Budżet partycypacyjny - dla Warszawy?

Transkrypt

1 Budżet partycypacyjny - dla Warszawy? Kuba Wygnański, Ewa Stokłuska Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia Konferencja Budżet partycypacyjny w Warszawie Warszawa, r.

2 Jaki los czeka nowe idee? 1. Wyśmianie 2. Opór 3. Uznanie za oczywistość Artur Schopenhauer 2

3 Wymiary obywatelstwa warunki konieczne funkcjonowania demokracji partycypacyjnej Różne wymiary obywatelstwa i zależność między nimi: Horyzontalny (civil) zaufanie, umiejętności kooperacji, zanurzenie we wspólnocie, dobrosąsiedztwo Wertykalny (civic) odnoszący się do hierarchii i relacji władzy, aktywna postawa obywatelska Okazuje się, że funkcjonowanie demokracji nie zależy wyłącznie od instytucji (check and balance), ale także od praktyk obywatelskich -wymaga minimalnego choćby poziomu praktykowania cnót obywatelskich i elementarnych form politycznego altruizmu. Cnoty obywatelskie: społeczne (niezależność, tolerancja), gospodarcze (etyka pracy, adaptacyjność), polityczne (roztropność, respektowanie innych, umiar w roszczeniach, umiejętność oceny rządzących, gotowość do debaty). 3

4 Kontekst zwrotu partycypacyjnego Zmiana reguł rządzenia 4

5 Dlaczego partycypacja staje się tak istotna? (moda czy konieczność?) Government -> Governance (Samorząd > Samorządność) Renesans demokracji miejskich - większe zainteresowanie komunitarianskimi modelami organizacji wspólnoty, wyczerpywanie się prostych menadżerskich modeli w rodzaju New Public Managment Demokracja agregatywna -> demokracja deliberatywna Problem tzw. demokratycznego deficytu / obywatelska apatia / osłabienia poziomu legitymizacji Ograniczenia zasobów, deficyt finansów publicznych konieczność wspólnego formułowania (uzgadniania) priorytetów Niewystarczające dotychczasowe mechanizmy reprezentacji interesów (komisje / rady / komitety etc.). Pojawienie się nowych aktorów. Konieczność mobilizacji zasobów społecznych opartych o dobrowolne działania obywateli i ich wspólnot (np. gra o PIT, samoopodatkowanie się, współuczestnictwo w kosztach) Przeciwdziałanie silnym (szczególnie w Polsce) nawykom społecznego veto i vetokracji jako podstawowego skryptu kooperacji konieczność perswazji umów społecznych. 5

6 6

7 Ambiwalentny stosunek do własnego Państwa. Niepokojące szerokie przyzwolenie na działania (nie)obywatelskie (Diagnoza Społeczna) 7

8 Napięcia wyzwania zagrożenia Niedocenianie i przecenianie partycypacji. Konieczność zarządzania oczekiwaniami. Manipulacja / pozorność / moda Oportunizm / populizm / PR-yzm / unikanie odpowiedzialności za trud rządzenia i odpowiedzialność która z tym się wiąże Marginalizacja - organizowanie zabawy w kojcu (poza nurtem tego co ważne) Rozpuszczanie, ignorowanie, pudrowanie obiektywnie istniejących konfliktów interesów i sporów wartości, z którymi trzeba się mierzyć. Tyranie mniejszości - samoselekcja uczestników przechwycenie demokracji - brak troski o dobro wspólne mnogość egoizmów, tryania idiotów i ich plemion kosztem tych, którzy wybrali niepartycpacje a jednak są obywatelami i wyborcami. Tyrania większości (w szczególności większości niemądrej, pazernej, nieroztropnej). Partycypacja pozorna i źle urządzona może być gorsza niż jej brak. Zastosowanie partycypacji jako lekarstwa wymaga dobrych intencji, stworzenia reguł, konsekwencji i refleksyjności. Szczęśliwie jest sporo pomysłów na to jak to zrobić. 8

9 Chmura partycypacyjna 9

10 BUDŻET PARTYCYPACYJNY co to takiego? Czym BP jest : - demokratycznym procesem, w który powierza się mieszkańcom prawo alokowania części środków z budżetu miejskiego - mechanizmem współwymyślania i współodpowiedzialności za miasto - zestawem zasad, które można przełożyć na konkretne działania z zastosowaniem różnych technik, dopasowanych do lokalnych warunków - zaawansowaną, trudną formą partycypacji -> najwyższy szczebel drabiny: WSPÓŁDECYDOWANIE - efekty: wskazanie preferencji, wybór rozwiązań, podjęcie decyzji a czym nie jest: - jedynie narzędziem lub techniką - badaniem opinii, zwykłymi konsultacjami - plebiscytem, incydentalną zabawką partycypacyjną - antidotum na wszystkie problemy 10

11 W 2010r. na świecie Źródło: Learning from the South, 2010, GIZ- Bonn 11

12 W 2013r. w Polsce - czyli lawina już ruszyła Ok. 25 lokalizacji Różne poziomy: instytucje, np. DKŚ jednostki pomocnicze, np. Olsztyn, Dąbrowa, Gdańsk ogólnomiejski, np. Poznań, Płock, Elbląg model łączony (jednostki pomocnicze i projekty ogólnomiejskie), np. Sopot, Łódź Ramy prawne: -formalnie: konsultacje w rozumieniu ustawy o samorządzie gminnym -de facto: umowa społeczna pomiędzy mieszkańcami a władzami gminy, sankcjonowana np. w formie uchwały rady gminy i zarządzenia prezydenta 12

13 Budżet obywatelski w Poznaniu 13

14 Geografia polityczna BP Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Kongres Ruchów Miejskich (warunki brzegowe dla BP) Zespół Parlamentarny ds. Polityki Miejskiej Organizacje pozarządowe i nieformalne grupy obywateli w różnych miastach i gminach w całej Polsce CLLD (Rozwój lokalny kierowany przez społeczność) - nowa perspektywa finansowa UE Prezydencki projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego 14

15 Kluczowe elementy BP Wiążący charakter procedury (nie tylko konsultacje) Cykliczność procesu i jego rozciągnięcie w czasie Refleksja nad procesem i dobre przygotowanie, m.in. w sposób transparentny i przy zaangażowaniu mieszkańców Akcja informacyjna i działania edukacyjne nt. samej procedury, ale i szerzej sposobu konstruowania lokalnego budżetu Przestrzeń do debaty, deliberacji (nie tylko plebiscyt!) Jawność i transparentność reguł Element bezpośredniej decyzji głosowanie (np. wybór projektów/zadań przez mieszkańców) Wdrożenie wybranych projektów monitoring i ewaluacja procesu Odpowiedzialność instytucjonalna władz i wola polityczna Zdolność do uczenia się korekt / skalowania 15

16 Elementy i warianty BP Etapy procesu: - wypracowanie zasad procesu - działania informacyjno-edukacyjne (nt. BP i całego budżetu) - zgłaszanie projektów, selekcja projektów pod głosowanie - publiczna dyskusja nad projektami - wybór projektów do realizacji Zmienne w różnych modelach BP: - poziom realizacji (zakres administracyjny, grupa docelowa, instytucja) - zakres tematyczny projektów (np. infrastruktura, kultura, rozwiązania w ramach typu usług publicznych) - zasady głosowania (okręgi, czas trwania, offline/online, ordynacja) - kwoty środków alokowanych w ramach BP (w PL: od 36.tys. do 20 mln zł) 16

17 Kilka przykładów Nowy Jork (od 2011r.), - Za pierwszym razem: 4 dystrykty, 6,000 osób głosujących, 27 projektów za 5.6 mln $ (0.008% wydatków miasta, 1% środków elastycznych) - W 2013r.: 8 dystryktów, ok. 10mln $ - Fora sąsiedzkie, delegaci dystryktów - Projekty za min a max. 1 mln$ Chicago (od 2010r.), - Za pierwszym razem: 1 okręg, 1,3 mln $ - W 2013r.: 4 okręgi, min. 4 mln $ - Fora sąsiedzkie, delegaci Dąbrowa Górnicza (od 2012r.), dzielnic, 5 mln zł (algorytm puli środków na dzielnice) - Fora mieszkańców, punkty konsultacyjne, głosowanie od 16 lat (w tym elektronicznie) 17

18 Co to oznacza i dlaczego warto? Wzbogacenie a nie unieważnienie demokracji przedstawicielskiej Poszukiwanie odpowiedzi na strukturalny impossibilizm władzy (konieczne zaangażowanie obywateli skorzystanie z ich wiedzy, zaangażowanie ich, uniknięcie społecznego veta) Współodpowiedzialność za decyzje Potencjalne długofalowe efekty: racjonalizacja publicznych wydatków, budowa lokalnych partnerstw międzysektorowych, urealistycznienie oczekiwań Proces obywatelskiej refleksji: szeroka dyskusja o budżecie, okazja do edukacji * narzędzia wspomagające, np. symulatory budżetowe, narzędzia wizualizacyjne

19 19

20 Więcej o BP m.in. na: Dziękujemy za uwagę estokluska@stocznia.org.pl kwygnanski@stocznia.org.pl 20