Partycypacja czy deliberacja? Analiza konsultacji budżetowych w Poznaniu.

Transkrypt

1 Partycypacja czy deliberacja? Analiza konsultacji budżetowych w Poznaniu. Autor: Michał J. Kosicki Student Filozofii spec. życie publiczne Instytut Filozofii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Opiekun naukowy: Dr Tomasz Raburski Poznań, r.

2 1 Wprowadzenie Rozwój różnych metod włączania obywateli w życie swojej gminy spotyka się z różnym odbiorem poszczególnych warstw jej mieszkańców i władzy. Pojawiają się zarzuty (często nie do końca uzasadnione) mówiące o szkodliwości poszczególnych metod. Spektrum partycypacji publicznej International Assocation for Public Participation to narzędzie, które pozwoli nam w sposób obiektywny zbadać czym jest, a czym nie jest budżet obywatelski w Poznaniu. 1. Pytania badawcze Czy Poznański Budżet Obywatelski organizowany w 2012 roku ma znamiona demokracji partycypacyjnej? Jaki jest stopień partycypacji odnosząc się do Spektrum Partycypacji Publicznej IAP Cel raportu Głównym celem raportu jest rozstrzygnięcie czym jest obecnie stosowany model konsultacji budżetowych w Poznaniu oraz przedstawienie możliwych dróg rozwoju tej metody. 2 Część badawcza 1. Zasiadając do niniejszej analizy badawczej musiałem zweryfikować pojęcia deliberacji i partycypacji i ich rozumienie w obszarze modeli demokracji. Dla stworzenia jasnych kryteriów tych dwóch definicji przyjąłem definicje, które wywieść można z książki Davida Helda Modele Demokracji 2. Zatem nazwanie pewnych procesów w demokracji procesami deliberatywnymi będzie uprawnione wtedy gdy istnieje możliwość wymiany poglądów i namysłu nad nimi przy podejmowaniu decyzji. Procesami partycypacji nazwiemy takie procesy gdzie obywatel realnie dokonuje wyborów (podejmuje decyzje), które są realizowane. Demokracja partycypacyjna zawsze będzie bezpośrednia. Demokracja deliberatywna nie musi taką być. 2. Metodologia Analiza danych zastanych Badania terenowe uczestnictwo w procesie konsultacji budżetowych w zakresie przeprowadzania konsultacji, organizacji pracy ankieterów i ankietowania respondentów. Wywiady swobodne z uczestnikami Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego 2013 (PBO2013) obywatele głosujący, urzędnicy osoby i organizacje zgłaszające propozycje projektów. 3. Omówienie działań Konsultacje budżetowe podzielono na trzy etapy 3. Każdy z etapów przeanalizowany został pod względem Spektrum Partycypacji Publicznej IAP2. Etap I: Zgłaszanie przez mieszkańców propozycji projektów i zadań do budżetu na rok Spektrum Partycypacji Publicznej IAP2, 2007, 2 David Held, Modele demokracji (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010). 3 Harmonogram Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego 2013, dostęp ,

3 W ramach Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego mogą być proponowane wydatki dotyczące całego miasta. Propozycję projektu do zrealizowania w ramach budżetu obywatelskiego może zgłosić: każdy mieszkaniec Poznania, każdy z Radnych Miasta Poznania, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe działające na terenie miasta Poznania. Formularz zgłaszania projektów do zrealizowania w ramach Budżetu Obywatelskiego w Poznaniu dostępny do pobrania poniżej, w Biurze Kształtowania Relacji Społecznych oraz w punktach informacyjnych Urzędu. Wypełnione formularze projektów będzie można składać w wersji pisemnej w sekretariacie Biura Kształtowania Relacji Społecznych Urzędu Miasta, punktach informacyjnych lub przesłać w wersji elektronicznej na adres: budzet2013@um.poznan.pl Etap II: Weryfikacja propozycji mieszkańców przez wydziały merytoryczne, ustalenie ostatecznej listy projektów i zadań do głosowania przez Zespół Opiniujący. Biuro Kształtowania Relacji Społecznych przeprowadza weryfikację projektów pod względem formalnym. Właściwe wydziały i jednostki weryfikują projekty pod względem merytorycznym według następujących kryteriów: możliwość realizacji, wartość społeczna, koszt nie przekraczający 10 mln zł, możliwość zabezpieczenia w budżecie na kolejne lata ewentualnych kosztów, które projekt będzie generował w przyszłości, ponadlokalne znaczenie projektu. Następnie wydziały i jednostki przekazują pisemne rekomendacje wybranych do głosowania projektów Zespołowi Opiniującemu. Zespół Opiniujący dokona wyboru przedsięwzięć, które znajdą się na ostatecznej liście do głosowania. Etap III: Głosowanie nad propozycjami. Projekty są oceniane w głosowaniu powszechnym. Prawo do udziału w głosowaniu ma każdy mieszkaniec Poznania. Głosowanie przeprowadzone będzie w wyznaczonych punktach, gdzie będzie można wypełnić i złożyć ankietę. Głosować będzie można również w formie elektronicznej. Głosowanie odbędzie się poprzez wybranie maksymalnie 5 najważniejszych projektów (zadań) z listy proponowanych i zweryfikowanych projektów. Obliczenie wyniku będzie polegało na zsumowaniu głosów oddanych na każdy z projektów. Etap IV: Wpisanie zwycięskich przedsięwzięć do projektu budżetu miasta Poznania. Prezydent wpisuje do projektu budżetu miasta Poznania na rok 2013 zwycięskie projekty mieszczące się w kwocie budżetu obywatelskiego. Z powodu np. procedur przetargowych realizacja niektórych projektów może przekroczyć okres 1 roku.

4 4. Statystyki i tabele Etap I Etap II Etap III Etap IV Informowanie Konsultowanie Włączanie Współpraca Upodmiotowienie informowania. Tak, Zespół Opiniujący otrzymywał wszelkich możliwych informacji. Tak, dostęp do informacji w Urzędzie Miasta Poznania, na stronie www, oraz w mediach lokalnych. Tak, ale tylko jeśli wnioskodawca sam wyraził taką chęć. Tak, Zespół Opiniujący na bieżąco mógł korzystać z Konsultacji z urzędnikami w czasie trwania etapu II. N/D Brak aspektu włączania. Ze względu na ograniczenia w udzielaniu informacji zwrotnej przez urzędników. włączania. Tak, obywatele podczas głosowania mogli liczyć na pełną informację nt. Zasad PBO2013. Każdy kto skorzystał z tej możliwości mógł świadomie oddać swój głos. Współpraca w ramach zasad przyjętych dla realizacji konsultacji PBO2013 współpracy. Nie, w ramach tego etapu nie było możliwości proponowania alternatywnych rozwiązań. N/D Tak, decyzję Zespołu Opiniującego zostały wprowadzone w życie. Tak, decyzje głosujących obywateli były realizowane w ramach etapu IV informowania N/D N/D N/D Tak, decyzje realizowane w etapie III zostały finalnie zrealizowane. Tabela 1 Spektrum Partycypacji Publicznej IAP2 na poszczególnych etapach PBO2013

5 5. Dla przedstawienia graficznego wyniku analizy, która zamieszczona jest w Tabeli 1, sporządziłem następujący wzór: Σ(Informowanie, Konsultowanie,Włączanie, Współpraca, Upodmiotowienie). Gdzie poszczególne części zbioru mogą przyjąć wartości: 2 (pełen zakres realizacji celu), 1 (częściowy zakres realizacji celu) 0 (nie dotyczy lub cel niezrealizowany). Zatem w pełni deliberatywno-inkluzywny proces powinien posiadać wartość 10, a jego skrajne przeciwieństwo (np. realizacja ustroju tyranii) wartość Równanie dla PBO2013 na podstawie powyższego wzoru. Σ( [ ]/4) Σ(28/4) Σ(6.25) Wartość równa 6.25 zatem PBO 2013 jest procesem deliberatywno-inkluzywnym na poziomie 62.5% ideału. * - Nie można zweryfikować na ile głosujący obywatele skorzystali z tej możliwości zatem. Uczciwie będzie przyznać, że część obywateli zagłosowała świadomie, a część nie. ** - Współpraca w ramach przyjętych zasad ograniczała możliwość rozwijania alternatywnych rozwiązań. Często na tym poziomie pomysły obywateli były blokowane co było legitymizowane przez wcześniej ustalone zasady. *** - Wartości podwójne zostały wprowadzone z uwagi na to, że dla tego konkretnego punktu wartość upodmiotowienia obywateli zawsze będzie wynikać dla całości projektu. Zatem projekt może zakładać umiejscowienie ostatecznego podejmowania decyzji w rękach obywateli lub nie. Informowa nie Konsultowanie Włączanie Współpraca Upodmiotowie nie*** Etap I ** 0 Etap II Etap III 2 0 1* Etap IV SUMA: SUMA po podzieleniu przez 4 etapy Tabela 2 Punktacja PBO2013

6 3 Zakończenie Wyniki mojej analizy jasno wskazują, że Poznański Budżet Obywatelski 2013 ma znamiona elementu demokracji partycypacyjnej. Świadczy o tym przede wszystkim wynik maksymalny całego projektu w punkcie określającym upodmiotowienie. Decyzje obywateli są wprowadzane w życie. Jest to jednoznaczna legitymacja dla nazwania PBO2013 budżetem partycypacyjnym. Nie można jednak nie zwrócić uwagi, na wynik końcowy. 62.5% to zakres Partycypacji Publicznej w ramach przedstawionych wyliczeń odnoszących się do Spektrum Partycypacji Publicznej IAP2. O ile zastosowano wszelkie możliwe środki by spełnić warunki pierwszego i ostatniego spektrum partycypacji informowania i upodmiotowienia; to wciąż do poprawy są elementy: konsultowania, włączania i współpracy. Obserwacje jakich dokonałem w trakcie trwania PBO2013 pokazują, że obywatele zameldowani w Poznaniu (oraz mieszkańcy i osoby zżyte z miastem w inny sposób) chcą współrządzić miastem i wspólnie z władzą podejmować kluczowe decyzje dla jego rozwoju. Elementy wymagające poprawy to przede wszystkim kwestia udzielania informacji zwrotnej przez urzędników koordynujących projekt. Walorem wysoce pożądanym byłoby udzielanie informacji zwrotnej wszystkim osobom i grupom osób biorących udział w składaniu propozycji realizacji projektów w ramach PBO na każdym z etapów projektu. Takie rozwiązanie miałoby charakter edukacyjny i zwiększyłoby świadomość podejmowanych decyzji przez obywateli. Ta kwestia szczególnie ważna jest dla zwiększenia poziomu deliberacji. Decyzje podjęte przez urzędników po ewaluacji PBO2013 skłaniają się by w kolejnej edycji PBO zwiększyć liczbę osób mogących uczestniczyć w odejmowaniu decyzji. Organizacje pozarządowe postulują by w głosowaniu mogli brać udział między innymi studenci poznańskich uczelni niezameldowani w Poznaniu. Jak dotąd nie podjęto dyskusji na temat zwiększenia jakości i świadomości podejmowanych decyzji w ramach Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego. Można uznać, że Poznański Budżet Obywatelski jest bardziej elementem demokracji partycypacyjnej, bo nakierowany jest na włączanie obywateli w działania. Poziom deliberacji w ramach tego włączania jest znacznie niższy niż poziom inkluzji obywateli.

7 4 Bibliografia Buksiński, Tadeusz, Krzysztof Bondyra, and Jarema Jakubowski. Demokracja, samorządność, prawo. Wydawn. Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Głosowanie Ws. 10 Mln Trwa, 01.10, Harmonogram Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego Dostęp: ,p,15574,23652,23653.html. Held, David. Modele demokracji. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Mieszkańcy Mają Pomysły! Który Wygra?, Spektrum Partycypacji Publicznej IAP2,