Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim

Transkrypt

1 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim Raport Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wybrzeże J. Słowackiego 12-14, Wrocław

2 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim Raport

3 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Raport opracowany przez: ECORYS Polska Sp. z o.o. Łucka 2/4/ Warszawa tel fax ecorys@ecorys.pl Recenzenci: Jacek Szlachta Elżbieta Wojnicka Opracował zespół w składzie: Paulina Fabrowska Marta Mackiewicz Bartłomiej Rokicki Monika Skrobol Agata Śliwka Tomasz Tędziagolski Skład komputerowy: Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Karmelkowa 29, Na okładkę wykorzystano zdjęcia z portalu Copyright by Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Raport opracowany i wydany w ramach projektu pn.: Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2

4 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Spis treści 1. Wstęp Streszczenie... 8 Summary Cele badania Metodologia Definicja instytucji proinnowacyjnych Zastosowane metody badawcze i przebieg badania Potencjał instytucji proinnowacyjnych Forma organizacyjna i zasoby Rozmieszczenie i zasięg oddziaływania Oferta i transfer technologii Potrzeby regionalnej gospodarki a oferta instytucji proinnowacyjnych Współpraca Klienci instytucji proinnowacyjnych Potrzeby klientów a oferta instytucji proinnowacyjnych Współpraca z innymi instytucjami Skutecznośd we wspieraniu innowacyjności Kierunki rozwoju Zarządzanie strategiczne Rozwój oferty Rozwój współpracy z otoczeniem Współpraca władz samorządowych z instytucjami proinnowacyjnymi Stan obecny Dobre praktyki Model współpracy Wnioski i rekomendacje Literatura Dane teleadresowe i opisy instytucji proinnowacyjnych Recenzje Spis tabel Spis wykresów Spis schematów Spis map Spis rysunków Spis ramek

5 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Indeks skrótów AIP ARAW ARR CEDRES CIS CTT DAWG DIP DSI DUI EEI EFS EIT ERIS FEANI FSNT GUS ICT IP ISO IT KPK KSI KSU MNiSW MSP NOT NRD NUTS2 OECD OZE PARD PARP PO KL Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej agencje rozwoju regionalnego Centrum Ekorozwoju i Gospodarki Odnawialnymi Źródłami Energii Centra Współpracy Badawczej Centrum transferu technologii Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Dzierżoniowski Inkubator Przedsiębiorczości Dolnośląska Strategia Innowacji z ang. Doing, Using and Interacting Dolnośląski Klaster Ekoenergetyczny EEI Energia, Ekologia, Innowacje Europejski Fundusz Społeczny Europejski Instytut Innowacji i Technologii z ang. European Regional Innovation Scoreboard Europejska Federacja Krajowych Stowarzyszeo Inżynierów Federacja Stowarzyszeo Naukowo-Technicznych Główny Urząd Statystyczny z ang. Information and Communication Technologies Inkubator Przedsiębiorczości z ang. International Organization for Standarization z ang. Information Technology Krajowy Punkt Kontaktowy Krajowa Sied Innowacji Krajowy System Usług Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Sektor małych i średnich przedsiębiorstw Naczelna Organizacja Techniczna Niemiecka Republika Demokratyczna Kod jednostki terytorialnej, w Polsce na poziomie regionu (województwa) Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Odnawialne Źródła Energii Program Premium Automotive Research & Development Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Program Operacyjny Kapitał Ludzki 4

6 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM PRINCE2 RIF RPO SA SAB SAXEED SOOIP SOPZ SPRI STI SUNRISE UE UM UMWD WCTT WPT Metodyka zarządzania projektami, z ang. Projects In a Controlled Environment Regionalna Instytucja Finansująca Regionalny Program Operacyjny Spółka Akcyjna Sächsische AufbauBank Centrum Przedsiębiorczości SAXEED Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia Agencja rozwoju przedsiębiorczości rządu baskijskiego z ang. Science, Technology and Innovation Projekt Network SUNRISE Dolnośląska Sied Współpracy Nauki i Biznesu Unia Europejska Urząd Marszałkowski Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Wrocławski Park Technologiczny 5

7 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 1. Wstęp Podnoszenie konkurencyjności regionów może się odbywad dzięki rozwojowi innowacyjności. Z prowadzonych badao wynika, że innowacyjnośd w coraz większym stopniu jest uzależniona od przepływu informacji i rozwoju wiedzy. Dlatego regiony muszą stworzyd warunki do ciągłego wytwarzania i wykorzystywania nowej wiedzy. Powinno to dotyczyd zarówno kapitału ludzkiego (podnoszenia jakości i poziomu kształcenia kadr), jak i przedsiębiorstw oraz całych sektorów (Cooke, Morgan 1998, Porter 2000, Cooke et al. 2004, Asheim, Coenen 2005, Simmie, 1997). Procesy innowacyjne przebiegają w określonym układzie powiązao. Regionalne systemy innowacji definiuje się jako zbiór instytucji prywatnych i publicznych, działających na określonym terytorium, powiązanych ze sobą siecią interakcji, których działanie i współpraca umożliwia wytwarzanie, adaptację, modyfikację oraz rozpowszechnianie innowacji i nowych technologii w regionie (por. Edquist, 1997, Komisja Europejska, 1998, Markowski, 2000). Sprawnie działający regionalny system innowacyjny charakteryzuje się: silnymi powiązaniami między firmami i infrastrukturą wspierającą, co stymuluje proces innowacyjny w przedsiębiorstwach i tym samym rozwój systemu innowacyjnego, geograficzną bliskością przedsiębiorstw wzmacniającą efektywnośd przyswajania innowacji (Voyer, 1998). W założeniach, wszyscy aktorzy regionalni powinni mied w takim systemie jasno określoną rolę. Instytucje finansowe dostarczają kapitału początkowego i kapitału ryzyka, instytucje badawcze wiedzy, a uniwersytety wykwalifikowanych kadr. Instytucje proinnowacyjne pełnią rolę kanałów transferu technologii i innowacji pomiędzy sektorem badawczo-naukowym a MSP. Ich działalnośd jest efektywna, jeżeli zaspokajają rzeczywisty regionalny popyt. Instytucje proinnowacyjne z kolei powinny byd wspierane przez władze regionalne i lokalne, aby mogły skutecznie wspierad MSP w tych obszarach, gdzie ta pomoc jest najbardziej potrzebna. Współpraca z samorządem lokalnym przynosi obustronne korzyści władze lokalne i regionalne wspierając instytucje proinnowacyjne mogą angażowad je w realizację celów rozwojowych zgodnych ze strategią rozwoju regionu. 6

8 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Aby wykorzystad potencjał instytucji proinnowacyjnych w pełni, należy go zdiagnozowad. Próbę taką podjęto w niniejszym raporcie. Struktura raportu została skonstruowana tak, by jak najczytelniej zobrazowad wyniki badania. Cele badania wprowadzają Czytelnika w tematykę objętą badaniem. W części opis metodologii i przebiegu badania omówiono najważniejsze założenia metodologiczne i zrelacjonowano sposób realizacji badao. W rozdziale potencjał instytucji proinnowacyjnych przedstawiono rozmieszczenie instytucji proinnowacyjnych, ich zasoby oraz ofertę. Dalsza częśd odnosi się do bieżącej współpracy (zarówno z klientami jak i z innymi instytucjami w regionie). Kolejny rozdział dotyczy skuteczności we wspieraniu innowacyjności. W rozdziale kierunki rozwoju przedstawione zostały strategie rozwojowe, a także plany instytucji proinnowacyjnych związane z rozwojem oferty. Ostatni rozdział porusza tematykę współpracy władz samorządowych z instytucjami proinnowacyjnymi; zostały w nim przywołane przykłady takiej współpracy w wybranych regionach zagranicznych. Całośd zamykają wnioski i rekomendacje dotyczące działao, które wpisują się w oczekiwania instytucji proinnowacyjnych. Niniejszy raport dostarcza wiedzy, na podstawie której władze samorządowe będą mogły w efektywny sposób wspierad działalnośd instytucji proinnowacyjnych. Wiedza ta nie byłaby możliwa do pozyskania, gdyby nie wkład i zaangażowanie przedstawicieli tych instytucji. Zespół autorów pragnie wyrazid podziękowania dla wszystkich osób, które zgodziły się uczestniczyd w badaniu i udzieliły pomocy w pozyskiwaniu informacji. Serdeczne podziękowania składamy również recenzentom, których cenne komentarze pomogły w dopracowaniu raportu. 7

9 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2. Streszczenie Celem badania było przeprowadzenie analizy stanu, potencjału i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim. Osiągnięcie celu głównego możliwe było poprzez realizację następujących celów szczegółowych: inwentaryzację istniejących instytucji, ocenę ich funkcjonowania, określenie kierunków rozwoju istniejących instytucji oraz określenie potencjału tworzenia nowych instytucji. Na potrzeby badania przyjęto, że instytucją proinnowacyjną jest podmiot, który świadczy przynajmniej jedną z następujących usług: doradztwo z zakresu zakładania firm typu spin-off (przedsiębiorczośd akademicka), doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao, audyt technologiczny, pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięd (kapitał podwyższonego ryzyka - venture capital, kredyty), doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów, przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd (Programy Ramowe UE, programy PARP), doradztwo w zakresie ochrony własności intelektualnej, badania czystości patentowej, pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami, udostępnianie laboratoriów, infrastruktury badawczej, doradztwo / pomoc we wdrażaniu eko-innowacji. Inwentaryzacja Na Dolnym Śląsku zidentyfikowano 30 instytucji proinnowacyjnych, które skoncentrowane są we Wrocławiu oraz w południowo-zachodniej części regionu. Badaną zbiorowośd podzielono na: 6 parków technologicznych i przemysłowych, 8 inkubatorów przedsiębiorczości (w tym 6 akademickich inkubatorów przedsiębiorczości), 4 centra transferu technologii oraz 10 innych instytucji proinnowa- 8

10 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM cyjnych, do których zaliczono agencje rozwoju regionalnego, ośrodki innowacji NOT i instytucję doradczą (Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd). Wiele instytucji nie ma specjalizacji branżowej lub została ona określona bardzo szeroko. Zasoby materialne i zasoby ludzkie zapewniają warunki do transferu nowych rozwiązao technologicznych do gospodarki oraz realizacji przedsięwzięd technologicznych. Ważnym, a byd może najważniejszym zasobem instytucji proinnowacyjnych jest ich know-how. Zakres usług świadczonych przez instytucje proinnowacyjne na Dolnym Śląsku jest szeroki. Do najbardziej rozpowszechnionych usług należą szkolenia i doradztwo z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Oferta szkoleniowa wydaje się dobrze trafiad w potrzeby grup docelowych. Ocena funkcjonowania Ogólnie oferta instytucji proinnowacyjnych działających na Dolnym Śląsku wydaje się byd w dużej mierze adekwatna względem oczekiwao przedsiębiorców. W szczególności usługi takie jak pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięd oraz przygotowywanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd (Programy Ramowe UE, programy PARP) odpowiadają na często formułowane przez przedsiębiorców odpowiedzi na pytanie o ich oczekiwania. 9

11 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Tabela 1. Ocena najpopularniejszych usług oferowanych przez dolnośląskie instytucje proinnowacyjne (w procentach). Nazwa usługi Korzystające firmy (%) Lokatorzy 1 lub 2 Liczba ocen 3 4 lub 5 Firmy nie posiadające siedziby w IP Korzystające firmy (%) 1 lub 2 Liczba ocen Wynajem powierzchni biurowej Udostępnianie innej infrastruktury Szkolenia Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich potencjalnymi klientami Promocja/reklama/marketing Udostępnianie laboratoriów Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Obsługa prawna Dzierżawa/ sprzedaż terenów inwestycyjnych Pomoc w zdobywaniu finansowania Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Obsługa księgowa Źródło: opracowanie własne Usługi świadczone przez instytucje proinnowacyjne są nie tylko adekwatne do potrzeb, ale też cechuje je wysoka jakośd. W przypadku trzynastu najpopularniejszych usług, aż trzy czwarte ankietowanych klientów z sektora MSP wystawiło im jedną z dwóch najwyższych ocen w pięciopunktowej skali. 3 4 lub 5 10

12 Patenty Wzory przemysłowe Znaki towarowe Z uczelni Klientów innym przedsiębiorstwom W tym zagranicznym Technologii zagranicznej do klientów Transfer technologii Finansowanie innowacji ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Wspieranie innowacyjności Rola instytucji objętych badaniem we wspieraniu innowacyjności w regionie jest trudna do określenia ze względu na fakt, iż większośd instytucji nie prowadzi monitoringu klientów pod kątem efektów współpracy w tym obszarze. Najczęściej wsparcie udzielane przez instytucje proinnowacyjne ma charakter pośredni. Tabela 2. Wybrane aspekty związane ze wspieraniem innowacyjności przez instytucje proinnowacyjne w regionie (ostatnie 3 lata). Typ instytucji proinnowacyjnej Liczba innowacji objętych ochroną prawną w wyniku współpracy z instytucją Forma wspierania innowacyjności Liczba projektów z zakresu transferu technologii zrealizowanych przy współpracy z instytucją Liczba zorganizowanych szkoleo/seminariów Park Agencja rozwoju regionalnego NOT Inkubator Centrum transferu technologii Inna Suma Źródło: opracowanie własne Kierunki rozwoju Stosunkowo najrzadziej oferowane usługi to badania czystości patentowej, obsługa księgowa oraz udostępnianie laboratoriów warto więc rozszerzyd ofertę w tym zakresie. Z badania wynika również, że instytucje proinnowacyjne planują poszerzenie zakresu usług związanych z obsługą administracyjną swoich klientów definiując ją jako kompleksową obsługę przedsiębiorcy/inwestora obejmującą 11

13 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO poszukiwanie lokalizacji bądź nieruchomości dla prowadzenia działalności, pomoc w przygotowaniu inwestycji (także od strony technicznej), analizy rynku (możliwości rynków zbytu, charakterystyka lokalnego rynku pracy) oraz późniejszą obsługę związaną z uruchomieniem i prowadzeniem działalności (w tym działalności innowacyjnej). Znaczna częśd instytucji deklaruje także uruchomienie bądź dalsze rozwijanie już oferowanych usług związanych z pośredniczeniem w nawiązywaniu współpracy z partnerami biznesowymi, chod jest to obszar częściowo już zagospodarowany. Trzy instytucje planują rozszerzyd ofertę o usługę audytu technologicznego. Szczególnie ważne będą prace rozpoczęte we Wrocławskim Centrum Transferu Technologii, związane z opracowaniem rozwiązao systemowych na rzecz komercjalizacji wiedzy generowanej na Politechnice Wrocławskiej. Obecnie idea prowadzenia badao na rzecz przemysłu bądź komercjalizacji gotowych rozwiązao opracowanych na uczelniach wyższych napotyka bowiem na szereg barier, od braku świadomości takiej możliwości wśród środowiska akademickiego, po brak rozwiązao systemowych. W ramach badania zidentyfikowano lukę w systemie finansowania innowacyjnych przedsięwzięd, która pojawia się na wczesnym etapie prac nad innowacyjnym pomysłem. Dotyczy ona badao koncepcyjnych, badao czystości patentowej, wyceny technologii oraz badao potencjału rynkowego, które umożliwiają ocenę szans powodzenia na rynku. Jest to również rekomendowany kierunek rozwoju oferty instytucji proinnowacyjnych. Przykładem zbliżonych działao mogą byd granty udzielane przez Regionalną Agencję Rozwoju w West Midlands, za pośrednictwem funduszu Advantage Proof of Concept Grant Fund. Fundusz działa podobnie do funduszy strukturalnych, jeśli chodzi o zakres wsparcia możliwe jest ubieganie się jedynie o refundację kosztów zewnętrznych (koszty własne firmy nie są traktowane jako kwalifikowane), zaś otrzymane środki przeznaczyd można na usługi związane z rozpoznaniem rynku, ochronę praw intelektualnych, tworzenie prototypów, przygotowywanie planu biznesowego i ograniczone wsparcie w zakresie komercjalizacji. Potencjał do tworzenia nowych instytucji Potencjał istniejących instytucji proinnowacyjnych na obecnym etapie wydaje się wystarczający. Potwierdzają to opinie klientów, z których ponad połowa nie widzi potrzeby tworzenia nowych instytucji tego typu. Jednak zarówno potrzeby zgłaszane przez badane instytucje jak i przykłady praktyk zagranicznych wskazują na koniecznośd utworzenia specyficznego funduszu pożyczkowego i/lub porę- 12

14 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM czeniowego wspierającego projekty innowacyjne wdrażane przez MSP. Działalnośd takich funduszy jest uznawana w krajach Europy Zachodniej za kluczową dla efektywnego funkcjonowania systemu innowacji. Podkreślenia wymaga fakt,że obecnie istniejące fundusze nie do kooca wpisują się w potrzeby innowacyjnych firm, ponieważ cechuje je niska skłonnośd do ryzyka, a co za tym idzie mała akceptacja przedsięwzięd innowacyjnych, w których ryzyko niepowodzenia jest zwykle wysokie. W dłuższej perspektywie władze regionalne powinny czynnie zaangażowad się także w utworzenie specjalnego funduszu, który wspierałby innowacje (sam fundusz byłby tym samym instytucją proinnowacyjną). Fundusz taki mógłby udzielad zarówno wsparcia dla nowych inicjatyw innowacyjnych (np. w formie start-up) jak i służyd, jako instrument zapewniający wkład własny, potrzebny organizacjom proinnowacyjnym do realizacji projektów współfinansowanych przez fundusze strukturalne. 13

15 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Summary The goal of the study was to analyse the current state, the potential and the directions for further development of institutions supporting innovation, located in Lower Silesia. In order to achieve this goal the following objectives were set: to identify the existing institutions, to assess their performance, to point to the directions for development of the existing institutions and to analyse the potential to create new institutions. The first step involved defining the term of an institution supporting innovation. It was assumed that such an institution offers at least one of the following services: assistance in the setting up of spin-off companies (academic entrepreneurship), consulting services in the field of knowledge commercialisation, technology audit, assistance in applying for financing for innovative ventures (venture capital, loans), assistance in the process of implementation of new services and products, assistance in applying to programmes supporting innovation (EU Framework Programmes, programmes implemented by the Polish Agency for Enterprise Development), consulting services in the field of intellectual property protection, patent clearance search, broking services for business-science cooperation, providing access to laboratories and research facilities, consulting / support in the process of implementation of ecoinnovations. Stock-taking The study identified 30 institutions supporting innovation in the region of Lower Silesia. Most of them are located in Wrocław and in the south-western part of the region. The institutions were categorised into the following groups: 14

16 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 6 technology and industrial parks, 8 business incubators (including 6 universityaffiliated incubators), 4 technology transfer centres and 10 other institutions, which include regional development agencies, innovation centres run by the Polish Federation of Engineering Associations and a consulting NGO ( Free Entrepreneurship Association). Few institutions opted for specific business branches to which their services are offered. Those which declared to have some kind of business specialisation often defined it in a rather broad way. What is crucial for successful technology transfer are the infrastructure along with the human resources the institutions have. Probably the most important asset from the point of view of the institutions is the know-how they possess. The scope of services provided by institutions supporting innovation in Lower Silesia is very broad. The most common services are trainings and consultancy on running a business. The training offer seems to fit particularly well into the needs of the target groups. Performance assessment Overall, the services offered by institutions supporting innovation in Lower Silesia seem to meet the expectations of the entrepreneurs. A particularly strong demand was identified with respect to assistance in applying for financing for innovative ventures or applying to programmes supporting innovation (EU Framework Programmes, programmes implemented by the Polish Agency for Enterprise Development). 15

17 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Table 3. Evaluation of the most popular services offered by the institutions supporting innovation in Lower Silesia (%). Service Park / incubator tenants Non-tenant clients Number of clients Number of clients % clients grades 3 % clients grades 3 1 or 2 Renting office space Renting facilities other than laboratories Trainings Broking services (businessclient) Promotion / advertising / marketing Renting laboratories Consulting services on running a business Legal assistance Lease / sale of investment areas Support in applying for financing Assistance in the process of implementation of new services and products Broking services (businessscience cooperation) Accounting services Source: own elaboration Services provided by institutions supporting innovation do not only meet the needs of the clients, but are also characterised by high quality. In the case of thirteen most popular services, respondents representing the SME sector assigned one of two highest marks on a five-point scale to as much as three fourths of them. 4 or 5 1 or 2 4 or 5 Supporting innovation The role of the institutions covered by the study in supporting innovation is difficult to define due to the fact that most institutions do not monitor their clients the outcomes in this respect. Mostly, the support to innovation, provided by the institutions, is indirect. 16

18 Patents Industrial patterns Trade marks From a university Clients to other enterprises Of which foreign Foreign technologies to clients Technology transfer Financing innovation ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Table 4. Selected aspects related to the effects of innovation support. Form of innovation support Type of institution supporting innovation Number of legally protected innovations in cooperation with an institution (last 3 years) Number of technology transfers carried out in cooperation with an institution (last 3 years) Number of trainings / seminars organised (last 3 years) Park Regional development agency Innovation centre run by the Polish Federation of Engineering Associations Business incubator Technology transfer centre Other Total Source: own elaboration Directions for further development Research shows that the services which are relatively rare are patent clearance search, accounting services and laboratory rent. The offer of the institutions supporting innovation should be therefore expanded in this respect. The study also revealed that the institutions are planning to expand the scope of services related to administering a business. What they would like to offer is a comprehensive service package for entrepreneurs / investors that would include scouting for location or real estate to run a business, support in preparing the investment (also in terms of technical documentation), market 17

19 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO analysis (possibilities of the output market, structure of the local labour market), and further services related to starting and operating a business (including innovative business). Most institutions declare they are planning to launch new services or further develop the services already offered, such as broking services aimed at stimulating the cooperation between business partners (although this area is already partially covered). Three institutions are planning to introduce the service of a technology audit. This direction seems to be correct, although it also seems enterprises are not fully aware of the benefits of such services. What is particularly important for the whole system of knowledge transfer are the works launched at Wrocław Technology Transfer Centre, aiming at developing a comprehensive system of rules and regulations for the commercialisation of knowledge generated at Wrocław Technical University. Currently, the idea of conducting research for the business sector or commercialising the results of research projects carried out at universities faces a series of barriers, from the lack of awareness among the academics to the lack of system solutions (regulations). The research identified a gap in the financing system for innovative enterprises which appears at the early stage of work on an innovative idea. This concerns concept research, patent clearance search, technology appraisal, and market research which allows to estimate the chances for success on the market. These kind of activities should also be incorporated into the offer of the institutions supporting innovation. An example of similar activities are the grants awarded by the Regional Development Agency in West Midlands through the Advantage Proof of Concept Grant Fund. In terms of the scope of the support, the fund functions similarly to structural funds it only offers reimbursement of external costs (company s own costs are not eligible), while the received funds can be used to carry out market surveys, apply for intellectual property protection, make prototypes, prepare a business plan, and (to some extent) commercialise the product. Potential to create new institutions At the present stage the potential of the existing institutions supporting innovation seems satisfactory. This is confirmed by clients opinions. Half of them do not see the need for creating new institutions. However, both the needs expressed by the institutions and the foreign practice show that it is necessary to create a special loan or guarantee fund supporting innovative 18

20 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM projects implemented by SMEs. In Western Europe such funds are seen as crucial for effective functioning of an innovative system. It is worth stressing that the currently existing funds do not fully meet the needs of innovative companies because of their risk avoidance and therefore reluctance to innovative ventures where the risk of failure is very high. In the longer perspective, regional authorities should actively engage in the creation of a special fund which would support innovations (the fund itself would be an institution supporting innovation in its own right). Such a fund could provide support to new innovative initiatives (e.g. in the form of a startup) or serve as an instrument ensuring applicant s own contribution necessary for innovation supporting institutions to implement projects co-financed from structural funds. 19

21 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 3. Cele badania Celem badania było przeprowadzenie analizy stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim. Pozwoliło to na określenie poziomu rozwoju i efektywności ich funkcjonowania oraz wypracowanie rekomendacji dla władz samorządowych w zakresie udzielania wsparcia instytucjom proinnowacyjnym. Osiągnięcie celu głównego możliwe było poprzez realizację następujących celów szczegółowych. 1. Inwentaryzacja istniejących instytucji na podstawie przeglądu instytucji proinnowacyjnych w regionie zgromadzone zostały informacje o formach prawnych poszczególnych podmiotów, ich rozmieszczeniu terytorialnym i rozwiązaniach organizacyjnych. Dane te umożliwiły opracowanie katalogu instytucji proinnowacyjnych działających w regionie. 2. Ocena funkcjonowania istniejących instytucji dane dotyczące zasobów i oferty, profilu klientów i stopnia ich zadowolenia z oferowanych usług, współpracy z otoczeniem oraz skuteczności we wspieraniu transferu wiedzy pozwoliły na określenie stanu rozwoju i potencjału instytucji proinnowacyjnych. 3. Określenie kierunków rozwoju istniejących instytucji na podstawie informacji zgromadzonych w ramach realizacji celów szczegółowych 1 i 2, z uwzględnieniem planów i strategii samych instytucji, określone zostały możliwości i kierunki dalszego rozwoju istniejących w regionie instytucji proinnowacyjnych. Analizie zostało również poddane zapotrzebowanie na konkretne usługi zgłoszone przez przedsiębiorców, które należy uwzględnid przy planowaniu rozszerzania działalności usługowej do nich skierowanej. 4. Określenie potencjału tworzenia nowych instytucji określone zostały potrzeby pod kątem tworzenia nowych instytucji proinnowacyjnych w regionie; pod uwagę wzięto zapotrzebowanie ze strony przedsiębiorców oraz zasięg oddziaływania obecnie istniejących instytucji. 20

22 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 4. Metodologia Zastosowane podejście metodologiczne jest pochodną opisu przedmiotu zamówienia, załączonego do dokumentacji przetargowej. Założenia projektu uwzględniały jednak możliwośd jego modyfikacji, między innymi w wyniku konsultacji prowadzonych z kluczowymi interesariuszami. Przyjęta metodologia jest więc efektem wspólnych prac przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, przedstawicieli instytucji proinnowacyjnych i zespołu badawczego Definicja instytucji proinnowacyjnych Realizacja badania wymagała operacjonalizacji pojęcia instytucji proinnowacyjnych. Przyjęto, że instytucją proinnowacyjną jest podmiot, który świadczy przynajmniej jedną z następujących usług: doradztwo z zakresu zakładania firm typu spin-off (przedsiębiorczośd akademicka), doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao, audyt technologiczny, pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięd (kapitał podwyższonego ryzyka - venture capital, kredyty), doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów, przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd (Programy Ramowe UE, programy PARP), doradztwo w zakresie ochrony własności intelektualnej, badania czystości patentowej, pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami, udostępnianie laboratoriów, infrastruktury badawczej, doradztwo / pomoc we wdrażaniu eko-innowacji. We wstępnej fazie realizacji badania dokonano przeglądu instytucji otoczenia biznesu działających na terenie województwa dolnośląskiego. W wyniku tej kwerendy ustalono listę 30 podmiotów. Trzeba zwrócid uwagę, że niekiedy przyjmowane są bardziej ogólne definicje instytucji proinnowacyjnych, zgodnie 21

23 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO z którymi grupa tych podmiotów powiększa się o inne instytucje otoczenia biznesu, takie jak: izby gospodarcze, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, sieci anłów biznesu czy szkoły wyższe (SOOIPP, 2009; Według SOOIPP liczba tak rozumianych instytucji proinnowacyjnych działających na Dolnym Śląsku to 53, z kolei UMWD na stronie internetowej poświęconej Dolnośląskiej Strategii Innowacji wskazał 67 takich podmiotów. Zakres niniejszego badania ograniczono jednak do instytucji, które świadczą przynajmniej jedną usługę proinnowacyjną. Zdefiniowanie zakresu podmiotowego badania poprzez świadczone usługi (a nie przynależnośd do określonej kategorii instytucji) jest uzasadniona z tego względu, że niejednokrotnie nazwa instytucji nie koresponduje z rzeczywiście prowadzoną działalnością (parki o profilu stricte przemysłowym bywają nazywane parkami technologicznymi, inkubatory przedsiębiorczości oferujące usługi szerokiej grupie odbiorców bywają nazywane akademickimi, itd.). Dzięki zdefiniowaniu instytucji proinnowacyjnych poprzez zakres świadczonych usług, a nie przynależnośd do określonej kategorii instytucji (jak sugerowałaby nazwa) udało się wyselekcjonowad grupę instytucji odgrywających najistotniejszą rolę we wspieraniu transferu technologii pomiędzy sektorem naukowobadawczym, a sektorem MŚP. W efekcie zastosowanego podejścia do badania zakwalifikowano następujące instytucje. Parki technologiczne i przemysłowe 1 Dolnośląski Park Innowacji i Nauki S.A. (DPIiN) 2 Wrocławski Park Technologiczny S.A. (WPT) 3 Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny (WMPNT) 4 KGHM Letia - Legnicki Park Technologiczny S.A. 5 Dolnośląski Park Technologiczny T-PARK (DPT T-PARK ), instytucja główna: DARR 6 Noworudzki Park Przemysłowy (NPP), instytucja główna: ARR AGROREG Inkubatory 7 Dzierżoniowski Inkubator Przedsiębiorczości (Urząd Miasta Dzierżoniowa) (DIP) 8 Noworudzki Inkubator Przedsiębiorczości (NIP), instytucja główna: ARR AGROREG 9 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Ekonomicznym (AIP UE) 10 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Wrocławskim (AIP UWr) 11 Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Wrocławskim Parku Technologicznym S.A. (DAIP WPT), instytucja główna: WPT 12 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Wrocławskim Medycznym Parku Naukowo-Technologicznym (AIP WMPNT), instytucja główna: WMPNT 13 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Wyższej Szkole Bankowej (AIP WSB) (instytucja nieobjęta badaniem) 22

24 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 14 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Przyrodniczym (AIP UP) 15 Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Politechnice Wrocławskiej (AIP PWr) Centra transferu technologii 16 Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej (WCCT PWr) 17 Ośrodek Transferu Wiedzy i Technologii Uniwersytetu Wrocławskiego (OTWT UWr), instytucja główna: AIP UWr 18 Ośrodek Innowacji NOT w Legnicy 19 Ośrodek Innowacji NOT we Wrocławiu 20 Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy 21 Medyczne Centrum Transferu Technologii, Centrum Doradztwa Biznesowego i Patentowego (MCTT CDBP), instytucja główna: WMPNT 22 Wrocławskie Centrum Badao EIT + Sp. z o.o. Instytucje KSI 23 Oddział Terenowy Stowarzyszenia "Wolna Przedsiębiorczośd" Centrum Wspierania Biznesu Agencje Rozwoju Regionalnego 24 b Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (DARR) 25 Agencja Rozwoju Regionalnego "AGROREG" S.A. (ARR AGROREG ) 26 Agencja Rozwoju Regionalnego "ARLEG" S.A. (instytucja nieobjęta badaniem) 27 Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego (KARR) 28 Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (WARR) 29 Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej (DAWG) 30 Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej (ARAW) Ostatecznie badanie objęło 28 instytucji proinnowacyjnych, ponieważ dwa podmioty (Akademicki Inkubator przy Wyższej Szkole Bankowej oraz Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG S.A.) nie zdecydowały się wziąd w nim udziału. Dla tych instytucji, które są włączone organizacyjnie do innych, zgodnie z decyzjami respondentów, zbierano dane dla instytucji wiodącej bez wyodrębniania poszczególnych komórek czy podmiotów zależnych. Jest to uzasadnione z tego względu, że w ich ramach istnieją na tyle silne powiązania, że ich wyodrębnienie byłoby bardzo skomplikowane dla respondentów. 23

25 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 4.2. Zastosowane metody badawcze i przebieg badania Analiza danych zastanych W pierwszej fazie badania doprecyzowano jego metodologię oraz skonsultowano ją z przedstawicielami instytucji proinnowacyjnych. Badanie rozpoczęło się od analizy danych zastanych. Przedmiotem zainteresowania badaczy były: dostępne publikacje (raporty, artykuły prasowe), materiały informacyjne przygotowywane przez poszczególne instytucje (foldery, broszury, biuletyny) oraz ich strony internetowe. Zgromadzono także niezbędne dane dotyczące otoczenia instytucji proinnowacyjnych. Analiza ta pozwoliła na doprecyzowanie metodologii badania, w tym między innymi: ustalenie listy instytucji proinnowacyjnych oraz stworzenie narzędzi badawczych. W ramach desk study zebrano również materiał niezbędny dla realizacji celów szczegółowych 1 i 2, tj. inwentaryzacji i oceny funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych. Zgromadzono także dane konieczne dla wyselekcjonowania i opisania najlepszych praktyk związanych z funkcjonowaniem instytucji proinnowacyjnych w innych regionach UE oraz ich wspieraniem ze strony władz samorządowych. Pierwsze seminarium konsultacyjne Ważnym wydarzeniem kooczącym początkową fazę badania było zorganizowane we Wrocławiu seminarium konsultacyjne, którego celem było przedstawienie założeo badania przedstawicielom dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych. Efektem tego spotkania były ustalenia, mające wpływ na sposób realizacji badania oraz kształt niniejszego raportu: ustalono, że raport będzie zawierał częśd poświęconą aktualnej ofercie dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych dla każdej badanej instytucji przedstawiony będzie katalog oferowanych przez nią usług proinnowacyjnych; przyjęto także, że dane nie związane z ofertą prezentowane będą w postaci zagregowanej, bez przytaczania szczegółowych danych dotyczących pojedynczych podmiotów; zdecydowano, że w sytuacjach, w których dwie lub trzy instytucje proinnowacyjne, zarządzane są przez jeden podmiot reprezentanci tych instytucji zdecydują, czy poddadzą się badaniu łącznie, czy osobno. 24

26 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Wywiady indywidualne Najważniejszym elementem niniejszego projektu badawczego były wywiady indywidualne, przeprowadzane z kierownictwem instytucji proinnowacyjnych. Wywiady przeprowadzono w oparciu o ustrukturyzowany kwestionariusz, zawierający zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte oraz umożliwiający włączenie dodatkowych zagadnieo, wskazanych przez respondentów jako istotne w kontekście celów badania. Dzięki temu możliwe było zebranie danych o charakterze typowo ilościowym oraz informacji jakościowych, dotyczących m.in. uwarunkowao działania poszczególnych instytucji. Wśród badanych organizacji znalazło się 7 podmiotów, znajdujących się pod zarządem 5 innych badanych instytucji; podmioty te powstawały jako jednostki wyodrębnione w ramach struktur instytucji macierzystej (np. Dolnośląski Park Technologiczny T-Park jest jednostką wyodrębnioną w ramach struktur DARR S.A.). We wszystkich sytuacjach tego rodzaju przedstawiciele instytucji głównej udzielali jednego wywiadu, który obejmował swym zakresem działalnośd wszystkich jednostek świadczących usługi proinnowacyjne, funkcjonujących pod parasolem instytucji głównej. Rozwiązanie takie było konieczne z uwagi na ścisłe powiązania organizacyjne podmiotów wywodzących się z jednej instytucji i wynikającą z tego niemożnośd precyzyjnego wyodrębnienia poszczególnych zakresów danych (objętych kwestionariuszem wywiadu) dla każdej z badanych jednostek. W efekcie zrealizowano łącznie dwadzieścia jeden wywiadów. Przeprowadzenie wywiadów z przedstawicielami instytucji proinnowacyjnych umożliwiło realizację celów szczegółowych: 1 (inwentaryzacja instytucji), 2 (ocena funkcjonowania instytucji w poszczególnych obszarach tematycznych), 3 (określenie kierunków dalszego rozwoju istniejących instytucji) oraz, pośrednio, 4 (określenie możliwości rozwoju nowych podmiotów w obszarach niezagospodarowanych przez istniejące instytucje proinnowacyjne). Badanie ankietowe przedsiębiorców klientów instytucji proinnowacyjnych W bezpośrednim następstwie wywiadów pogłębionych z przedstawicielami instytucji proinnowacyjnych przeprowadzono badanie ankietowe wśród dolnośląskich przedsiębiorców. Do próby zakwalifikowano sto firm należących do sektora MSP, będących klientami instytucji proinnowacyjnych. W przypadku parków technologicznych i inkubatorów przedsiębiorczości zadbano o to, aby respondentami byli zarówno klienci będący lokatorami instytucji, jak i pozostali. Natomiast wśród klientów innych instytucji proinnowacyjnych znalazły się także przedsiębiorstwa, które prowadzą działalnośd badawczo-rozwojową i istnieją 25

27 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO na rynku dłużej niż rok. Wśród firm objętych badaniem znalazły się: przedsiębiorstwa przemysłowe i usługowe, firmy wywodzące się z uczelni lub instytutów badawczych oraz podmioty o różnej wielkości (mikro, małe i średnie). W ramach badania ankietowego zgromadzono informacje o usługach świadczonych przez instytucje proinnowacyjne, z których firmy korzystają. Celem tej części badania było uzyskanie subiektywnej oceny jakości tych usług. Zebrano informacje na temat dalszych potrzeb przedsiębiorców oraz tego, w jakim stopniu współpraca z instytucjami proinnowacyjnymi wpływa na prowadzenie działalności innowacyjnej w przedsiębiorstwach i ich rozwój. Dane zebrane wśród przedsiębiorców przy wykorzystaniu ankiety umożliwiły realizację celów szczegółowych: 2 (ocena funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych), 3 (identyfikacja dalszych potrzeb przedsiębiorców w kontekście możliwości rozwijania oferty instytucji proinnowacyjnych) i 4 (identyfikacja dalszych potrzeb przedsiębiorców, których zaspokojenie wymaga powołania nowych instytucji proinnowacyjnych). Analizy statystyczne Analizy statystyczne przeprowadzone były na danych pochodzących z badao ankietowych i wywiadów. Dane pochodzące z badao ankietowych i wywiadów umożliwiły dokonanie oceny funkcjonowania istniejących w regionie instytucji proinnowacyjnych (oceny skuteczności działao związanych ze wspieraniem transferu wiedzy, oferty, zasobów, poziomu satysfakcji klientów itp.). Badanie przedsiębiorców pozwoliło zidentyfikowad ich potrzeby, a w konsekwencji pożądane kierunki rozwoju instytucji wspierających innowacyjnośd. Analizy statystyczne umożliwiły zatem realizację celów szczegółowych: 2, 3 oraz 4. Drugie seminarium konsultacyjne i zogniskowany wywiad grupowy Wstępne wyniki analizy danych zebranych w ramach wywiadów indywidualnych i badania ankietowego zostały zaprezentowane przedstawicielom dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych podczas drugiego seminarium konsultacyjnego. W drugiej części seminarium przeprowadzono zogniskowany wywiad grupowy z uczestnikami spotkania. Tematem rozmowy były potrzeby i oczekiwania badanych instytucji dotyczące wsparcia zewnętrznego oraz dotychczasowych doświadczeo tych podmiotów w zakresie współpracy z władzami samorządowymi. Wywiad umożliwił zebranie opinii odnoszących się do partnerstwa i współpracy, dostosowania działao i instrumentów do rzeczywistych potrzeb instytucji i ich klientów oraz napotykanych barier. 26

28 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Pozwolił sformułowad wnioski płynące z dotychczasowych doświadczeo oraz wskazad propozycje instrumentów wsparcia, których zastosowanie warto rozważyd w kolejnych latach. Wywiad grupowy wpisuje się przede wszystkim w realizację celu szczegółowego 3. Dobre praktyki W oparciu o przegląd literatury zaprezentowano przykłady rozwiązao w trzech wybranych regionach UE, których specyfika zbliżona jest do województwa dolnośląskiego, w zakresie tworzenia, funkcjonowania i wspierania instytucji proinnowacyjnych. Szczególną uwagę poświęcono roli władz samorządowych w tym procesie. Dobierając zagraniczne dobre praktyki zadbano, aby wybrane regiony były porównywalne z województwem dolnośląskim. Uwzględniono m.in. następujące kryteria porównawcze: uwarunkowania gospodarcze i historyczne, uwarunkowania związane z położeniem regionu czy obecnośd ośrodków metropolitalnych o porównywalnej wielkości. Przedstawiono także wybrane rozwiązania z terenu województwa dolnośląskiego doświadczenia badanych instytucji w zakresie współpracy z władzami samorządowymi, zebrane podczas wywiadu grupowego. Dobre praktyki były podstawą do sformułowania rekomendacji w zakresie możliwych kierunków wsparcia instytucji proinnowacyjnych na Dolnym Śląsku i modelu współpracy z samorządami. Ocena ekspercka W fazie analizy wyników i wnioskowania przeprowadzona została ocena ekspercka. Metoda ta służyła zobiektywizowaniu i uzupełnieniu informacji zebranych drogą bezpośrednich wywiadów, dotyczących funkcjonowania poszczególnych instytucji proinnowacyjnych. W szczególności ocenę ekspercką zastosowano na potrzeby weryfikacji faktycznego profilu instytucji. Profil działalności instytucji określali respondenci podczas wywiadu, formułując założenia strategiczne; rolą ekspertów było zweryfikowanie zgodności tych założeo z praktyką, w oparciu o dane zgromadzone w toku badania. 27

29 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Analiza SWOT W koocowej fazie realizacji badania przeprowadzono szereg analiz SWOT dotyczących funkcjonowania instytucji objętych badaniem. Analizy te zaprezentowano w raportach dedykowanych poświęconych poszczególnym instytucjom proinnowacyjnym. Analiza SWOT stanowiła podstawę dla sformułowania rekomendacji dla poszczególnych instytucji oraz zaleceo dotyczących polityki wsparcia instytucji proinnowacyjnych w regionie. Jak wspomniano, w ramach projektu powstały również raporty dedykowane, zwierające szczegółowe informacje o funkcjonowaniu instytucji proinnowacyjnych, ocenę wybranych aspektów działalności na tle innych, podobnych podmiotów zlokalizowanych na Dolnym Śląsku. Zostały w nich przedstawione słabe i mocne strony, szanse rozwoju oraz propozycje działao, które mogą poprawid skutecznośd instytucji. 28

30 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 5. Potencjał instytucji proinnowacyjnych Przez potencjał instytucji proinnowacyjnych rozumiemy zdolnośd do pełnienia funkcji pośrednika i platformy współpracy na linii biznes nauka oraz pomiędzy samymi przedsiębiorstwami, w tym do transferu wiedzy i do stymulowania innowacyjności. Funkcja ta jest związana z pomocą w przezwyciężaniu barier, których przedsiębiorstwa, a szczególnie MSP, nie są w stanie same pokonad. W niniejszym rozdziale prezentujemy wyniki analizy zasobów i specjalizacji branżowej instytucji proinnowacyjnych, przedstawiamy ich obecny zasięg oddziaływania oraz ofertę. Zakres usług skierowanych do MSP został przeanalizowany z uwzględnieniem zdolności do transferu technologii oraz pod kątem potrzeb regionalnej gospodarki Forma organizacyjna i zasoby O potencjale instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim przesądza wiele czynników, które w najprostszy sposób można podzielid na wewnętrzne i zewnętrzne. W niniejszym podrozdziale analizowane będą przede wszystkim wewnętrzne czynniki, które mogą mied wpływ na działalnośd instytucji i ich rolę w regionalnym systemie innowacji Organizacja i zarządzanie Dużą częśd instytucji proinnowacyjnych na Dolnym Śląsku stanowią instytucje stosunkowo młode. Ponad połowa istnieje nie dłużej niż 5 lat. Z drugiej strony ich okres działalności jest już na tyle znaczący, że zdołały ugruntowad swoją pozycję w regionalnym systemie innowacyjnym. Świadczy o tym rozpoznawalnośd takich instytucji jak Dolnośląski Park Innowacji i Nauki oraz Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus, które w badanej grupie należą do tych najkrócej działających. Dotychczasowe badania wskazują, że rozwiązania organizacyjne w poszczególnych instytucjach proinnowacyjnych są bardzo zróżnicowane. Przepisy pozostawiają dużą swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej zarówno w przypadku instytucji, które są związane z jednostkami samorządu jak i uczelnianej infrastruktury przedsiębiorczości i transferu technologii (jednostka ogólnouczelniana, spółka handlowa lub fundacja). 29

31 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Stosunkowo najczęściej stosowaną formą organizacyjną są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które wśród polskich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości stanowią 22,5% (Matusiak, 2009). W województwie dolnośląskim trzy instytucje (Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny, Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej oraz Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus) funkcjonują w tej formie. Wykres 1. Forma prawna instytucji proinnowacyjnych. Źródło: Opracowanie własne Analiza założycieli instytucji proinnowacyjnych wskazuje na głównych aktorów w regionie dolnośląskim: władze samorządowe na szczeblu lokalnym i władze regionalne. Drugim aktorem są uczelnie, na tle których wyróżnia się Politechnika Wrocławska. Tabela 5. Podmioty będące założycielami instytucji proinnowacyjnych. Instytucja Wrocławski Park Technologiczny Dolnośląski Park Innowacji i Nauki S.A. KGHM Letia Legnicki Park Technologiczny S.A. Wrocławski Medyczny Park Naukowo- Technologiczny (Medyczne Centrum Transferu Technologii, Akademicki Inkubator Założyciele Gmina Wrocław, Uniwersytet Wrocławski, BZ WBK Inwestycje Sp. z o.o., Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Przyrodniczy, Fundacja Rozwoju Politechniki Wrocławskiej, Dolnośląska Izba Gospodarcza Samorząd Województwa KGHM Polska Miedź S.A., Samorząd Województwa, Politechnika Wrocławska Akademia Medyczna we Wrocławiu, Instytut Zarządzania i Samorządności Sp. z o.o., Gmina Wrocław 30

32 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Instytucja Przedsiębiorczości) Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Politechnice Wrocławskiej Fundacja Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Ekonomicznym Dzierżoniowski Inkubator Przedsiębiorczości Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości Uniwersytetu Wrocławskiego Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy Rada Federacji Naukowo-Technicznych NOT Rada Federacji Naukowo-Technicznych NOT Zagłębia Miedziowego Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. W Jeleniej Górze Agencja Rozwoju Regionalnego Agroreg S.A. Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Sp. z o.o. Wrocławskie Centrum Transferu Założyciele Uniwersytet Przyrodniczy Politechnika Wrocławska Osoby fizyczne Gmina Dzierżoniów Uniwersytet Wrocławski Rada Krajowa Federacji Stowarzyszeo Naukowo-Technicznych Rada Krajowa Federacji Stowarzyszeo Naukowo-Technicznych Rada Krajowa Federacji Stowarzyszeo Naukowo-Technicznych Przedsiębiorcy Samorządy lokalne Skarb Paostwa (Wojewoda Dolnośląski) Samorządy lokalne Wojewoda jeleniogórski Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie, Uspołecznione Przedsiębiorstwo Projektowania i Konsultacji Technicznych we Wrocławiu, Bank Zachodni we Wrocławiu, Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Moda" we Wrocławiu, Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar", Przedsiębiorstwo Kamienia Budowlanego w Radkowie, Bank Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych w Warszawie, Jan Zarówny - stolarstwo, Janusz Gachowski - cukiernictwo, Dariusz Rybakowski - gastronomia, "Wilbex spółka z o.o., Kopalnia Węgla Kamiennego "Nowa Ruda", Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej w Przygórzu, Bank Inicjatyw Gospodarczych w Warszawie, Paostwowa Agencja Węgla Kamiennego w Katowicach, samorządy lokalne Samorząd Województwa Politechnika Wrocławska 31

33 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Instytucja Technologii Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus Sp. z o.o. Źródło: Opracowanie własne. Założyciele Samorządy lokalne, uczelnie Władze samorządowe jawią się jako najważniejszy aktor również przy analizie struktury własnościowej. W przypadku połowy instytucji proinnowacyjnych działających w regionie samorząd jest udziałowcem lub współwłaścicielem. W przypadku parków technologicznych (Wrocławskiego i Dolnośląskiego) większościowe udziały mają władze samorządowe. Inkubatory przedsiębiorczości i inkubatory akademickie należą albo do uczelni albo do władz samorządowych. Uczelnie są również głównymi udziałowcami w centrach transferu technologii. W przypadku agencji rozwoju regionalnego zwykle głównym udziałowcem jest samorząd województwa lub samorządy lokalne. Wykres 2. Struktura własnościowa. Źródło: Opracowanie własne. W kilku przypadkach inkubatory funkcjonują przy uczelniach bądź parkach technologicznych, zatem są z nimi organizacyjnie powiązane. Przykładem mogą byd Wrocławski Park Technologiczny, przy którym działa Dolnośląski Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości oraz Wrocławski Medyczny Park Naukowo- Technologiczny, który skupia Medyczne Centrum Transferu Technologii oraz Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości. 32

34 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Jest to uzasadnione z wielu względów po pierwsze, inkubator powinien mied możliwośd wykorzystania bazy laboratoriów i bazy badawczej parku lub uczelni; z drugiej strony, działania takie przyczyniają się do większej efektywności wykorzystania istniejącej bazy badawczej. Mówiąc o formie organizacyjnej i powiązanych z nią funkcjach warto wskazad także na działalnośd komórek, które pełnią ważną rolę w rozwoju regionalnego systemu innowacji. Najczęściej pełnioną funkcją jest prowadzenie punktu konsultacyjnego. Działają one we wszystkich stowarzyszeniach naukowotechnicznych NOT, a także przy większości agencji rozwoju regionalnego. Punkt konsultacyjny został umieszczony również przy Akademickim Inkubatorze Fundacji AIP przy Uniwersytecie Ekonomicznym, a także w parku KGHM Letia. Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. prowadzi Regionalną Instytucję Finansującą. Jest to funkcja obecnie szczególnie istotna ze względu na ogromne zainteresowanie firm z sektora MSP dotacjami udzielanymi w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Dzięki temu, że RIF współpracuje z sektorem MSP, do Agencji zgłaszają się małe i średnie przedsiębiorstwa, które potrzebują wsparcia przy wprowadzaniu na rynek nowych produktów i usług (w szczególności usług związanych z rozwijającym się sektorem ICT, usług elektronicznych i typu B2B). Należy wspomnied również o istnieniu dwóch ośrodków Enterprise Europe Network (działają przy Dolnośląskiej Agencji Rozwoju Regionalnego oraz WCTT). Oba ośrodki świadczą usługi w trzech zakresach: usługi informacyjne z zakresu prawa i polityk UE oraz pomoc w znalezieniu partnerów biznesowych, usługi w zakresie transferu technologii, usługi informacyjne z zakresu 7. Programu Ramowego. Z kolei Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd należy do sieci KSI; a w poprzednich latach przy instytucji działał punkt konsultacyjny; w planach natomiast jest uruchomienie centrum zaawansowanych technologii. Niektóre instytucje łączą w sobie wiele funkcji. Na przykład WCTT pełni również rolę Regionalnego Punktu Kontaktowego dla 7. Programu Ramowego UE (sied KPK), jednocześnie będąc ośrodkiem należącym do sieci Enterprise Europe Network. Z kolei Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej została wyznaczona jako punkt informacyjno-kontaktowy ds. RPO WD, jednocześnie pełniąc rolę Regionalnego Centrum Obsługi Inwestora. Większośd instytucji wdrożyła normy i procedury zarządzania jakością. Wdrożenie systemu zarządzania jakością powinno byd czynnikiem gwarantującym jakośd świadczonych usług. W oparciu o wyniki badania nie można jednak wykazad istotnych zależności pomiędzy posiadaniem wdrożonego systemu zarządzania 33

35 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO jakością a oceną świadczonych usług przez klientów. Ocena zarządzania była dokonywana przez klientów w przypadku tych instytucji, które mają lokatorów, czyli parków i inkubatorów. W połowie instytucji należących do tych dwóch kategorii wdrożone zostały procedury zarządzania jakością, a klienci wysoko oceniają jakośd zarządzania. Wykres 3. Ocena jakości zarządzania instytucją proinnowacyjną. Inkubatory Parki dobrze źle trudno powiedzied Źródło: Opracowanie własne. Wszystkie instytucje proinnowacyjne nie są nastawione na zysk (mają charakter non-profit), co oznacza, że zyski są przeznaczane na działalnośd statutową. Deklaracje dotyczące niekomercyjnego charakteru działalności potwierdzają dane finansowe. Ponad połowa instytucji na świadczenie usług w ramach celów statutowych przeznacza nie mniej niż 80% wydatków ogółem. Kilka instytucji (przede wszystkim parki) prowadzi szeroko zakrojone inwestycje, przeznaczając na nie przynajmniej połowę swoich wydatków ogółem. Należą do nich: Wrocławski Park Technologiczny, Wrocławski Medyczny Park Naukowo- Technologiczny, Dolnośląski Park Innowacji i Nauki, EIT+ oraz Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej. O tym, że instytucje proinnowacyjne są w dużej mierze uzależnione od zewnętrznych środków świadczy struktura ich przychodów. Środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej lub granty z innych organizacji międzynarodowych są najważniejszym źródłem przychodów dla trzech badanych instytucji (Wrocławskiego Centrum Badao EIT Plus, Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii oraz Dolnośląskiej Agencji Rozwoju Regionalnego). Tylko jedna instytucja (WCTT) zadeklarowała znaczący udział dotacji z budżetu paostwa lub budżetu JST w przychodach ogółem. Nieco inną strukturę przychodów mają instytucje, które mogą oferowad wynajem powierzchni biurowej. 34

36 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W przypadku inkubatorów duże znaczenie mają też inne opłaty od firmlokatorów (poza wynajmem powierzchni). Przychody z usług świadczonych dla firm odgrywają istotną rolę w ośrodkach NOT. Analizując specjalizację branżową instytucji proinnowacyjnych działających w regionie można stwierdzid, że praktycznie wszystkie firmy, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności mogą odnaleźd instytucję, której profil i ukierunkowanie będzie pozwalało na skorzystanie z usług świadczonych na rzecz firm. W szczególności firmy z branży ICT mogą liczyd na szeroką dostępnośd usług do nich skierowanych. Wykres 4.Orientacja branżowa instytucji proinnowacyjnych (liczba instytucji). Źródło: Opracowanie własne. Profile instytucji świadczących usługi proinnowacyjne zostały określone szeroko; częste jest łączenie w jednej instytucji wielu specjalizacji, które nie są ze sobą powiązane (np. ochrona środowiska, branża metalowa, górnicza, elektromaszynowa, IT). Prawdopodobnie jest to bardziej wynikiem bieżącej struktury klientów, niż założeo programowych. Z jednej strony takie podejście jest słuszne, szczególnie na obecnym etapie, kiedy popyt na usługi innowacyjne nie jest jeszcze bardzo duży. Z drugiej strony, trudniej jest wspierad powiązania kooperacyjne pomiędzy firmami, które zgłaszają się do określonej instytucji. Specjalizacja branżowa będzie prawdopodobnie postępowała z czasem, a profil przedsiębiorstw będzie determinowany dostępnością laboratoriów i specjalistycznego sprzętu. 35

37 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Warto także zwrócid uwagę na to, że stosunkowo silnie wspierane są nowoczesne dziedziny, które będą decydowad o rozwoju i konkurencyjności regionu jak technologie ICT, biotechnologie oraz branże związane ze środowiskiem i odnawialną energią. Jednocześnie zachowana jest swego rodzaju równowaga, ponieważ firmy z branż tradycyjnych mogą również odnaleźd ofertę usługową dostosowaną do ich potrzeb. Zachowanie takiej równowagi wydaje się korzystne z punktu widzenia utrzymywania konkurencyjności regionu. Prawie połowa (10) z badanych instytucji stosuje kryteria rekrutacji klientów, najczęściej kryteria dotyczą potencjalnych lokatorów w parkach i inkubatorach. Przy selekcji podmiotów korzystających z usług instytucje proinnowacyjne zwracają uwagę m.in. na następujące aspekty. Tabela 6. Zasady rekrutacji lokatorów w parkach i inkubatorach. Typy instytucji Parki Najczęściej stosowane kryteria doboru klientów Prowadzenie działalności w branżach zaawansowanych technicznie, (preferowane przedsiębiorstwa prowadzące działalnośd B+R) Wczesny etap rozwoju przedsiębiorstwa Ocena potencjału rozwojowego przedsiębiorstwa na podstawie strategii Preferencja dla osób bezrobotnych rozpoczynających działalnośd gospodarczą oraz przedsiębiorstw deklarujących zatrudnienie bezrobotnych Inkubatory Status studenta lub absolwenta (do 5 lat od ukooczenia studiów), pracownika naukowego lub administracyjnego publicznej uczelni w regionie Innowacyjnośd pomysłu na przedsięwzięcie, rozwój i komercjalizacja wiedzy zdobytej podczas studiów Źródło: Opracowanie własne. Szanse powodzenia przedsięwzięcia (ocena w oparciu o biznesplan) Z kolei Agencja Rozwoju Aglomeracji Warszawskiej selekcjonuje klientów pod kątem generowania miejsc pracy w branżach zaawansowanych technologicznie. 36

38 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Ramka 1. Dobra praktyka identyfikacja właścicieli innowacyjnych technologii. WCB EIT+ prowadzi selekcję twórców i pomysłodawców poprzez monitoring własności intelektualnej tworzonej w zespołach badawczych, z którymi współpracuje. Ponadto instytucja sama prowadzi działania mające na celu identyfikację właścicieli innowacyjnych technologii w oparciu o opracowaną metodykę screeningu. Ocenie podlega m.in. zdolnośd do kreowania pomysłów stanowiących podstawę do opracowania technologii lub know-how, funkcjonowanie zespołu w domenie publicznej oraz gotowośd do współpracy międzynarodowej Zasoby Posiadane zasoby determinują możliwośd podnoszenia zdolności technologicznych, wspomagania transferu technologii, ułatwiania współpracy między instytucjami sfery badawczej i produkcyjnej, wspierania uczestnictwa w programach badawczo-rozwojowych Unii Europejskiej, wspierania przedsiębiorczości (zwłaszcza akademickiej), komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych, a także promocji innowacyjności i wykorzystania nowoczesnych technologii. Im bogatsze zasoby danej instytucji tym bogatsza może byd jej oferta skierowana do przedsiębiorców. Prowadzenie działalności doradczej jest możliwe tylko dzięki wykształceniu odpowiednich kompetencji i umiejętności do prowadzenia doradztwa na rzecz przedsiębiorstw i innych podmiotów. Dlatego prezentację zasobów rozpoczynamy analizą zasobów ludzkich. Instytucje proinnowacyjne w województwie dolnośląskim są zróżnicowane pod względem liczby zatrudnionych osób. Najmniejszymi zasobami kadrowymi dysponują inkubatory przedsiębiorczości. Pod względem liczby pracowników zdecydowanie wyróżniają się Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus oraz agencje rozwoju regionalnego: Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego, Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego oraz Agencja Rozwoju Regionalnego Agroreg. Jednak agencje rozwoju regionalnego wypełniają wiele innych zadao, więc nie wszystkie ich zasoby kadrowe są wykorzystywane na potrzeby świadczenia usług proinnowacyjnych. Łącznie we wszystkich instytucjach biorących udział w badaniu jest zatrudnionych ponad 400 osób. Chod, jak wspomniano, w niektórych, szczególnie tych większych organizacjach, częśd zasobów kadrowych jest oddelegowana do pełnienia funkcji nie mających wiele wspólnego z działalnością proinnowacyjną, to z drugiej strony wiele instytucji ma szeroką sied współpracowników ekspertów, konsultantów, trenerów zewnętrznych, którzy w miarę potrzeb zatrudniani są na umowy cywilno-prawne. 37

39 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Liczba zatrudnionych w instytucjach proinnowacyjnych w ostatnich latach w większości instytucji pozostaje stabilna. W skali regionu widoczna jest tendencja wzrostowa. Od 2007 roku zatrudnienie w instytucjach proinnowacyjnych w regionie rośnie średnio o prawie 20% rocznie. Jako zdecydowany lider pod względem potencjału kadrowego jawi się Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus, które w największej mierze przyczyniło się do tak wysokiego wzrostu zatrudnienia. Wykres 5. Zatrudnienie w instytucjach proinnowacyjnych według typów w latach (liczba osób). Źródło: Opracowanie własne. 38

40 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Wykres 6. Zatrudnienie w instytucjach według funkcji (liczba osób). Źródło: Opracowanie własne. 39

41 Inne CTT Agencje Rozwoju Regionalnego Ośrodki NOT Inkubatory Parki Laboratoria Sale konferencyjne i dydaktyczne Pracownie techniczne Ekspery-mentatoria URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Istotnym czynnikiem przyciągającym firmy jest wyposażenie w specjalistyczne pomieszczenia przeznaczone do określonego typu działalności. Instytucje dysponujące własnym zapleczem naukowo-badawczym (laboratoria, specjalistyczne maszyny i urządzenia) mogą w większym stopniu wspierad przedsiębiorstwa zainteresowane prowadzeniem działalności badawczej. Tabela 7. Liczba instytucji oferujących infrastrukturę naukowo-badawczą i sale konferencyjne. Instytucje Wrocławski Park Technologiczny Dolnośląski Park Innowacji i Nauki S.A KGHM Letia Legnicki Park Technologiczny S.A. Wrocławski Medyczny Park Naukowo- Technologiczny (Medyczne CTT, AIPi) AIP przy Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy PWr - Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy UE Dzierżoniowski Inkubator Przedsiębiorczości AIP Uniwersytetu Wrocławskiego Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy Ośrodek Innowacji NOT we Wrocławiu Ośrodek NOT Zagłębia Miedziowego Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego - - Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej - - Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego Agencja Rozwoju Regionalnego Agroreg Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Wrocławskie Centrum Badao EIT Plus Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd - - Źródło: Opracowanie własne. 40

42 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Żadna z instytucji proinnowacyjnych w regionie nie zadeklarowała posiadania licencji (pomijając licencje na oprogramowanie biurowe, a w przypadku niektórych instytucji specjalistyczne programy wykorzystywane w laboratoriach badawczych). Tylko 4 instytucje zadeklarowały posiadanie znaków towarowych chronionych prawem autorskim: WPT, Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd, centrum EIT +, a także Fundacja AIP przy Uniwersytecie Ekonomicznym Rozmieszczenie i zasięg oddziaływania Analizując rozmieszczenie instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim można stwierdzid, że większośd instytucji działa na terenie Wrocławia (18 z 30 występujących w regionie) oraz w południowo-zachodniej części regionu, gdzie działa łącznie 8 instytucji rozmieszczonych w sąsiadujących ze sobą powiatach: wałbrzyskim, świdnickim, dzierżoniowskim i kłodzkim (odpowiednio 2, 2, 1 oraz 3 instytucje proinnowacyjne). Instytucje zlokalizowane są zwykle w dużych miastach (w tym w trzech miastach na prawach powiatu: Wrocławiu, Legnicy i Jeleniej Górze). Wyjątek stanowi mała miejscowośd Szczawno-Zdrój w powiecie wałbrzyskim. 41

43 Mapa 1.Rozmieszczenie instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim. URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 42 Źródło: Opracowanie własne.

44 Źródło: Opracowanie własne. ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Mapa. 2 Instytucje proinnowacyjne w województwie dolnośląskim i ich zasięg oddziaływania. 43

45 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Większośd klientów objętych badaniem instytucji proinnowacyjnych (ok. 95%) pochodzi z województwa dolnośląskiego. Oznacza to, że dolnośląskie instytucje proinnowacyjne mają w głównej mierze regionalny zasięg oddziaływania. Dużą częśd firm korzystających z usług dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych stanowią firmy zlokalizowane we Wrocławiu lub jego okolicach. Wykres 7. Struktura klientów instytucji proinnowacyjnych (wartości szacunkowe). Źródło: Opracowanie własne. Prawie połowa klientów pochodzących spoza regionu dolnośląskiego obsługiwana jest przez instytucje zlokalizowane we Wrocławiu. Z usług wrocławskich instytucji korzysta również ponad połowa wszystkich klientów zagranicznych współpracujących z dolnośląskimi instytucjami. Na uwagę zasługuje działalnośd Ośrodka Innowacji NOT w Świdnicy, który obsługuje prawie 1/3 wszystkich zagranicznych klientów. Najgęstszą sied powiązao mają instytucje zlokalizowane we Wrocławiu, które obsługują również największą liczbę wszystkich klientów dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych. Wpływają na to czynniki takie jak: pełnienie funkcji stolicy województwa dolnośląskiego, wielkośd miasta oraz jego centralne położenie i koncentracja uczelni wyższych Oferta i transfer technologii Dotychczasowe badania wskazują, że przedsiębiorcy wciąż w niewielkim stopniu korzystają z usług instytucji otoczenia biznesu w zakresie transferu technologii, natomiast w znacznie większym stopniu są oni zainteresowani wsparciem finansowym oraz szkoleniami (PARP, 2010, Szultka S., 2010). Realizacja usług związanych stricte ze wspieraniem innowacyjności przedsiębiorstw (np. doradztwo 44

46 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM technologiczne, pośrednictwo w pozyskaniu partnerów ze środowiska naukowego, udostępnianie infrastruktury badawczej) może byd uznana za miarę dojrzałości zarówno danej instytucji proinnowacyjnej jak i jej klientów. W wyniku niniejszego badania opracowano katalog usług dostępnych na terenie regionu, wraz z informacją o tym, na jakich warunkach są one oferowane (płatnie/ odpłatnie, usługi dostępne tylko dla lokatorów itp.). Katalog ten został przedstawiony w poniższej matrycy. W matrycy zostały zastosowane następujące oznaczenia. usługa bezpłatna usługa bezpłatna oferowana tylko dla lokatorów usługa płatna usługa płatna oferowana tylko dla lokatorów usługa nieoferowana *usługa bezpłatna tylko przez 1 rok B BL P PL 45

47 1 - Wynajem powierzchni biurowej 2 - Dzierżawa/sprzedaż terenów inwestycyjnych 3 - Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej 4 - Doradztwo z zakresu zakładania dzialalności gospodarczej spin-off 5 - Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao 6 - Doradztwo z zakresu ochrony własności intelektualnej 7 - Obsluga prawna 8 - Audyt techonologiczny 9 - Badania czystości patentowej 10 - Doradztwo z zakresu zarządzania 11 - Szkolenia 12 - Pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięd 13 - Doradztwo w zakresie wdrażania nowych produktów i usług 14 - Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw 15 - Prowadzenie baz danych projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie 16 - Przygotowanie wniosków do programów 17 - Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami a ich potencjalnymi klientami 18 - Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami 19 - Obsługa księgowa 20 - Przygotowanie analiz rynku 21 - Promocja, reklama, marketing 22 - Udostepnianie laboratoriow 23 - Udostepnianie innej infrastruktury 24 - Pomoc przy eksporcie i poszukiwaniu partnerów zagranicznych 25 - Doradztwo/pomoc we wdrażaniu ekoinnowacji 26 - Doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów 27 - Inne ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM instytucja WPT P B B B BL B BL BL B BL B BL P PL B DPIN B B P P P P P P P B P KGHM Letia S.A. PL PL BL PL BL BL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL 1 WMPNT P B B B PL P B B B B P B B P PL AIP UP B B B B B B B B AIP PWr PL BL BL BL BL BL B BL PL PL BL BL P BL PL AIP UE PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL BL PL 1 DIP B*L BL BL BL BL BL AIP UWr PL BL BL BL PL BL BL BL PL BL BL PL BL PL NOT Świdnica P P P P P P P P P P P P P P P P P P 1 NOT Wrocław P B B B B P P B B B P P B P 1 NOT Legnica P B B B P B P P P B P P P P P P B P P P DARR P P B B B B P B B B B B B B P B B BL P PL P P B B P WARR P B B B B B B B B 1 ARAW B B B P B B B B P KARR P P P P P P P P P P P AGROREG PL PL BL BL PL PL DAWG B B B B P P P B P B B P B WCTT B B B B B B B B B B P B B P P P B B 1 EIT + B B B B P B P B B B B B B P P P B B Stow. Wolna Przedsięb. B B B B B B B B B B B B B B B 46

48 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Najbardziej popularną usługą są szkolenia. Tematyka oferowanych szkoleo jest bardzo szeroka. Większośd instytucji oferuje szkolenia dotyczące finansowania innowacji (w szczególności pozyskiwania zewnętrznych środków na finansowanie działalności badawczej innowacyjnej) i transferu technologii. W inkubatorach typowe tematy szkoleo to zakładanie działalności gospodarczej, poruszanie się na rynku pracy, zdobywanie finansowania dla nowej firmy. W ofercie szkoleniowej znajdują się także te dotyczące praw własności intelektualnej, ochrony własności przemysłowej oraz wzornictwa przemysłowego, a także dotyczące certyfikacji ISO. Kilka instytucji oferuje szkolenia związane z technologiami ICT, poczynając od prostych szkoleo komputerowych po zaawansowane z zakresu bezpieczeostwa sieci, transmisji danych i ochrony danych wrażliwych. Mniej popularnym tematem szkoleo są marketing, finanse i zarządzanie, w tym metodyka zarządzania projektami PRINCE2. Pojawiają się także specjalistyczne szkolenia skierowane do samorządów, np. z zakresu zarządzania projektami czy efektywności energetycznej. Chociaż tylko mniej niż jedna trzecia instytucji proinnowacyjnych w regionie świadczy usługi stricte z zakresu wsparcia transferu technologii, to jednak ich potencjał jest znaczący, o czym świadczy wysoka liczba przeprowadzonych transferów ponad 150 w ciągu ostatnich 3 lat. Szerzej ten temat został opisany w rozdziale 7. Na podstawie analizy świadczonych usług można stwierdzid, że instytucje proinnowacyjne na Dolnym Śląsku pełnią funkcję katalizatorów transferu wiedzy. Tezę tę potwierdzają opinie klientów instytucji proinnowacyjnych, którzy dobrze oceniają warunki oferowane przez instytucje proinnowacyjne do transferu wiedzy i realizacji przedsięwzięd innowacyjnych. Najlepiej pod tym względem ocenione zostały inkubatory, co jest prawdopodobnie związane zarówno z ich ofertą, jak i wyposażeniem w infrastrukturę naukowo-badawczą oraz relacjami z najlepszymi uczelniami wyższymi w regionie. Najsłabiej w tej ocenie wypadają agencje rozwoju regionalnego, co jest zgodne z intuicją, jako że agencje zostały utworzone do pełnienia nieco innych funkcji. Ocenę warunków do transferu wiedzy przez klientów przedstawiono na wykresie. 47

49 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 8. Ocena warunków do transferu wiedzy i realizacji przedsięwzięd instytucji proinnowacyjnych przez klientów. Źródło: opracowanie własne Potrzeby regionalnej gospodarki a oferta instytucji proinnowacyjnych W celu dokonania oceny, na ile oferta i specjalizacja branżowa instytucji proinnowacyjnych jest dostosowana do potrzeb regionalnej gospodarki warto przytoczyd kilka wniosków opracowanych na etapie tworzenia Dolnośląskiej Strategii Innowacji, Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego oraz danych dotyczących struktury gospodarczej w regionie. Wyznaczonym w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego celem gospodarczym jest zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Do jego osiągnięcia wyznaczono priorytety takie jak podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej województwa, budowa gospodarki opartej na wiedzy oraz wspieranie transferu technologii. Jest to odpowiedź na zidentyfikowane w diagnozie społeczno-gospodarczej potrzeby regionu. Z analizy SWOT przeprowadzonej na potrzeby budowania strategii wynika, że przeżywalnośd przedsiębiorstw sektora MSP jest bardzo niska. Stosunkowo duża liczba przedsiębiorstw ma ograniczone zdolności inwestycyjne ze względu 48

50 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM na brak własnego kapitału. Zbyt wolne jest również tempo wprowadzania innowacji w miejscowych przedsiębiorstwach, co może mied związek ze zidentyfikowanym na etapie budowania strategii regionu problemem niedostosowania struktury świadczonych usług doradczych i finansowych do potrzeb sektora MSP. Strategia województwa zwraca również uwagę na niedostatecznie rozwinięty sektor usługowy. Z danych GUS wynika, że w województwie dolnośląskim istotną rolę odgrywa sektor przemysłowy i budowlany, w którym pracuje aż 35% zatrudnionych wytwarzając 35% wartości dodanej brutto. Istotną barierą rozwoju gospodarczego województwa dolnośląskiego jest również silne powiązanie sektora MSP z restrukturyzowanymi gałęziami przemysłu, co związane jest z gospodarczą recesją i dokonującymi się przemianami strukturalnymi. Z kolei z analiz przeprowadzonych na etapie przygotowywania Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Dolnośląskiego wynika, że przedsiębiorstwa regionu dolnośląskiego mimo wysokiego na tle kraju odsetka firm innowacyjnych, borykają się z wieloma problemami, z których częśd bierze się z niskiej świadomości na temat korzyści wynikających z wdrażania innowacji. Warto także dodad, że z badania przedsiębiorstw z regionu Dolnego Śląska przeprowadzonego przez Instytut Badao nad Gospodarką Rynkową wynika, że ¾ firm wprowadza innowacje samodzielnie, bez udziału zewnętrznych podmiotów (Szultka S., 2010). Wpływa to na rozwój instytucji proinnowacyjnych w regionie, jako że pełnią one rolę pośredników pomiędzy światem nauki a biznesem. Aby ich działalnośd przynosiła oczekiwane rezultaty, musi z jednej strony istnied popyt na wiedzę i wyniki prac naukowo-badawczych, a z drugiej strony musi byd zapewniona ich podaż. Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, trudno jednoznacznie określid stopieo dostosowania oferty instytucji proinnowacyjnych do potrzeb regionalnej gospodarki. W kilku przypadkach można jednak zaobserwowad dośd wysoki stopieo dostosowania kilka instytucji proinnowacyjnych jest ukierunkowanych na świadczenie usług dla firm z branż technicznych i budowlanych (co trafia w potrzeby przedsiębiorstw przemysłowych i budowlanych, odgrywających ważną rolę w regionalnej gospodarce). Ponadto częśd z nich świadczy usługi dla firm z branży IT, co również wpisuje się dobrze w potrzeby, ponieważ bez dóbr i usług wytwarzanych przez te firmy nie mogłaby się obyd produkcja innych dóbr; w coraz większym stopniu korzysta z nich także sektor usługowy.z drugiej strony, znaczna częśd instytucji nie została wyraźnie sprofilowana. Jest to kolejny czynnik, który utrudnia ocenę dostosowania oferty do potrzeb. Warto także zwrócid uwagę na zidentyfikowany problem niskiej aktywności badawczej w optoelektronice, telekomunikacji i biotechnologii. Może to stanowid istotny problem dla instytucji proinnowacyjnych świadczących usługi dla firm działających w tych branżach. 49

51 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Niska podaż wyników badao naukowych będzie ograniczała rolę instytucji proinnowacyjnych jako pośredników pomiędzy firmami a instytucjami badawczymi. Tabela 8. Czynniki wpływające na rozwój instytucji proinnowacyjnych. Czynniki wpływające na rozwój instytucji proinnowacyjnych Czynniki hamujące rozwój instytucji proinnowacyjnych - szybki rozwój Dolnego Śląska (pomimo kryzysu gospodarczego) - potencjał do eksportu usług poza region - współpraca w sieciach (na poziomie regionalnym, krajowym, międzynarodowym) - współpraca międzynarodowa (projekty międzynarodowe) - specjalizacja ukierunkowana na branże szybko się rozwijające (np. biomedycyna, nanotechnologia, ICT, OZE) - realizacja projektów opartych o partnerstwo publiczno-prywatne - zaangażowanie władz samorządowych we wspieranie rozwoju instytucji proinnowacyjnych - możliwośd finansowania przedsięwzięd infrastrukturalnych z zewnętrznych środków publicznych (RPO, PO IG) - wzrost świadomości sektora nauki odnośnie potrzeby komercjalizacji wyników badao - aktywnośd instytucji w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych (w szczególności UE) na finansowanie inwestycji i działalności - świadczenie usług unikalnych na tle pozostałych instytucji proinnowacyjnych w regionie - stosunkowo niewielki popyt ze strony firm, słaby rozwój rynku w obszarze usług badawczo-rozwojowych w Polsce - oczekiwanie ze strony firm, że usługi proinnowacyjne będą świadczone nieodpłatnie - ograniczona podaż innowacji - brak wystarczającego finansowania, szczególnie w przypadku pełnienia funkcji, które z założenia nie mogą byd dochodowe (np. inkubacja) - braki kadrowe w części instytucji proinnowacyjnych i ograniczona podaż specjalistów przygotowanych do świadczenia wyspecjalizowanych usług proinnowacyjnych - wyczerpywanie się rezerw rozwojowych w Polsce - niedostatki zaplecza technicznego - wysokie koszty działalności Źródło: Opracowanie własne. Chod zakres usług świadczonych przez instytucje w regionie jest bardzo szeroki, to w trakcie badania zidentyfikowano lukę wymagającą wypełnienia. Występuje ona w obszarze badao przedwdrożeniowych. Pierwszy aspekt dotyczy rozpoznania popytu. 50

52 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Drugi aspekt wsparcia na etapie przed wdrożeniem wyników badao dotyczy pomocy przy uzyskiwaniu odpowiednich certyfikatów oraz doradztwa na temat potrzeby ubiegania się o ochronę prawną własności intelektualnej. Kwestię tę poruszono również w rozdziale 8.2. Mówiąc o potrzebach regionalnej gospodarki należy wziąd pod uwagę także opinie przedsiębiorców, do których skierowana jest oferta instytucji proinnowacyjnych. Ze sformułowanych potrzeb wynika, że najbardziej potrzebne są instytucje, które oferują dostęp do infrastruktury laboratoryjnej i innej infrastruktury badawczej oraz wsparcie w pozyskiwaniu funduszy. Taka oferta jest dostępna, chod nie we wszystkich powiatach jest mocno skoncentrowana (we Wrocławiu). 51

53 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 6. Współpraca Współpraca między kluczowymi aktorami regionalnej gospodarki pozostaje warunkiem koniecznym budowania innowacyjności w województwie. Stymulowanie tej współpracy oraz wspieranie poszczególnych aktorów (ze szczególnym naciskiem na sektor prywatny) jest głównym zadaniem instytucji proinnowacyjnych. W niniejszym rozdziale analizujemy potrzeby klientów instytucji proinnowacyjnych oraz dostosowanie oferty do potrzeb, a także współpracę z innymi instytucjami w regionie Klienci instytucji proinnowacyjnych Instytucje proinnowacyjne świadczą usługi przede wszystkim na rzecz przedsiębiorców. Dla pięciu spośród 21 badanych podmiotów firmy są jedynymi klientami (DIP, AIP UWr, Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy, Karkonoska ARR, ARR Agroreg), dla kolejnych siedmiu jednostek przedsiębiorstwa stanowią nie mniej niż 80% klientów (WPT, KGHM Letia Legnicki Park Technologiczny, RFNT NOT Zagłębia Miedziowego, DARR, WARR, ARAW, DAWG), pięciu respondentów zadeklarowało, że ich instytucje kierują swoje wsparcie w 50-70% do firm (Dolnośląski Park Innowacji i Nauki, Wrocławski Medyczny Park Naukowo- Technologiczny, RFNT NOT we Wrocławiu, WCTT, Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd). Dla kolejnego podmiotu WCB EIT+ przedsiębiorstwa są odbiorcami tylko 2% usług. Pozostałe instytucje Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości oferują wsparcie przede wszystkim osobom fizycznym, planującym założyd działalnośd gospodarczą: AIP przy Uniwersytecie Przyrodniczym oraz AIP przy Uniwesytecie Ekonomicznym świadczą usługi wyłącznie osobom fizycznym, natomiast dla AIP PWr osoby fizyczne stanowią ok. 90% klientów, pozostałe 10% odbiorców usług to firmy. W 2009 roku badane instytucje proinnowacyjne obsłużyły łącznie ok firm 1. W tej grupie 390 podmiotów to lokatorzy dziewięciu badanych instytucji, tj. przedsiębiorstwa, które miały swoje siedziby na terenach zarządzanych przez te instytucje. Wśród firm obsługiwanych przez instytucje proinnowacyjne zdecydowana większośd to mikroprzedsiębiorstwa; stanowiły one 68% firm, którym świadczono usługi w 2009 r. 2 Udziały przedsiębiorstw małych, średnich 1 Kompletne dane w tym zakresie przedstawiło 18 spośród badanych instytucji proinnowacyjnych; szacunek opiera się na tych danych. 2 Kompletne dane w tym zakresie przedstawiło 16 spośród badanych instytucji proinnowacyjnych; szacunek opiera się na tych danych. 52

54 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM i dużych wyniosły kolejno ok.: 17%, 10% i 5%. Struktura wielkości firm ulega zmianie, gdy zbiorowośd klientów ograniczymy do firm będących lokatorami instytucji proinnowacyjnych; w tej grupie więcej jest przedsiębiorstw mikro i małych odpowiednie odsetki wynoszą wtedy: 85%, 10%, 3% i 2%. Klientami badanych instytucji były przede wszystkim firmy lokalne oraz zlokalizowane na obszarze województwa dolnoślaskiego. Obok firm częstym odbiorcą usług instytucji proinnowacyjnych są jednostki samorządu terytorialnego swoją ofertę kieruje do tych podmiotów dziesięd badanych jednostek, są to: Dolnośląski Park Innowacji i Nauki, Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny, RFNT NOT we Wrocławiu, RFNT NOT Zagłębia Miedziowego, DARR, WARR, DAWG, WCTT, WCB EIT, Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd. Działalnośd tego rodzaju stanowi najczęściej ok. 10% oferty. Wśród podmiotów, które kierują swoje usługi do jednostek samorządu terytorialnego, pięd instytucji (Dolnośląski Park Innowacji i Nauki, Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny, RFNT NOT we Wrocławiu, DARR, WCB EIT+) świadczy usługi również dla uczelni udział tego typu działalności w ofertach poszczególnych instytucji jest mocno zróżnicowany waha się od 4% do 30%. W przypadku czterech badanych instytucji (KGHM Letia Legnicki Park Technologiczny S.A., RFNT NOT Zagłębia Miedziowego, DARR, WCTT) obok przedsiębiorców, klientami są organizacje pozarządowe (nie więcej niż 5% wszystkich odbiorców), trzech respondentów (WPT, Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny, DAWG) wspomniało o świadczeniu usług zakładom opieki zdrowotnej (do 4% klientów), dwoje badanych (ARAW, DAWG) wymieniło zlecenia realizowane dla instytucji otoczenia biznesu (20% ogółu odbiorców), tyle samo instytucji (RFNT NOT we Wrocławiu, WCTT) kieruje swoją ofertę do jednostek badawczo-rozwojowych (co najmniej 10% klientów). 53

55 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 6.2. Potrzeby klientów a oferta instytucji proinnowacyjnych Kwestionariusz badania ilościowego dolnośląskich innowacyjnych przedsiębiorców korzystających z usług instytucji proinnowacyjnych zawierał zestaw pytao, służących określeniu szeroko rozumianych potrzeb firm współpracujących z IP. Respondenci: wymieniali powody, dla których podjęli współpracę z instytucją proinnowacyjną, wyliczali usługi, z których korzystali, świadczone przez te instytucje oraz oceniali jakośd tych usług, wskazywali największe bariery rozwoju przedsiębiorstwa, wyrazili swoje oczekiwania wobec instytucji proinnowacyjnych. Poniżej analizujemy, jak rozkładały się wypowiedzi przedsiębiorców w obrębie każdego z wymienionych zagadnieo. Odpowiedzi respondentów analizujemy w podziale na dwie zbiorowości: firmy mające swe siedziby na terenie IP oraz przedsiębiorstwa, które korzystają z usług instytucji proinnowacyjnych, nie będąc ich lokatorami. Umożliwia to sprawdzenie, czy te dwie odmienne grupy klientów IP różnią się między sobą w zakresie charakteru swojej współpracy z IP. W związku z tym, że częśd respondentów miała kontakt z dwiema lub trzema instytucjami proinnowacyjnymi, zebrano łącznie opinie 151 klientów IP, z czego: 68 wypowiedzi to opinie przedsiębiorców-lokatorów IP na temat podmiotów wynajmujących im aktualnie powierzchnię biurową, 36 wypowiedzi to opinie przedsiębiorców na temat IP, która niegdyś udostępniała im powierzchnię na prowadzenie działalności gospodarczej, 48 wypowiedzi to opinie przedsiębiorców na temat instytucji proinnowacyjnych, z których usług korzystają lub korzystali, nie będąc ich lokatorami. Zebrane opinie analizujemy w podziale na dwie grupy: 103 wypowiedzi aktualnych lub byłych lokatorów oraz 48 wypowiedzi klientów IP, nie będących lokatorami. Wśród powodów nawiązania współpracy z instytucją proinnowacyjną klienci, którzy byli lub są lokatorami parków lub inkubatorów najczęściej wymieniali: atrakcyjną cenę wynajmu działki bądź nieruchomości (60%), możliwośd współpracy z innymi lokatorami instytucji (48%), a także dobrą lokalizację instytucji (28%), dostęp do laboratoriów (18%) oraz ofertę doradczą (18%). W grupie przedstawicieli firm nie będących lokatorami IP najczęstszymi 54

56 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM przyczynami nawiązania współpracy z instytucjami proinnowacyjnymi były: możliwośd kooperacji z innymi lokatorami czy klientami instytucji (40%), możliwośd skorzystania z oferty doradczej (31%), chęd uzyskania zewnętrznego wsparcia finansowego (25%), czy też pragnienie nawiązania współpracy z naukowcami (19%). Przedsiębiorcy-lokatorzy z szerokiej oferty usług świadczonych przez IP najczęściej wybierali korzystanie z infrastruktury (innej niż laboratoria) wspomniała o tym połowa badanych. Pracownicy co czwartej firmy w tej grupie uczestniczyli w organizowanych przez IP szkoleniach. Jedna piąta przedsiębiorstw korzystała z pośrednictwa w kontaktach z potencjalnymi klientami i taka sama liczba lokatorów otrzymała wsparcie w zakresie promocji czy marketnigu. Nieco mniej (17%) firm korzystało z udostępnianych przez IP laboratoriów. Tabela 9. Popularnośd usług wśród przedsiębiorców-lokatorów IP oraz ocena jakości usług. Usługa Korzystające firmy (%) Oceny (w skali od 1 do 5) 4 1 lub 3 lub 2 5 Wynajem powierzchni biurowej Udostępnianie innej infrastruktury Szkolenia Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich potencjalnymi klientami Promocja/reklama/marketing Udostępnianie laboratoriów Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Dzierżawa/ sprzedaż terenów inwestycyjnych Obsługa prawna Pomoc w zdobywaniu finansowania Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Obsługa księgowa Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao Przygotowywanie analiz rynku Doradztwo z zakresu zarządzania Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw

57 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Usługa Korzystające firmy (%) Oceny (w skali od 1 do 5) 4 1 lub 3 lub 2 5 Pomoc przy eksporcie i poszukiwaniu partnerów zagranicznych Przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd i badania czystości patentowej Audyt technologiczny Doradztwo/ pomoc we wdrażaniu eko-innowacji Doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów Prowadzenie baz danych projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie Źródło:Opracowanie własne. W grupie firm nie będących lokatorami najczęściej wymienianymi usługami IP, z których korzystali respondenci, były: pomoc w zdobywaniu finasowania (co piąty respondent), udostępnianie baz danych przedsiębiorstw (17%) oraz tak samo popularne pośredniczenie w kontaktach z potencjalnymi klientami. Następnie równie często wymieniano sześd usług: pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami, a naukowcami, audyt technologiczny oraz cztery usługi doradcze: z zakresu zakładania działalności gospodarczej, dotyczące komercjalizacji wyników badao, z zakresu zarządzania oraz związane z wprowadzaniem na rynek nowych usług i produktów; z każdej z tych usług skorzystało 15% firm. Tabela 10. Popularnośd usług wśród przedsiębiorców nie będących lokatorami IP oraz Usługa ocena jakości usług. Korzystające firmy (%) Ocena (w skali od 1 do 5) 1 lub 4 lub Pomoc w zdobywaniu finansowania Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich potencjalnymi klientami Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao Audyt technologiczny Doradztwo z zakresu zarządzania Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów

58 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Usługa Korzystające firmy (%) Ocena (w skali od 1 do 5) 1 lub 4 lub Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Przygotowywanie analiz rynku Szkolenia Promocja/reklama/marketing Pomoc przy eksporcie i poszukiwaniu partnerów zagranicznych Inne Obsługa prawna Przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd i badania czystości patentowej Dzierżawa/ sprzedaż terenów inwestycyjnych Prowadzenie baz danych projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie Obsługa księgowa Udostępnianie laboratoriów Udostępnianie innej infrastruktury Doradztwo/ pomoc we wdrażaniu eko-innowacji Doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów Wynajem powierzchni biurowej Źródło: Opracowanie własne. O stopniu dopasowania oferty instytucji proinnowacyjnych do potrzeb firm, obok popularności, jaką cieszą się poszczególne usługi, świadczą też oceny jakości tych usług formułowane przez przedsiębiorców. Można ogólnie stwierdzid, że klienci dobrze oceniają jakośd otrzymanego wsparcia. Średni odsetek ocen dobrych i bardzo dobrych wystawionych przez firmy-lokatorów najpopularniejszym w tej grupie usługom wynosi 75%. Najlepiej oceniono kolejno: udostępnianie infrastruktury innej niż laboratoria (90% pozytywnych ocen), szkolenia (80%), wynajem powierzchni biurowej (79%) oraz udostępnianie laboratoriów (76%). Poniżej przeciętnej oceniono natomiast: pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami a ich potencjalnymi klientami (64%) oraz wsparcie w zakresie promocji/reklamy/marketingu. 57

59 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 9. Ocena usług najpopularniejszych wśród firm-lokatorów. Udostępnianie infrastruktury (innej niż laboratoria) Szkolenia Wynajem powierzchni biurowej Udostępnianie laboratoriów Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich Promocja/reklama/marketing 0% 20% 40% 60% 80% 100% ocena 4 lub 5 ocena 3 ocena 1 lub 2 Źródło: Opracowanie własne. Nieco lepiej oceniane są usługi najczęściej wybierane przez przedsiębiorców nie będących lokatorami IP średni odsetek ocen 4 i 5 dla tych usług wyniósł 93%. W tej grupie klientów ranking najlepiej ocenianych wśród najpolularniejszych usług otwierają: udostępnianie baz danych firm oraz pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami a ich potencjalnymi klientami (w obu przypadkach z usługi korzystało ośmiu odbiorców i każdy z nich ocenił ją pozytywnie). Kolejne trzy usługi, które otrzymały komplet pozytywnych ocen to: audyt technologiczny, doradztwo z zakresu zarządzania oraz doradztwo dotyczące wdrażania nowych produktów i usług. Oceny pozostałych najczęściej wybieranych usług były także realatywnie wysokie. 58

60 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Wykres 10. Ocena usług najpopularniejszych wśród firm nie będących lokatorami. Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów Doradztwo z zakresu zarządzania Audyt technologiczny Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami a potencjalnymi klientami Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badao Pomoc w zdobywaniu finansowania 0% 20% 40% 60% 80% 100% ocena 4 lub 5 ocena 3 ocena 1 lub 2 Źródło: Opracowanie własne. Kolejnym elementem badania były najważniejsze bariery rozwoju firmy. Niemal połowa ankietowanych (44%) stwierdziła, że przeszkodą w prowadzeniu działalności są skomplikowane przepisy prawne, a dla 29% respondentów problemem jest pozyskiwanie wykwalifikowanej kadry. Natomiast wysokie koszty inwestycji w nowe technologie, trudności w pozyskiwaniu kapitału oraz wysokie koszty pozyskiwania kapitału to bariery wskazywane przez co czwartą osobę. Rzadziej wymieniane problemy to: wysokie ryzyko wprowadzania innowacji (15%), brak zainteresowania produktami ze strony klientów (12%), brak informacji o rynkach zbytu (11%) czy polityka zakupowa odbiorców (10%). W diagnozie barier rozwoju przedsiębiorstwa klienci-lokatorzy nie różnią się zasadniczo od pozostałych firm. Można jedynie zauważyd, że przedstawiciele firm umiejscowionych w IP wyraźnie częściej wskazywali: wysokie ryzyko wprowadzania innowacji oraz wysokie koszty inwestycji w nowe technologie, a także skomplikowane przepisy prawne. Natomiast w drugiej analizowanej grupie realatywnie częściej wspominano problem braku zainteresowania nowymi produktami ze strony klientów. 59

61 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Tabela 11. Najważniejsze bariery rozwoju przedsiębiorstwa korzystającego z usług IP (w procentach). Odsetek klientów w grupie Wyszczególnienie Pozostałe Razem Lokatorzy firmy Skomplikowane przepisy prawne Trudności w pozyskiwaniu wykwalifikowanych kadr Trudności w pozyskiwaniu kapitału Wysokie koszty inwestycji w nowe technologie Wysokie koszty pozyskania kapitału Wysokie ryzyko wprowadzania innowacji Brak zainteresowania nowymi produktami ze strony klientów Brak informacji o rynkach zbytu Polityka zakupowa odbiorców Nie wiem, trudno powiedzied Źródło: opracowanie własne. Oczekiwania przedsiębiorców względem oferty instytucji proinnowacyjnych po części korespondują ze wskazanymi przez nich barierami rozwoju ich firm, a po części są potrzebami innego rodzaju. Czterech na dziesięciu respondentów zgłosiło zapotrzebowanie na pomoc ze strony instytucji proinnowacyjnych w pozyskiwaniu finansowania/grantów na badania; oczekiwanie to można powiązad ze wskazanymi jako bariery rozwoju przedsiębiorstw trudnościami z pozyskiwaniem kapitału oraz wysokimi kosztami inwestycji w nowe technologie. Jedna trzecia badanych potrzebuje usług doradczych oraz szkoleo, co, jak się wydaje, koresponduje z problemami przedsiębiorców wynikającymi ze skomplikowanych przepisów prawnych oraz braku znajomości rynków zbytu. Co trzecia firma oczekuje wynajmu powierzchni biurowej. Kolejne, wskazywane przez co czwartą osobę, oczekiwanie dostęp do wysoko wykwalifikowanej kadry jest pochodną deklarowanych trudności w pozyskiwaniu specjalistycznego personelu. Dwie następne najczęściej wymieniane potrzeby: pomoc w pozyskiwaniu funduszy na cele inne niż badania oraz ułatwienie dostępu do nowych technologii, zgłaszane przez odpowiednio 23 i 21% przedsiębiorców, również znajdują potwierdzenie we wskazywanych barierach rozwoju ponownie należałoby tu przywoład: trudności z pozyskiwaniem kapitału i wysokie koszty inwestycji w nowe technologie. Katalog najczęściej wymienianych oczekiwao zamyka zgłaszana przez co siódmego przedsiębiorcę potrzeba uzyskania dostępu do laboratoriów badawczych. Warto dodad, że taki sam odsetek respondentów nie wskazał żadnych oczekiwao względem instytucji proinnowacyjnych. 60

62 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Tabela 12. Główne oczekiwania wobec instytucji proinnowacyjnych (w procentach). Odsetek klientów w grupie Wyszczególnienie Pozostałe Razem Lokatorzy firmy Pomoc w pozyskiwaniu finansowania / grantów na badania Zapewnienie usług doradczych Organizacja szkoleo Udostępnienie powierzchni biurowej Dostęp do wysoko wykwalifikowanej kadry Pomoc w pozyskaniu funduszy na inne cele Ułatwienie dostępu do nowych technologii Udostępnianie laboratoriów badawczych Nie wiem, trudno powiedzied Źródło:Oopracowanie własne. Porównując oczekiwania zgłoszone przez lokatorów i pozostałe przedsiebiorstwa można stwierdzid, że respondenci z pierwszej grupy mocniej na codzieo związani z instytucją proinnowacyjną mają względem IP większe i lepiej sprecyzowane wymagania. Świadczą o tym częstsze wspominanie poszczególnych oczekiwao oraz znacznie mniejszy odsetek odpowiedzi: trudno powiedzied. Największe rożnice dotyczą: udostępniania laboratoriów, organizacji szkoleo, zapewnienia usług doradczych oraz dostępu do wysoko wykwalifikowanej kadry w każdym przypadku oczekiwania te formułowane są wyraźnie częściej przez lokatorów. Przedstawiona w rozdziale piątym oferta instytucji proinnowacyjnych działających na Dolnym Śląsku wydaje się byd w dużej mierze adekwatna względem oczekiwao przedsiębiorców. Świadczone przez trzy czwarte instytucji proinnowacyjnych pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięd (venture capital, kredyty) oraz przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjnośd (Programy Ramowe UE, programy PARP) wydają się odpowiadad na często formułowane przez przedsiębiorców oczekiwanie pomocy w zdobywaniu finansowania lub grantów na badania i inne cele. Usługi doradcze w zakresie wdrażania nowych projektów i usług oraz w zakresie zarządzania, świadczone przez odpowiednio trzy czwarte i dwie trzecie badanych instytucji, trafiają w zgłaszaną przez co trzeciego przedsiębiorcę potrzebę dostępu do usług doradczych oraz korespondują z częstym zamawianiem tych usług przez firmy. Najpowszechniej świadczony typ wsparcia szkolenia, oferowany przez 20 instytucji proinnowacyjnych, spotyka się z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez jedną trzecią przedstawicieli firm. 61

63 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Natomiast oferowane przez trzy czwarte instytucji pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami wychodzi naprzeciw wyrażanej przez co czwartego przedsiębiorcę potrzebie ułatwienia dostępu do wysoko wykwalifikowanej kadry oraz po części odpowiada na oczekiwanie ułatwienia dostępu do nowych technologii. Podaż usług udostępniania infrastruktury laboratoryjnej wydaje się zaspokajad obecne potrzeby oferuje ją siedem spośród 21 badanych instytucji proinnowacyjnych (przy czym trzy podmioty ograniczają krąg potencjalnych odbiorców do firm będących ich lokatorami). Zapotrzebowanie na dostęp do infrastruktury laboratoryjnej zgłosiło 14% przedsiębiorców Współpraca z innymi instytucjami Badane instytucje proinnowacyjne prowadzą swoją działalnośd współpracując z wieloma partnerami różnego typu, zlokalizowanymi przede wszystkim w regionie, ale także w innych częściach kraju i zagranicą. Wszystkie badane podmioty zadeklarowały kooperację z instytucjami samorządowymi lub rządowymi najczęściej deklarowano współpracę z jednym lub dwoma podmiotami tego typu, chod byli też respondenci, którzy wspomnieli, że współdziałają z wielokrotnie większą liczbą instytucji (np. Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczośd 50, WARR 18, DARR 10). Kooperacja ta polega przede wszystkim na realizacji wspólnych projektów, doradztwie i konsultacjach oraz na zaangażowaniu się partnerów publicznych w promowanie działalności instytucji proinnowacyjnych. Dodatkowo niemal połowa respondentów potwierdziła otrzymanie od samorządu subwencji lub dotacji, niespełna jedna czwarta badanych uzyskała ulgi podatkowe i tyle samo instytucji otrzymało od władz samorządowych grunty z przeznaczeniem na prowadzenie działalności. Przedstawiciele badanych podmiotów ocenili ten typ współpracy jako ważny stwierdziło tak trzech na czterech respondentów. Pytani o dalsze oczekiwane wsparcie ze strony władz samorządowych, reprezentanci instytucji proinnowacyjnych wspominali przede wszystkim o pomocy finansowej, głównie w zakresie ich działao wspierających przedsiębiorców, ale także w zakresie rozwoju infrastruktury instytucji, czy w postaci ulg w opłatach za użytkowanie nieruchomości lub też ulg podatkowych innego rodzaju. Wielu respondentów oczekuje wsparcia w zakresie promowania instytucji proinnowacyjnych, ale także działao samorządu na rzecz promocji i rozwoju regionu, niekiedy wspominano też o potrzebie koordynowania działao instytucji proinnowacyjnych w województwie, potrzebie planowania strategicznego w tym zakresie. 62

64 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Pojawiły się także oczekiwania: wsparcia w postaci wspólnego aplikowania o dofinansowanie ze środków unijnych (m.in. poprzez zapewnienie wymaganego wkładu własnego), wygospodarowania środków na wsparcie tworzenia i funkcjonowania systemów komercjalizacji wyników badao naukowych prowadzonych na uczelniach w regionie, stworzenie funduszu pożyczkowego czy poręczeniowego przeznaczonego dla innowacyjnych firm z sektora MŚP. Naturalnymi partnerami instytucji proinnowacyjnej są inne podmioty o podobnym profilu działalności, funkcjonujące w regionie lub innych częściach kraju. Jedynie przedstawiciel DIP nie wspomniał o kooperują z instytucjami proinnowacyjnymi z regionu. Pozostali respondenci wśród partnerów wymieniali najczęściej: agencje rozwoju regionalnego, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Wrocławskie Centrum Badao EIT+, ośrodki innowacji NOT oraz Wrocławski Park Technologiczny, a także inkubatory przedsiębiorczości wrocławskich uczelni, izby gospodarcze oraz wrocławskie i dolnośląskie parki technologiczne, naukowo-technologiczne i przemysłowe. Ponad dwie trzecie badanych podmiotów współpracuje również z instytucjami prowadzącymi działalnośd o zasięgu krajowym lub zrzeszonymi w ogólnopolskich sieciach. Najczęściej wspominanymi tutaj partnerami były: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, podmioty należące do Krajowego System Usług, Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Federacja Stowarzyszeo Naukowo-Technicznych Naczelna Organizacja Techniczna. Współpracujące ze sobą instytucje proinnowacyjne najczęściej organizują wspólne szkolenia i konferencje (ponad dwie trzecie badanych), razem poszukują dostawców i kooperantów (połowa respondentów), wydają wspólnie publikacje (niemal połowa instytucji), wymieniają się bazami technologii (co czwarty podmiot), a także wymieniają doświadczenia oraz współdziałają w zakresie promocji czy poszukiwania kierunków rozwoju. Współpraca instytucji proinnowacyjnych z innymi podmiotami o podobnym profilu działalności często odbywa się w ramach sieci sytuacja taka ma miejsce w przypadku dwóch trzecich badanych jednostek. Obok sieci, o których wspomniano powyżej, respondenci wymienili następujące organizacje: Dolnośląskie Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, Związek Pracodawców Polska Miedź, Federacja Pracodawców Polski Zachodniej, Business Centre Club, Polska Platforma Fotoniczna, Polska Izba Gospodarcza Zaawansowanych Technologii, sied Regionalnych Centrów Obsługi Inwestora, Dolnośląski Klaster Energetyczny, Ogólnopolski Klaster e-zdrowie, Europejska Federacja Krajowych Stowarzyszeo Inżynierów (FEANI), Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT), Enterprise Europe Network. Obecnośd w sieci umożliwia przede wszystkim: 63

65 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO wymianę doświadczeo i informacji, realizację wspólnych projektów, wdrażanie wspólnych standardów usług i pracy, korzystanie ze wspólnej bazy wiedzy i wzajemne udostępnianie zasobów np. infrastrukturalnych, czy też nawiązywanie nowych kontaktów. Popularnymi partnerami instytucji proinnowacyjnych są także szkoły wyższe (jedynie reprezentant DIP nie zadeklarował współpracy tego podmiotu z uczelniami). Przeważnie badane jednostki kooperują z kilkoma szkołami wyższymi; najczęściej deklarowano współpracę z trzema uczelniami, jeden z respondentów (WCB EIT+) zadeklarował współdziałanie z 36 szkołami wyższymi. Współpraca polega przede wszystkim na: realizacji wspólnych projektów, kontaktach z akademicką kadrą naukową, zamawianiu ekspertyz i opinii, prowadzeniu wspólnych badao naukowych, wspólnej organizacji konferencji i seminariów czy udzielaniu wsparcia w pozyskiwaniu dofinansowania. Ponad połowa przedstawicieli instytucji proinnowacyjnych oceniła, że ten rodzaj współpracy jest dla nich ważny, równocześnie jednak co czwarty badany postrzega to partnerstwo jako mało ważne. Ponad dwie trzecie badanych instytucji współpracuje z firmami konsultingowymi lub ekspertami zewnętrznymi. Określając zakres tej kooperacji, respondenci wymieniają przede wszystkim co oczywiste korzystanie z usług doradczych i zamawianie ekspertyz, następnie mówiono o: realizacji wspólnych projektów, zlecaniu ekspertom prowadzenia szkoleo, konsultowaniu wniosków o dofinansowanie oraz doradzaniu przy realizacji inwestycji. Badane instytucje proinnowacyjne nieco większe znaczenie przypisują współpracy z ekspertami, niż kontaktom z firmami konsultingowymi pierwszy rodzaj kooperacji postrzega jako ważny niemal trzy czwarte respondentów, którzy współpracują z ekspertami, natomiast kontakty z firmami doradczymi są ważne dla ponad połowy instytucji korzystających z tych usług. Połowa respondentów wspomniała o kooperacji z jednostkami badawczorozwojowymi. Współpraca ta opisywana jest przede wszystkim jako realizacja wspólnych projektów, wymieniono także komercjalizację badao, ocenę rozwiązao technicznych czy diagnozy dotyczące sytuacji społeczno-gospodarczej w regionie. Badani ocenili ten rodzaj współpracy jako przeciętnie ważny. Listę partnerów instytucji proinnowacyjnych zamykają fundusze pożyczkowe i poręczeniowe oraz fundusze z udziałem kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital) współpracę z tymi podmiotami zadeklarowała mniej niż jedna trzecia badanych. Podmioty zaangażowane w kooperację tego rodzaju określają ją jako ważną. 64

66 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Instytucje otoczenia biznesu mają przede wszystkim stanowid pomost między różnymi aktorami regionalnej gospodarki, a więc między przedsiębiorcami, instytucjami badawczo-naukowymi i władzami. To właśnie współpraca między poszczególnymi interesariuszami jest warunkiem skutecznych procesów innowacyjnych. Rola instytucji proinnowacyjnych jest szczególnie istotna w świetle koncepcji potrójnej spirali (ang. Triple Helix), którą Henry Etzkowitz oraz Loet Leydesdorff wprowadzili jako model współpracy pomiędzy światem nauki, przemysłu (biznesu) a administracją. Sektory te wzajemnie na siebie oddziałują dostarczając sobie zasoby materialne i intelektualne, określając wymagania i potrzeby, stwarzając ramy formalne i organizacyjne działania oraz podejmując wspólne programy i projekty. Interakcje trzech głównych aktorów prowadzą do tworzenia się sieci współpracy oraz instytucji określanych w literaturze zagranicznej jako hybrydowe, do których można zaliczyd instytucje otoczenia biznesu, w tym instytucje proinnowacyjne. Schemat 1. Rozwój modelu potrójnej spirali współpracy (triple helix). sieci współpracy, instytucje proinnowacyjne, inne instytucje otoczenia biznesu itp. władze nauka firmy Źródło: Opracowanie własne na podstawie Etzkowitz H., L. Leydesdorff, 2000, The Dynamics of Innovation: From National Systems and Mode 2 to a Triple Helix of University- Industry-Government Relations, Research Policy, 29(22). W świetle przeprowadzonej analizy instytucji proinnowacyjnych można stwierdzid, że dolnośląskie IP pełnią funkcję istotnych węzłów współpracy nauki, administracji i firm. Jak wspomniano, wszystkie instytucje proinnowacyjne objęte badaniem mają wśród swoich klientów przedsiębiorców lub osoby planujące rozpocząd działalnośd gospodarczą. Wszystkie podmioty współpracują z jednostkami samorządu terytorialnego oraz niemal każda IP kooperuje również z uczelniami wyższymi. Istotna częśd usług oferowanych przedsiębiorcom obejmuje zacieśnianie współpracy nauki i biznesu. Z kolei kooperacja z samorządem to przede wszystkim wsparcie ze strony władz regionalnych kierowane do poszczególnych instytucji materialne, doradcze oraz promocyjne. 65

67 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Natomiast współpraca z uczelniami wyższymi polega głównie na zamawianiu ekspertyz i badao oraz kontaktach z kadrą naukową. Wzmocnieniem dla rozważanej trój-płaszczyznowej współpracy mogłoby byd wdrożenie trzech oczekiwao, zgłoszonych przez przedstawicieli dolnośląskich IP: wygospodarowanie środków na wsparcie tworzenia i funkcjonowania systemów komercjalizacji wyników badao naukowych prowadzonych na uczelniach w regionie, stworzenie funduszu pożyczkowego lub doręczeniowego przeznaczonego dla innowacyjnych firm z sektora MŚP oraz lepsza koordynacja i strategiczne planowanie działao dolnośląskich instytucji proinnowacyjnych. 66

68 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 7. Skutecznośd we wspieraniu innowacyjności Rola instytucji objętych badaniem we wspieraniu innowacyjności w regionie jest trudna do określenia ze względu na fakt, iż większośd instytucji nie prowadzi monitoringu klientów pod kątem efektów współpracy w tym obszarze. Zatem badane instytucje często nie były w stanie udzielid na ten temat informacji, bądź przekazywały dane szacunkowe, co ogranicza możliwości analizy. Jednym z istotnych dla oceny innowacyjności obszarów, który podlega ograniczonemu monitoringowi ze strony instytucji, jest liczba innowacji objętych ochroną prawną przez klientów w wyniku współpracy z instytucją proinnowacyjną. Na poniższym wykresie zaprezentowano liczbę patentów, wzorów przemysłowych i znaków towarowych wdrożonych w latach przez klientów instytucji proinnowacyjnych, które takie dane przekazały. Prezentowane dane liczbowe pochodzą głównie z instytucji typu: stowarzyszenie naukowotechniczne, centrum transferu technologii, inkubator przedsiębiorczości i instytucja doradcza. Wykres 11. Liczba innowacji objętych ochroną prawną przez klientów w wyniku współpracy z instytucją proinnowacyjną w latach Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych. Ogółem liczba innowacji, w przypadku których do objęcia ochroną prawną przyczyniła się współpraca z instytucją proinnowacyjną, jest nieznaczna, ale sytuacja ulega poprawie widoczny jest trend wzrostowy w latach Jedną z przyczyn tego zjawiska jest wspomniany już wcześniej brak ewidencji prowadzonej przez wiele instytucji proinnowacyjnych bądź szacunkowy charakter gromadzonych danych. 67

69 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Przykładowo instytucja posiada informacje o planowanych zgłoszeniach przez przedsiębiorstwa, natomiast brakuje potwierdzenia, czy plany patentowania rzeczywiście zakooczyły się zgłoszeniem wynalazku do ochrony. W ocenie instytucji proinnowacyjnych przypadki ubiegania się przez przedsiębiorstwo o ochronę patentową są rzadkie. Najczęściej wsparcie udzielane przez instytucje proinnowacyjne ma charakter pośredni. Przykładowo, pomoc instytucji polega na świadczeniu usług doradczych na rzecz przedsiębiorstw w zakresie ochrony prawnej innowacji, np. w postaci dostępu do rzecznika patentowego. Natomiast cały proces związany ze zgłoszeniem patentowym przedsiębiorstwo prowadzi samodzielnie. Podobnie jak w przypadku ochrony patentowej, instytucje posiadają ograniczoną wiedzę na temat typów innowacji wprowadzanych przez klientów i w większości wypadków dysponują jedynie szacunkowymi danymi. Najczęściej wdrażane innowacje to nowe bądź ulepszone produkty, a następnie nowe/ulepszone usługi. Rzadsze jest wdrażanie nowych/ulepszonych procesów, czy też innowacji organizacyjnych. W ocenie instytucji najmniej popularne jest wdrażanie innowacji marketingowych. Tylko nieznaczna częśd instytucji proinnowacyjnych w regionie świadczy usługi z zakresu wsparcia transferu technologii. Najpowszechniejszym typem transakcji był transfer (sprzedaż) technologii przedsiębiorstw-klientów instytucji innym przedsiębiorstwom (w formie licencji, patentów); ich liczba bliska jest 100. Na drugim miejscu plasuje się komercjalizacja wiedzy z uczelni (39 pomyślnie zrealizowanych projektów przy pomocy instytucji proinnowacyjnych). Instytucje przyznają, iż komercjalizacja wiedzy z uczelni jest trudniejsza do realizacji, a w konsekwencji są to rzadsze przypadki niż transfer technologii pomiędzy przedsiębiorstwami. Najrzadziej instytucje udzielały wsparcia przy transferze technologii zagranicznej do swoich klientów w sumie zidentyfikowano 23 takie przypadki. 68

70 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Wykres 12. Liczba projektów z zakresu transferu technologii zrealizowanych przy pomocy instytucji proinnowacyjnych w regionie w ciągu ostatnich trzech lat. Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych. Najistotniejszą rolę w zakresie wspierania transferu technologii odgrywa Wrocławskie Centrum Transferu Technologii (w sumie 34 transfery w ciągu ostatnich 3 lat) oraz Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy (w sumie około 100 transferów w ciągu ostatnich 3 lat). Wspierały one wszystkie trzy typy transferów: technologii z uczelni, technologii przedsiębiorstw-klientów innym przedsiębiorstwom oraz technologii zagranicznej do przedsiębiorstw-klientów. Wsparcie komercjalizacji wiedzy z uczelni do przedsiębiorstw-klientów zadeklarowało 5 instytucji. Dużą aktywnośd w tym obszarze wykazało Wrocławskie Centrum Transferu Technologii i Ośrodek Innowacji NOT w Świdnicy. Te dwie instytucje jako jedyne wspierały transfer technologii zagranicznej do przedsiębiorstw będących ich klientami. Z kolei 4 instytucje były pomocne przy realizacji projektów z zakresu transferu technologii przedsiębiorstw-klientów do innych przedsiębiorstw. 69

71 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 13. Projekty z zakresu transferu technologii zrealizowane przy pomocy poszczególnych instytucji proinnowacyjnych w ciągu ostatnich trzech lat w podziale na typy transakcji. Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych Natomiast Wrocławskie Centrum Transferu Technologii jako jedyna z badanych instytucji przyczyniła się do transferu technologii zagranicznej do przedsiębiorstwa będącego klientem instytucji. Miało to miejsce w 8 przypadkach. 70

72 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Skutecznośd we wspieraniu innowacyjności w dużej mierze uzależniona jest od tego, czy wachlarz usług oferowanych przez instytucje proinnowacyjne został trafnie dobrany w stosunku do potrzeb przedsiębiorstw w regionie. Z perspektywy instytucji proinnowacyjnych objętych niniejszym badaniem największym zainteresowaniem ze strony klientów cieszą się usługi, które można przyporządkowad do następujących trzech obszarów. Schemat 2. Usługi związane ze wspieraniem transferu wiedzy i innowacyjnością cieszące się największym zainteresowaniem perspektywa instytucji proinnowacyjnych. Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych (spontaniczne wskazania respondentów). Usługi z obszaru finansowania innowacji zostały spontanicznie wskazane przez jedną trzecią instytucji proinnowacyjnych. Obszar obejmuje usługi typu poszukiwanie źródeł finansowania innowacji oraz doradztwo i szkolenia w zakresie pozyskiwania i rozliczania środków publicznych (dotacji krajowych i europejskich). Dużym zainteresowaniem cieszą się usługi odnoszące się do przedsięwzięd obejmujących budowę infrastruktury badao naukowych, ochrony własności intelektualnej oraz zakupu wartości niematerialnych i prawnych. 71

73 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Również prawie co trzecia instytucja wymieniła usługi z zakresu transferu technologii jako cieszące się największym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorstw. W obszarze tym umieszczono usługi takie jak: kojarzenie sektora nauki (wiedzy) i biznesu, najczęściej w odpowiedzi na zapotrzebowanie przedsiębiorców, inne wsparcie procesu transferu technologii do sektora biznesu (doradztwo prawne) oraz wsparcie przy transferze na poziomie międzynarodowym, które obejmuje poszukiwanie partnerów do współpracy, negocjowanie umów oraz doradztwo prawne. Trzecią grupą usług, które instytucje proinnowacyjne wskazywały najczęściej, są usługi w zakresie ochrony praw własności intelektualnej. W szczególności obszar ten obejmuje: doradztwo prawne, doradztwo patentowe (w tym usługi rzecznika patentowego), badanie czystości patentowej i zgłoszenia patentowe. Nieco rzadziej instytucje wskazywały usługi takie jak opiniowanie projektów pod kątem innowacyjności oraz audyt technologiczny. Do ich użyteczności przyczynia się w dużej mierze fakt, iż są one niezbędne bądź pomocne w przypadku ubiegania się przez przedsiębiorstwo o dofinansowanie ze źródeł zewnętrznych. Ponadto wymienione zostały również usługi doradcze z zakresu zakładania działalności gospodarczej oraz poszukiwanie powierzchni biurowej na inicjowanie działalności innowacyjnej. Instytucje proinnowacyjne, w sposób bezpośredni lub pośredni, stymulowały współpracę klientów, również w dziedzinie innowacyjności. Prawie połowa instytucji objętych badaniem zaobserwowała przypadki projektów innowacyjnych realizowanych w oparciu o współpracę między lokatorami/klientami instytucji. Jednocześnie instytucje przyznają, iż nie gromadzą danych liczbowych w tym zakresie, przez co ocena skali zjawiska jest utrudniona. Instytucje proinnowacyjne regionu wykazują różny stopieo aktywności w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych na finansowanie prowadzonej działalności. W ciągu ostatnich 3 lat siedem instytucji było szczególnie aktywnych w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych na duże inwestycje infrastrukturalne. Były to parki technologiczne bądź naukowo-technologiczne oraz instytucje klasyfikujące się jako inny typ, w tym agencje rozwoju regionalnego, stowarzyszenie naukowo-techniczne i instytucja o charakterze doradczym. W sumie na cele rozwoju infrastruktury technicznej pozyskano ponad 690 mln złotych (w formie grantów bądź dotacji). Większośd pozostałych instytucji pozyskiwała środki zewnętrzne na finansowanie bieżących zadao. 72

74 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W okresie aktywnośd instytucji w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych na finansowanie własnej działalności wykazywała tendencję wzrostową. Wykres 14. Aktywnośd instytucji proinnowacyjnych w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych. Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych. W kolejnych latach rosła zarówno lista projektów, o które się ubiegano, jak i liczba projektów, dla których pozyskano wsparcie. Malejąca skutecznośd w pozyskiwaniu środków może byd rezultatem wzmożonej konkurencji przy ubieganiu się o wsparcie, która w dużej mierze wynika ze wzrostu zainteresowania i doświadczenia wnioskodawców. Najwięcej szkoleo i seminariów ogółem zorganizowano w 2007 roku. W 2008 nastąpił spadek liczby szkoleo i seminariów ogółem, natomiast w 2009 roku odnotowano wzrost. Liczba szkoleo z zakresu transferu technologii zmalała ponad dwukrotnie w 2008 r. w porównaniu z poprzednim rokiem oraz nieznacznie wzrosła w 2009 roku. Z kolei liczba szkoleo i seminariów z zakresu finansowania innowacji wzrosła o ponad połowę w okresie i utrzymywała się na zbliżonym poziomie w 2009 roku. 73

75 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 15. Liczba szkoleo lub seminariów zorganizowanych przez instytucje proinnowacyjne w okresie Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych. W roku 2008, w porównaniu z 2007 r., nastąpił znaczny wzrost udziału szkoleo i seminariów z zakresu finansowania innowacji w liczbie szkoleo ogółem. Jednocześnie zmniejszył się udział wydarzeo dotyczących transferu technologii w ogólnej liczbie szkoleo i seminariów zorganizowanych przez instytucje proinnowacyjne. W 2009 r. sumaryczny udział szkoleo w tych dwóch obszarach utrzymywał się na poziomie zbliżonym do osiągniętego w 2008 roku. Wykres 16. Udział szkoleo lub seminariów z poszczególnej tematyki w ogólnej liczbie szkoleo/seminariów zorganizowanych przez instytucje w okresie Źródło: Wyniki badania ankietowego instytucji proinnowacyjnych. 74

76 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Zestawienie wyników badania instytucji z wynikami badania ankietowego przeprowadzonego wśród 100 przedsiębiorstw-klientów instytucji pozwoliło na szersze spojrzenie na kwestię skuteczności i efektywności funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych w regionie. W przypadku próby przedsiębiorstw-klientów objętych badaniem ankietowym instytucje proinnowacyjne odegrały ograniczoną rolę. W szczególności analizie poddano następujące obszary: ochrona własności intelektualnej, wdrażanie innowacji i stymulowanie współpracy. Wśród przedsiębiorstw objętych badaniem o ochronę własności intelektualnej w ciągu ostatnich trzech lat ubiegało się 13 ze 100 przedsiębiorstw. Wykres 17. Liczba przedsiębiorstw składających wnioski o ochronę własności intelektualnej samodzielnie i przy wsparciu instytucji proinnowacyjnej, w podziale na typy wniosków (w ciągu ostatnich 3 lat). Źródło: Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw. Tylko jedno spośród trzynastu przedsiębiorstw przypisuje złożenie wniosku o ochronę własności intelektualnej współpracy z instytucją proinnowacyjną dotyczy to rejestracji patentu. W pozostałych przypadkach respondenci deklarują samodzielne działania w tym zakresie. W ocenie badanych klientów instytucji proinnowacyjnych współpraca z instytucjami w nieznacznym stopniu przyczyniła się do wprowadzania usprawnieo i innowacji różnego typu. 75

77 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 18. Liczba przedsiębiorstw, które w ciągu ostatnich 3 lat wprowadziły istotne usprawnienia swojej działalności, w podziale na typy usprawnieo. Źródło: Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw. Ogółem 69% respondentów zadeklarowało wprowadzenie w ciągu ostatnich 3 lat istotnych usprawnieo swojej działalności. Jednak tylko sporadycznie usprawnienia te firmy przypisywały współpracy z instytucją proinnowacyjną. Badanie przedsiębiorstw-klientów instytucji proinnowacyjnych wskazuje, iż instytucje proinnowacyjne odegrały relatywnie większą rolę w zakresie stymulowania współpracy klientów z różnego typu podmiotami. Podjęcie współpracy z innymi podmiotami przy pomocy instytucji proinnowacyjnej deklaruje co piąty badany klient instytucji. Sytuacja taka nie miała miejsca w przypadku 77% przedsiębiorstw objętych badaniem. Wykres 19. Podjęcie przez przedsiębiorstwa współpracy z innymi podmiotami dzięki pomocy instytucji proinnowacyjnej. Źródło: Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw. 76

78 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Piętnaście z 21 przedsiębiorstw, zadeklarowało, iż w wyniku udzielonego przez instytucje proinnowacyjne wsparcia podjęły współpracę z firmami produkcyjnymi. Mniej skuteczna była działalnośd instytucji proinnowacyjnych w zakresie inicjowania współpracy przedsiębiorstw z innymi typami podmiotów. W przypadku czterech przedsiębiorstw wynikiem udzielonego wsparcia było nawiązanie współpracy z uczelnią wyższą. Po trzy przedsiębiorstwa podjęły współpracę z centrum transferu technologii i z jednostką badawczo rozwojową. Ostatnie trzy typy podmiotów charakteryzuje wysoki potencjał w zakresie stymulowania innowacyjności przedsiębiorstw. Najrzadsze są przypadki podjęcia współpracy z firmami doradczymi, inkubatorem przedsiębiorczości bądź z innymi typami podmiotów (po jednym przedsiębiorstwie). Wykres 20. Typy podmiotów, z którymi przedsiębiorstwa nawiązały współpracę w wyniku pomocy instytucji proinnowacyjnej (szt.). Źródło: Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw. Uzyskane wyniki nie sumują się do 21 (liczba przedsiębiorstw, które w wyniku pomocy instytucji proinnowacyjnej nawiązały współpracę z innymi podmiotami) ze względu na możliwośd wielokrotnego wyboru odpowiedzi. Objęte badaniem ankietowym przedsiębiorstwa zostały poproszone o ogólną ocenę, czy współpraca z instytucją proinnowacyjną przyczyniła się do rozwoju/sukcesu firmy. Spontaniczne wypowiedzi respondentów zostały następnie skategoryzowane. Uzyskane wyniki zaprezentowano na poniższym wykresie. 77

79 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wykres 21. Wpływ współpracy z instytucją proinnowacyjną na rozwój/sukces przedsiębiorstw (%). Źródło: Wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw Ponad połowa klientów instytucji proinnowacyjnych ocenia, iż wsparcie udzielone ze strony instytucji było korzystne dla przedsiębiorstwa, pod kątem jego rozwoju czy też sukcesu rynkowego. Ponad jedna dziesiąta przedsiębiorstw wskazuje na następujące korzyści ze współpracy z instytucją proinnowacyjną: możliwośd korzystania z infrastruktury (13%), współpraca z innymi podmiotami (21%), dobra lokalizacja (12%). Wpływ współpracy w obszarze typowo związanym z innowacyjnością, tj. tworzenie nowych bądź ulepszonych produktów, wymieniło 7 % klientów instytucji proinnowacyjnych. 78

80 ANALIZA STANU I KIERUNKÓW ROZWOJU INSTYTUCJI PROINNOWACYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM 8. Kierunki rozwoju Niniejszy rozdział prezentuje informacje o kierunkach rozwoju obranych przez badane instytucje proinnowacyjne oraz planach istotnych zmian i działao w najbliższych latach, także w odniesieniu do potrzeb zidentyfikowanych w ramach badania przedsiębiorców. Zaprezentowano najważniejsze założenia strategiczne obrane przez badane instytucje, plany dotyczące ważnych inwestycji i rozszerzenia wachlarza usług oraz możliwe kierunki rozwoju w zakresie współpracy z otoczeniem Zarządzanie strategiczne Misja instytucji określa w krótki i zwięzły sposób obszar działania i cel organizacji. Stanowi swoistą ramę lub też kontekst, w które następnie wpisuje się strategie działania. Niniejszy raport nie jest miejscem, w którym prezentujemy misje poszczególnych instytucji proinnowacyjnych objętych badaniem, ponieważ jednak misja odzwierciedla to, w jaki sposób swoją rolę postrzegają same instytucje, warto poświęcid nieco miejsca na analizę tego, jak misje są formułowane. Częśd instytucji wyznaczyło swoje misje w oficjalnych dokumentach strategicznych, inne nie posiadają formalnych strategii, ale mimo to są w stanie określid główny cel działania stosując konwencję misji organizacji. Aby zobrazowad, jakie najważniejsze hasła wymieniane są przez instytucje przygotowano ilustrację w formie chmury znaczników (ang. tag cloud). Treśd misji poddano analizie statystycznej, przy czym z oczywistych względów w analizie pominięto łączniki, zaimki itp. i skupiono się na tych elementach, które niosą ze sobą istotną treśd z punktu widzenia misji organizacji proinnowacyjnych. Wielkośd słowa odzwierciedla częstotliwośd jego wykorzystywania w misjach instytucji (im większa czcionka, tym częściej słowo jest wykorzystywane). 79

81 URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Rysunek 1.Chmura znaczników dla misji badanych instytucji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Najczęściej powtarzającymi się w misjach instytucji proinnowacyjnych słowami są rozwój / rozwijanie (w sumie 12 powtórzeo) oraz wspieranie (9 powtórzeo). Autorzy misji najczęściej podkreślają wagę rozwoju przedsiębiorczości i przedsiębiorstw, nieco rzadziej rozwoju regionu. Pojedyncze wskazania dotyczą rozwoju nauki oraz rozwoju współpracy z partnerami. Również wspieranie dotyczy najczęściej przedsiębiorczości / gospodarki / firm, a w pojedynczych przypadkach wspierania inżynierii czy wspierania środowiska akademickiego. Warto w tym miejscu zauważyd, że hasła związane z przedsiębiorczościąi szeroko rozumianym rozwojem gospodarczym stanowią element misji praktycznie wszystkich instytucji. Natomiast określenia wskazujące na pro-innowacyjny charakter działalności badanych instytucji pojawiają się rzadziej. Tak formułowane misje dośd trafnie oddają rzeczywisty charakter działalności badanych podmiotów. Stosunkowo niewiele spośród badanych instytucji realizuje funkcje pro-innowacyjne na dużą skalę, co widoczne jest także w ich ofercie czy infrastrukturze, którą dysponują. Znacznie bardziej powszechnym celem działalności jest wspieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, niekoniecznie innowacyjnej. Misja stanowi podstawę, na której powinny opierad się strategie i plany działania organizacji. Dla sprawnego zarządzania realizacją celów organizacje często formułują je w ujęciu ilościowym, co umożliwia ich bieżące monitorowanie. W modelowo prowadzonej instytucji informacje o efektach zrealizowanych działao powinny stanowid istotny wkład w planowanie przyszłych przedsięwzięd. Wyznaczone cele, zidentyfikowany potencjał oraz zmieniające się potrzeby to czynniki, które decydują o planach rozwojowych przygotowywanych przez badane instytucje. 80