Hiperbaria tlenowa u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym

Transkrypt

1 30 Otorynolaryngologia 2010, 9(1): Hiperbaria tlenowa u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym Hyperbaric oxygen therapy in children with sudden sensorineural hearing loss Waldemar Narożny 1/, Jacek Kot 2/, Jerzy Kuczkowski 1/, Zdzisław Sićko 2/, Czesław Stankiewicz 1/ 1/ Katedra i Klinika Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani GUMed 2/ Klinika Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego Międzwydziałowego Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej GUMed Wprowadzenie. Nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy (NNCN) jest rzadkim schorzeniem, występującym z częstością 5-20 zachorowań na 100 tys. ludzi/rok, przy czym chorzy w wieku do 21 r.ż. stanowią jedynie 5%. Wobec braku leczenia przyczynowego, u chorych tych stosowana jest z reguły polipragmazja. Cel pracy. Celem pracy była ocena przydatności stosowania tlenu hiperbarycznego w nagłym niedosłuchu czuciowo-nerwowym u dzieci. Materiał i metody. Badaniami objęto chorych z NNCN w wieku do 18 r.ż. leczonych tlenem hiperbarycznym w uzupełnieniu włączanego równolegle leczenia farmakologicznego. Głębokość niedosłuchu określano na podstawie audiogramu tonalnego, definiując ją jako średnią arytmetyczną ubytku słuchu w trzech sąsiadujących ze sobą, najgorszych częstotliwościach. W tych samych częstotliwościach określano ubytek słuchu po zakończeniu leczenia. Zmiany uzyskane po terapii określano jako: brak poprawy słuchu (zmiany średniej <10 db), poprawa słuchu (poprawa średniej o db), znaczna poprawa słuchu (poprawa średniej >25 db lub powrót słuchu do normy). Wyniki. Bezpośrednio po zakończeniu leczenia poprawę lub znaczną poprawę słuchu stwierdzono u 12/17 dzieci (71%). Średnia poprawa słuchu w pierwszej z podgrup wynosiła ok. 18 db, natomiast w drugiej ok. 37 db. Badania audiometryczne wykonane w 3 miesiące po zakończeniu leczenia wykazały utrzymywanie się słuchu na poziomie stwierdzonym bezpośrednio po zakończeniu hiperbarii tlenowej. Wnioski. Tlen hiperbaryczny może być z powodzeniem stosowany jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym. Słowa kluczowe: otolaryngologia dziecięca, hiperbaria tlenowa, wskazania i przeciwwskazania, nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy Otorynolaryngologia 2010, 9(1): Introduction. Sudden sensorineural hearing loss (SSHL) is a rare disorder. It affects approx out of 100 thousand people per year. In this group the patients aged <21 constitute only 5%. Since causative therapy is not always available polypragmatic approach is often used. Aim. The aim of this study was to estimate the applicability of hiperbaric oxygen therapy (HBO) in children with sudden sensorineural hearing loss. Materials and methods. The study comprised the SSHL patients under 18 years old in whom hiperbaric oxygen therapy was introduced in addition to the pharmacological treatment. The level of hearing loss was estimated on the basis of pure-tone audiometry and defined as the arithmetic mean of hearing loss in three adjacent, worst frequencies. In the same frequencies hearing loss was estimated after completing the treatment. The changes after HBO therapy were defined as: no improvement in hearing (mean change in audiometric threshold <10 db), improvement in hearing (improvement in mean hearing db), significant improvement in hearing (improvement in mean hearing >25 db or hearing recovery). Results. Immediately after the treatment the improvement or significant improvement in hearing were observed in 12 out of 17 children (71%). The average hearing improvement in the first subgroup was approx. 18 db, in the second one approx. 37 db. Audiometric examination performed three months after completing the treatment showed the same level of hearing as immediately after HBO. Conclusions. Hiperbaric oxygen therapy can be successfuly used in combination with pharmacological treatment in children with sudden sensorineural hearing loss. Key words: paediatric otolaryngology, hiperbaric oxygen, indications and contraindications, sudden sensorineural hearing loss Adres do korespondencji / Address for correspondence dr hab. med. Waldemar Narożny, prof. nadzw. Katedra i Klinika Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku ul. Dębinki 7, Gdańsk; naroznyw@wp.pl

2 Narożny W i wsp. Hiperbaria tlenowa u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym 31 WSTĘP Hiperbaria tlenowa (hyperbaric oxygen HBO) jest metodą leczenia tlenem hiperbarycznym, polegającą na oddychaniu 100% tlenem w komorze leczniczej, w której ciśnienie jest większe od ciśnienia atmosferycznego (1 ATA). W chwili obecnej za minimalne skuteczne uważa się ciśnienie 1,4 ATA. Oddychanie 100% tlenem przy ciśnieniu otoczenia 1 ATA lub poddawanie działaniu tlenu hiperbarycznego tylko części ciała nie stanowi leczenia HBO [1-3]. Pierwszymi, którzy zastosowali tlen hiperbaryczny w leczeniu ludzi (chorzy z chorobą dekompresyjną) byli Behnke i Shaw w 1937 r. [4]. Ojcem nowoczesnej medycyny hiperbarycznej, w opinii większości, jest holenderski kardiochirurg Boerema. W 1959 r. Boerema i wsp. przeprowadzili, a rok później opisali, klasyczny eksperyment udawadniając, że do życia w warunkach hiperbarii tlenowej wystarcza tlen zawarty (rozpuszczony) jedynie w surowicy krwi. Zwierzęciem doświadczalnym u tych badaczy była świnia oddychająca przez 45 minut 100% tlenem w komorze hiperbarycznej przy ciśnieniu 3 ATA w sytuacji, gdy w jej układzie krążenia znajdowała się krew pozbawiona elementów komórkowych (bez hemoglobiny) [5]. Podstawy teoretyczne, które znalazły swoje potwierdzenie w badaniach klinicznych, wprowadzenia tlenu hiperbarycznego do medycyny, są oparte na danych o skutkach fizycznych, fizjologicznych i biochemicznych przebywania w warunkach HBO. W warunkach naturalnych w jednym litrze surowicy krwi rozpuszczonych jest 3 ml tlenu. Oddychanie 100% tlenem w warunkach hiperbarycznych (np. 2,5 ATA) prowadzi do wzrostu ilości tlenu do około 50 ml w litrze surowicy. Taka ilość tlenu wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na tlen wszystkich tkanek człowieka pozostającego w spoczynku [1 3]. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia HBO są określane przez narodowe i ponadnarodowe towarzystwa medycyny hiperbarycznej, z których najbardziej wiarygodne, a tym samym powszechnie akceptowane, m.in. przez towarzystwa ubezpieczeniowe, są zalecenia amerykańskiego Undersea and Hyperbaric Medical Society (UHMS) i europejskiego European Committee for Hyperbaric Medicine (ECHM) [1-3]. Podlegają one stałej modyfikacji na podstawie wyników wypracowywanych przez te towarzystwa podczas tzw. konferencji zgodności (metoda stosowana w ECHM), wnikliwych opracowań sporządzanych, na podstawie ukazujących się prac naukowych, przez takie organizacje jak Cochrane Collaboration, Alberta Heritage Foundation for Medical Research, Agency for Helthcare Research and Quality (AHRQ) [1-3,6,7]. Celem analiz prowadzonych przez te organizacje jest zgodność metodologii prowadzonych prac, których wyniki są przedstawione w opracowaniu naukowym, z zasadami EBM (Evidence Based Medicine). Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym określone przez UHMS obejmują: zatory powietrzne i gazowe, zatrucia CO, zespół klostridialnej zgorzeli gazowej, urazy tkanek miękkich, ostre pourazowe zespoły niedokrwienne, chorobę dekompresyjną, trudno gojące się rany, stany wyjątkowo dużej utraty krwi, ropnie wewnątrzczaszkowe, martwicze zakażenie tkanek miękkich, oporne na leczenie zapalenia kości, późne uszkodzenia popromienne, zagrożone odrzuceniem przeszczepy skórne, oparzenia termiczne i promienicę [1]. Ustalając wskazania do terapii hiperbarycznej ECHM podzielił je na trzy typy: typ 1 (1R) leczenie HBO bardzo zalecane; typ 2 (2R) leczenie HBO zalecane; typ 3 (3R) leczenie HBO dopuszczalne. Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym przez ECHM jako typ 1 (1R) odpowiadają wskazaniom określonym przez UHMS. Nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy (NNCN) został zaliczony do wskazań typu 2 (2R) [2]. Przeciwwskazania bezwzględne do HBO to: nieodbarczona odma opłucnowa, chemioterapia z użyciem cisplatyny, disulfiramu lub adriamycyny i wcześniactwo noworodków. Przeciwwskazania względne to: ostra infekcja górnych dróg oddechowych, rozedma płuc, przebyte zabiegi operacyjne płuc i/lub kości skroniowych, podwyższona temperatura ciała, ciąża, klaustrofobia, drgawki [1-3,8]. NNCN jest rzadkim schorzeniem występującym z częstością 5-20 zachorowań na 100 tys. ludzi/rok [9-15]. Zachorowania dzieci na tą chorobę stwierdza się wyjątkowo rzadko; chorzy w wieku do 21 r.ż. stanowią 5%, a w wieku do 14 r.ż. 3,5% wszystkich zachorowań [16]. Nie w pełni poznana do chwili obecnej etiologia NNCN usprawiedliwia powszechnie stosowaną w jego terapii polipragmazję. Decyzja o przedstawieniu naszych doświadczeń w terapii NNCN u dzieci wynikła z rzadkości tego schorzenia wśród dzieci oraz zastosowania po raz pierwszy, wg dostępnych nam informacji z piśmiennictwa, tlenu hiperbarycznego w tej chorobie u dzieci. Celem pracy była ocena przydatności stosowania tlenu hiperbarycznego u dzieci jako uzupełnienia stosowanego dotychczas leczenia nagłego niedosłuchu czuciowo-nerwowego.

3 32 Otorynolaryngologia 2010, 9(1): MATERIAŁ I METODY Materiał stanowili chorzy w wieku do 18 r.ż. leczeni w latach tlenem hiperbarycznym w Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego MIMM i T GUMed z powodu NNCN. Średnia wieku dzieci wynosiła 14,7±2,8 [SD] (zakres od 8 do 17 lat). U tych dzieci przeprowadzono od 1 do 30 sesji HBO (mediana 15). Nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy (NNCN) rozpoznawano u chorych, u których nagle, w czasie do 3 dni, wystąpiło odbiorcze pogorszenie słuchu o poziomie co najmniej 30 db w trzech sąsiadujących ze sobą częstotliwościach [13,14,17,18]. Kwalifikację do HBO przeprowadzano według wskazań opartych na zaleceniach ECHM (NNCN wskazanie typu 2) [1]. Chorych z NNCN do leczenia tlenem hiperbarycznym kwalifikowano wyłącznie wówczas, gdy okres od chwili wystąpienia niedosłuchu do momentu rozpoczęcia terapii HBO nie przekroczył 10 dni [11]. Terapia tlenem hiperbarycznym polegała na wielokrotnych, w ciągu całego leczenia, ekspozycjach tlenowych przeprowadzanych raz na dobę w wielomiejscowej komorze hiperbarycznej pod ciśnieniem 2,5 ATA przez 70 min., w tym są 3 okresy po 20 min. oddychania 100% tlenem oraz dwie 5 minutowe przerwy na oddychanie powietrzem, w celu zwiększenia tolerancji na tlen hiperbaryczny. Ciśnienie było utrzymywane sprężonym powietrzem, a chorzy oddychali 100% tlenem przez ściśle dopasowane systemy tlenowe z wydechem przez zastawki na zewnątrz komory w celu nieprzekroczenia, ze względów bezpieczeństwa, poziomu 23% objętości zawartości tlenu w komorze. Łączna liczba ekspozycji u każdego dziecka zależna była od jego stanu chorobowego. Widok ogólny wielomiejscowej komory hiperbarycznej oraz schemat sprężenia leczniczego w wielomiejscowej komorze hiperbarycznej przedstawiają ryciny 1 i 2. Ryc. 1. Widok ogólny wielomiejscowej komory hiperbarycznej Ryc. 2. Schemat sprężenia leczniczego w wielomiejscowej komorze hiperbarycznej stosowanej w Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego GUMed Dzieci z NNCN kwalifikowane były do HBO jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego (leki reologiczne, rozszerzające naczynia, sterydy) wdrażanego w ośrodkach otolaryngologicznych. U dzieci z NNCN przed, bezpośrednio po- oraz trzy miesiące po zakończonym leczeniu HBO wykonywano audiogram tonalny. Przed rozpoczęciem leczenia badano również emisję otoakustyczną wywołaną i/lub słuchowe potencjały wywołane [19]. Zgodnie z metodyką stosowaną w Klinice Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego od 2002 r. poziom niedosłuchu określano na podstawie audiogramu tonalnego jako średnią arytmetyczną ubytku słuchu w trzech sąsiadujących ze sobą najgorszych częstotliwościach. W tych samych częstotliwościach określano audiometrycznie ubytek słuchu po zakończeniu leczenia. Uzyskany w wyniku terapii stan słuchu określano jako: brak poprawy słuchu (<10 db), poprawa słuchu (10-25 db), znaczna poprawa słuchu (>25 db) lub powrót słuchu do normy. WYNIKI We wszystkich 17 przypadkach nagłego niedosłuchu badania audiometrii tonalnej, potwierdzone badaniami obiektywnymi słuchu, wykazały obecność jednostronnego niedosłuchu odbiorczego spełniającego warunki rozpoznania NNCN. Wyniki audiometrycznie stanu słuchu dzieci z NNCN, stwierdzane bezpośrednio po- oraz 3 miesiące po zakończonym leczeniu, przedstawia tabela I. Bezpośrednio po zakończeniu leczenia poprawę, znaczną poprawę albo powrót słuchu do normy stwierdzono audiometrycznie u 12/17 dzieci (70,6%). Średnia poprawa słuchu w grupie 5 dzieci, u których uzyskano poprawę słuchu o db wyniosła 17,7±6,5 db. Średnia poprawa słuchu

4 Narożny W i wsp. Hiperbaria tlenowa u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym 33 Tabela I. Zmiany w stanie słuchu dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym po hiperbarii tlenowej Stan słuchu [db] bezpośrednio po zakończeniu leczenia 3 miesiące po zakończeniu leczenia Brak poprawy 1/ N 5 4 % 29,4 25,0 Śred. ± odch.st. -8,3±11,8-7,5±13,3 Poprawa 2/ N 5 5 % 29,4 31,2 Śred. ± odch.st. 17,7±6,5 17,4±6,2 Znaczna poprawa 3/ N 7 7 % 41,2 43,8 Śred. ± odch.st. 36,7±16,1 36,0±16,6 Razem N % / zmiana średniego ubytku słuchu w trzech sąsiadujących ze sobą najgorszych częstotliwościach o wartości <10 db; 2/ poprawa średniego ubytku słuchu w trzech sąsiadujących ze sobą najgorszych częstotliwościach w zakresie wartości db; 3/ poprawa średniego ubytku słuchu w trzech sąsiadujących ze sobą najgorszych częstotliwościach o wartości >25 db lub powrót słuchu do normy. w grupie 7 dzieci, u których uzyskano wyższą niż 25 db poprawę słuchu, bądź stwierdzono powrót słuchu do normy, wynosiła 36,7±16,1 db. Badania audiometryczne wykonane u 16 dzieci (jedno dziecko nie zgłosiło się na badanie kontrolne) 3 miesiące po zakończeniu leczenia wykazały utrzymywanie się słuchu na poziomie stwierdzonym bezpośrednio po zakończeniu terapii. DYSKUSJA Choć rola HBO w leczeniu niektórych chorób (np. zgorzeli gazowej, zatorów gazowych, choroby dekompresyjnej, ciężkiego zatrucia tlenkiem węgla) jest już ugruntowana, to jednak w opinii niektórych autorów HBO jest nadal metodą leczenia poszukującą swoich wskazań [1-3]. Ilustracją tej trwającej do chwili obecnej tendencji mogą być zdarzenia towarzyszące próbom zastosowania tlenu hiperbarycznego w leczeniu wybranych schorzeń noworodków i niemowląt. Pierwszy opis HBO użytego w terapii noworodków przedstawili w 1963 r. Hutchison i wsp. [20]. Zastosowali oni tlen hiperbaryczny podczas akcji resuscytacyjnych prowadzonych bezpośrednio po porodzie u 65 noworodków z ostrą niewydolnością oddechową. W czasie od 2 do 38 minut po porodzie takie noworodki były umieszczane na kilkanaście (do 30) minut w specjalnej komorze hiperbarycznej wypełnionej 100% tlenem i poddawane sprężeniu 1-3 ATA. Uzyskano przeżycie 35 z 65 (54%) poddanych HBO noworodków. Ta metoda terapii, z różnych powodów, nie znalazła jednak szerokiej akceptacji ustępując miejsca intubacji dotchawiczej i wentylacji prowadzonej z zastosowaniem dodatniego ciśnienia wydechowego [21,22]. Bernhard i wsp. w 1964 r. przedstawili wyniki leczenia operacyjnego 28 niemowląt z wadami wrodzonymi serca, przeprowadzanego w specjalnej, przystosowanej do potrzeb zespołu chirurgicznego i anestezjologicznego, komorze hiperbarycznej [23,24]. Opis takiej komory jako pierwszy przedstawił w 1961 r. Boerema [25]. Dzięki zastosowaniu tlenu hiperbarycznego Bernhardowi i wsp. udało się wydłużyć, z 10 do 30 min., czas bezpiecznego zatrzymania akcji serca umożliwiającego kardiochirurgowi w tym czasie przeprowadzenie operacji. Na przeszkodzie rozszerzeniu się tego kierunku kardiochirurgii, nazwanego chirurgią hiperbaryczną, stanęło rozpowszechnienie pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia urządzeń i wiedzy o krążeniu pozaustrojowym, co dało początek nowej erze w kardiochirurgii [26]. Listy wskazań i przeciwwskazań do leczenia tlenem hiperbarycznym dorosłych i dzieci niczym się między sobą nie różnią. Różnice między terapią hiperbaryczną prowadzoną w tych grupach wiekowych polegają na potrzebie pokonywania problemów organizacyjnych związanych z tym sposobem leczenia jak i potrzebie modyfikacji schematu sprężeń u dzieci [1,2,27,28]. Z punktu widzenia fizjologii komórkowej, niewykluczone, że u dzieci, zwłaszcza tych najmłodszych, będzie istniała potrzeba modyfikacji sposobu prowadzenia hiperbarii tlenowej przez zmianę liczby i czasu trwania ekspozycji tlenowych oraz wartości stosowanych ciśnień, choć brak jest jak dotychczas wystarczających danych uzasadniających tą tezę. U części dzieci hiperbaria tlenowa musi być prowadzona przy obecności w komorze, oprócz dziecka i personelu medycznego, również jego rodzica bądź opiekuna. We współczesnych komorach hiperbarycznych wyposażonych analogicznie do Oddziałów Intensywnej Terapii istnieje obecnie możliwość prowadzenia bezpiecznego znieczulenia ogólnego co jest wykorzystywane w terapii najmłodszych dzieci bądź dzieci będących w ciężkim stanie ogólnym [1,2,3,27]. U naszych chorych ze względu na wiek (wszystkie dzieci miały więcej niż 8 lat) możliwe było zastosowanie niezmienionego, stosowanego u zdecydowanej większości chorych, schematu leczenia HBO. Hiperbaria tlenowa jest

5 34 Otorynolaryngologia 2010, 9(1): jedyną znaną obecnie metodą uzyskania kilkukrotnego podwyższenia prężności tlenu (po2) w płynach ucha wewnętrznego umożliwiającego powstrzymanie zniszczeń wywołanych, pojawiającym się po zadziałaniu czynników uszkadzających, obniżonym poziomem po2 [1,2,8,29]. W dostępnym piśmiennictwie nie spotkaliśmy doniesienia przedstawiającego materiał kliniczny dzieci z NNCN leczonych wyłącznie, bądź w skojarzeniu z innymi metodami, tlenem hiperbarycznym [30,31]. Stan słuchu stwierdzony po zakończeniu prowadzonego przez nas leczenia skojarzonego (farmakologicznego i HBO) u dzieci z NNCN był zbliżony do spotykanego w dotychczasowych, opartych na niewielkim materiale, nielicznych doniesieniach naukowych dotyczących leczenia farmakologicznego tego schorzenia. Roman i wsp. lecząc sterydami, karbogenem i lekami rozszerzającymi naczynia krwionośne 14 dzieci z NNCN u 4 z nich (28%) uzyskał całkowity powrót słuchu do normy [30]. Chen i wsp. lecząc sterydami (prednisolon w dawce początkowej 3 mg/kg c.c., zmniejszającej się o połowę każdego następnego dnia) 14 dzieci z tą chorobą całkowity powrót słuchu uzyskał u 57% chorych [32]. W wyniku prowadzonego przez nas leczenia uzyskaliśmy poprawę słuchu lub jego powrót do stanu prawidłowego u 12 z 17 (70,6%) leczonych dzieci. Badania audiometryczne wykonane w 3 miesiące po zakończeniu leczenia wykazały trwałość tej poprawy słuchu. NNCN jest rzadkim, tajemniczym schorzeniem ucha wewnętrznego, którego etiologia jest wciąż nieznana. Konsekwencją tajemniczego charakteru tej choroby jest mnogość spotykanych w piśmiennictwie jej definicji, różnorodność stosowanych sposobów postępowania diagnostycznego i leczniczego oraz brak jednolitej, powszechnie akceptowanej metody oceny wyników leczenia. W większości współczesnych podręczników, monografii poświęconych tej chorobie NNCN jest definiowany jako niedosłuch odbiorczy o nieznanej etiologii, większy niż 30 db w trzech sąsiadujących ze sobą częstotliwościach, do którego dochodzi w czasie do 3 dni [13,14,18]. Taką definicją kierujemy się w naszej pracy klinicznej. Równocześnie w piśmiennictwie pojawiają się definicje różniące się od powyższej zalecanymi wielkościami ubytku słuchu (20 db, 25 db), liczbą branych pod uwagę częstotliwości (jedna, dwie, więcej niż trzy) czy czasem rozwoju choroby (2 godz., 12 godz., 24 godz, 48 godz., 2 tyg.) [9,10,15,33-36]. Nieznajomość etiologii NNCN przy równoczesnym istnieniu czterech teorii powstawania tej choroby (naczyniowej, wirusowej, autoimmunologicznej, pękniętych błon) stanowi źródło powszechnie stosowanego sposobu terapii tego schorzenia polipragmazji. Chorzy otrzymują równocześnie kilka leków ukierunkowanych na: poprawę mikrokrążenia, hemodilucję, wpływających na układ krzepnięcia, działających przeciwzapalnie i przeciw obrzękowo, aktywujących kanały jonowe, zmniejszających objętość śródchłonki [11,18,29-31]. Jednym ze stosowanych leków jest tlen podawany hiperbarycznie. Część autorów, zwolenników tak zwanego nihilizmu terapeutycznego uważa, że brak ustalonej etiologii choroby oraz możliwość samoistnego powrotu słuchu do normy upoważniają ich do kilkudniowego wstrzymania się od podjęcia terapii. Do chwili obecnej nie opracowano żadnej jednolitej, spójnej metody oceny wyników leczenia NNCN.W piśmiennictwie spotyka się dwa główne sposoby oceny wyników leczenia tej choroby. Pierwszy polega na określaniu rodzaju uzyskanej poprawy słuchu (np. całkowity, znaczący, częściowy, nieznaczny, brak poprawy) odsetkiem chorych, u których doszło do ocenionego audiometrycznie, a określonego wcześniej w postaci przedziału częstotliwości, zakresu poprawy. Zmienna w tym sposobie jest również liczba oraz rodzaj branych pod uwagę, przy obliczaniu wielkości poprawy, częstotliwości [11,12,37,38]. Drugi sposób polega na przedstawianiu stopnia poprawy słuchu w całej badanej grupie chorych sumarycznie, w formie jednego audiogramu bądź tabeli [11,12,38,39]. W naszej pracy zastosowaliśmy pierwszy sposób oceny wyników leczenia naszych chorych, który to sposób jest stosowany w Klinice Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego od 2002 r. WNIOSKI W wybranych schorzeniach głowy i szyi tlen hiperbaryczny może stać się uzupełnieniem metod terapii, którymi dysponują otolaryngolodzy dziecięcy. Tlen hiperbaryczny stosowany jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego wydaje się poprawiać wyniki słuchowe terapii NNCN.

6 Narożny W i wsp. Hiperbaria tlenowa u dzieci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym 35 Piśmiennictwo 1. Jain KK (red.). Textbook of hyperbaric medicine. Wyd. 4. Hogrefe & Huber Publishers, Göttingen Mathieu D. Handbook on hyperbaric medicine. Springer, Dordecht Narożny W, Siebert J. Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego w medycynie. FMR 2007; 1(4): Behnke AR, Shaw LA. Use of hyperbaric oxygen in treatment of compressed air illness. Nav Med Bull 1937; 35: Boerema I, Meyne NG, Brummelkamp WK, Bouma S, Mensch MH, Kamermans S i wsp. Life without blood: a study of the influence of high atmospheric pressure and hypothermia on dilution of the blood. J Cariovasc Surg 1960; 1: Bennett MH, Kertesz T, Yeung P. Hyperbaric oxygen for idiopathic sudden sensorineural hearing loss and tinnitus. Cochrane Database Syst Rev 2007; 1: CD Bennett MH, Wasiak J, Schnabel A, Kranke P, French C. Hyperbaric oxygen therapy for acute ischemic stroke. Cochrane Database Syst Rev 2005; 3: CD Narożny W. Hiperbaria tlenowa w patologii ucha wewnętrznego fakty i mity. Otorynolaryngologia 2006; 5(4): Byl FM. Sudden hearing loss: eight years experience and suggested prognostic table. Laryngoscope 1984; 94: Mattox DE, Simmons FB. Natural history of sudden sensorineural hearing loss. Ann Otol 1977; 86: Narożny W, Sićko Z, Przewoźny T, Stankiewicz C, Kot J, Kuczkowski J. Usefulness of high doses of glicocorticoids and hyperbaric oxygen therapy in sudden sensorineural hearing loss. Otol Neurotol 2004; 25(6): Pajor A, Durko T, Gryczyński M. Czynniki prognostyczne w nagłej głuchocie. Otolaryngol Pol 2003; 57: Pruszewicz A. Głuchota aspekt neurologiczny. (w) Otoneurologia. Janczewski G, Latkowski B (red.). Bel Corp, Warszawa 1998: Rogowski M. Nagła głuchota. (w) Audiologia kliniczna. Śliwińska-Kowalska M (red.). Mediton, Łódź 2005: Stokroos RJ, Albers FWJ. Therapy of idiopathic sudden sensorineural hearing loss. A review of the literature. Acta Otorhinolaryngol Belg 1996; 50: Nakashima T, Yanagita N. Outcome of sudden deafness with and without vertigo. Laryngoscope 1993; 103: Janczewski G. Nagła głuchota. (w) Otorynolaryngologia praktyczna. Janczewski G (red.). Via Medica, Gdańsk 2005: Wilson WR, Gulya AJ. Sudden sensorineural hearing loss. (w) Otolaryngology head and neck surgery. Cummings CW (red.). Wyd. 2. Mosby, St. Louis, Baltimore 1993: Psarommatis I, Kantorinis G, Kontrogiannis A, Douniadakis D, Tsakanikos M. Pseudohypoacusis: the most frequent etiology of sudden hearing loss in children. Eur Arch Otorhinolaryngol 2009; 266: Hutchison JH, Kerr MM, Williams KG, Hopkinson WI. Hyperbaric oxygen in the resuscitation of the newborn. Lancet 1963; 2: Cartlidge PH, Rutter N. Percutaneous oxygen delivery to the preterm infant. Lancet 1988; 1: James PB. Hyperbaric oxygen in neonatal care. Lancet 1988; 1: Bernhard WF, Frittelli G, Tank ES, Carr JG. Surgery under oxygenation in infants with congenital cardiac disease. Circulation 1964; 29 suppl: Bernhard WF. Hyperbaric oxygenation. N Eng J Med 1964; 271(11): Boerema I. Operating room with high atmospheric pressure. Surgery 1961; 49: Borowiec JW. Krążenie pozaustrojowe niedoceniany sprzymierzeniec kardiochirurga. Kardiochir Torakochir Pol 2007; 4(1): Vazquez RL, Spahr RC. Hyperbaric oxygen use in neonates. AJDC 1990; 144: Martorano FJ, Hoover D. The child hyperbaric patient. J Hyperbar Med 1986; 1(1): Lamm K, Lamm H, Arnold W. Effect of hyperbaric oxygen therapy in comparison to conventional or placebo therapy or no treatment in idiopathic sudden hearing loss, acoustic trauma, noise - induced hearing loss and tinnitus. Adv Otorhinolaryngol 1998; 54: Roman R, Aladio P, Paris J, Nicollas R, Triglia JM. Prognostic factors of sudden hearing loss in children. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2001; 61(1): Ulrich D, Aurbach G. Sudden deafness in childhood and adolescence. Symptoms, therapy and prognosis, a retrospective study. Laryngorhinootologie 1990; 69(8): Chen YS, Emmerling O,Ilgner J, Westhofen M. Idiopathic sudden sensorineural hearing loss in children. Int J Ped Otorhinolaryngol 2005; 69: Alexiou C, Arnold W, Fauser C, Schratzenstaller B, Gloddek B, Fuhrmann S i wsp. Otolaryngol Head Neck Surg 2001; 127: Probst R, Tschopp K, Lüdin E, Kellerhals B, Podvinec M, Pfaltz CR. A randomized, double blind, placebo - controlled study of dextran/pentofixylline medication in acute acoustic trauma and sudden hearing loss. Acta Otolaryngol (Stockh) 1992; 112: Psifidis AD, Psillas GK, Daniilidis JC. Sudden sensorineural hearing loss: long term follow-up results. Otolaryngol Head Neck Surg 2006; 134: Saeki N, Kitahara M. Assessment of prognosis in sudden deafness. Acta Otolaryngol (Stockh) 1994; suppl 510: Wilson W, Byl FM, Laird N. The efficacy of steroids in the treatment of idiopathic sudden hearing loss. Arch Otolaryngol 1980; 106: Yanagita N, Nakashima T, Ohno Y, Kanzaki J, Shitara T. Estimated annual number of patients treated for sensorineural hearing loss in Japan. Results of a nationwide epidemiological survey in Acta Otolaryngol (Stockh) 1994; suppl 514: Aslan I, Oysu C, Veyseller B, Baserer N. Does the addition of hyperbaric oxygen therapy to the conventional treatment modalities influence the outcome of sudden deafness? Otolaryngol Head Neck Surg 2002; 126: