLP B o najwyższej wartości wskaźnika STG w RDLP. Analiza gospodarki przeszłej W tabelach B zestawiane są dane do 10-lat wstecz dotyczące analizowanego nadleśnictwa. Komisja Założeń EEN może podjąć decyzje o zmianie nadleśnictw porównawczych. Zmiana taka musi zostać uzasadniona a uzasadnienie zapisane w protokole z posiedzenia KZ EEN.

22 Narzędzia wspomagające tworzenie ekspertyz ekonomicznych

23 Narzędzia wspomagające tworzenie ekspertyz ekonomicznych

24 EEN Konwersja.

25 EEN PUL Programy.: EEN-Konwersja, EEN-PUL, EEN-LP.

26 EEN PUL Landscape Management: From Data to Decision; Prague, Czech Republic; September 2018

27 EEN LP Programy.: EEN-Konwersja, EEN-PUL, EEN-LP. Landscape Management: From Data to Decision; Prague, Czech Republic; September 2018

28 Wybrane wyniki

29 Charakterystyka gospodarstwa leśnego Charakterystyka gospodarstwa leśnego

30 Nadleśnictwo będące przedmiotem ekspertyzy ekonomicznej to jedno z 16 nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Charakteryzuje się ono jedną z najmniejszych powierzchni w RDLP i PGL LP. Większość lasów jednostki to lasy ochronne. W poprzednim okresie planowania urządzeniowego Nadleśnictwo miało najniższy rozmiar użytkowania rębnego w RDLP. W aktualnym planie urządzenia lasu (PUL) planowany rozmiar użytkowania jest zdecydowanie większy o 42% od etatu z poprzedniego PUL, niemniej jednak jest znacząco niższy od wartości średniej w RDLP. W aktualnym planie urządzenia lasu intensywność użytkowania zapasu w odniesieniu do zapasu Nadleśnictwa jest równa średniej dla RDLP, a przeliczona powierzchnią jest większa od średniej w RDLP.

31 Analiza gospodarki przeszłej Analiza gospodarki przeszłej

32 wartość [tys. zł] wartość [tys. zł/ha] Zmiana wartości kosztów oraz przychodów Nadleśnictwa w latach ,6 1,4 1,2 1,0 0, Przychody ogółem (P) Koszty ogółem (K) K/P ,6 0,4 0,2 0,0

33 struktura kosztów [%] koszty ogółem [mln zł] Wartość kosztów ogółem oraz struktura głównych grup kosztów 100% 20 90% 80% 16, % 14 60% 10, % 9,07 9, % 7, % 6 20% 4 10% 2 0% 0 Nadleśnictwo RDLP "1" RDLP "2" RDLP "A" RDLP "B" Działalność podstawowa Działalność administracyjna Pozostała działalność Koszty ogółem

34 przychody ogółem [mln zł] 100% 98% 96% Wartość przychodów ogółem oraz struktura głównych grup przychodów 17, % 92% 11,34 11,97 10, % 88% 86% 84% 82% 80% 8,78 Nadleśnictwo RDLP "1" RDLP "2" RDLP "A" RDLP "B" Działalność podstawowa Działalność administracyjna Działalność uboczna Pozostała działalność Przychody ogółem

35 średnie zatrudnienie [osób/1000 ha i osób/1000 m 3 ] przychodowość [mln zł/osobę] Średnie zatrudnienie oraz przychodowość zatrudnienia , , ,6 3,6 3, ,9 0,8 0,6 0,8 0, Nadleśnictwo RDLP "1" RDLP "2" RDLP "A" RDLP "B" 0 osób/1000 ha osób/1000m3 poz.dr Przychodowość zatrudnienia na 1 pracownika

36 średnie zatrudnienie[osób/1000 ha i osób/m 3 ] przychodowość[tys zł/osobę] Średnie zatrudnienie oraz przychodowość zatrudnienia w Nadleśnictwie w latach średnioroczne zatrudnienie ogółem [osób/1000 ha] średnioroczne zatrudnienie ogółem [osób/1000m3 poz.dr] Przychodowość zatrudnienia na 1 pracownika 0

37 Wytyczne ekonomiczne do nowego PUL Wytyczne ekonomiczne do nowego planu urządzenia lasu

38 przychody i koszty [mln zł] etat [tys m 3 ] 8,5 8,4 Etat zatwierdzony 41,82 tys. m 3 48,27 8,38 8,36 8,39 48,5 48,0 8,3 8,2 8,26 46,61 8,30 46,94 47,5 47,0 8,1 46,5 8,0 8,01 46,0 7,9 45,5 7,8 PROG - ostatni rok PROG - z 3 lat PROG - modyfikacja Przychody Koszty BEP_i 45,0

39 koszty i przychody [tys. zł/ha] etat [m 3 /ha] 1,30 Etat zatwierdzony 6,18 m 3 /ha 7,14 7,2 1,25 1,22 1,23 1,24 1,24 1,24 7,1 1,20 1,18 7,0 6,94 1,15 6,89 6,9 1,10 PROG - ostatni rok PROG - z 3 lat PROG - modyfikacja Przychody Koszty BEP_i 6,8

40 Efekty projektu

41 Efekty projektu

42 Ekspertyza ekonomiczna dla nadleśnictwa: powinna stanowić uzupełnienie planu urządzenia lasu (obok m.in. programu ochrony przyrody, optymalizacji sieci dróg leśnych), może stanowić narzędzie poprawy sprawności planowania na poziomie nadleśnictwa i RDLP, pozwoli śledzić dynamikę zjawisk ekonomicznych w jednostkach Lasów Państwowych, pośrednio może prowadzić do optymalizacji struktury funkcji lasu w nadleśnictwie, umożliwi analizę sytuacji nadleśnictwa w kontekście innych jednostek oraz działalności nadleśnictwa w 10-letniej perspektywie historycznej.

43 Ekspertyza ekonomiczna będzie dawała możliwość analizy sytuacji nadleśnictwa w kontekście innych jednostek oraz analizy działalności nadleśnictwa w 10-letniej perspektywie historycznej. Poprawa efektywności gospodarowania w nadleśnictwie możliwa jest po wyciągnięciu wniosków z niedociągnięć oraz sukcesów z przeszłości.

44 Literatura: 1. Wysocka-Fijorek E Analiza ekonomiczna gospodarki przeszłej w planie urządzenia lasu. Sylwan w recenzji 2. Wysocka-Fijorek E Analiza porównawcza w średniookresowym planowaniu ekonomicznym w leśnictwie. Sylwan w recenzji 3. Wysocka-Fijorek E Metodyczne założenia analizy ekonomicznej gospodarki leśnej w planowaniu urządzeniowym. Sylwan 162 (2): Wysocka-Fijorek E Analizy ekonomiczne w średniookresowym planowaniu leśnym. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Problemy Rolnictwa Światowego 16(XXXI), Zeszyt: 3, s: Wysocka-Fijorek E Zagadnienia ekonomiczne w planowaniu urządzeniowym. Sylwan 159 (10): Wysocka-Fijorek E., Lachowicz H Zmiany cen, ilości i wartości surowca drzewnego sprzedawanego w Lasach Państwowych. Sylwan 162 (1): Kocel J., Kwiecień R., Wysocka-Fijorek E., Mionskowski M., Garbacz M Określenie wielkości standardowych kosztów administracyjnych nadleśnictw na podstawie wskaźnika stopnia trudności gospodarowania. Sylwan 162 (2):

45 Ekspertyza ekonomiczna narzędzie w podejmowaniu decyzji w zakresie gospodarki leśne dr inż. Emilia Wysocka-Fijorek Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut Badawczy Leśnictwa E.Wysocka-Fijorek@ibles.waw.pl Ekonomiczne aspekty realizacji ekologicznych, społecznych i gospodarczych funkcji lasów Kołobrzeg 45