WSTĘP. Program rewitalizacji jako narzędzie realizacji polityki rozwoju miasta

Transkrypt

1 WSTĘP Program rewitalizacji jako narzędzie realizacji polityki rozwoju miasta 333

2 str. 4

3 Wstęp Rewitalizacja (łac. re+vita, dosłownie: przywrócenie do Ŝycia, oŝywienie) obszarów miejskich jest wieloletnim, kompleksowym, skoordynowanym procesem, którego celem jest przywrócenie ładu przestrzennego, rozwiązanie lub złagodzenie problemów społecznych i gospodarczych oraz nadanie rewitalizowanym obszarom lub obiektom nowych funkcji. Na rewitalizację składają się działania z zakresu budownictwa, planowania przestrzennego, ekonomii i polityki społecznej. Działania te mają charakter kompleksowy i prowadzone są w trzech powiązanych ze sobą wymiarach: przestrzennym, społecznym oraz gospodarczym, na zdegradowanych obszarach miejskich, które w wyniku przemian społecznych, ekonomicznych, kulturowych utraciły częściowo lub całkowicie swoją pierwotną funkcję i przeznaczenie. Wraz z uznaniem wiodącej roli miast w rozwoju gospodarczym i tworzeniu zatrudnienia w krajach Wspólnoty Europejskiej 1 problematyka rewitalizacji zaniedbanych obszarów miejskich nabrała nowego znaczenia. Miasta postrzegane są jako lokomotywy wzrostu i rozwoju gospodarczego, a programy rewitalizacji jako narzędzia zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich, które słuŝyć powinny optymalizacji działań samorządów terytorialnych w tej dziedzinie. Rewitalizacja obszarów miejskich prowadzona jest w oparciu o wieloletni dokument programowy określający cele, zasięg terytorialny, planowane działania i sposób finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Prace nad stworzeniem pierwszego programu rewitalizacji dla Opola rozpoczęły się w lipcu 2004 r. Uproszony Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich dla Miasta Opola na lata przyjęty został 24 lutego 2005 r. uchwałą nr XLIII/449/05 Rady Miasta Opola i był pierwszym programem o tym charakterze w historii miasta. W dniu 22 marca 2007 r. Rada Miasta podjęła uchwałę w sprawie przedłuŝenia okresu obowiązywania Programu Rewitalizacji do końca grudnia 2007r. 2 Na podstawie przeprowadzonych badań i analiz wytypowano te obszary Opola, na których natęŝenie problemów ekonomicznych, społecznych i przestrzennych było szczególnie duŝe: Zakrzów i Nową Wieś Królewską. Program Rewitalizacji Opola obejmował - poza wskazanymi kryzysowymi obszarami dawne obszary wojskowe zlokalizowane w Opolu Szczepanowicach. Wytypowano 6 zadań do realizacji na zdegradowanych i zaniedbanych obszarach miasta oraz 3 zadania wdraŝane na dawnych terenach wojskowych. Przedsięwzięcia te róŝniły się znacząco skalą prowadzonych działań, wysokością nakładów poniesionych w związku z ich realizacją oraz rodzajem i wielkością osiągniętych efektów. Ich realizacja podlegała stałemu monitoringowi; w corocznych raportach przedstawianych Radzie Miasta Opola i Miejskiemu Komitetowi Monitorującemu prezentowane było zaawansowanie prac w zakresie poszczególnych zadań oraz analiza stopnia realizacji celów załoŝonych w Programie. Realizatorem większości przedsięwzięć rewitalizacyjnych prowadzonych w latach na tzw. obszarach kryzysowych było miasto Opole, natomiast zadania z zakresu rewitalizacji terenów 1 Szczególną rolę miast w krajach Unii Europejskiej podkreślono m.in. w dokumentach: Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności (październik 2006 r.), Komunikat Komisji Europejskiej Polityka spójności a miasta: wkład miast we wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy w regionach ( lipiec 2006r). 2 Uchwała Rady Miasta Opola nr IX/83/07 z dnia 22 marca 2007 r. zmieniająca uchwałę w sprawie Uproszczonego Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Opola na lata str. 5

4 powojskowych w Opolu realizowała Politechnika Opolska. Końcową ocenę realizacji Programu zawiera dokument pod nazwą: Raport końcowy z realizacji Uproszczonego Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich dla Miasta Opola na lata Mapa 1 Obszary miejskie podlegające rewitalizacji w Opolu w latach Niniejszy dokument obejmuje lata , odpowiadające perspektywie czasowej wdraŝania aktualnie obowiązujących krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentów programowych, w szczególności Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata , Strategii Rozwoju Miasta Opola Stolicy Polskiej Piosenki - na lata oraz Programu Rozwoju Miasta Opola na lata Ponowna delimitacja obszarów kryzysowych Opola poprzedzona została szczegółowym badaniem stanu zagospodarowania przestrzennego oraz kondycji społeczno-gospodarczej miasta. Analiza sytuacji społecznej i ekonomicznej została wzbogacona o analizę wskaźnikową prowadzoną odrębnie dla poszczególnych obszarów miasta, zgodnie z metodologią określoną w Wytycznych w zakresie zasad 3 Raport końcowy z realizacji Uproszczonego Lokalnego Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich dla Miasta Opola na lata str. 6

5 opracowania i oceny Lokalnych Programów Rewitalizacji. 4 Pozwoliła ona precyzyjnie wytypować te obszary miasta, na których dysharmonia przestrzenna oraz natęŝenie problemów społecznych i gospodarczych są szczególnie duŝe. Występujące w ich obrębie negatywne zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz dysproporcje w rozwoju przestrzennym powodują zróŝnicowanie poziomu Ŝycia mieszkańców i utrudniają dostęp do podstawowych usług publicznych; w szczególnych wypadkach prowadzą do powstania patologii społecznych oraz utrwalania się zjawiska wykluczenia społecznego określonych grup mieszkańców. W Programie na lata ponownie zidentyfikowano problemy i zagroŝenia w sferze przestrzennej i społeczno-gospodarczej, a następnie określono działania, jakie naleŝy podjąć w celu wyprowadzenia tych obszarów z sytuacji kryzysowej. W dokumencie tym określono równieŝ czas realizacji, oszacowano koszt i wskazano wykonawców poszczególnych zadań. ZałoŜono, Ŝe w bieŝącym okresie programowania udział społeczności miasta w rozwiązywaniu problemów obszarów kryzysowych miasta będzie znacznie większy niŝ to miało miejsce w okresie poprzednim. Szeroka partycypacja społeczna w realizacji Programu Rewitalizacji jest bowiem warunkiem koniecznym jego prawidłowego wdroŝenia i ostatecznego powodzenia realizowanych przedsięwzięć. Program Rewitalizacji budowano w oparciu o zgłaszane przez społeczność miasta w latach wnioski i postulaty oraz konkretne projekty działań, a jego treść poddano szerokim konsultacjom społecznym. Pierwsza faza konsultacji z mieszkańcami odbyła się od lipca do września 2007 roku. Kolejne konsultacje projektu gotowego dokumentu odbyły się w styczniu 2009 r. Po raz pierwszy tak szeroka grupa beneficjentów: samorządów, instytucji, organizacji społecznych, a takŝe wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych zyskała dostęp do środków unijnych przeznaczonych na realizację działań w obszarze rewitalizacji obszarów miejskich. Aktywnymi uczestnikami procesu rewitalizacji będą: miasto Opole, miejskie jednostki organizacyjne, szkoły wyŝsze, jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, przedsiębiorstwa, a takŝe inne podmioty i osoby prywatne zainteresowane działaniami na rzecz oŝywienia społeczno-gospodarczego i poprawy warunków Ŝycia mieszkańców. 4 Wytyczne w zakresie zasad opracowania i oceny Lokalnych Programów Rewitalizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego , działanie 6.1 Rewitalizacja obszarów miejskich - wersja nr 1; Opole, wrzesień 2008 str. 7

6 Przy opracowaniu Programu Rewitalizacji posługiwano się następującymi pojęciami 5 : obszar kryzysowy - obszar spełniający co najmniej trzy warunki określone w art. 47 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz.Urz. UE L 371 z str. 1); rewitalizacja wieloletni, kompleksowy i skoordynowany proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez samorząd terytorialny (głównie lokalny), prowadzony na określonym obszarze w celu wyprowadzenia go ze stanu kryzysowego, w szczególności poprzez nadanie mu nowych funkcji i stworzenie warunków do jego rozwoju w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne 6 ; lokalny program rewitalizacji wieloletni program przyjęty i koordynowany przez gminę, mający na celu rewitalizację obszarów kryzysowych; projekt zintegrowany grupa wzajemnie powiązanych projektów, realizowanych przez jeden podmiot lub grupę podmiotów, słuŝących kompleksowej rewitalizacji określonej części obszaru zdegradowanego; cel pomocy - wspieranie rozwoju przestrzennego, gospodarczego, społecznego i technicznego danego obszaru poprzez nadanie mu nowych funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, społecznych i kulturalnych. 5 Projekt Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy na rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych, Warszawa, r. 6 Definicję podano za: Wytyczne w zakresie zasad opracowania i oceny Lokalnych Programów Rewitalizacji w ramach RPO WO działanie 6.1. Rewitalizacja obszarów miejskich, wersja nr 1, Opole wrzesień 2008 str. 8