Krzysztof Borowski Analiza techniczna - stan obecny i nowe tendencje

Transkrypt

1 Krzysztof Borowski Analiza techniczna - stan obecny i nowe tendencje Wprowadzenie Na współczesnych rynkach kapitałowych inwestorzy przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych posługują się kilkoma metodami. Do najbardziej popularnych naleŝą m.in. analiza techniczna i analiza fundamentalna 1. O ile jeszcze do niedawna zarówno w większości szkół wyŝszych jak i wśród profesjonalnych inwestorów prym wiodła analiz fundamentalna. Takie podejście było zresztą uzasadnione przez fakt, Ŝe w nauce królowało przekonanie racjonalności inwestorów giełdowych 2. Nikogo (oprócz analityków technicznych) nie dziwił gigantyczny procentowy udział pytań z analizy finansowej (a tym samym fundamentalnej) na testach dla doradców inwestycyjnych. Wszytko to powoli zaczęło się zmieniać wraz z rozkwitem finansów behawioralnych, które w sposób jednoznaczny lasują tezę, Ŝe oprócz rozumu inwestorami na giełdzie targają emocji, a analiza stanów emocjonalnych inwestorów pozwala przełoŝyć się przy zastosowaniu pewnych narzędzi takŝe na wysokie stopy zwrotu, a tym samym na pieniądze. Aktualnie kanonem obowiązującym na Wall Street przy sporządzaniu analiz fundamentalnych jest zamieszczenie przynajmniej krótkiej analizy technicznej badanego aktywu. Zmiana widoczna jest takŝe w podejściu KNFu, który coraz większy nacisk kładzie na zagadnienia z zakresu analizy technicznej w egzaminach dla kandydatów na doradców inwestycyjnych. Przy okazji warto podkreślić fakt, Ŝe w przypadku rynków dalekowschodnich, a w szczególności giełdy japońskiej, analiza techniczna zawsze uchodziła z bardzo waŝną metodę badania wykresów poszczególnych walorów oraz indeksów giełdowych. Analiza techniczna - kanony Analizę techniczną moŝna podzielić na następujące obszary: a) metody klasyczne b) metody nowoczesne Metody klasyczne w analizie technicznej dzielą się na tzw. zachodnią analizę techniczną oraz metody japońskie. W zachodniej analizie technicznej, tj. rozpowszechnionej w USA i Europie do kanonów moŝna zaliczyć: teorią Dowa (od której wszystko się zaczęło), linie trendu, poziomy wsparcia i oporu, średnie ruchome, formacje cenowe, oscylatory i wskaźniki, metody Ganna, teorię fal Elliotta, metodę kółko i krzyŝyk (point & figure), analizę wolumenu (equivolume) i techniki Fibonacciego (pierwszej i drugiej generacji). Z kolei metody japońskie, po raz pierwszy ukazane światu przez S. Nisona pod koniec lat 80-tych XX w., to głównie: świece japońskie (zwykłe i wolumenowe) oraz formacje które tworzą, technika kagi, renko, przełamania trzech linii, technika Ichimoku oraz Heikin Ashi. MoŜe przy okazji warto zauwaŝyć, Ŝe japońskie techniki inwestycyjne (moŝe oprócz świec) doskonale nadają się do analizy wyraźnych trendów (wzrostowych lub spadkowych) podczas gdy w przypadku zachodnich metod w zaleŝności od rodzaju trendu analitycy powinni posługiwać się innymi metodami zjawisko to jest doskonale widoczne na przykładzie wskaźników i oscylatorów, gdzie w zaleŝności od tego czy cena analizowanego aktywu znajduje się w wyraźnym trendzie (wzrostowym lub spadkowym) czy teŝ pozostaje w trendzie bocznym, stosuje się odmienne wskaźniki. 1 Innymi równie cenionymi przez inwestorów giełdowych są: analiza międzyrynkowa, analiza portfelowa, teoria fraktali i teoria chaosu. 2 Inwestorzy o ekonomicznym wykształceniu z pewnością pamiętają tezy zaprezentowane przez Adama Smitha w jego ksiąŝce a w szczególności pojęcie homo economicus.

2 Analiza techniczna jako nauka W literaturze poświęconej finansom moŝna znaleźć często poglądy deprecjonujące analizę techniczną jako metodę inwestycyjną. Moim skromnym zdaniem jest ona nauką notabene takiego bogactwa metod analitycznych nie posiada analiza fundamentalna czy teŝ teoria portfelowa. Chciałbym od razu zaznaczyć, Ŝe w Ŝadnym stopniu nie dyskredytuję innym metod analitycznych. Z doświadczenia mogę powiedzieć, Ŝe kaŝdy z Państwa posiada uzdolnienia do któreś z metod inwestycyjnych: część z Czytelników lepiej będzie się czuła w świecie wykresów, a inna będzie brylowała w zawiłym świecie sprawozdań finansowych, z kolei inni odnajdą się w teorii portfelowej, a pozostali upatrzą sobie jeszcze inne metody analizy. I tak właśnie powinno być w tym miejscu posłuŝę się cytatem z piosenki Wojciecha Młynarskiego: róbmy swoje. Dla rynku nie ma znaczenia jaką metodą się posługujemy waŝne Ŝeby była ona skuteczna!!! Na marginesie warto zauwaŝyć, Ŝe w pewnych momentach na rynku lepiej sprawdza się analiza techniczna, w inny zaś fundamentalna. Podobną obserwację mona poczynić takŝe analizując skuteczność róŝnych metod stosowanych w analizie technicznej. W przypadku pojedynczego aktywu raz doskonale skuteczną będzie metoda A raz B innym razem z kolei C. Zadaniem analityka technicznego jest nieustanne poszukiwane tej metody, która w tym momencie dobrze sprawdza się na rynku analizowanego aktywu. Inwestorzy obecni juŝ jakiś czas na rynku znają najwaŝniejszą prawdę dotyczącą analizy technicznej i fundamentalnej: im krótszy horyzont inwestycyjny tym większe znaczenie przy podejmowaniu decyzji ma analiza techniczna. ZaleŜność ta staje się dobrze zauwaŝalna w przypadku decyzji jednodniowych (intrady trading). Analiza techniczna - ile tego trzeba się uczyć? Analizy technicznej trzeba uczyć się przez całe Ŝycie! Taki pogląd wyraŝał m.in. legendarny W. Gann, który do końca swych dni starał się stworzyć nowe techniki analizowania wykresów. Wielu inwestorów ogranicza swoją edukację na polu analizy technicznej do ksiązki J. Murhpieog czy teŝ Pringa. Tymczasem podstawowy kurs analizy technicznej obejmuje ok. 30 godzin. Poziom średniozaawansowany to kolejne 30 godzin, a poziom zaawansowany następne 30 godzin. Do tego dochodzi jeszcze praktyka w postaci ok. 15 godzin zajęć komputerowych pod okiem instruktora oraz kolejne kilkaset lub nawet kilka tysięcy godzin spędzonych (najczęściej) w samotności z komputerem. Wnioski z wykonanych analiz inwestorzy powinni przekładać na zajmowanie określony pozycji na rynku bo jak mawiał sam W. Gann Trening czyni mistrza, a trenować naleŝy zawsze!. Dokąd zmierza analiza techniczna? Analiza techniczna nieustannie się rozwija codziennie powstają nowe wskaźniki i oscylatory. Od czasu do czasu pojawiają się nowe metody analizowania wykresów. Do takich moŝna zaliczyć m.in.: a) nowe zastosowania średnich ruchomych b) metoda Metatrendów c) metoda aktywności cenowej d) astroanaliza techniczna. Z uwagi na wymogi edytorskie poniŝej będę mógł jedynie przybliŝyć Państwu ww. metody. Podana przy kaŝdej z nich literatura pozwoli Państwu na samodzielne zgłębianie tych tematów.

3 1. Nowe zastosowania średnich ruchomych Nie ma chyba analityka technicznego, który nie posługiwałby się na co dzień średnimi ruchomymi. Tak naprawdę weszły one do arsenału analizy technicznej w latach 60-tych XX w. W ostatnim czasie z uwagi na zwiększenie się mocy obliczeniowych komputerów domowych znalazły one nowe zastosowania. Analitycy wpadli na pomysł aby nałoŝyć średnią ruchomą na wykres kółko i krzyŝyk (Point & Figure) do obliczeń wykorzystuje się punkt środkowy kaŝdej kolumny kółek lub krzyŝyków. W konsekwencji uzyskano wcześniejsze w stosunku da analizy formacji w tej technice, sygnały kupna i sprzedaŝy. Innym przykładem nowego zastosowania średnich ruchomych było wykorzystanie teorii fraktali a w konsekwencji wymiaru fraktalnego na rynku kapitałowym. W konsekwencji powstała fraktalna adaptacyjna średnia ruchoma (FRAMA) 3. Zachowanie się fraktalnej średniej ruchomej zmienia się od szybkiej średniej ruchomej (przypadek gdy D=1) do wolnej średniej ruchomej (przypadek gdy D=2). OtóŜ w trendzie horyzontalnym FRAMA zmienia się bardzo wolno potwierdzając tym samym tworzenie się formacji bazy, z kolei w trendzie spadkowym lub wzrostowym zmiana FRAMA jest duŝa i odpowiada szybkości zmiany ceny w trendzie. 2. Technika Metatrendów Wielu inwestorów zastanawia się w jakiej ramie czasowej naleŝy obserwować analizowany wykres? W układzie minutowym? Godzinowym? Dziennym? Czy teŝ tygodniowym? Technika Meta Trendów umoŝliwia prześledzenie zachowania danego narzędzia AT w wielu interwałach czasowych jednocześnie. Fakt wykorzystania przez technikę Meta Trendów kilku interwałów czasowych stanowi unikalność tej metody. 1. Niech C n oznacza cenę zamknięcia na n-tej sesji. 2. Kolejnym krokiem jest znalezienie róŝnicy cen: Cn Cn-1, gdzie Cn-1 oznacza cenę zamknięcia na sesji wcześniejszej w stosunku ceny zamknięcia na sesji n-tej (tj. Cn). 3. W pierwszej linii poniŝej najniŝszego notowania widocznego na wykresie, w kolumnie odpowiadającej cenie Cn, umieszczamy odpowiedni kolor w zaleŝności od tego czy róŝnica ceny na n tej i n-1 sesji tj. Cn Cn-1, wzrosła czy teŝ spadła. 4. Dla wzrostów ceny stosuje się kolor zielony, dla spadków czerwony. 5. Jeśli zmiana ceny akcji w analizowanej róŝnicy interwałów jest równa zero stosuje się kolor czarny. 6. Im silniejszy trend tym odcień stosowanego koloru powinien być jaśniejszy. 7. Koloru Ŝółtego uŝywa się w przypadku bardzo silnego trendu wzrostowego (najjaskrawszy odcień koloru zielonego), a koloru fioletowego dla zaznaczenia silnego trendu spadkowego (najjaskrawszy odcień koloru czerwonego). 3 Skrót FRAMA pochodzi od pierwszych liter angielskiej nazwy tej średniej: Fractal adaptive moving average. Adaptacja długości uśredniania polega na zmianie wymiaru fraktalnego oznaczanego w literaturze jako D.

4 Rysunek 1. 3.Przykład zastosowania techniki Meta Trend na przykładzie cen akcji Microsoft (MSFT) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Boomers R., Meta Trend, Technical Analysis of Stock & Commodities, June 2001, pp Technika aktywności cenowej Price avtivity (PAC) Technika aktywności cenowej jest innym sposobem prezentacji zasadny obowiązującej na rynku kapitałowym wg której znaczenie danego poziomu wsparcia lub oporu zaleŝy czasu jaki upłynął od ostatniego jego potwierdzenia. Im dłuŝszy czas tym znaczenie poziomu wsparcia / oporu maleje. Metoda PAC stanowi zatem połączenie metod wolumenowych, cenowych i czasowych. Jej głównymi atutami są: 1. Doskonała wizualizacja wybić w górę i w dół z poziomów konsolidacji, 2. Sygnalizacja poziomów wsparcia i oporu, 3. Uwidacznianie formacji kontynuacji trendu takich jak: trójkąty, proporczyki i flagi. Wykorzystanie kolorów w technice PAC umoŝliwia stworzenie wykresów z przedziałami bez zakumulowanego wolumenu (kolor czarny) aŝ po przedziały z maksymalną kumulacją wolumenu (kolor czerwony). Na wykresie stworzonym w tej technice obejmującym notowania w okresie dwuletnim kolor czerwony będzie odpowiadał najwyŝszemu zakumulowanemu wolumenowi w horyzoncie dwuletnim. Analogiczne na wykresie obejmującym trzymiesięczne notowania kolor czerwony odpowiada największej akumulacji wolumenu w przedziale czasowym trzymiesięcznym. Konsekwentnie określony punkt czerwony na wykresie trzymiesięcznym moŝe okazać się jedynie niebieskim na wykresie w horyzoncie dwuletnim. Im dłuŝszy jest horyzont czasowy wykresu tym większe znaczenie mają poszczególne obszary kolorów czerwonego i Ŝółtego.

5 Rysunek 2. Wykres w technice PAC dla amerykańskiej spółki Pfizer (PFE) Źródło: opracowanie własne na podstawie Bertrand F. Vizualize Price Movement, Technical Analysis of Stock & Commodities, June 2005, pp Na wykresie w technice PAC kolory tła pełnią rolę sygnalizacji poszczególnych poziomów wsparcia i oporu. Stanowią one alternatywę dla techniki equivolume i candelvolume. W technice PAC nie dochodzi jednak do zniekształcenia osi poziomej jak to ma miejsce w obu tych metodach. Fakt ten umoŝliwia stosowanie na jednym wykresie oscylatorów i wskaźników bez zniekształceń ich osi czasowej