Tutoring jako czynnik rozwoju ucznia i. nauczyciela

Transkrypt

1 Tutoring jako czynnik rozwoju ucznia i Akredytacja Państwowej Komisji Akredytacyjnej (Uchwała Nr 474/2010 z dn roku) nauczyciela Anna I. Brzezińska Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie 1

2 Młody człowieku, idź do swojego pokoju i zostań tam tak długo, aż ci nie dojrzeje kora czołowa! Źródło:

3 Część I: Dramatis personæ 3

4

5 Część II: CELE 5

6 Najważniejszy warunek dobrego rozwoju: równowaga w różnorodności WYMAGANIA OTOCZENIA = WYZWANIA ROZWOJOWE WYMAGANIA OTOCZENIA ZAGROŻENIA DLA ROZWOJU POSTAWA TWÓRCZA ciekawość poznawcza regulacja emocji kompetencje społeczne System wsparcia 6

7 Noam Chomsky (2012). The Purpose of Education Wykład 1 lutego 2012 roku w Londynie na konferencji pt.: Learning without frontiers. Wyd. polskie: Po co istnieje system edukacji? Szkoła ludzi wolnych. Zamiast kształcić odkrywców, produkujemy konformistów. Gazeta Wyborcza, 7-9 kwietnia 2012 roku, s. 37 Źródło: i bit.ly/lwf-chomsky Przekład ze skrótami: Andrzej Erlich, GW, Jeżeli nie ma żywego systemu kulturowego i edukacyjnego, nastawionego na zachęcanie do twórczych badań, do niezależności myśli, do przekraczania granic, do stawiania wyzwań przyjętym przekonaniom to nie ma postępu. Uczenie to właśnie inspirowanie do samodzielnych odkryć, do kwestionowania tego, z czym się nauczani nie zgadzają, do poszukiwania alternatywnych rozwiązań, do znajdowania lepszego sposobu, do poznawania wielkich osiągnięć z przeszłości i dążenia, by opanować je na własną rękę. Bo właśnie po to jest edukacja. Ona ma tylko pomóc człowiekowi dotrzeć do punktu, w którym już SAM będzie mógł się uczyć..

8 Część III: PODEJŚC 8

9 To jest lew. Lew ma cztery łapy i grzywę. Tanie loty do Afryki? 9

10 3D 3 drogi WŁASNE DOŚWIADCZENIE eksperymentowanie i praktykowanie kształcenia PRZEKAZ SPOŁECZNY podawanie i przyswajanie REFLEKSJA dyskusja i tworzenie wiedzy 10

11 Co mamy do wyboru, bo jak myślimy, tak działamy ROZWÓ J Ideologia romantycznego indywidualizmu Ideologia transmisji kulturowej PROGRA M Ideologia progresywizmu rozwojowego PROGRAM ROZWÓJ 11

12 Ideologia transmisji kulturowej NAUCZYCIEL P R O G R A M S T Y M U L A C J A Nastolatek K O N T R O L A Model nakazu 12

13 Nastolatek NAUCZYCIEL: * wrażliwość * troska * gotowość do towarzyszenia Ideologia romantycznego indywidualizmu Model 13

14 NAUCZYCIEL Linia działania nauczyciela Nastolatek B Nastolatek A Linia działania ucznia Nastolatek C EWZ epizody wspólnego zaangażowania = koordynacja linii działania N i U Model Ideologia progresywizmu rozwojowego 14

15 Tutoring czyli co? to sposób nauczania mający swe korzenie w starożytnej Grecji w czasach nowożytnych do dzisiaj praktykowany na uniwersytetach Oxford i Cambridge w Anglii

16 Idea tutoringu akademickiego opiera się na zindywidualizowanym podejściu do ucznia, gdzie tutor jest jednocześnie nauczycielem i swego rodzaju przewodnikiem, a uczeń aktywnym partnerem w sytuacji edukacyjnej osoby tutora i ucznia łączy więź pełna zaufania, która ma sprzyjać rozwojowi intelektualnemu i społecznemu ucznia głównym narzędziem wykorzystywanym w tutoringu akademickim jest debata pomiędzy tutorem a uczniem (czasem grupą dwóch, trzech uczniów), do której uczeń przygotowuje się poprzez liczne lektury, samodzielną pracę z tekstem oraz niemniej liczne samodzielnie pisane, następnie recenzowane i omawiane w trakcie spotkań z tutorem eseje

17 Idea tutoringu rozwojowego Jeśli rozwój człowieka to wspólne przedsięwzięcie jego i innych ludzi (Schaffer, 1994a), a spotkania tutorskie są tego typu wspólnym działaniem realizowanym przez ucznia i nauczyciela-tutora, to tutoring daje szansę rozwoju zarówno uczniowi, jak i nauczycielowi. Nauczyciel-tutor nie jest jednak równorzędnym partnerem w interakcji z uczniem. Jest mediatorem pomiędzy dynamicznymi i plastycznymi możliwościami ucznia, a środowiskiem, w którym on żyje i działa (Feuerstein, Feuerstein, 1994).

18 Działania tutora Tutor dostarcza uczniowi zachęt do eksplorowania rzeczywistości, to samo robi uczeń względem niego. Wszystko to dzieje się w przestrzeni określonej przez wcześniej wytyczone przez tutora, przy udziale ucznia, cele, przy czym cele rozwojowe przynajmniej ogólnie powinny być określone na początku interakcji tutorskiej. Z kolei metoda ich osiągania musi być dynamiczna, zmienna, zależna od momentu rozwoju tak ucznia, jak i tutora, uwzględniająca zmiany w środowisku, a także poszukiwania, nową wiedzę i doświadczenia ucznia oraz tutora.

19 Interakcja tutorska przynosi efekty w postaci wytworzenia i wzmocnienia kluczowych kompetencji w procesie edukacyjnym ZALECENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie porozumiewanie się w języku ojczystym efektywne współdziałanie w zespole porozumiewanie się w językach obcych rozwiązywanie problemów w twórczy sposób skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach kompetencje społeczne i obywatelskie umiejętność uczenia się aktywność, wychodzenie planowanie, organizowanie z inicjatywą i przedsiębiorczość i ocenianie własnego uczenia się świadomość i ekspresja kulturalna

20 Jaka perspektywa tutora: osoba czy instytucja i myślenie kategoriami potrzeb dziecka czy nastolatka (ucznia): czego najbardziej w tym momencie swego życia potrzebuje? co sprawia mu trudności, a z czym samodzielnie dobrze sobie radzi? co może być dla niego prawdziwym wyzwaniem? w jakich obszarach działania można wycofać się z udzielania pomocy i puścić na głęboką wodę, a kiedy, w jakich sytuacjach trzeba bezwzględnie być obecnym? jakie zadania, okazje do działania, sytuacje - czyli ogólniej oferty i jak formułowane uruchomią samodzielne działania eksploracyjne, a jakie je ograniczą? program? myślenie kategoriami celów / zadań instytucji (szkoły, rodziny) lub swych powinności / obowiązków względem społeczeństwa w roli nauczyciela bądź rodzica: jakie musi opanować kompetencje, bo są one kluczowe z jakiegoś punktu widzenia? ile ma na to czasu i jakiej wymaga pomocy, by było to w tym czasie możliwe? jak ustalać priorytety w sytuacji konieczności egzekwowania jednocześnie wielu różnych wymagań? jak ustalać kryteria ewaluacji procesu osiągania celów i jakości efektów końcowych? jakie wymagania czy umowy należy bezwzględnie egzekwować, a co podlega negocjacjom, wreszcie źródłem jakich wyzwań czy umów może być sam uczeń?

21 Po co jest potrzebny uczniowi nauczyciel-tutor? źródło granic określających, co wolno, a czego nie wolno, co jest, a co nie jest zgodne z normami i umowami społecznymi, źródło wymagań i wyzwań poznawczych oraz społecznych, stymulujących rozwój ucznia, wskazujących mu kierunki działania i oczekiwane efekty, źródło poczucia kompetencji i satysfakcji z działania oraz osiąganych wyników, wsparcie instytucjonalne jako przedstawiciel szkoły ; w relacji interpersonalnej i w relacjach grupowych; wsparcie poznawcze, emocjonalne, czasami także rzeczowe (por. Sęk, 2001; Sęk, Brzezińska, 2008).

22 ZNACZENIE RUSZTOWANIA Tutoring akademicki wskazuje na problemy istotne, osiowe, zagadnienia węzłowe, których poznanie stanowi o zrozumieniu danego obszaru wiedzy pozwala uczniowi przede wszystkim na odróżnianie kwestii ważnych, zasadniczych od szczegółowych umożliwia uczniowi tworzenie struktur wiedzy wg własnych zasad konstrukcji pozwala nauczycielowi na budowanie wielu autorskich indywidualnych wariantów szczegółowych projektów działania zgodnie z myślą, iż do tego samego celu wiedzie wiele różnych dróg Tutoring rozwojowy wskazuje na podstawowe wartości i ich rolę jako wewnętrznego układu odniesienia, standardu oceny, busoli w życiu, szczególnie w sytuacjach trudnych zachęca do ujawniania ich, rozmawiania o nich, dyskutowania, wskazywania obszarów zgody i niezgody, podobieństw i różnic zachęca do samodzielnej eksploracji i wypełniania rusztowania przez siebie odkrytymi i samodzielnie weryfikowanymi treściami zachęca do podejmowania zobowiązań i wywiązywania się z nich, mierzenia się z ich konsekwencjami

23 Podstawowe warunki dobrego Potrzeba autonomii tutoringu Potrzeba więzi zdolność do działania w oparciu o trwałą autonomiczną motywację, której towarzyszy autentyczna chęć i osobiste zdolność do samostanowienia zaangażowanie zachowanie dobrego samopoczucia psychicznego i fizycznego oraz zdrowych relacji społecznych z otoczeniem zdolność do produktywnej kreatywności i kreatywnej produktywności czyli dużo/mało, ale twórczo Potrzeba kompetencji zaspokojenie trzech podstawowych potrzeb psychicznych wg koncepcji self-determination Ryana i Deci ego Poczucie bezpieczeństwa Bezwarunkowa akceptacja osoby

24 Część IV: KONKLUZJ A 24

25 Wskazówki dla tutorów Co szkodzi: zwracanie uwagi przy świadkach ciągła kontrola poganianie porównywanie z innymi ośmieszanie za mało wyrażania zadowolenia za dużo naraz Co pomaga: dyskretna kontrola dyskretna pomoc wsparcie emocjonalne częste wyrażanie zadowolenia zostawianie pola do samodzielnych decyzji przyzwolenie na metodę prób i błędów 25

26 Podstawa to 3 rodzaje uczenia się uczenie się od innych / od tutora gdy są bardziej kompetentni uczenie się z pomocą innych / z pomocą tutora korzystanie z pomocy, gdy samemu nie daje się rady uczenie się razem z innymi / razem z tutorem wspólne rozwiązywanie problemów i wspólne radzenie sobie z różnymi przeszkodami 26

27 Zasady organizacji SPOŁECZNEGO środowiska uczenia się Różnorodność sytuacji, zdarzeń, kontaktów z ludźmi, z różnymi formami kultury Mobilność kontakty rzeczywiste i przez internet, interpersonalne i grupowe Trudne sytuacje i zadania jako wyzwania Wsparcie emocjonalne Wzmacnianie samodzielności Docenianie dzielności 27

28 Literatura Bardziejewska, M. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków? W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s ). Gdańsk: GWP. Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Ohme, M., Resler-Maj, A., Wiliński, M. (2009). Od zależności do samodzielności. Wspomaganie rozwoju dzieci z ograniczeniami sprawności. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt? Nauka, 4, Brzezińska, A. I. Rękosiewicz, M., (2011). Kształtowanie się tożsamości w okresie dzieciństwa i dorastania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne, 18, Brzezińska, A. I., Hornowska, E., Kaliszewska-Czeremska, K., Matejczuk, J. (2012). E.learning jako wyzwanie dla systemu edukacji. Kultura i Edukacja, 1 (87), Ziółkowska, B. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s ). Gdańsk: GWP.

29 Dziękuję za uwagę! 29