2000, Vol. 18. nr Po raz pierwszy wskaźnik ten został opublikowany w 1969 r.

Transkrypt

1 Krzysztof Borowski Technika Ichimoku (renesans japońskiej techniki inwestowania) Opublikowany: Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyt 9, Warszawa 00, str Japońskie metody inwestycyjne Japończycy juŝ w XVII wieku rozwinęli niektóre metody analizy technicznej do śledzenia i przewidywania przyszłych zmian cen ryŝu. Technikami tymi były:. Wykresy świecowe. Metoda przełamania trzech linii. Metoda Kagi (udoskonalony w XIX w.) 4. Metoda Renko (udoskonalony w XIX w.) Metody analizy technicznej powstałe w kraju kwitnącej wiśni, uŝywają do opisu niezwykle barwnego języka, pełnego poetyckich przenośni. Do najbardziej znanych japońskich technik naleŝy niewątpliwie metoda świecowa. Przy tworzeniu wykresów wykorzystywane są ceny: otwarcia, zamknięcia, najwyŝsza i najniŝsza cena dnia. Poszczególne świece tworzą określone formacje oraz poziomy wsparcia i oporu. Technika wykorzystuje takŝe wzajemne połoŝenie świec i średnich kroczących. Klasycznym odpowiednikiem techniki świec jest metoda słupkowa (bar). Pozostałe trzy techniki nie są tak często wykorzystywane na rynkach finansowych w Europie i Ameryce. Metodę przełamania trzech linii moŝna w pewnym sensie porównać do udoskonalonej techniki punktowo-symbolicznej. Metoda Renko z kolei jest pewnego rodzaju połączeniem techniki punktowo symbolicznej i teorii fal Elliotta. Metoda Kagi opierając się na tych samych załoŝeniach co wykresy punktowo symboliczne, oferuje analitykom znacznie szerszy wachlarz narzędzi analitycznych. Geneza Ichimoku Technika Ichimoku wynaleziona jeszcze przed II Wojną Światową przez tokijskiego dziennikarza Ichimoku Sanjin (prawdziwe nazwisko Goichi Hosoda), zdobywa coraz większą popularność na współczesnym rynku finansowym. Znajduje ona zastosowanie praktycznie na wszystkich rynkach finansowych: od akcji, poprzez obligacje, waluty, indeksy, opcje aŝ po towary (commodities). Samo słowo Ichimoku oznacza jedno spojrzenie, a rysunek stworzony przy zastosowaniu tej techniki zwany: Ichimoku kinkuo-hyou moŝna przetłumaczyć jako jedno spojrzenie na wykres ceny równowagi lub teŝ ujęcie panoramiczne. Konstrukcja wykresu Typowy wykres Ichimoku składa się z:. Linii standardowej SL Kijun sen.. Linii zwrotu - TL Tenkan sen.. Linii opóźnianej DL Chikou span. 4. Pierwszej linii zakresu S Senkou span A 5. Drugiej linii zakresu S - Senkou span B Co po japońsku oznacza jedno spojrzenie Górala Na podstawie Ichimoku Charts Ken Muranaka, Technical Analysis of Stock & Commodities, Październik 000, Vol. 8. nr. 0. Po raz pierwszy wskaźnik ten został opublikowany w 969 r.

2 Poszczególne linie otrzymujemy jako: SL = w okresie 6 sesji (łącznie z ceną dzisiejszą) TL = w okresie 9 dni (łącznie z ceną dzisiejszą) gdzie: HH najwyŝsza wartość cen akcji (highest high) w danym okresie LL najniŝsza wartość cen akcji (lowest low) w danym okresie DL cena zamknięcia (C close) po translacji w lewo o 6 sesji od ceny dzisiejszej (stąd teŝ nazwa linii opóźnianej) SL + TL S = obliczana dla 6 sesji naprzód (z notowaniem dzisiejszym) S = obliczana na bazie ostatnich 5 sesji dla 6 sesji naprzód (z sesją dzisiejszą) Do obliczeń poszczególnych linii moŝemy wykorzystać arkusz Excela lub teŝ uŝyć kreatora formuł w programie Metastock. PoniŜej zaprezentowana została formuła dla stworzenia techniki Ichimoku w programie Metastock Professional 4 7.0: ST:= (HHV(H,6)+LLV(L,6))/; TL:= (HHV(H,9)+LLV(L,9))/; DL:= Ref(C,+6); S:= Ref((ST+TL)/,-5); S:= Ref((HHV(H,5)+LLV(L,5))/,-5); C; ST; TL; DT; S; S Poszczególne liczby wykorzystywane w metodzie moŝna zinterpretować jako: 9 tj. półtora tygodnia liczbie tej Japończycy przypisują szczególne znaczenie. W czasach kiedy obrót na sesji miał miejsce takŝe w soboty liczba 9 odpowiadała dokładnie pojęciu półtora tygodnia tj. 9 sesjom. 6 średnia liczba sesji w miesiącu takŝe w ujęciu 6 sesji tygodniowo. 5 - średnia liczba sesji w dwu miesiącach pełniąca doniosła rolę dla japońskiego cyklu w biznesie - analogicznie dla przypadku 6 sesji tygodniowo. Z uwagi na zmianę spowodowaną skróceniem czasu pracy giełd o jeden dzień w tygodniu moŝna zastosować takŝe inne liczby przy budowie metody Ichimoku. Bardzo często przy konstrukcji wskaźnika stosuje się przesuniecie horyzontalne linii opóźnianej w lewo. Jak łatwo zauwaŝyć konstrukcja wskaźnika jest zbliŝona to metody dwu średnich ruchomych, przy czym kładzie ona większy nacisk na ceny najwyŝsze i najniŝsze w przeciwieństwie do 4 W wersjach wyŝszych wskaźnik ten został juŝ wbudowany do programu.

3 cen zamknięcia, wykorzystywanych przez ten ostatni sposób. W związku z tym średnie ruchome, w interpretacji graficznej sprawiają wraŝenie bardziej wygładzonych w stosunku do wskazań Ichimoku. Technika Ichimoku nie posługuje się kursem otwarcia, co stanowi pewnego rodzaju curiosum dla metod japońskich. Metoda Ichimoku słuŝy głównie do wykrywania trendu głównego. Na rynkach znajdujących się w trendzie horyzontalnym jej wykorzystanie staje się mocno ograniczone. Cechą charakterystyczną Ichimoku jest zastosowanie przesunięcia czasowego w tył dla linii opóźnianej i analogicznej translacji wprzód dla linii S i S. Zasady posługiwania się metodą:. Sygnał kupna go rodzaju powstaje gdy TL przebija SL od dołu. Sygnał sprzedaŝy go rodzaju ma miejsce gdy: TL przecina SL od góry. Analogicznie do metody średnich ruchomych, otrzymujemy na tej podstawie identyfikację trendu głównego.. Linia opóźniona na wykresie kończy się wcześniej niŝ ostatnia cena zamknięcia. NaleŜy porównać ostatni sygnał uzyskany z DL z ostatnią ceną zamknięcia C jest to przeciwstawienie ceny dzisiejszej i ceny sprzed ok. miesiąca. Sygnał kupna - go rodzaju powstaje gdy DT leŝy powyŝej C w ostatnim okresie. W przeciwnym wypadku naleŝy mówić o sygnale sprzedaŝy go rodzaju.. Przedział między liniami S i S nazywany jest niebem lub chmurą (kumo) i reprezentuje poziomy wsparcia i oporu. Z punktu widzenia Górala patrzącego na świat z wysoka: wzrost ceny zamknięcia C nad chmurę oznacza pokonanie linii oporu a w terminologii japońskiej określane jest jako świecenie słońca (czy teŝ wyjście słońca zza chmury) i stanowi sygnał kupna ( go rodzaju). Jeśli ceny przebywają pod chmurą - mówimy, Ŝe pada deszcz i oznacza to sprzedaŝ akcji (sygnał go rodzaju). Gdy zaś słońce przebywa w chmurach - trudno powiedzieć jaka pogoda ustali się w najbliŝszym czasie? 4. W sytuacji, gdy otrzymujemy jednocześnie niezaleŝne sygnały kupna lub sprzedaŝy potwierdzony zostaje silny trend panujący na rynku. W trendzie horyzontalnym metoda Ichimoku obarczona jest stosunkowo duŝym błędem zawieranie transakcji powinno następować przy monitorowaniu technik opartych na oscylatorach. 5. Dla automatycznej weryfikacji sygnałów stworzony został przeze mnie oscylator Ichisuma, który sprawdzając poszczególne sygnały kupna i sprzedaŝy przyporządkowuje poszczególnym warunkom - odpowiednio liczby: lub (-), a następnie je sumuje. Dla warunku trzeciego, w sytuacji gdy słońce przebywa w chmurach przyjmowana do obliczeń wartość wynosi 0. Zakres wahań oscylatora naleŝy do przedziału: <-;> i obejmuje wartości całkowite. Wskazania skrajne oscylatora potwierdzają powstanie nowego trendu dla analizowanego indeksu. Dla wskazań oscylatora z przedziału: <-;> moŝemy mówić o niepełnym trendzie, a wartości skrajne tego przedziału mogą być wykorzystywane jako sygnały zapowiadające potwierdzenie tendencji i słuŝyć do zajmowania pozycji na rynku. Jedno spojrzenie na wykres Ichimoku pozwala nam ujrzeć panoramiczny obraz rynku: timing, poziomy wsparcia i oporu oraz fałszywe wybicia a wszystko to na jednym tylko rysunku. Spójrzmy więc zatem panoramicznie: jaka pogoda panuje na warszawskim parkiecie, w naroŝniku najwaŝniejszego indeksu Wig0.

4 Wykres. Zastosowanie metody Ichimoku na przykładzie Wig0 Ichi-suma WIG0, Ichimoku Kinko Hyo Ichi-suma Indeks pod chmurami Wig0 Ichimoku Kinko Hyo Parametry: Tenkan sen 9- linia fioletowa Kijun sen 6 - linia czerwona Senkou 5 - linia zielona i seledynowa Chikou 6 - linia brązowa Cena zmknięcia - kolor niebieski Volume cember 00 February March April May June July August September October November December Źródło: opracowanie własne przy uŝyciu programu Metastock x00 Zajęcie pozycji długiej na przełomie kwietnia i maja pozwalało na efektywne wykorzystanie fali wiosenno letniej hossy. W czasie trendu bocznego poprzedzającego zwyŝkę otrzymywaliśmy wiele sygnałów kupna i sprzedaŝy, które nie zawsze okazywały się trafne. Literatura:. Ken Muranaka Ichimoku Charts, Technical Analysis of Stock & Commodities, Październik 000, Vol. 8. nr. 0.. Steve Nison Świece I inne japońskie techniki analizowania wykresów, Wig Press, Warszawa 996. Steve Nison Japanese Candelstick Charting Techniques, New York Institute of Finance, Englewoods Cliffs John J. Murphy Analiza techniczna, Wig Press, Warszawa Steven B Achelis Analiza techniczna od A do Z, LT & P, Warszawa 998 4

5 Ichi-suma Ichimoku Chart() Cena zamknięcia- czyli słońce Linia opóźniana - DL Linia standardowa - SL Linia zwrotu - TL S - Zasięg nieba Obszar między S i S - to tzw. chmura S - Zasięg nieba WIG0 Wig0 - akcjogram WIG0 - Ichimoku Spadkowy pułap chmur Słonce pod chmurami: sygnał sprzedaŝy Volume x00 M A M J J A S O N D 997 M A M J J A S O N D 998 M A M J J A S O N D 999 M A M J J A S O N D 000 M A M J J A S O N D 00 M 5