A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 N N L E S U N I V E R S I T T I S M R I E C U R I E S K Ł O D O W S K L U L I N P O L O N I VOL. XVI SECTIO EEE 2006 Katedra Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego kademii Rolniczej w Lublinie PIOTR RYŁ, MGDLEN KPŁN Ocena wzrostu i rozgałziania si okulantów wini odmiany 'Łutówka' na szeciu podkładkach Estimation of the Growth and the ranching of Cherry Young Trees of Cultivar 'Łutówka' on Six Stocks Synopsis. adania dotyczce wpływu rónych podkładek na wzrost oraz inteywno rozgałziania si drzewek wini przeprowadzono w latach w Gospodarstwie Dowiadczalnym Felin kademii Rolniczej w Lublinie. Obiekt bada stanowiły winie odmiany 'Łutówka' okulizowane na podkładkach wegetatywnych: PHL 84 (), PHL 6 (C),, oraz siewkach antypki () i czereni ptasiej (). Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, e najsilniej rosły w szkółce winie na podkładce, natomiast najsłabiej na PHL 6 i PHL 84. Rodzaj zastosowanej podkładki w niewielkim stopniu wpływał na narastanie kalusa okulantów wini. W dwóch latach winie na siewkach antypki miały istotnie wiksz redni mas lici od drzewek na innych podkładkach. Słowa kluczowe key words: szkółka nursery, winia cherry, podkładka stock, wzrost growth, rozgałzianie branching WSTP Warunki klimatyczne Polski sprzyjaj uprawie wini. Pod wzgldem wielkoci produkcji owoców oraz iloci produkowanych drzewek gatunek ten zajmuje w naszym kraju drugie miejsce po jabłoniach. Udział wini w produkcji sadowniczego materiału szkółkarskiego na przestrzeni kilku lat stale wzrasta. W roku 2004 zakwalifikowano w Polsce ponad 9,7 mln szt. drzewek owocowych, z tego przeszło 1,9 mln szt. wini (Smaczyski, 2005).

2 10 PIOTR RYŁ, MGDLEN KPŁN Jako materiału szkółkarskiego jest jednym z głównych czynników decydujcych o plonach uzyskiwanych w pierwszych latach ycia sadu (Skrzyski i Poniedziałek, 2000). Podstawowy wpływ na jako drzewek maj zarówno czynniki biologiczne, takie jak podkładka (Webster i Hollands, 1999) i odmiana szlachetna (Lipecki i Lipecki, 1994), jak równie zabiegi agrotechniczne. Podkładki róni si midzy sob wieloma cechami genetycznymi, które uwidaczniaj si rónorodnym wpływem na odmian uprawn (Gruca, 1995). Okulanty wini (ponad 90 % drzewek) produkowane s w Polsce głównie na siewkach czereni ptasiej () i antypki (), a wród odmian od lat dominuje 'Łutówka' (Smaczyski, 2005). Celem bada było poznanie wpływu rónych podkładek na wzrost i rozgałzianie si okulantów wini odmiany 'Łutówka'. MTERIŁ I METOD adania przeprowadzono w latach w Gospodarstwie Dowiadczalnym Felin kademii Rolniczej w Lublinie. Dowiadczenie polowe załoono na glebie płowej wytworzonej na marglach z utworów lessowych, zaliczanej do drugiej klasy bonitacyjnej. Obiekt bada (kombinacje) stanowiły cztery typy podkładek wegetatywnych: PHL 84 (), PHL 6 (C),, oraz siewki antypki () i czereni ptasiej (). Podkładki wysadzano do szkółki wczesn wiosn w rozstaw 25 x 90 cm (44,4 tys. podkładek. ha 1 ) w piciu powtórzeniach po 20 rolin na poletku. Pomiary wykonywano na 10 losowo wybranych okulantach z powtórzenia. Okulizacj wykonano oczkami odmiany 'Łutówka' metod na przystawk 15 lipca na wysoko ci 10 cm od ziemi. W szkółce nie stosowano herbicydów, odchwaszczano mechanicznie oraz w miar potrzeby rcznie. W okresie bada nie stosowano nawadniania, nawoenie i ochron prowadzono zgodnie z aktualnymi zaleceniami dla szkółek drzew pestkowych. W dowiadczeniu na pocztku padziernika mierzono rednic pni na wysokoci 30 cm oraz wysoko okulantów od miejsca okulizacji do pka wierzchołkowego. Stopie rozgałziania si okulantów oceniano mierzc pdy boczne o długoci ponad 5 cm. Uzyskane pomiary były podstaw do obliczenia całkowitej długoci pdów syleptycznych oraz ich liczby. W pracy okrelano redni mas 10 lici okulantów, wac w sierpniu na wadze analitycznej po 10 lici wybranych losowo z kadego powtórzenia. We wszystkich cyklach produkcyjnych, przed wykopaniem drzewek wykonano pomiary przyrostu kalusa w miejscu po wyciciu czopów. Wyniki opracowano statystycznie wykorzystujc analiz wariancji i przedziały ufnoci Tukeya. Istotno rónic okre lano przy p=0,05. WYNIKI naliza dla rednich z trzech lat nie wykazała istotnych rónic w gruboci okulantów wini na poszczególnych podkładkach (tab.1).

3 OCEN WZROSTU I ROZGŁZINI SI OKULNTÓW WI NI W 1998 i 2000 roku drzewka wyprodukowane na podkładce wegetatywnej miały istotnie wiksz rednic pni od pozostałych. W drugim roku bada winie okulizowane na klonie oraz siewkach antypki były istotnie grubsze od okulantów na podkładkach: PHL 84, PHL 6, i czerenia ptasia. Wykazano istotne rónice midzy cyklami produkcyjnymi. Drzewka odmiany 'Łutówka' wyprodukowane w pierwszym i drugim roku bada miały istotnie wiksz rednic pni, ni winie w ostatnim cyklu. W przypadku okulantów na klonie PHL 6 istotne rónice wystpowały midzy wszystkimi latami. Natomiast u wini okulizowanych na istotnych rónic nie stwierdzono. Tab. 1. Wpływ podkładek na rednic pni i wysoko okulantów wini odmiany 'Łutówka' w latach The effect of stock on trunk diameter and height of cherry young trees cv. 'Łutówka' in the years Podkładka Stock rednio Mean Rónice midzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p=0,05 rednica pni w mm Trunk diameter (mm) PHL 84 () 16,7 c 16,0 c 12,4 cd 15,0 1,5 PHL 6 (C) 15,9 c 13,3 d 10,7 d 13,3 C 1,1 21,7 a 18,8 b 19,0 b 20,7 a 15,8 c 18,9 ab 16,7 bc 17,5 a 14,5 bc 15,2 b 11,9 d 20,0 17,6 15,9 NIR LSD p=0,05 1,6 2,4 2,1 Wysoko okulantów w cm Tree height (cm) PHL 84 () 118,3 b 90,9 b 78,4 c 95,9 C 9,0 PHL 6 (C) 118,8 b 85,0 b 81,6 c 95,1 11,2 134,7 a 133,0 a 132,7 a 120,1 a 98,0 b 121,0 a 94,7 b 120,8 a 97,8 b 113,7 a 86,2 bc 125,2 122,6 104,5 NIR LSD p=0,05 10,2 13,4 12,6 * rednie oznaczone tymi samymi literami nie róni si istotnie przy =0,05 Mea followed by the same letter are not significantly different at =0.05 1,7 1,3 2,7 7,9 7,9 12,7

4 12 PIOTR RYŁ, MGDLEN KPŁN rednio najwysze drzewka wini uzyskiwano na podkładce i antypka (ponad 122 cm), natomiast najnisze na klonach PHL (około 95 cm), przy czym rónice nie były istotne (tab. 1). W latach okulanty na podkładkach i antypka istotnie róniły si wysokoci od pozostałych. W pierwszym roku bada istotnie wysze od drzewek na klonach PHL były równie winie na siewkach czereni ptasiej. Tab. 2. Wpływ podkładek na rozgałzianie si okulantów wini odmiany 'Łutówka' w latach The effect of stocks on branching of cherry young trees cv. 'Łutówka' in the years Podkładka Stock rednio Mean Rónice midzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p=0,05 Całkowita długo pdów bocznych w cm Total length of lateral shoots (cm) PHL 84 () 524,1b 339,7bc 171,4cd 345,1 C 103,7 PHL 6 (C) 502,7b 274,6c 96,0de 291,1 C 59,0 733,6a 450,2b 499,8b 513,3a 313,1bc 474,0ab 295,3c 390,9a 219,1bc 269,9b 82,4e 545,9 398,0 292,5 C 128,4 90,7 99,4 NIR LSD p=0,05 113,0 146,8 81,1 Liczba pdów bocznych w szt. Number of lateral shoots per tree PHL 84 () 7,5 ab 8,2 a 4,0 b 6,6 1,8 PHL 6 (C) 7,5 ab 7,3 ab 2,3 c 5,7 1,1 9,1 a 5,7 c 6,0 bc 8,3 a 6,2 b 7,3 ab 6,0 b 6,9 a 4,6 b 4,6 b 1,5 c 8,1 5,9 4,5 NIR LSD p=0,05 1,8 1,9 1,5 Długo pdów bocznych w cm Length of lateral shoots (cm) PHL 84 () 69,1 b 41,8 bc 41,8 ab 50,9 1,6 PHL 6 (C) 66,8 b 36,8 c 34,0 b 45,9 7,5 81,8 a 79,5 a 83,0 a 61,8 a 49,6 b 61,3 a 48,7 b 57,1 a 45,2 ab 53,8 a 34,7 b 66,9 64,9 55,5 NIR LSD p=0,05 8,9 10,4 16,7 * Objanienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1 C 1,8 1,6 1,2 1,3 11,0 9,1 9,3

5 OCEN WZROSTU I ROZGŁZINI SI OKULNTÓW WI NI Wysoko drzewek na PHL 84 róniła si istotnie midzy poszczególnymi cyklami produkcyjnymi. Pozostałe podkładki w 1998 roku tworzyły istotnie wysze drzewka, ni w nastpnych latach. U wini okulizowanych na podkładce istotne rónice midzy cyklami produkcyjnymi nie wystpowały (tab. 1). rednio przez trzy lata nie wykazano istotnego wpływu podkładek na rozgałzianie si wini odmiany 'Łutówka' (tab. 2). W roku 1998 drzewka na podkładce miały istotnie najwiksz całkowit długo pdów bocznych, natomiast liczb pdów róniły si od okulantów na antypce i czereni ptasiej. Istotnie najmniejsz długo pdów syleptycznych stwierdzono u wini okulizowanych na klonach PHL. W roku 1999 drzewka na Colcie i siewkach antypki róniły si istotnie całkowit długoci pdów bocznych od wini na PHL 6 i czereni ptasiej a długoci pdów od pozostałych okulantów. Odmiana 'Łutówka' na podkładkach i PHL 84 tworzyła istotnie wicej pdów, ni na czereni ptasiej i. W ostatnim roku bada istotnie najwiksz całkowit długo pdów bocznych oraz ich liczb stwierdzono u wini okulizowanych na podkładce. Drzewka na P HL 6 i czereni ptasiej tworzyły istotnie krótsze pdy syleptyczne od wini na Colcie i antypce. W pierwszym cyklu produkcyjnym winie miały istotnie wiksz całkowit długo pdów bocznych, ni w pozostałych latach. U drzewek na antypce istotne były równie rónice midzy 1999 a 2000 rokiem. Okulanty na klonach PHL i czereni ptasiej istotnie róniły si midzy poszczególnymi latami, natomiast u drzewek na F12/1 istotnych rónic nie było. Istotnie najwiksz liczb pdów bocznych tworzyły okulanty w dwóch pierwszych latach, z wyjtkiem wini okulizowanych na antypce. U wini na podkładce istotne okazały si rónice midzy 1998 a 2000 rokiem. Wszystkie okulanty w 1998 roku miały istotnie dłusze pdy boczne, ni w dwóch pozostałych. W przypadku drzewek na czereni ptasiej istotne okazały si rónice midzy poszczególnymi cyklami, natomiast u drzewek na F12/1 takich rónic nie stwierdzono (tab. 2). rednio przez okres trzech lat nie stwierdzono istotnego wpływu podkładek na gojenie si ran po wycitych czopach na okulantach (tab. 3). W roku 1998 winie na siewkach antypki charakteryzowały si istotnie najmniejszym przyrostem kalusa w porównaniu do pozostałych podkładek, natomiast w drugim roku bada istotnie najwikszym. W roku 2000 istotne rónice w przyrocie kalusa stwierdzono midzy drzewkami okulizowanymi na a PHL 84 i 6.

6 14 PIOTR RYŁ, MGDLEN KPŁN Tab. 3. Wpływ podkładek na przyrost kalusa (mm) okulantów wini odmiany 'Łutówka' w latach The effect of stocks on the increase of callus (mm) of cherry young trees cv. 'Łutówka' in the years Podkładka Stock rednio Mean Rónice midzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p=0,05 PHL 84 () 6,8 a 6,0 bc 4,4 bc 5,7 PHL 6 (C) 6,1 a 5,0 c 2,9 c 4,7 2,7 6,7 a 4,3 b 5,8 a 6,6 b 6,2 bc 8,3 a 6,8 b 5,5 abc 8,1 a 6,3 abc 7,1 ab 6,3 6,3 6,6 NIR LSD p=0,05 1,4 1,4 3,4 * Objanienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1 C 1,4 1,5 W przypadku trzech podkładek wykazano istotne rónice midzy cyklami produkcyjnymi. Winie na klonie PHL 6 istotnie róniły si przyrostem kalusa w 1998 i 2000 roku, natomiast okulanty na siewkach antypki midzy poszczególnymi latami bada. U drzewek na podkładce istotne rónice w przyro cie kalusa stwierdzono w roku 1999 i 2000 (tab. 3). Tab. 4. Wpływ podkładek na mas 10 lici (g) okulantów wini odmiany 'Łutówka' w latach The effect of stocks on ten leaves weight (g) of cherry young trees cv. 'Łutówka' in the years Podkładka Stock rednio Mean Rónice midzy cyklami produkcyjnymi Differences between production cycles NIR LSD p=0,05 PHL 84 () 11,3 c 11,4 11,0 bc 11,2 PHL 6 (C) 11,2 c 11,7 11,5 b 11,5 10,6 d 13,3 a 11,9 b 10,6 11,4 12,1 11,6 10,2 c 11,5 b 13,0 a 11,6 b 10,5 11,4 12,8 11,7 NIR LSD p=0,05 0,5 1,0 * Objanienie: patrz tabela 1 For explanation: see Table 1

7 OCEN WZROSTU I ROZGŁZINI SI OKULNTÓW WI NI naliza wykonana dla rednich z trzech lat oraz dla cykli produkcyjnych nie wykazała istotnego wpływu podkładek na mas lici okulantów wini (tab. 4). W roku 1998 i 2000 drzewka okulizowane na antypce miały istotnie wiksz mas lici od pozostałych. W drugim roku bada istotnych rónic nie stwierdzono. DYSKUSJ Podkładka istotnie wpływa na wzrost drzew, por wchodzenia w okres owocowania, plenno i jako owoców (Wertheim i in., 1998). Obserwuje si odmienny wpływ podkładki na wzrost okulantów w szkółce, ni na wzrost drzew w sadzie. Zdaniem Poniedziałka i in. (1997) zwizane jest to z krótkim cyklem produkcji, a take z rón zdolnoci podkładek do przezwyciania stresów. Według Callesena (1998) do najsilniej rosncych podkładek wykorzystywanych w produkcji drzewek czereni i wini naley i. Wyniki uzyskane w prezentowanej pracy potwierdzaj ten pogld w stosunku do podkładki. Winie zaokulizowane na wymienionej podkładce w kadym roku miały najwiksz rednic pni oraz wysoko. Istotny wpływ na wysoko okulantów w okresie trzech lat miała równie antypka oraz czerenia ptasia w 1998 roku. Sporód ocenianych podkładek najsłabszym wzrostem charakteryzowały si winie na czeskich klonach PHL, które uwaane s za podkładki najbardziej ograniczajce wzrost (Grzyb i in., 1998; Kurlus i in., 1999). O sile wzrostu i krzewieniu si okulantów decyduj cechy podkładki i odmiany (Horotko i Füzessery, 1996). Trzyletnie pomiary rozgałziania si okulantów wykazały due, istotne rónice midzy poszczególnymi rodzajami podkładek. Drzewka o najsilniejszym wzrocie (na podkładce ) charakteryzowały si najwiksz całkowit długoci pdów bocznych, liczb i ich długo ci. W okresie trzech lat istotnie dłusze pdy syleptyczne tworzyły równie winie na antypce oraz czereni ptasiej w 1998 roku. Najsłabiej rozgałzione okulanty otrzymywano na klonach, PHL 6 i siewkach czereni ptasiej. Wykazano znaczn zmienno stopnia rozgałziania si okulantów midzy latami. Zjawisko narastania kalusa uzalenione jest przede wszystkim od odmiany i terminu wycinania czopów. Uzyskane wyniki wykazały, e rodzaj zastosowanej podkładki tylko w niewielkim stopniu miał wpływ na ten proces. Przy braku istotnych rónic dla rednich w okresie trzech lat oraz duej zmiennoci w poszczególnych latach, jak równie midzy cyklami produkcyjnymi, trudno mówi o decydujcym wpływie konkretnej podkładki na zablinianie si ran po wycitych czopach.

8 16 PIOTR RYŁ, MGDLEN KPŁN Dotychczas w literaturze szkółkarskiej mona spotka opisy wpływu podkładek na struktur korony, brak natomiast udokumentowanego wpływu na redni mas lici. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, e winie okulizowane na antypce w 1998 i 2000 roku miały istotnie wiksz mas 10 lici od okulantów na pozostałych podkładkach. WNIOSKI 1. rednio w okresie trzech lat nie stwierdzono istotnego wpływu rodzaju zastosowanej podkładki na badane cechy wini odmiany 'Łutówka'. Istotne rónice wykazano w poszczególnych latach. 2. Najsilniejszym wzrostem charakteryzowały si okulanty na podkładce, które w kadym roku były grubsze, wysze i lepiej rozgałzione od wini na pozostałych podkładkach. 3. Karłowe podkładki serii PHL w badanych warunkach istotnie ograniczały wzrost drzewek wini w szkółce. 4. Tylko w 1998 i 2000 roku stwierdzono wpływ podkładek na redni mas lici okulantów. Winie na siewkach antypki miały istotnie wiksz mas 10 lici, ni na innych podkładkach. PI MIENNICTWO Callesen O., Recent developments in cherry rootstock research. cta Hort., 468: Gruca Z., Podkładki i jako drzewek do inteywnych sadów jabłoniowych. Seminaria Sadownicze, iul. 2, R w Poznaniu, Grzyb Z. S., Sitarek M., Omiecika., Growth and fruiting of sweet cherry cultivars on dwarfing and vigorous rootstocks. cta Hort., 468: Horotko K., Fü zessery., Effect of rootstock on the branching and quality of cherry trees in the nursery. cta Hort., 410: Lipecki J., Lipecki M., Obserwacje nad wzrostem okulantów kilku odmian jabłoni. nn. Univ. Marae CurieSkodowska, sec. EEE, 2: Kurlu s R., Ugo lik M., Kantoro wiczk M., Wstpne wyniki bada nad upraw czereni na podkładkach serii GM i PHL. Zesz. Nauk. kad. Roln. im. H Kołłtaja Krak. Ogrod., 351, 66: Po niedział ek W., Szczygi eł., P orbski S., Górski., Wpływ terminu okulizacji i podkładki na przyjcie si oczek i wzrost okulantów dwóch odmian jabłoni. Zesz. Nauk. kad. Roln. im. H Kołłtaja Krak. Ogrod., 320, 23: 518. Skrzyski J., P oniedziałek W., Wzrost i plonowanie odmiany 'Jonagold' na kilku podkładkach wegetatywnych. Zesz. Nauk. It. Sadow. Kwiac. Skiern., 8: 5358.

9 OCEN WZROSTU I ROZGŁZINI SI OKULNTÓW WI NI Smaczyski K., Kwalifikacja szkółek w 2004 roku. Szkółkarstwo, 2: Web ster. D., Hollan ds M. S., pple rootstock studies: Comparison of Polish, Russian, US and UK selectio as rootstocks for the apple cultivar Cox s Orange Pippin (Malus domestica orkh.). J. Hort. Sci. and iotech., 74 (3): Wertheim S. J., alkho ven J. M. T., Callesen O., Claverie J., Vercammen J., Ystaas J., Vestrh eim S., Results of two international cherry rootstock trials. cta Hort., 468: SUMMRY Studies on the effect of planting deity of sweet cherry on the growth and quality of cherry young trees were performed at the Experimental Station of gricultural University Lublin Felin, in Objects of studies were cherry of cultivar 'Łutówka' budded on the rootstocks PHL 84 (), PHL 6 (C), and the seedlings of mahaleb cherry and sweet cherry. Results of the study proved that young cherry trees on the stock were the most vigorous, while on the P HL 6, PHL 84 and were characterised by the weakest growth. The effect of stocks on the increase callus of young trees was small. In the years 1998 and 2000 young cherry trees on the seedlings of mahaleb cherry had significantly bigger average weight of leaves than trees on other stocks.