Ochrona obrotu gospodarczego oprac. Tomasz A. Winiarczyk

Transkrypt

1 Ochrona obrotu gospodarczego oprac. Tomasz A. Winiarczyk Państwo musi sprawować kontrolę nad niektórymi dziedzinami gospodarki ze względu na bezpieczeństwo. Nie wszyscy uczestnicy obrotu gospodarczego są uczciwi. W stosunkach z przedsiębiorcami konsumenci są z reguły w gorszej sytuacji. 1. Konieczność ewidencji Art. 14 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. 2. Reglamentacja działalności gospodarczej Do prowadzenia niektórych rodzajów działalności gospodarczych potrzebne są: koncesje, zezwolenia, licencje. Koncesja jest decyzją administracyjną, uprawniającą do wykonywania przez koncesjonariusza ściśle określonej działalności gospodarczej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję. Koncesja jest jednym z przejawów reglamentowania przez państwo działalności gospodarczej. Koncesjonowanie wprowadza się w przypadku działalności, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. Koncesje wymagane są w następujących przypadkach: 1) poszukiwania, rozpoznawania złóż węglowodorów oraz kopalin stałych objętych własnością górniczą, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz podziemnego składowania odpadów; 2) wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym; 3) wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią; 4) ochrona osób i mienia; 5) rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych; 6) przewozy lotnicze; 7) prowadzenia kasyna gry. Zezwolenie to zgoda na wykonywanie działalności gospodarczej wydawana przez jednostki samorządu terytorialnego w teorii stanowić ma wyjątek od wpisu do rejestru działalności regulowanej wykaz kategorii zezwoleń zawiera art. 75 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Licencje to rodzaj zgody na wykonywanie określonych zajęć lub działalności, które są reglamentowane przez państwo. Licencja jako decyzja administracyjna dotyczy np.: świadczeń usług w zakresie ochrony mienia, uprawnień agenta ubezpieczeniowego, uprawnień kierowców na podstawie ustawy o transporcie drogowym. Koncesja, zezwolenie, zgoda, licencja albo wpis do rejestru działalności regulowanej uprawniają do wykonywania działalności gospodarczej na terenie całego kraju i przez czas nieokreślony. Art. 64 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Jeżeli przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną w rozumieniu niniejszej ustawy, przedsiębiorca może wykonywać tę działalność, jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej ( ). Rejestr działalności regulowanej jest jawny. Spełnianie przez przedsiębiorcę warunków wymaganych do wykonywania działalności regulowanej podlega kontroli, w szczególności przez organ prowadzący rejestr danej działalności.

2 3. Szczególny nadzór finansowy Komisja Nadzoru Finansowego centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów Zadania KNF: Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty 4. Ochrona firmy Art KC. 1. Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. 2. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Art KC. Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

3 Ochrona konkurencji i konsumentów oprac. Tomasz A. Winiarczyk 1. Dochodzenie należności z tytułu niewywiązywania się lub niewłaściwego wywiązania się kontrahenta z umowy Opóźnienie ma miejsce, gdy niedotrzymanie Zwłoka to opóźnienie kwalifikowane, za które dłużnik terminu spełnienia świadczenia jest odpowiedzialność ponosi. następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Opóźnienie można się domagać: 1) odsetki przy zobowiązaniach pieniężnych 2) niczego przy zobowiązaniach niepieniężnych Zwłoka lub wadliwe wykonanie zobowiązania można się domagać: 1) Przymuszenie do wykonania zobowiązania 2) Wykonanie zastępcze przez wierzyciela na rachunek dłużnika 3) Odszkodowanie dla wierzyciela 4) Odstąpienie od umowy przez wierzyciela 2. Skarga pauliańska Art. 527 KC. 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. 3. Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek przeprowadzenia czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, przysługuje odszkodowanie. Dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karnoskarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy. W razie powzięcia wiadomości o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności, wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji publicznej. Organy kontroli zawiadamiają przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli (wyjątki zawarte w art. 79 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej. Czynności kontrolne powinny być przeprowadzane w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania kontrolowanego przedsiębiorcy. Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać: 1) w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców 12 dni roboczych; 2) w odniesieniu do małych przedsiębiorców 18 dni roboczych; 3) w odniesieniu do średnich przedsiębiorców 24 dni roboczych; 4) w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców 48 dni roboczych. 4. Zasady działalności gospodarczej w odniesieniu do konkurencji i konsumentów Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów. 5. Ochrona konsumentów przed produktem niebezpiecznym Art KC. 1. Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt.

4 Organy ochrony konkurencji i konsumentów oprac. Tomasz A. Winiarczyk 1. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością Prezesa Urzędu. Zadania Prezesa UOKiK: 1) sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy; 2) wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach koncentracji przedsiębiorców oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także innych decyzji przewidzianych w ustawie; 3) prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców; 4) przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej; 5) współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów; 6) wykonywanie zadań i kompetencji organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 1/2003/WE oraz w rozporządzeniu nr 139/2004/WE; 7) wykonywanie zadań i kompetencji właściwego organu oraz jednolitego urzędu łącznikowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 2006/2004/WE; 8) opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów; 9) przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej; 10) współpraca z organami samorządu terytorialnego, w zakresie wynikającym z rządowej polityki konsumenckiej; 11) inicjowanie badań towarów, wykonywanych przez organizacje konsumenckie; 12) opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów; 13) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów; 14) realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów oraz pomocy publicznej; 15) gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, w szczególności przez zamieszczanie decyzji Prezesa Urzędu na stronie internetowej Urzędu; 16) współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych; 17) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych. Prezes Urzędu w drodze decyzji: uznaje dane praktyki przedsiębiorców za ograniczające konkurencję i nakazuje zaniechanie ich stosowania wydaje zgodę na dokonanie koncentracji przedsiębiorców uznaje dane praktyki przedsiębiorców za naruszające zbiorowe interesy konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania. Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie dwutygodniowym od dnia jej doręczenia.

5 2. Inspekcja Handlowa Inspekcja Handlowa wyspecjalizowany organ kontroli państwowej powołany do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa. Działa na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej Zadania Inspekcji Handlowej: kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów odrębnych w zakresie produkcji, handlu i usług; kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi lub innymi wymaganiami określonymi w przepisach odrębnych z wyłączeniem produktów podlegających nadzorowi innych właściwych organów; kontrola produktów w rozumieniu ustawy z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa; kontrola substancji chemicznych, preparatów chemicznych, wyrobów i detergentów przeznaczonych dla konsumentów w zakresie określonym w ustawie z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w tym w zakresie oznakowania i zafałszowań, oraz kontrola usług; kontrola przestrzegania przez sprzedawców detalicznych i sprzedawców hurtowych przepisów art. 41 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym kontrola przestrzegania przez sprzedawców detalicznych i sprzedawców hurtowych przepisów art. 8, art. 9, art. 10 ust. 1, art. 11, art. 31 ust. 3, art , art. 53 oraz art. 54 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów; organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich; prowadzenie poradnictwa konsumenckiego; wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub przepisach odrębnych. Zadania Inspekcji wykonują: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów inspekcji handlowej wchodzących w skład zespolonej administracji rządowej w województwach. Działalnością IH kieruje Prezes UOKiK przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 3. Sektorowe organy ochrony konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej o centralny organ administracji publicznej; organ regulacyjny w zakresie działalności pocztowej, telekomunikacyjnej i gospodarki częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej; Prezes Urzędu Regulacji Energetyki o centralny urząd administracji publicznej; organ regulacyjny z zakresu regulacji gospodarki paliwami; współdziała z właściwymi organami w przeciwdziałaniu praktykom przedsiębiorstw energetycznych ograniczającym konkurencję; Prezes Urzędu Transportu Kolejowego o centralny urząd administracji publicznej; stoi na straży bezpieczeństwa ruchu kolejowego i regulacji transportu kolejowego w Polsce; organ regulacyjny w zakresie rynku transportu kolejowego; sprawuje nadzór technicznego nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych;

6 4. Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów wykonuje zadania powiatu w zakresie ochrony praw konsumentów: zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów, składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów, występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów, współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi, wytaczanie powództw na rzecz konsumentów oraz wstępowanie za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów, występowanie w sprawach o wykroczenia na szkodę konsumentów. 5. Organizacje konsumenckie Organizacje konsumenckie to niezależne od przedsiębiorców i ich związków organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów. Mogą one prowadzić działalność gospodarczą na zasadach ogólnych, o ile dochód z działalności służy wyłącznie realizacji celów statutowych. Podstawa ich działania ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawa Prawo stowarzyszeniach. Reprezentują one interesy konsumentów wobec organów administracji rządowej i samorządowej i mogą uczestniczyć w realizacji rządowej polityki konsumenckiej. Zadania organizacji konsumenckich: 1) wyrażania opinii o projektach aktów prawnych i innych dokumentów dotyczących praw i interesów konsumentów; 2) opracowywania i upowszechniania konsumenckich programów edukacyjnych; 3) wykonywania testów produktów i usług oraz publikowania ich wyników; 4) wydawania czasopism, opracowań badawczych, broszur i ulotek; 5) prowadzenia nieodpłatnego poradnictwa konsumenckiego oraz udzielania nieodpłatnej pomocy konsumentom w dochodzeniu ich roszczeń, chyba że statut organizacji stanowi, że działalność ta jest wykonywana odpłatnie; 6) udziału w pracach normalizacyjnych; 7) realizowania zadań państwowych w dziedzinie ochrony konsumentów, zlecanych przez organy administracji rządowej i samorządowej; 8) ubiegania się o dotacje ze środków publicznych na realizację zadań, o których mowa w pkt 7. przykład organizacji konsumenckiej: Federacja Konsumentów FK to niezależna organizacja pozarządowa, której głównym celem jest ochrona indywidualnego konsumenta w Polsce. Służy nieodpłatnie radą i pomocą konsumentom polskim. W trudniejszych sprawach prawnicy FK: podejmują bezpośrednie interwencje u sprzedawców i producentów, wskazują na nieprawidłowości w sposobie załatwienia reklamacji, powołują się na właściwe przepisy uzasadniające roszczenia klientów, gdy mediacja zawiedzie, piszą pozwy i prowadzą sprawy sądowe w imieniu konsumentów, próbując rozstrzygnąć spór przed: o polubownym sądem konsumenckim, o w ostateczności przed sądem powszechnym. Federacja Konsumentów zwolniona jest z opłat sądowych.

7 Czyny nieuczciwej konkurencji. Nieuczciwe praktyki rynkowe oprac. Tomasz A. Winiarczyk Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Szczegółowe regulacje zawiera ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa (art. 5 7), fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług (art. 8 9), wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług (art. 10), naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11), nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy (art. 12), naśladownictwo produktów (art. 13), pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie (art. 14), utrudnianie dostępu do rynku (art. 15), przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 15a), nieuczciwa lub zakazana reklama (art b), organizowanie systemu sprzedaży lawinowej (art. 17c), prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym (art. 17e). W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań; złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych; zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. Na mocy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. 1. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. 2. Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. 3. Praktykę rynkową uznaje się za agresywną, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania tej praktyki; 2) usunięcia skutków tej praktyki; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu; 5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.