Edukacja i wartości. w rodzinie i w szkole. prof. dr hab. Anna I. Brzezińska

Transkrypt

1 Konferencja nt.: Edukacja ku wartościom. Szkoła wobec wyzwań współczesnego świata PCEiKK, Bolesławiec, 8 grudnia 2016 Edukacja i wartości Od roku 1919 psychologia na UAM w rodzinie i w szkole prof. dr hab. Anna I. Brzezińska aibrzez@amu.edu.pl Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

2 Każdy idzie przez życie swoją ścieżką - wartości wyznaczają sens i kierunek tej drogi, a także cele działania i sposoby dojścia do nich 2

3 Czym jest edukacja? e dukacja e - ducere Co jest jej celem? doprowadzenie dziecka / ucznia do momentu, w którym będzie w stanie samodzielnie dokonywać refleksji nad sobą, swoim życiem i własnymi działaniami

4 Kto jest DZIŚ nauczycielem, kto jest DZIŚ uczniem? dzieciństwo dorastanie wkraczanie w dorosłość wczesna dorosłość młodsi średniacy starsi średniacy młodsi starsi starsi starsi najstarsi starsi seniorzy lat lat lat lat lat lat lat lat lat lat

5 Jak MYŚLEĆ o edukacji dzisiaj? RODZINA SZKOŁA wzajemna edukacja świat dzieci POLE wzajemnych oddziaływań świat dorosłych świat ludzi

6 Funkcje edukacji: co jest wartością? SOCJALIZACJA EMANCYPACJA Rorty R. (1993). Edukacja i wyzwanie postnowoczesności. W: Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s ). Warszawa: Edytor.

7 Ideologia edukacji jak myślimy, tak działamy PROGRAM ROZWÓJ Ideologia transmisji kulturowej PROGRAM ROZWÓJ

8 NAUCZYCIEL P R O G R A M S T Y M U L A C J A uczeń K O N T R O L A Dorosły NARZUCA SWOJE WARTOŚCI dziecku Ideologia transmisji kulturowej Model nakazu

9 UCZEŃ Dorosły żyje w zgodzie ze swoimi wartościami, niczego dziecku nie narzuca Nauczyciel: wrażliwość i troska gotowość do towarzyszenia Ideologia romantycznego indywidualizmu Model przyzwolenia

10 NAUCZYCIEL uczeń 1 Linia działania nauczyciela uczeń 2 Linia działania ucznia uczeń 3 EWZ epizod wspólnego zaangażowania miejsce spotkania wartości koordynacja linii działania Ideologia progresywizmu rozwojowego Wspólne poszukiwanie wartości Model współpracy

11 Trzy rodzaje potrzeb OSOBA XX Potrzeby specjalne: rozwojowe i edukacyjne deficyty nadmiary Potrzeby specyficzne: GRUPA WIEKOWA r. ż. bliskość i ciekawość lata samostanowienie lat fantazjowanie i tworzenie lat pracowitość i użyteczność lat tożsamość i sens MOJEGO życia Potrzeby uniwersalne: LUDZIE POTRZEBA SENSU ŻYCIA + potrzeby bezpieczeństwa, autonomii i kompetencji

12 Sukces życiowy Sukces (przed)szkolny i szkolny KAPITAŁ zgromadzony w RODZINIE deficyty Zaspokojenie potrzeb uniwersalnych Zaspokojenie potrzeb specjalnych nadmiary Zaspokojenie potrzeb specyficznych Środowisko fizyczne i społeczne domowe Środowisko fizyczne i społeczne (przed)szkolne W A R T O Ś C I t o p o d s t a w a

13 Trzy zadania dorosłego

14 1. Dorosły tworzy i dba o środowisko fizyczne wokół dziecka DOM wokół domu, w domu MIEJSCE DZIECKA do spania, nauki, zabawy, odpoczynku Przedszkole / SZKOŁA wokół szkoły, w (przed)szkole w sali, MIEJSCE DZIECKA stolik i szafka / półka / karton Środowisko jako ŹRÓDŁO OFERT zapraszających do aktywności 1. bezpieczeństwo fizyczne i zdrowie: przestrzeń, hałas, światło, temperatura, zieleń 2. czystość, porządek, ład, estetyka 3. dostępność fizyczna - brak barier np. architektonicznych 4. dostępność psychiczna - wolno mi, mogę 5. atrakcyjność dla dziecka

15 2. Dorosły tworzy i dba o środowisko społeczne dziecka DOM kontakty rodziców kontakty dzieci bliska i dalsza rodzina znajomi i przyjaciele sąsiedzi rodzina OTWARTA SZKOŁA / klasa kontakty dzieci w pionie = międzywiekowe nauczyciele i pracownicy przedszkola / szkoły goście, wyjścia poza szkoła OTWARTA bogactwo kontaktów społecznych różnorodność kontaktów społecznych jak najwięcej miejsc edukacyjnie aktywnych

16 3. Dorosły dba o równowagę różnych działań dziecka CO? DZIAŁANIA: JAK? Obowiązki i praca Zabawa i odpoczynek Nauka: wiedza i umiejętności BEZPOŚREDNIE (fizyczne) i POŚREDNIE (internet, komórka) z osobami w RÓŻNYM wieku w RÓŻNYCH MIEJSCACH W ZESPOŁACH W PARACH z innymi dziećmi i z dorosłymi SAMODZIELNIE

17 Wnioski 1. Bez wartości błądzimy, bo nie wiemy, ku czemu dążymy jako ludzie i jako rodzice / nauczyciele 2. Bez refleksji nad własnym systemem wartości możemy krzywdzić siebie i innych 3. Refleksja nad systemami wartości swoim i innych ludzi chroni nas przed fanatyzmem 4. Własny system wartości musi być efektem autorefleksji, a nie efektem narzucenia siłą bądź przejęcia go w postaci gotowej od osoby znaczącej dla nas

18

19 Dziękuję za uwagę!