Psychologia wykład (20 godzin) dr Beata Bajcar Zespół Psychologii i Ergonomii

Transkrypt

1 Kwestie organizacyjne Psychologia wykład (20 godzin) dr Beata Bajcar Zespół Psychologii i Ergonomii 4 Obecność na zajęciach 4 Trzy listy obecności 4 Kolokwium zaliczeniowe 24 stycznia Tematyka wykładu 1. Psychologia jako nauka 2. Temperament i osobność człowieka 3. Inteligencja człowieka 4. Procesy poznawcze percepcja człowieka 5. Procesy poznawcze pamięć i uczenie się 6. Procesy poznawcze myslenie i rozwiązywanie problemów 7. Procesy poznawcze podejmowanie decyzji 8. Emocje człowieka 9. Motywacja człowieka 10. Jednostka w społeczeństwie 3 Po odbyciu kursu student powinien mieć: Ma podstawową wiedzę z zakresu psychologii. Interpretuje podstawowe koncepcje człowieka Rozumie i objaśnia motywy ludzkigo działania Charakteryzuje istotę i uwarunkowania funkcjonowania wśród innych, w tym rolę przywódcy Jest przygotowany do zachowywania się w sposób etyczny i niekrzywdzący innych ludzi 4 Psychologia jako nauka wykład 1 5 Struktura i tematyka wykładu 1. Psychologia jako nauka cele i kierunki rozwoju 2. Osobowość i temperament człowieka 3. Inteligencja człowieka 4. Procesy poznawcze spostrzeżenia i uwaga 5. Procesy poznawcze pamięć i uczenie się 6. Procesy poznawcze myślenie i rozwiązywanie problemów 7. Ograniczona racjonalność i inklinacje poznawcze 8. Procesy decyzyjne człowieka 9. Emocje człowieka 10. Procesy motywacyjne człowieka 6 1

2 Człowiek Środowisko Psychologia - definicja Psychologia definiowana jest jako naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych Psychologia jest: Nauką społeczną Nauką behawioralną Nauką o mózgu Nauką o poznawaniu Nauką o zdrowiu 7 8 Geneza psychologii HERMAN EBBINGHAUS w swoim Zarysie psychologii zapisał znamienna myśl, iż psychologia ma długą przeszłość a krótką historię. długa przeszłość: bo jej wiedza sięga starożytnej Grecji krótka historia : bo jako nauka zaistniała w 1879 roku GRECY nie znali pojęcia psychologia. To, co dotyczy psychiki nazywali peri psyches (wokół duszy) Psyche dusza, czynność oddychania XVI w MELANCHTON z WITTENBERGI na tamtejszym uniwersytecie po raz pierwszy użył słowa psychologia. Zrobił to w sposób sztuczny, zmieniła się treść: psyche (dusza) + logos (słowo, nauka) PSYCHOLOGIA jest różnorodna i tyczy wielu spraw: 9 postrzegania i zaburzeń w postrzeganiu Początki psychologii r.: pierwsze laboratorium psychologiczne (eksperymentalne) założone przez W. Wundta w Lipsku. Rozwój szkół i podejść psychologicznych: szkoła grupa ludzi podzielających poglądy co do przedmiotu badań i metod badawczych Introspekcjonizm, Behawioryzm, Psychoanaliza, P. postaci, P. poznawcza P. humanistyczna, P. poznawcza, P. ewolucyjna. 10 Psychologia jako nauka podstawowa Jest nauką empiryczną - opartą na metodzie wnioskowania indukcyjnego, tj. o racjach wnioskujemy na podstawie następstw. Wyjaśnia zachowania się człowieka i wyżej zorganizowanych zwierząt, w tym ich doświadczenia. Nauka: źródło wiedzy ogólnej; system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych, dotyczących ważnej dla człowieka dziedziny rzeczywistości (Kotarbiński) Opisuje i wyjaśnia fakty. Nie formuje sądów wartościujących. Twierdzenia uzasadnione i sprawdzone: wysunięte na podstawie doświadczenia, obserwacji; zawsze otwarte na Cele psychologii Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy o czynnościach psychicznych, dzięki którym człowiek reguluje swoje stosunki z otoczeniem, poznaje je i przekształca zgodnie ze swoimi potrzebami (Tomaszewski 1991). Cele psychologii to: Eksploracja i deskrypcja Eksplanacja procesów psychicznych Predykcja i zachowań ludzkich Oddziaływanie dyskusję, weryfikowane przy pomocy uznanych metod (nie trzeba ich dalej uzasadniać). 2

3 EKSPLORACJA I DESKRYPCJA W psychologii pierwszym zadaniem jest obserwowanie zachowania i opisywanie go w sposób obiektywny. np. wydał czy przepuścił? ćwiczenie: opis zdjęcia Najważniejsze jest zbieranie faktów, a nie danych zgodnych z oczekiwaniami badacza eksperyment rodzice nowo narodzonych dzieci Opisy powinny dotyczyć obserwowalnych aktów zachowania jednostki, które są względnie obiektywne, a nie powinny zawierać prób wyciągania wniosków i interpretacji zachowania. eksperyment film z popchnięciem mężczyzny EKSPLANACJA (WYJAŚNIANIE) podczas, gdy opis musi trzymać się informacji, które da się spostrzec, wyjaśnienia rozmyślnie wykraczają poza to, co można zaobserwować bezstronnie. Psychologowie chcą wykryć przyczyny i prawidłowości rządzące zachowaniem. Dlatego też starannie są oceniane alternatywne poglądy wyjaśniające określone zjawisko psychiczne. Wnioskowanie o istnieniu procesów wewnętrznych, które mogą modyfikować reakcje na taki sam bodziec (zmienne pośredniczące) np. nieaktywny student różne B a podobne R? ODDZIAŁYWANIE Możliwość kierowania, wpływu, modyfikowania zachowania jednostki. Oznacza to spowodowanie wystąpienia lub nie wystąpienia danego zachowania - wzbudzenie go, podtrzymanie, zahamowanie i wpływanie na jego formę, siłę i częstość występowania. Zdolność kierowania zachowaniem nie tylko dlatego, że potwierdza trafność naukowych wyjaśnień, lecz także dlatego, że daje psychologom środki pomagające ludziom w polepszeniu jakości ich życia. Np. rzucanie palenia ustalono, że palenie jest złożonym zachowaniem sterowanym przez satysfakcję oralną i efekty działania nikotyny. Do nałogu przyczynia się standard palenia oceniany jako seksowny, męski, postawa ukształtowana przez przyjemne doświadczenia lub oglądanie palenia w reklamach jako niezwykle atrakcyjne przeżycie Uwarunkowania i mechanizmy zachowania się Czynniki Głównie zewnętrzne Głównie podmiotowe Aktualne, chwilowe Sytuacja Procesy psychiczne Względnie stałe Środowisko Osobowość 16 Przedmiot zainteresowania psychologii Psychologia ogólna wypracowała sobie wiele klas zagadnień szczegółowych, których opisem i interpretacją się zajmuje: sfera motywacyjna człowieka określająca mechanizmy ukierunkowujące zachowania; sfera emocji i uczuć dotycząca rozkładów stanów aktywacji i mobilizacji energii, klasyfikacji stanów emocjonalnych i ich energetyzującej roli w zachowaniu; procesy umysłowe o charakterze elementarnym poszukiwania, odbioru i selekcji informacji; integrowania, redukowania i transformowania informacji; utrwalania, przechowywania i odtwarzania informacji oraz procesy wieloaspektowej analizy i przetwarzanie informacji; złożone programy umysłowe przewidywania, programowania, kontroli i korekcji działania; świadomość; plany i programy działania; poziomy organizacji zachowania, postawy wobec otoczenia. Mechanizmy komunikacji: geneza i struktura języka, komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna: językowe i pozajęzykowe środki komunikacji; 17 Geneza i struktura osobowości Przedmiot zainteresowania psychologii Istnieją trzy kryteria, którymi interesuje się psychologia I Takie obszary aktywności jak: zabawa, nauka, praca /mają składniki pokonywanie trudności rozwiązywanie problemów orientowanie siew sytuacji (patrzenie, słuchanie) TO CZYNNOŚCI LUDZKIE II Różnorodne wytwory czynności: spostrzeżenia, sądy, poglądy, wiedza, umiejętności TO WYTWORY CZYNNOŚCI III Inteligencja, osobowość, potrzeby, zainteresowania, różnice indywidualne, zapotrzebowania rozwoju, wzajemne wpływy ludzi na 18 siebie, możliwości ludzkie, rozwój człowieka 3

4 ZWIĄZKI PSYCHOLOGII Z INNYMI DYSCYPLINAMI NAUKOWYMI Psychologia jako nauka stosowana NEUROANATOMIA - budowa ukł. nerwowego NEUROFIZJOLOGIA- czynności i funkcje ukł. nerwowego FIZJOLOGIA czynności i funkcje pozostałych struktur organizmu PSYCHOFIZYKA wyjaśnianie zjawisk psych. per analogiam zjawisk fizycznych. ANTROPOLOGIA badanie zmian funkcjonowania człowieka w czasie i przestrzeni SOCJOLOGIA bada funkcjonowanie ludzi w zbiorowościach i instytucjach FILOZOFIA stara się zrozumieć sens istnienia i funkcjonowania świata Politologia, Ekonomia dostarcza wiedzy na temat szerokiego kontekstu funkcjonowania jednostki Matematyka Nauki komputerowe wykorzystuje wiedzę o możliwościach symulacji pewnych zachowań ludzkich, głównie w dziedzinie sztucznej inteligencji 19 Dziedziny: kliniczna, wychowawcza, organizacji i zarządzania, ekologiczna, ekonomiczna. Stosuje prawa podstawowe w tych dziedzinach. Formułuje własne obszary badań i dociekań naukowych (np. wyjaśnia zaburzenia zachowania). Dostarcza narzędzi pomocy psychologicznej metody badania psychologa praktyka: np. testy, reguły prowadzenia rozmowy psychologicznej itp 20 Kierunki współczesnej psychologii Psychologia postaci ( Kurt Lewin) Psychoanaliza (Zygmunt Freud) Behawioryzm (John Watson, B.F. Skinner) Psychologia humanistyczna (A. H. Maslow, K. Rogers) Psychologia poznawcza Psychologia ewolucyjna (Herbert Spencer) Psychologia postaci Koncepcje organizacji pola spostrzeżeniowego Koncepcja figury i tła Prymat całości nad częściami Kryteria rozróżnienia figury i tła: konturowość, kształt, jasność, bliskość, stałość Obiektywne prawa postaci: domykania, bliskości, podobieństwa i dobrej kontynuacji Psychoanaliza (Zygmunt Freud) Podejście psychodynamiczne - podstawowe pojęcie - motywacja przyczyną działań ludzkich są wrodzone instynkty, biologiczne popędy, osobowość wg Freuda: Id, Ego, Superego. Id najbardziej podstawowa, nieświadoma struktura, stanowi źródło energii funkcjonuje wedle zasady przyjemności Ego pełni role koordynatora kontaktów z rzeczywistością i rządzi się zasadą realizmu Superego zinternalizowane reguły postępowania i normy moralne, pełnią funkcję samokontroli. redukcja napięcia wewnętrznego istotą zachowania jest rozwiązywanie konfliktów miedzy potrzebami i wymaganiami zewnętrznymi zachowanie napędzane przez potężne siły wewnętrzne 23 Behawioryzm (John Watson, B.F. Skinner) Człowiek rodzi się bez bagażu genetycznego, tabula rasa pełna środowiskowa determinacja zachowania Dajcie mi niemowlę, a zrobię z niego, kogo chcecie przedmiotem badań jest zewnętrzne zachowania organizmów jako obserwowalne aspekty funkcjonowania jednostki zachowanie jest dostępne obserwacji i oparte na formule S R warunkowanie jako wszelka forma zmiany zachowania nabywania doświadczeń i procesów intelektualnych 24 4

5 Psychologia poznawcza przedmiotem zainteresowania jest myśl ludzka i procesy związane z gromadzeniem wiedzy człowiek działa, bo myśli, a myśli, bo jest istotą rozumną - myślę, więc jestem Kartezjusza dzięki świadomości własnych procesów umysłowych ludzie mogą mieć poczucie osobistej tożsamości myśli nadają znaczenie wszystkim naszym doświadczeniom, a także kształtują percepcję i reakcję na świat jednostka jest reaktywna i aktywna, bo wybiera i tworzy indywidualne środowiska bodźcowe jednostka reaguje na rzeczywistość jaka przedstawia się w subiektywnej przestrzeni wewnętrznego świata myśli i wyobraźni 25 Psychologia humanistyczna (A.H. Maslow, Carl Rogers, Rollo May) podejście holistyczne do człowieka reakcja na nurt psychoanalizy i behawioryzmu człowiek z natury jest istotą aktywną, dobrą i ma zdolność swobodnego wyboru podnoszenie i doskonalenie własnego potencjału koncentracja na subiektywnym świecie, doświadczanym przez jednostkę odrzucenie obiektywności naukowej, do której pretendowały inne nurty psychologii stoi na stanowisku relatywizmu poznawczego 26 Psychologia ewolucyjna (Herbert Spencer) podstawą podejścia ewolucjonistycznego jest pojęcie adaptacyjności zachowania i umysłu zdolności ludzkiego umysłu ewoluowały w ciągu milionów lat służąc konkretnym celom przystosowawczym, podobnie jak nasze zdolności fizyczne mózgi zwierząt ewoluują zupełnie tak samo jak inne narządy: dobór naturalny kształtuje ich strukturę i funkcje stosownie do wymagań środowiska fizycznego i społecznego postępy ewolucjonizmu pozwalają badaczom lepiej poznać, co znaczy zachowanie przystosowawcze 27 Podsumowanie Żadna z tych teorii psychologii nie wymarła Każda z nich może mieć zastosowanie w innych dziedzinach życia Współczesna nauka czerpie w jakimś stopniu z każdej z nich 28 5