R E C E N Z J A Marii Musialskiej Kształtowanie się architektury willi częstochowskiej w okresie od 1900 do 1930 roku. 1.

Transkrypt

1 R E C E N Z J A Rozprawy doktorskiej mgr inż. Marii Musialskiej p.t. Kształtowanie się architektury willi częstochowskiej w okresie od 1900 do 1930 roku. Promotor rozprawy: prof. dr hab. inż. arch. Grażyna Balińska. 1. Sprawy formalne: 1.1. Niniejsza recenzja została sporządzona na Zamówienie Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, reprezentowanego przez Panią Dziekan prof. dr hab. Elżbietę Trocką Leszczyńską Recenzowana rozprawa składa się z dwóch tomów: 1/ na 143 stronach formatu A4 zawiera tekst rozprawy, w tym rozdział 9 przedstawiający 97 pozycji archiwaliów i bibliografii. Ponadto tom ten zawiera 222 strony rysunków i fotografii, a w tym ponad 500 ilustracji oraz 12 tabel Drugi tom rozprawy to KATALOG, zawierający 285 stron. Jest to zbiór dokumentów i ilustracji do których dotarła Autorka i ilustracje własne. 2. Przedmiot rozprawy i sposoby rozwiązania przedstawionych problemów: 2.1. Autorka, mgr Maria Musialska, w rozwinięciu tytułu rozprawy we wstępie i punkcie 1.1. Cel pracy zwraca uwagę na dające się zaobserwować w zabudowie Częstochowy formy realizacji zabudowy mieszkaniowej. Badany teren to: obszar między starym miastem a klasztorem Jasna Góra, połączonym osią Alei Najświętszej Marii Panny, w XIX wieku stanowiący podmiejskie tereny. Autorka zwraca uwagę na fakt powstawania przemysłu od połowy XIX wieku i związane z tym po roku 1900-tnym decyzje o przeznaczeniu pod zabudowę mieszkaniową, Strona1

2 Strona2 jednorodzinną (willową), tworząc dwa zgrupowania; na północ i południe od osi Alei (ryc.1.1). Badając omawiane zjawisko Autorka w tekście przedstawia wyniki badań (str. 2-4), a także w przypisach, gdzie podaje też ponad 50 pozycji literatury dotyczącej Częstochowy, ale też problematyki ogólnej, dotyczącej badanego zjawiska. Omawiając metodę pracy, Autorka pisze o badaniach terenowych, źródłowych i wywiadach, które prowadziła z osobami zawodowo lub rodzinnie związanymi z badaną problematyką Rozdział 2 poświęcono omówieniu rozwoju miasta od początku XIX wieku do połowy XX w. W tym obszernym rozdziale przedstawiono tło historyczne, polityczne i społeczne, pokazano tendencje kulturowe i architektoniczne, występujące w rozwoju miasta, gdzie rozwijał się przemysł, a klasztor na Jasnej Górze przyciągał wiernych. Autorka przedstawia też rolę Wystawy Przemysłowo Rolniczej w 1909 roku w rozwoju Częstochowy. Rozdział ten prezentuje ogrom informacji w tekście oraz w obszernych przypisach. W części graficznej tego rozdziału Autorka przedstawia analizę usytuowania zabudowy willowej na badanym terenie. Załączono też kopie planów sytuacyjnych działek. Dziś jest to już materiał historyczny Rozdział 3 przedstawia analizę rozwiązań funkcjonalnych badanych obiektów. Autorka omawia poszczególne pomieszczenia w willach (pok. służbowy, łazienki, spiżarnie). W załączonych tabelach Autorka przedstawia opisy rozwiązań funkcjonalnych ( systematykę) badanych obiektów. W tabeli 9 omówiono efekty badań, dotyczące wewnętrznego układu funkcjonalnego badanych obiektów. Całość przedstawia wyniki wszechstronnych badań przeprowadzonych przez Autorkę, a część graficzna ilustruje opisywane przypadki. Opisywane tabele przedstawiają charakterystykę badanych obiektów. Wprowadzają systematykę tych obiektów, w zależności od rozwiązań funkcjonalnych, przeznaczenia obiektów, ilości kondygnacji i t.p. Prowadzone rozważania są podbudowane rysunkami 35-ciu badanych willi.

3 Strona Rozdział 4 to omówienie rozwiązań konstrukcyjnych, a także stosowanych materiałów budowlanych przy realizacji opisanych obiektów willowych w Częstochowie. Tu też zamieszczono wiele ilustracji charakteryzujących omawiane obiekty, a także pokazujące detal (np. schody, balustrady, konstrukcje dachu i t.p.) 2.5. W obszernym rozdziale 5-tym Autorka omawia powstałe realizacje przed pierwszą wojną światową, zwraca uwagę na typologię form częstochowskich budynków, przedstawia sylwetki ich właścicieli. Wreszcie zwraca uwagę na fakt, że większość realizacji powstało w latach 20-tych XX-go wieku. Wśród ilustracji Autorka przedstawia wystrój wnętrz z tamtego okresu, klatki schodowe, stolarkę, a także meble, żyrandole, obrazy w bogatych ramach i t.p Rozdział 6 pod tytułem Otoczenie willi, właściwie wykracza poza temat rozprawy. Można to uznać jako dodatkowe informacje, dotyczące zagospodarowania powstających osiedli willowych. Tu autorskie zdjęcia są sygnowane MM. W tekście omówiono ogrodzenie, małą architekturę, a także zrealizowane obiekty pomocnicze. Ten rozdział to obszerne opracowanie z przypisami, w których zebrano informacje z czasów starożytnych ( str ), a także załączono zebrane ilustracje zagospodarowania działek W rozdziale 7-mym zatytułowanym Stan zachowania, użytkowanie obecne, przemiany, zagrożenia, Autorka stwierdza co następuje: Nie wszystkie wille dotrwały do dnia dzisiejszego Większość istniejących obiektów została wyremontowana i prezentuje się dobrze Wiele obiektów zmieniło użytkowników i tak: wśród użytkowników mamy: prokuraturę, przedszkola, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, kilka obiektów przekazano pod zarząd kościoła, bank. Autorka zwraca uwagę na fakt odkrycia dokumentacji z lat w Urzędzie Miasta, omawia zbierane informacje dotyczące

4 użytkowników willi, tendencje w kształtowaniu zabudowy, jak kształtowano bryły budynków, detal i t.p. Jako pozytywne przykłady gospodarki podaje obserwacje przywiezione z Anglii Drugi tom tych obszernych materiałów to katalog. Zawiera on 285 stron tekstu i ilustracji. Autorka przedstawia materiały historyczne oraz dzisiejsze ilustracje (fotografie) poszczególnych obiektów. Przedstawiono dwa badane obszary przeznaczone pod zabudowę willową i położone między starym miastem a klasztorem na Jasnej Górze. Realizowano tu obiekty w latach 1900 do 1930 r. Omówiono 35 obiektów, także te które już nie istnieją. Na poszczególne obiekty poświęcono od 3 do kilkunastu stron tekstu. Autorka ilustruje aktualny stan istniejących dziś willi. W katalogu przedstawiono uzyskane opisy i rysunki archiwalne, rysunki wykonane przez doktorantkę (inwentaryzację), uzyskane materiały fotograficzne z różnych lat oraz fotografie stanu aktualnego wykonane przez Autorkę pracy. W takim układzie można prześledzić stan po wybudowaniu poszczególnych obiektów oraz skonfrontować zmiany, które wprowadzono w ciągu minionych około100 lat. Z pewnością można stwierdzić, że cały ten bogaty materiał przedstawia obraz historycznych przemian, jakie zachodziły w kształtowaniu urbanistyki, architektury, funkcji, detali badanych obiektów. 3. Ocena ogólna: 3.1. Opisany wyżej w skrócie układ rozprawy odpowiada postawionym celom pracy i założonej tezie. Uważam, że problem określony tytułem rozprawy został rozwiązany właściwie Uważam, że praca jest bardzo potrzebna, głównie ze względów poznawczych. Wynika z niej istnienie wielu białych kart w historii rozwoju Częstochowy w początku XX wieku. W zebranych przez Autorkę publikacjach zawarte są opisy, informacje z różnych dziedzin gospodarki, natomiast nie wiele jest z urbanistyki i architektury miasta Częstochowy. Strona4

5 Strona Rozprawa robi dobre wrażenie. Widoczne jest zaangażowanie Autorki, dla której temat wydaje się bardzo bliski, widoczny jest duży wkład pracy. Rozprawa jest dobrze uporządkowana, tekst przejrzysty, zrozumiały, poprawny stylistycznie. Staranne opracowanie części graficznej pracy, wiele ilustracji, rysunków, zdjęć fotograficznych, dopełnia miary wyznaczającej wysoką ogólną ocenę pracy. 4. Uwagi krytyczne: W rozdziałach: I i II Autorka wykorzystując współczesne plany miasta Częstochowy ( ryc.1.1., 2.b.1., 2.b.2., 2.b.5., 2.b.12.) przedstawia lokalizację terenów na zabudowę willową, oznaczając Pn ( na północ od Alei Najświętszej Marii Panny i Pd (na południe od Alei NMP). Szkoda, że Autorka nie spróbowała, wykorzystując stare XIX-wieczne plany, przedstawić w większej skali, rysunek stanu zagospodarowania terenu przeznaczonego pod zabudowę willową w pierwszych latach XX-go wieku. Było by to bardziej komunikatywne Jak już wyżej wspomniano praca zawiera wiele rysunków i fotografii. Część prezentowanych ilustracji nie posiada podanego źródła. Można się jedynie domyślać, że są to materiały autorskie, które powinny być tak jak pierwsze fotografie ( ryć ) oznaczone jako MM Błędnie zatytułowano wykaz: Archiwalia i bibliografię jako Rozdział 9. Bibliografia nie jest rozdziałem dysertacji! Bardzo szczegółowe i obszerne omówienie w tekście i przypisach architektury, a także funkcji, detalu i zagadnień zagospodarowania terenu, wywołuje wrażenie czegoś, co zrobiono dodatkowo, poza bezwzględną potrzebą, wynikającą z postawionego w rozprawie problemu. Ocena powyższa nie podważa wyniku rozprawy i nie koliduje z tematem. Przeprowadzone rozważania są bardzo ciekawe, oryginalne wzbogacają wiedzę o urbanistyce i architekturze miasta, przedstawiają zebrane przebogate materiały, dokumentacje i ilustracje autorskie Doktorantki. 5. Wniosek końcowy: Po przeanalizowaniu dostarczonych mi materiałów, stwierdzam, że rozprawa zawiera duży ładunek twórczy, wnosi naukowo uzasadnione

6 nowe wartości do oceny rozwoju i przemian w urbanistyce i architekturze miasta. Przeprowadzone badania mają duże wartości poznawcze, powiększą zasoby materiałów historycznych rozwoju miasta Częstochowy. Rozprawa jest na ogólnie dobrym poziomie naukowym. Doktorantka jest wnikliwym obserwatorem i rzetelnym badaczem, dobrze zaznajomioną z literaturą analizowanego tematu, z ogromną dociekliwością zebrała wartościowe materiały informacyjne. Autorka rozprawy jest przygotowana do samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Stwierdzam, że praca mgr inż. Marii Musialskiej p.t. Kształtowanie się architektury willi częstochowskiej w okresie od 1900 do 1930 roku, spełnia kryteria stawiane rozprawom doktorskim i odpowiada warunkom Ustawy o stopniach i tytule naukowym. Wnioskuję o dopuszczenie Doktorantki mgr inż. arch. Marii Musialskiej do publicznej obrony przedstawionej pracy. Strona6